FOT. ARCHIWUM AUTORA
KAMIEŃ NATURALNY
: Nawa, prezbiterium, apsyda kościoła w Wysocicach.
zwięzłe o barwie szarej i szarobrązowej, po zwietrzeniu białej, z umieszczonymi w pelitycznej masie okruchami o wielkości do 10 mm i kawernami o średnicach zbliżonych do wielkości okruchów. Tkwią w nich duże, ciemnobrązowe krzemienie o wielkościach od jednego do kilkunastu cm. Grube, zwykle ponad półmetrowe ławice zalegają prawie poziomo i są regularnie pocięte pionowymi płaszczyznami ciosowymi. Wychodnie wapieni skalistych i płytowych położone są w odległości 5 km na północny zachód od kościoła w miejscowości Imbramowice. Obok wapieni masywnych, zwięzłych niewykazujących uławicenia, o zdolnościach do tworzenia skałek, występują tam cienkoławicowe wapienie pelityczne barwy białej lub jasnobrązowej o wyraźnej skłonności do dzielenia się na płytki o grubości do 1 cm. Osady górnokredowe - w otoczeniu kościoła - to około 20 metrowej miąższości kompleks opok z czertami i marglistymi wapieniami. Występują w nim słabo uławicone, białe opoki o zróżnicowanej zwięzłości, z twardymi czertami szarej barwy, o kształcie nieregularnym. Rozdzielają je białe, drobnodetrytyczne, niezbyt zwięzłe wapienie margliste.
98
NOWY KAMIENIARZ 5 (104) / 2018
Osady czwartorzędowe reprezentują pokrywy lessowe i aluwialne wypełnienia dolin Dłubni i jej dopływów. Lessy o zwykle kilkumetrowej miąższości mają barwy brązowożółte, są bezstrukturalne i zawierają konkrecje węglanu wapnia – kukiełki. Wypełnienie dolin stanowią mułki lessopodobne ilaste i piaszczyste z materiałem humusowym o kilkumetrowej miąższości. W Imbramowicach znajdują się progi skalne zbudowane z martwicy wapiennej. Najstarszy dokument potwierdzający obecność parafii w Wysocicach pochodzi z 1325 r. Podawana w literaturze wzmianka o tej osadzie z datą 1262 r okazała się zapisem odnoszącym się do innej miejscowości. Wedle wiadomości zebranych w wieku XV przez Długosza fundatorem kościoła był bliżej nieokreślony biskup krakowski. Dokumenty dotyczące własności obszaru, na którym wzniesiono kościół, analiza architektury świątyni i treści zawartych w rzeźbach związanych z budowlą, wedle większości badaczy, wskazują na biskupa Iwona Odrowąża, stryja św. Jacka, fundatora wielu świątyń, jako darczyńcę obiektu. Jego wznoszenie rozpoczęte za życia biskupa, który zmarł w roku 1229, zostało zapewne przerwane i zakończone dzięki fundacji innego dobroczyńcy. Wskazuje na to szczegółowa analiza kolejności wznoszenia poszczególnych części kościoła, oparta na interpretacji rozmieszczenia pozostawionych w ścianach otworów (maculnic) po belkach (maculcach), służących do podparcia podwieszonych rusztowań, a także sposobu wykonania elementów rzeźbiarskich. Argumentem jest też obecny patron kościoła. Budowę rozpoczęto od prezbiterium z apsydą, a zakończono wieżą, w której kolumny biforii miały różnych wykonawców. Podobnie różni wykonawcy pracowali nad wykonaniem rzeźby u wejścia do kościoła. Patron – św. Mikołaj zapewne jest związany z drugim fundatorem Mikołajem herbu Ostoja, którego godło zostało wyryte w odrzwiach świątyni, i który był właścicielem Wysocic po rodzinie Prandotów herbu Odrowąż. Wystrój architektoniczno-rzeźbiarski wskazuje, że najbardziej prawdopodobny czas wzniesienia kościoła przypada na pierwszą ćwierć XIII wieku. ARCHITEKTURA Kościół w Wysocicach jest typowym dla romanizmu kamiennym, orientowanym, jednonawowym kościołem wiejskim. Składa się z prezbiterium zakończonego apsydą, kwadratowej nawy i wieży na planie kwadratu. Zawiera on jednakże elementy świadczące o rycerskiej jego proweniencji. Są to dojrzałe warsztatowo rzeźby i obronny typ budowli. Kruchta od południa i zakrystia od północy zostały dobudowane później. Prezbiterium o wymiarach 6 x 2,8 m, łączy się z półkolistą apsydą o promieniu 2,1 m i nawą o ośmiometrowych bokach, która wąskim, ostrołukowym przejściem połączona jest z najniższym piętrem wieży o ścianach długości 4 m. Jest to pomieszczenie niedostępne z zewnątrz. Ma krzyżowy strop z dwoma wąskimi, rozszerzającymi się do wnę-