PSC Magazine editie 5 - 2016 by Inspired Publishing

Editie 5 • 2016 • 6 e jaargang

Anders kijken naar autisme Mensen

bewust maken van hun eigen

kracht

Nieuwe aanpak vechtscheidingen

DE INFORMATIEBRON VOOR PROFESSIONALS IN DE PSYCHOSOCIALE GEZONDHEIDSZORG AANGESLOTEN BIJ DE NFG, ROSEGARDEN EN TPNET

ASHWAGANDHA EXTRACT 450 MG Werkt ontspannend

NIEUW

ASHWAGANDHA EXTRACT 450 MG 90 VEGICAPS

Bestelcode 9040 Adviesverkoopprijs € 28,95

• • • •

Adaptogeen kruid Gestandaardiseerd op minimaal 2,5% withanolides Ondersteunt in periodes van vermoeidheid en draagt bij aan de emotionele balans Geschikt voor vegetariërs

GEAVANCEERDE VOEDINGSSUPPLEMENTEN MET EEN GEZONDE PRIJS VitOrtho levert exclusief voedingssupplementen van NOW en VitOrtho

| www.vitortho.nl

Vo o rwoord

Stemmingen Ik ben in een goede bui. Nog steeds. Waarom nog steeds? Vanmorgen kreeg ik een bekeuring. Een paar jaar gelden zou dat ervoor zorgen dat m’n bui om zou slaan. Tegenwoordig denk ik: ach ja, wat doe ik er nu nog aan? Het is gebeurd en wat kan ik er nog aan veranderen? Niets. Ik kies er daarom tegenwoordig voor om mijn stemming niet af te laten hangen van dit soort dingen. Dat geeft veel meer rust. Ik weet nog wel dat mijn vriendin een aantal jaar geleden zo’n vrouwen-app had op haar telefoon met icoontjes om je emoties en buien gedurende de dag vast te leggen. Er waren heel wat icoontjes om uit te kiezen: blije gezichtjes, verdrietige, huilende, boze, verbaasde en lachende. Aan het einde van de dag werden alle gezichtjes bij elkaar opgeteld en kwam er een algehele stemming uit. Wat betekent dat nu eigenlijk? Een emoties is een plotselinge reactie van ons hele organisme op een prikkel van buitenaf of van binnenuit zoals bijvoorbeeld een herinnering. Er zijn 6 tot 8 basisemoties: vreugde, verdriet, angst, woede, verbazing, afschuw, liefde en schaamte. Alle schakeringen van emoties die we ervaren, zijn over het algemeen onder 1 van deze 8 basisemoties te vatten. Zo valt melancholie onder verdriet, vertrouwen onder liefde en ergernis onder woede. Een stemming is het geheel en samenspel van deze emoties. Wanneer je voornamelijk positieve emoties ervaart of emoties (positieve en negatieve) op een positieve manier ervaart, verkeer je in een positieve stemming. Mocht dat een keer niet het geval zijn, dan kan het zijn dat we met het verkeerde been uit bed zijn gestapt (in het geval van mijn vriendin), ongesteld moeten worden of (in mijn geval) dat die bekeuring mijn hele dag heeft verpest. Wanneer iemands emoties vooral negatief zijn of deze negatief ervaart, kunnen er klachten ontstaan. Daarover heeft Corrie Baas het boek Stemmingsklachten geschreven. Baas werkt al jaren in de gezondheidszorg,

waarvan de laatste jaren als praktijkondersteuner GGZ (POH-GGZ) in een huisartsenpraktijk. Ze kwam zoveel verschillende dingen tegen: van milde tot ernstige depressies, burn-out, allerlei vormen van stemmingsklachten, rouwen gemengde problematiek, sub-assertiviteit, tot liefdesverdriet. En ze vond de praktijkervaringen zo interessant, dat ze deze is gaan op gaan schrijven. Daaruit zijn 2 boeken voortgekomen: Stemmingsklachten - Methoden, casuïstiek en oefeningen (2016) en Psychosociale hulpverlening in de huisartsenpraktijk - Een leidraad voor elke hulpverlener in de wijk en de zorg (2013). Op de volgende pagina’s kunt u een interview vinden met Corrie Baas over haar werk en de boeken. Verderop kunt u een artikel lezen van Merel Boogaard. De beeldvorming over autisme is overwegend negatief. Autisme wordt beschouwd als een psychische stoornis, als een tekort in je mens-zijn. Dit is niet in het belang van mensen met autisme. Daarom pleit Boogaard ervoor dat we op een andere manier naar autisme gaan kijken: van stereotype naar holistisch. Zij schreef hier een artikel over naar aanleiding van het verschijnen van haar boek Anders kijken naar autisme. Zo rond het verschijnen van deze editie van PSC Magazine vindt de eerste Week voor de psychosociaal professional plaats. Colleges van twee topexperts uit het vakgebied en verschillende videocolleges van de beste psychiaters en psychologen. We hopen dat u ervan geniet en zijn benieuwd naar uw ervaringen! We hopen dat u ook zult genieten van het lezen van de verschillende artikelen in deze editie van PSC Magazine en dat u hierna (denkbeeldig) een lachend icoontje aanklikt! Dat hebben wij wel gedaan.  ☺ Sacha van den Ende Hoofdredacteur redactie@pscmagazine.nl

PSC

Col o fon

Colofon

PSC MAGAZINE, DE INFORMATIEBRON VOOR PROFESSIONALS IN DE PSYCHOSOCIALE GEZONDHEIDSZORG AANGESLOTEN BIJ DE NFG, ROSEGARDEN EN TPNET Hoofdredactie Sacha van den Ende E-mail: sacha@pscmagazine.nl

Bladmanagement: Maartje Albert E-mail: maartje@pscmagazine.nl Eindredactie: Marianne Smits

Redactieadres Arthur van Schendelplein 130 2624 CV Delft Telefoon: +31 (0)6 12 98 64 89 E-mail: redactie@pscmagazine.nl

Uitgever Inspired Publishing Contactpersoon: Sacha van den Ende Arthur van Schendelplein 130 2624 CV Delft Telefoon: +31 (0)6 23 63 38 65 info@inspiredcommunications.nl Vormgeving Eefje Kleijweg | The Fine Line Studio www.thefineline-studio.com Druk Drukkerij Damen Lezersservice PSC Magazine verschijnt zes keer per jaar. Het wordt toegezonden aan alle register- en aspirantleden van de beroepsorganisatie NFG en de leden van TPnet en Rosegarden. Abonnementen Jaarabonnementen per zes nummers: â&#x201A;Ź 39,95. De abonnementsprijs dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. U ontvangt hiervoor een factuur. Nieuwe abonnementen kunnen op elk moment van het jaar ingaan. Opzegging dient schriftelijk, ten minste 2 maanden voor afloop van de abonnementsperiode te worden ingediend bij de uitgever. Adreswijzigingen Adreswijzigingen graag zo spoedig mogelijk schriftelijk indienen bij de uitgever per post of per e-mail: abonnement@pscmagazine.nl Losse edities Kijk voor losse edities op www.pscmagazine.nl Disclaimer De informatie in dit blad is uitermate zorgvuldig opgesteld en gecontroleerd. De uitgever is evenwel niet aansprakelijk voor de inhoud van ingestuurde c.q. aangeboden artikelen, product-informatie en voor eventuele schade als gevolg van vermeende (medische) adviezen, onverhoopte onjuistheden en/of onvolledigheden. De uitgever draagt geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van advertenties. Informatie over gebruikte bronnen kan opgevraagd worden bij de redactie. ÂŠCopyright Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Inspired Publishing. Alle rechten voorbehouden.

PSC

Inhoud

3 6

Voorwoord Sacha van den Ende Mensen bewust maken van hun eigen kracht Interview met Corrie Baas

Naar de tandarts Cathelijne Wildervanck

13 Column Wilma de Haas 14 16

Anders kijken naar autisme Merel Boogaard Nieuwe aanpak vechtscheidingen

In gesprek met Tineke Rodenburg &

Leoniek van der Maarel

I nho ud s opg ave

33 29

EDITIE 5 â&#x20AC;˘ 2016

21 22

De verzoening In gesprek met Carolien Leusink The Miracle Morning

Tien jaar opleiding voor psychosociaal therapeut bij de Roos Rosegarden

30 Shin-DoÂŽ een krachtige basis voor

zorgprofessionals TPnet Een kind ontzien is een kind niet zien Christa Wiersma

24 Zintuigenprikkels 27 Ashwagandha 28

Column Cathelijne Wildervanck

33 Column Martine Clausen 34 Zintuigenprikkels 36

Emoties en stemmingen Ericka Kuyters

PSC

Men sen be w u st mak e n van h u n e ig e n k rac h t

IN TERVIEW M E T CORRIE B A A S

Mensen bewust maken van hun eigen kracht "Ik heb vaak gezegd dat ik het mooiste beroep van de wereld heb, vooral de laatste jaren. Des te meer je jezelf ontwikkelt, des te interessanter wordt het."

Corrie Baas is 62 jaar en is al vroeg begon-

Ik heb vaak gezegd dat ik het mooiste

nen met werken in de gezondheidszorg. In

beroep van de wereld heb, vooral de laatste

eerste instantie werkte ze in de verpleeg-

jaren. Des te meer je jezelf ontwikkelt, des

kunde, maar ze had altijd de behoefte om

te interessanter wordt het. Je wordt meer

door te studeren. Ze stapte er een aantal

ervaren en je voelsprieten worden sterker,

jaar uit om fulltime voor haar twee kin-

waardoor je beter wordt in het uitvoeren

deren te zorgen en pakte daarna de draad

van je functie. Je kunt in een ‘moeilijk’ en

weer op.

veeleisend beroep toch op een ontspannen

Ze volgde een opleiding tot psychiatrisch

manier met cliënten omgaan, waardoor

verpleegkundige, de hbo-opleiding tot

je tot mooie begeleidingsprocessen kunt

maatschappelijk werkende en een aantal

komen. Een goede beroepshouding, waarin

modules binnen de filosofie-opleiding.

je vertrouwen geeft en werkelijk openstaat

‘Ik heb 25 jaar als psychosociaal hulpverle-

voor de cliënt, respectvol en empathisch

ner gewerkt’, vertelt Corrie Baas. ‘De eerste

bent, goed kunt structureren en procesma-

jaren als leidinggevende bij de Thuiszorg

tig kunt werken goed, is hierbij essentieel.

en als maatschappelijk werkende in het

Dan heb ik nog lang niet alles genoemd! Het

ziekenhuis. Vervolgens als sociaalpsychi-

is heel mooi en dankbaar werk om mensen

atrisch verpleegkundige bij de reguliere

op weg te helpen en te versterken in hun

GGZ (Geestelijke Gezondheidszorg) en als

kracht, zodat ze problemen stapje voor

laatste in de huisartsenpraktijk als prak-

stapje te lijf kunnen gaan.’

tijkondersteuner GGZ (POH-GGZ). Ten tijde cifieke trainingen gevolgd op het gebied

Je hebt inmiddels twee boeken geschreven. Hoe kwam je hiertoe?

van rouw, burn-out, persoonlijkheids-

‘Ik werkte in de huisartsenpraktijk als POH-

stoornissen, consultatie, reminiscentie en

GGZ en ik vond mijn praktijkervaringen zo

groepsbehandeling.

interessant, dat ik ze ben gaan opschrijven.

van mijn GGZ-periode heb ik diverse spe-

In eerste instantie gewoon voor mezelf.

PSC

De plekken waar ik het meest geleerd heb

Wat ik tegenkwam is zo divers: van milde

en die het beste bij me passen, zijn de

tot ernstige depressies, burn-out, allerlei

reguliere GGZ en het werk in de huisartsen-

vormen van stemmingsklachten, rouwen

praktijk als praktijkondersteuner GGZ. In

gemengde problematiek, sub-assertiviteit,

deze laatste functie voel ik me het meest

tot liefdesverdriet. Van alles en nog wat

op mijn plaats.

eigenlijk.

I nter v i ew m et C o r rie B aas

De kunst is om op de persoonlijke situatie van de cliënt in te gaan; elke persoonlijke situatie is anders. In de huisartsenpraktijk werk je behoorlijk zelfstandig, maar wel in afstemming en bij moeilijke situaties in overleg en samenwerking met de huisarts. Het is belangrijk om contact op te nemen met andere zorgverleners, als die op de een of andere manier ook in het proces van de cliënt betrokken zijn. Hierbij kun je denken aan een bedrijfsarts, een andere specialist of hulpverlener. Natuurlijk is goedkeuring van de cliënt hiervoor noodzakelijk. Deze manier van zelfstandig werken staat tegenover de manier van werken in de reguliere GGZ waar wordt gewerkt met ernstigere situaties in een multidisciplinair team met een psychiater, psycholoog en andere SPV’ers. Hierin leveren alle teamleden hun bevindingen aan, maar de psychiater of psycholoog stelt de diagnose. Waar je ook werkt, je draagt veel verantwoordelijkheid voor het wel en wee van een ander mens en die moet je goed

vaak in een vicieuze cirkel, en in een bege-

aankunnen en kunnen delen wanneer dit

leidingstraject kunnen zij leren deze te

Is het tweede boek een vervolg op het eerste?

nodig is. Bij twijfel over een goede aanpak

doorbreken.

‘Min of meer wel. Beide boeken zijn zowel

altijd overleggen! Wat is je verantwoorde-

Dit proces kan in 3 gesprekken plaatsvin-

geschreven voor zorgverleners, studen-

lijkheid, wat kun je aan, wat gaat boven je

den, maar soms hebben mensen meer tijd

ten, als voor iedere leergierige burger.

pet, wanneer verwijs je door en wat mag

nodig, bijvoorbeeld bij meer complexe of

Ze gaan allebei over problemen die ieder

je niet doen? De ene depressie kun je wel

chronische problemen. Er zijn dan soms 10

mens tegen kan komen. Het eerste boek

aan, maar de andere wellicht niet. Daarbij

gesprekken of meer nodig, die ik over een

bestaat uit twee delen: praktijksituaties en

is misschien medicatie nodig of sprake

langere periode verdeel.

werkmethoden met toelichtingen over de

van meervoudige en complexe problemen

De casussen binnen mijn werk had ik in

toepassingen hiervan. Het gaat onder meer

en dan moet de specialist erbij gehaald

eerste instantie beknopt voor mezelf opge-

over angst, burn-out, stemmingsklachten,

worden. Als ik iemand doorverwijs,

schreven. Gaandeweg ontstond het idee

verlies en rouw, ouder worden en verande-

koppel ik dat altijd terug naar de huisarts.

om een boek te gaan schrijven. Ik dacht: ik

ringen, maar ook over PTSS (posttraumati-

Tenslotte ben je samen met de huisarts

zie wel hoe het loopt. Ik verzamelde ver-

sche stress-stoornis), relatieproblematiek

verantwoordelijk.

schillende casussen en stuurde die op naar

en cultuurverschillen. Divers, herkenbaar

een aantal uitgeverijen. Uitgeverij SWP

en een kleine greep uit veelvoorkomende

Wat me in al die arbeidsjaren in de psycho-

reageerde als eerste. Ik had al heel snel een

problemen.

sociale hulpverlening erg bewogen heeft,

gesprek en zo werd alles in werking gezet.

Het tweede boek gaat zeker ook over veel

is dat je het bewustzijn van mensen van

verschillende problemen, maar gerelateerd

hun persoonlijke omstandigheden door

Inmiddels heb ik twee boeken geschreven.

aan stemmingsklachten. Een deel van

informatie, psycho-educatie, counseling

Het tweede boek kwam ook voort uit mijn

bovenstaande problematiek komt hierin

en feedback sterk kunt verbeteren en dat

enthousiasme en grote belangstelling voor

ook voor. De onderwerpen in dit boek zijn

je het inzicht van dysfunctionele patronen,

het beroep. Het is zo bijzonder te zien hoe

over het algemeen complexer en meer

valkuilen, triggers enzovoort kunt verster-

mensen weer in hun kracht kunnen komen,

uitgediept, zowel met betrekking tot de

ken en ze in hun kracht kunt helpen bren-

soms met maar weinig hulp.

klachtenproblematiek als de toegepaste

gen door het aanleren van noodzakelijke

Uiteraard zijn alle praktijkvoorbeelden

methoden. De praktijk, theorie en de

vaardigheden en functioneel gedrag. Bij

gefingeerd, gemengd met andere ervarin-

werkmethoden zijn meer geïntegreerd.

terugkerende problemen zitten mensen

gen en aangepast.’ PSC

Men sen be w u st mak e n van h u n e ig e n k rac h t

Daarnaast heb ik meer praktijksituaties

Mensen bezitten zelf vaak veel meer

HOOFDSTUK 2.8 UIT

uit de reguliere GGZ gebruikt. Er worden

kracht dan ze zich bewust zijn. En die

onder meer casussen van mensen met

kracht kan door het lezen en aan de slag

STEMMINGSKLACHTEN

verschillende hersenaandoeningen

gaan met het boek alleen maar versterkt

beschreven, manische depressiviteit en

worden. Boeken kunnen steunend en

eetverslavingsproblematiek.

troostend zijn en helpen de juiste stap-

Praktijkvoorbeeld Julia (ingekorte versie)

In dit tweede boek worden tevens karak-

pen te zetten en keuzes te maken.

Julia is een 49-jarige vrouw die door de

ter en persoonlijkheidsstructuur uitvoe-

De boeken bieden praktijk, theorie en

crisisdienst van de GGZ naar mij is door-

rig beschreven en is er meer aandacht

uitleg met toepasbare methodieken.

verwezen. Ze is hier binnengekomen na

voor maatschappelijke veranderingen.

Het aanleren van nieuwe vaardigheden

een telefonische melding. De buren waren

In beide boeken wordt het onderwerp

maakt mensen nog krachtiger.’

naar haar toegegaan omdat ze gehuil en

communicatie ruimschoots behandeld,

geschreeuw hoorden en het leek dat er met

omdat ik zie dat er hierin veel fout gaat

spullen werd gegooid. Buurvrouw vond

en er veel winst valt te behalen door dit onderwerp in de spotlight te zetten. In mijn boek spreek ik bewust niet van persoonlijkheidsstoornissen, want dat vind ik zo’n stempel. Ik spreek liever over persoonlijkheidsstructuren.’

Denk je dat er nog een derde boek gaat komen? ‘Niet op de manier van de eerste twee boeken. Ik wil al heel lang een boek schrijven in romanvorm over iemand die manisch-depressief is. Ik zou dit dan helemaal willen uitdiepen, met alle achtergronden erbij. Vanuit een holistische mensvisie - lichamelijk, psychisch en soci-

"Mensen bezitten vaak zelf vaak veel meer kracht dan dat ze zich bewust zijn. En die kracht kan door het lezen en aan de slag gaan met het boek alleen maar versterkt worden."

haar in een kritieke toestand van wanhoop, machteloosheid en volledig overstuur zijn. De hulpverleners van de crisisdienst GGZ hebben haar - met haar medewerking - zes weken begeleid en ingesteld op een antidepressivum. De familie werd ingeschakeld vanwege de crisissituatie. Ik heb een overdrachtsgesprekje met mijn collega van de crisisdienst en ontvang de schriftelijke rapportage. Julia is in het multidisciplinaire team besproken en men spreekt van een ernstige depressie met dubbele diagnose van rouw en burn-out met een arbeidsconflict. Haar man is twee jaar geleden overleden. Uit de vervolggesprekken met mij blijkt

aal oogpunt die mijns inziens essentieel

Corrie Baas, Stemmingsklachten -

dat Julia zich na het overlijden van haar

is. Die visie is in de andere twee boeken

Methoden, casuïstiek en oefeningen

man heel “flink” heeft gehouden en zich

ook terug te vinden.’

(2016) Uitgeverij SWP

snel op het werk heeft gestort. Ze wilde

Psychosociale hulpverlening in de huisart-

niet “klagen”, maar sterk zijn en niemand

Wat zou je tot slot nog willen meegeven?

senpraktijk - Een leidraad voor elke hulp-

“teleurstellen”.

verlener in de wijk en de zorg (2013).

Julia heeft een drukke baan als docente op

‘De boeken kunnen helpen bij bewust-

Uitgeverij SWP

de basisschool. Door goed door te vragen

zijnsontwikkeling en het versterken van

Meer info: corriebaas@upcmail.nl

naar de situatie van Julia, krijg ik helder dat

inzichten. Mensen kunnen zich gemak-

ze zich steeds op allerlei manieren aan de

kelijk herkennen in de verhalen uit de

omstandigheden op het werk en aan haar

boeken en zich op deze manier bewust

collega’s heeft aangepast en haar eigen

worden van problemen die zich bij hen-

grenzen fors heeft overschreden. Ze werkte

zelf voordoen om zo meer inzicht te

hard en vermeed te praten over haar per-

krijgen in hun situatie. Hier kan zelfs een

soonlijke situatie. Ze is tot het uiterste

preventieve kracht van uitgaan. Mensen

doorgegaan, totdat het lijntje brak en al

kunnen al zelf met hun situatie aan de

haar verdriet naar boven borrelde.

slag gaan; eventueel in samenwerking met iemand, om zo erger te voorkomen.

Julia vertelt me dat twee van haar vrien-

Familie kan in verschillende opzichten

dinnen haar al een tijdje geleden met haar

een zeer belangrijke rol spelen: als infor-

gedrag hebben geconfronteerd: ‘De een zei:

matiebron, als co-therapeut, als informa-

“Juul, wat doe je stoer, gaat het wel goed

tieontvanger of ‘mee behandeld’ worden.

met je? Het is niet te geloven, maar ik zou

PSC

I nter v i ew m et C o r rie B aas

niet zeggen dat jij een jaar geleden je man

proberen er op een rustige manier op te

voor een groot deel weggevallen.

hebt verloren.” De andere vriendin zei een

reageren, maar wel te zeggen wat ze ervan

Julia is nu sinds twee maanden in de ziek-

paar weken later: “Ik vind dat je vreemd

vindt. Ze kijkt me met grote ogen aan:

tewet en wil niet meer terugkeren naar

doet Juul, je lacht wel, maar als een boer

‘maar dat durf ik helemaal niet en ik kan

haar baan als docente op de basisschool.

met kiespijn, je mag gerust je verdriet laten

het ook niet, ik begin dan te schreeuwen.’

Ze vindt het werk te zwaar en ze staat nu

zien hoor.”

Ik leg haar uit dat het een kwestie van

met een paar collega’s niet meer op goede

Het is al bijna twee jaar geleden dat ik

oefening is. Om de daad bij het woord

voet.

weduwe geworden ben, maar ik mis hem

te voegen doen we ter plekke drie kleine

nog elke dag. Soms lijkt het of hij ineens

rollenspelletjes.

In het volgende gesprek stel ik haar een

voor me staat. Ik schrik daar een beetje van,

Daarna vraag ik naar haar ervaringen met

aantal vragen over hoe ze is opgegroeid.

maar aan de andere kant vind ik het fijn.

haar overleden man, wat hij voor haar

Ze vertelt dat haar ouders een schoen-

Ineens is hij weer verdwenen. Dan moet ik

betekende en wat voor gevoelens ze de

enzaak hadden en dat ze soms meehielp

mezelf echt tot die afschuwelijke realiteit

laatste tijd over hem heeft.

in de winkel. Het was een druk gezin van

roepen. Ik dacht eerst dat ik wel met het

In kleine stukjes en beetjes, op een aarze-

zeven kinderen, waarin Julia zich vaak

verlies kon omgaan, maar na het conflict

lende manier, vertelt ze over hun sterke

terugtrok. Ze was de een na jongste. ‘Er

op het werk van een paar maanden gele-

en liefdevolle relatie: ‘Hij was mijn alles,

was al genoeg muziek in huis, daarom hield

den lijkt het wel of mijn wereld helemaal

een heel sterke man die positief in het leven

ik me maar stil en afzijdig’. Ze heeft alleen

instort. Ik kan niks meer, alleen maar huilen

stond. Hij nam geen blad voor de mond,

met haar jongste zusje een warme band

en schreeuwen, ik voel me doodop en

kon ook wel grommend reageren als hij het

gehouden.

geradbraakt.’

ergens niet mee eens was, maar hij legde

Ik vraag haar of ze zich realiseert welke

Ik stel Julia voor een ontspanningsoefe-

daarmee bij mij de vinger op de zere plek

rol haar familie kan innemen. ‘Ze hebben

ning te doen. Dat wil ze zeker proberen.

als ik me rot voelde. Dat hielp enorm. Het

me wel uit de ergste shit gehaald, maar ik

klaarde me op en gaf me weer vertrouwen.

ben er nog lang niet. Ik kan ze toch niet de

De medicatie slaat goed aan. Julia heeft

Ik was vaak zo’n binnenvetter.’

hele tijd belasten? Ze bellen wel af en toe,

echter nog alle symptomen die bij een

‘Kun je je gevoelens soms ook bij een

vragen om te komen’.

depressie en een rouwproces horen. De

ander kwijt dan bij mij?’

Ik stel haar verschillende vragen, waarbij

winst van de medicatie is vooralsnog dat

‘Mijn twee beste vriendinnen staan zeker

ik haar stimuleer om meer over het fami-

ze geen heftige woede- en paniekaanval-

open voor me, maar ik denk vaak dat ik te

lieleven te vertellen. Ook vraag ik haar wat

len meer heeft. Ze voelt zich echter nog

belastend voor ze ben en dan krop ik alles

ze nodig heeft. Haar ogen worden vochtig

alle dagen gedeprimeerd. Ze slaapt slecht,

weer op.’

en ze doet haar uiterste best niet te gaan

voelt zich gejaagd en is prikkelbaar, heeft

Nadat ze dit gezegd heeft, begrijpt ze het

huilen. Ik wacht het maar even af. Dan

pijn in haar hoofd en rug en is het vertrou-

belang van mijn vragen.

vraag ik of ze de hulp van haar familie wel

wen in verbetering van de situatie en in

kan toelaten, ontvangen. Weer is het stil.

het functioneren van haarzelf kwijt. Ze

Door het onvermogen van Julia haar emo-

richt haar aandacht op haar twee vrien-

ties te bespreken, heeft ze deze lange tijd

dinnen om afleiding te zoeken en het ver-

opgekropt. Door de langdurig ontstane

driet niet aan te gaan. Ze ziet haar familie

spanning ontvlamden haar emoties soms

zeer weinig. ‘Ik heb vaak moeite met mijn

in geschreeuw. Soms tegen haar collega’s,

familie. Er zijn er een paar die zeggen dat

soms tegen haar vriendinnen. Daarna

ik mezelf wat meer moet aanpakken. “Het

voelt ze zich nog meer waardeloos. Deze

is toch al bijna twee jaar geleden dat Bart

negatieve kijk op zichzelf kan gevaarlijk

overleed.” Ik voel me koken vanbinnen,

zijn.

maar weet niet hoe ik hier mee om moet

De sociale contacten die ze nog heeft, zijn

gaan.’

minder intensief en in een aantal gevallen

’Nu is het anders, ja nu wel.’

uit elkaar gespat. De sociale steun die ze Ik raad haar aan in dergelijke situaties te

aan het begin van haar rouwproces had, is PSC

N a a r de tan darts

Door: Cathelijne Wildervanck

Ik zat van de week met een paar vriendinnen op een terrasje en we hadden het over mijn werk. Ik vind mijn werk erg leuk. Maar soms ook niet. En ik vroeg me al een tijdje af hoe dat nou zo komt dat de lol er soms wat af is. En ineens werd het me helder. Stel, je bent tandarts. En stel dat je voordat je überhaupt bij iemand in zijn mond mag kijken, minstens een half uur kwijt bent aan uitleggen dat een tandarts echt even in je mond moet kijken om zijn werk te doen. En uitleggen dat wat je gaat doen als tandarts, echt nuttig is. En onderbouwen waarom het echt zo is dat het vullen van een gaatje bijdraagt aan iemands welbevinden op de langere termijn. En ga zo maar door. Stel, dat je als tandarts bij elke patiënt dat eerst een half uur tot een uur zou moeten doen….. Dat zouden we allemaal een beetje gek vinden toch? Je gaat, je doet je mond open, je laat hem of haar zijn werk doen en je gaat weer naar huis. Natuurlijk vind je het een beetje ongemakkelijk, pijnlijk, schaam je je misschien voor je gebitsonderhoud, baal je van wat er moet gebeuren, van de kosten en vraag je je soms af of wat hij doet, toch echt nodig is. Maar je gaat niet eerst vol met je hakken in het zand. Hoewel alle cliënten doorgaans vrijwillig komen en ook echt iets willen doen aan hun geestelijke gemoedstoestand, is het vrijwel altijd eerst een robbertje vechten

PSC

om ze ‘hun mond te laten opendoen’. Spreekwoordelijk hè. Doorgaans zie ik vrij snel aan iemand, het totaalplaatje van verbale en non-verbale communicatie, hoe diegene zichzelf in de weg zit. Met emoties, overtuigingen, interne conflicten, mismatch met de nabije omgeving en op nog talloze andere manieren. Ik denk dat ik best wel snel ter zake zou kunnen komen, als het mag. Maar eerst moet je een heel oerwoud kappen aan bezwaren, vragen en tegensputteringen. Want ja, tot de kern komen kan confronterend zijn. En omdat we zo enorm gewend zijn problemen met ons verstand op te lossen (denk eens na! zeggen ze op school als je het antwoord niet weet), is het heel onwennig dat de oplossing vaak in het limbisch brein zit. En ja, veranderen doet soms ook even pijn. En omdat ons vak zo enorm oplossingsgericht is, duurt de pijn nooit lang. En de verandering ligt zelden daar waar de cliënt zoekt, immers dan had hij of zij het toch al gevonden!? Veranderen is niet lastig, maar de meeste mensen proberen verandering te bereiken op een manier die hun probleem

juist in stand houdt! Veel mensen zijn gewend dingen te snappen en daarmee op te lossen. Dus willen ze jou snappen, je aanpak, wat je gaat doen en wat het ze gaat opleveren. Tja…. En we weten allemaal dat het vaak zo niet werkt. Je kent hem vast: “Als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd kreeg.” Maar ook: “Een probleem wordt opgelost met een andere manier van denken dan de manier waarmee je het gecreëerd hebt.” Maar HOE werkt dat dan wel, dat anders doen? Elke coachstroming heeft zo zijn eigen ingangen daartoe. Maar op microniveau komt het neer op het volgende verandermodel.

“Veranderen is niet lastig, maar de meeste mensen proberen verandering te bereiken op een manier die hun

probleem juist in stand houdt! ”

C a thel i j ne W i l d e rvanck

In het model van de vlieger kun je al je eigen interventies kwijt. Ga maar voor jezelf na welke oefeningen in jouw coachmethode bij elk van de punten hoort.

Taal van het lichaam Mijn ervaring is dat voor de meeste mensen geldt: ze zitten veel te veel te knutselen in hun analytische denkbrein (vlieger links). Juist voor deze mensen geldt dat ze weer in contact moeten komen met het limbisch brein (onder) en het oplossingsgerichte brein (rechts). Maar hoe krijg je dat nu voor elkaar als coach?

Het brein heeft vier belangrijke delen, die alle vier op hun eigen manier met informatie en prikkels omgaan. Als iemand iets als een probleem ervaart, betekent dit in het model van de vlieger dat iemand: 1. te veel slechts 1 punt van de vlieger gebruikt (hard nadenken, te veel in (negatieve) beelden denken, steeds weer overprikkeld raken door somatische prikkels, steeds op afstand overview houden en er niet ‘in’ kunnen stappen). Dit is te veel specialisatie en vraagt om differentiatie in de brein-activiteiten. 2. te veel langs alle punten van de vlieger gaat, en niets dus echt beklijft (voordat een gedachte afgemaakt is, komt het gevoel al weer langs en belandt iemand snel daarna in negatieve interne beelden). Dit is chaos in de breinactiviteiten en het vraagt om integratie. Wat nu de paradox is, is dat cliënten vaak een therapie kiezen op ‘hun voorkeurspunt’. Dus iemand die makkelijk en veel piekert, analyseert en blijft nadenken, kiest voor cognitieve therapie. Iemand die snel

diep in het limbisch brein belandt, gaat vaak het liefst ‘voelerige’ therapieën doen zoals haptonomie, of iets als yoga. Mensen die vanbinnen vaak vastlopen in het beeldende deel van hun brein, kiezen creatieve therapie of gaan veel werken met NLP-modellen rondom visuele submodaliteiten. Ik noem maar wat voorbeelden hè. Wat je dan vaak ziet, is dat zowel cliënt als coach het gevoel hebben hele mooie goeie sessies te doen, maar dat echt doorzettende verandering uitblijft. Dat komt omdat het breindeel dat toch al zo actief is, nog meer geactiveerd wordt. Terwijl het juist zaak is die andere delen te activeren. Maar ja… zie een denker pur sang maar eens aan het voelen te krijgen. Of een voeler aan het analyseren! Het fijne van dit model vind ik: 1. Het maakt de cliënt inzichtelijk waarom vorige pogingen om een probleem op te lossen niet werkten. 2. Het geeft een bepaalde mate van overgave door het besef: ik moet het dus anders doen. Dit geeft de coach een soort toestemming om voor de cliënt ongebruikelijke en onwennige oefeningen en interventies te doen.

Ik heb ontzettend veel geleerd over het begeleiden van mensen en het werken met al die breindelen in de opleiding “Taal van het Lichaam”. Taal van het Lichaam gaat eigenlijk over hoe en waarom reageren het zenuwstelsel en het lichaam zoals ze reageren? Hoe reageren ze op gedachten, mensen, verlangens, gemis, schaamte, schuld, plezier en nog veel meer. Ook gaat Taal van het Lichaam over de samenhang tussen de breindelen zoals hiervoor genoemd en hoe je flexibiliteit en samenwerking kunt gaan creëren. En hoe meer je leert om met de taal van het lichaam te spreken, hoe sneller je mensen kunt lezen en kunt helpen een nieuwe weg in te slaan. De taal van het Lichaam zie ik dus als een hulpmiddel voor iedereen die met mensen werkt en niet als een coachvorm op zich. Ik ervaar zelf dat, met het model van de vlieger en met bewustwording van de Taal van het Lichaam, ik mijn interne kompas verder heb verfijnd, ik steeds makkelijker tot de kern kom en vooral ook: makkelijker toestemming krijg van de cliënt om daar naartoe te gaan waar het echt over gaat. Omdat ik voel waar het zit, de cliënt eigenlijk ook, en omdat we een model hebben als houvast. Meevoelen kunnen we allemaal, ‘educated’ meevoelen is een vak op zich. En als je dat beheerst, zul je je denk ik, zelden meer een tandarts voelen van mensen die hun mond niet willen opendoen. Meer weten over Taal van het lichaam? Kijk dan op www.1e-verdieping.nl of bel 015-2125125 Volgende startdatum: 18 januari 2017

PSC

korte praktijkgerichte opleidingen erkend als na- of bijscholing door de NFG

NHA en Psychodidact verzorgen in samenwerking de Opleiding Psychosociaal Counselor (OPC). Studenten worden na het behalen van het diploma van deze geaccrediteerde SNRO HBO registeropleiding toegelaten tot het register van de NFG. Meer info over deze unieke opleiding vindt u op www.nha.nl. De modules uit deze registeropleiding kunt u ook los volgen. De te behalen certificaten voor deze modules zijn officieel erkend als na- of bijscholing door NFG: Studieg ids

SNRO HBO Psychosocia al Counselor (OPC) Proﬁteer van deze top-opleiding tot erkend Counselor.

Sociale Psychologie - Uniek lesmateriaal (gratis 15 dagen op proef) - Studiebegeleiding door vakdocenten via onze digitale leeromgeving. - Contact met medestudenten via onze leeromgeving. - Inspirerende praktijkdag.

Lesgeld: € 499 of 9 maanden x € 60,00

Klinische Psychologie 1 en 2 - Uniek lesmateriaal (gratis 15 dagen op proef). - Studiebegeleiding door vakdocenten via onze digitale leeromgeving. - Contact met medestudenten via onze leeromgeving. - Drie praktijkdagen.

Lesgeld: € 699 of 12 maanden x € 66,00

bel voor de gratis studiegids: ✆ 077-3067000 of www.nha.nl Studeer en proﬁteer

- Uniek lesmateriaal (gratis 15 dagen op proef) - Studiebegeleiding door vakdocenten via onze digitale leeromgeving. - Contact met medestudenten via onze leeromgeving.

Lesgeld: € 279 of 9 maanden x € 34 ,00

Innerlijk vuur, natuurlijk leiderschap.

Datum Oriëntatiedagen

Na deze opleiding ben je gecertificeerd en gekwalificeerd om vuurlopen te geven aan kinderen, jongeren en volwassenen.

woensdag 21 oktober, van 16.00 – 20.00 uur. zondag 8 november, van 13.00 – 17.00 uur

www.vuurlooptrainer.nl

PSCM0616

Medische kennis Anatomie, Fysiologie en Pathologie

C olumn

Liggen, lopen en zitten Ik belde het nummer van mijn cliënt. Het was zeven uur ’s avonds en ik lag op bed. Dit zou een moeilijk gesprek worden. Moeilijke gesprekken voer ik altijd liggend. Of lopend. Nooit zittend. Liggend ben ik op mijn best.

Die dag had ik een uitgebreide analyse gemaakt van de situatie en op een A-viertje schematisch uitgewerkt. Wat was het nou dat maakte dat ik langzamerhand helemaal afhaakte? Niet de cliënt maar ík gedemotiveerd raakte. Geen zin meer had. Het liefst wilde dat zij al haar afspraken zou afzeggen en uit mijn cliëntenbestand zou verdwijnen. Voorgoed. Dat waren geen fijne gedachten. Zo kon ik niet verder met haar. Voor mij een moment om te reflecteren en dit aan haar voor te leggen.

"Toen besloot ik me te laten gaan. Ik lag toch al op bed. Dus gooide ik het er maar uit."

Dus lag ik met de telefoon in de hand in bed en nam mijn aantekeningen nog eens door. Ik zou beginnen met een samenvatting. Daarna zou ik haar mijn analyse geven gevolgd door de vraag hoe zij nu verder wilde. Dat vond ik een

heel verantwoorde aanpak. In mijn voorbereiding had ik ervoor gewaakt in de woordkeuze geen emoties te laten doorklinken. Het moest professioneel blijven met voldoende afstand. En zo begon ik, gestructureerd, zonder enig blijk te geven van emotie, het gesprek. Waarbij er niets gebeurde. Dezelfde reacties. Dezelfde negativiteit. Dezelfde tegenstrijdigheden tussen wat ze zei en wat ze liet zien in gedrag. Gek werd ik ervan. Alles wat ik las op mijn A-viertje bleek van geen waarde.

je iets niet leuk vindt, zeg je: “Ik vind het niet leuk.” Thats all. Als je die twee door elkaar haalt, kan ik je niet meer volgen, word ik helemaal gek en haak ik af.’ Zo. Dat was eruit. Voorbereid of niet. Geschreven of niet. Het was even stil aan de andere kant. ‘Oh, doe ik dat dan?’ ‘Ja. Dat doe je, Anja’. ‘En kan het dan zo simpel?’ ‘Ja Anja. Zo eenvoudig is het.’ Net als liggen, lopen en zitten.

Toen besloot ik me te laten gaan. Ik lag toch al op bed. Dus gooide ik het er maar uit. ‘Kijk Anja, wat ik zie, is dat je wanneer je iets leuk vindt, het negatieve benoemt. Als je het niet leuk vindt, gooi je er een sausje overheen en zegt dat het zo leuk is. Hoe het werkt, is heel simpel. Vind je iets leuk, dan zeg je: “Joh, wat leuk.” En als

WILMA DE HAAS IS EIGENAAR VAN HAAS & KONIJN®, EEN BUREAU VOOR PERSOONLIJKE EN PROFESSIONELE ONTWIKKELING EN AUTEUR VAN K-THERAPIE.

PSC

Anders kijken n aar au t isme

DOOR: MEREL BOOGAARD

Anders kijken naar autisme Van stereotype naar holistische benadering. Over oogkleppen en omarmen van anders-zijn.

PSC

In juni verscheen mijn boek Anders kijken naar autisme bij uitgeverij AnkhHermes. Ik kreeg een grote hoeveelheid positieve reacties. Dat is natuurlijk altijd waar je op hoopt, maar de emotionele lading van die reacties trof me nog het meest. Ik was verbaasd dat mijn benadering dat autisme een gesteldheid is die begeleiding nodig heeft, in plaats van een stoornis, zo radicaal was. Volwassen mannen die in tranen uitbarsten. Moeders die denken: zie je nu wel, ik ben niet gek! Mensen die compleet flabbergasted zijn en denken: dat is nou nooit bij me opgekomen, dat je er ook zo tegenaan kunt kijken. Anderen hadden altijd al hun bedenkingen gehad bij de klinische visie op autisme, maar konden hun onvrede niet verwoorden. Het werd duidelijk dat achter de faรงade van autisme een wereld schuilgaat die dieper is dan mensen die niet op het spectrum zitten,

hadden kunnen vermoeden. Het stoornisparadigma begint te kantelen, en dat werd hoog tijd. Wat niet betekent dat er geen problemen zijn. Er is duidelijk behoefte aan hulpverlening bij autisme, maar doordat men de volledige diepgang van autisme niet begrijpt, wordt er vaak hulp gegeven op een manier die voorbijgaat aan de diepere behoeften, capaciteiten en grenzen van mensen op het autismespectrum.

Negatieve beeldvorming De beeldvorming over autisme is overwegend negatief. Autisme wordt beschouwd als een psychische stoornis, als een tekort in je mens-zijn. Het vermijden van contact en als je contact aangaat, dat onafgestemd doen, wordt beschouwd als een ernstig probleem. Andere autistische eigenschappen, zoals problemen hebben met centrale coherentie (prikkelverwerking in de

Mer el Boog aard

breedste zin van het woord), planning en behoefte aan voorspelbaarheid en routines, worden verklaard vanuit stoornissen in de hersenen. Mensen met autisme hebben ook talenten, vaak heel grote. Maar vanuit het stoornisparadigma worden die talenten meestal bekeken vanuit een wat arrogant gezichtspunt, of zelfs als een soort kermisattractie beschouwd. Dit is niet in het belang van mensen met autisme.

Stoornis-denken versus ‘wij en de anderen’ Het is frappant dat, wanneer er een scherp oordeel wordt uitgesproken over een bepaalde groep (denk aan geïnstitutionaliseerd racisme in de koloniale tijd, stigma’s over niet-westerse allochtonen, de negatieve beeldvorming over bijv. autisme of downsyndroom), er sprake is van een sterk wij/zij-denken. ‘Zij’ zijn niet zoals ‘wij’. ‘Zij’ zijn anders en ‘anders’ is maar al te vaak een eufemisme voor ‘niet goed’. En als iets niet goed is, heb je een excuus om eraan te gaan sleutelen. ‘Wij weten wat goed voor u is.’ En dat bij een conditie die maar half begrepen wordt. De klachten van mensen op het autismespectrum die hulpverlening zoeken en teleurgesteld afhaken, hebben hier vaak alles mee te maken. ‘Hij/zij stond niet open voor wat ik probeerde te zeggen.’ ‘Hij/zij denkt beter te weten wat ik nodig heb dan ikzelf.’ ‘Ik voelde me niet gezien.’ ‘Ze proberen me sociaal te fixen maar eigenlijk heb ik vooral last van mijn gevoeligheid.’ Er zit een kloof tussen de behoeften en problemen van mensen met autisme en waar de reguliere hulpverlening op probeert in te spelen. De sleutel? Laat los wat je denkt te weten en sta open voor de eigenheid van autisme.

Autisme als prikkelverwerkingsprobleem in plaats van sociale handicap Nog altijd leeft bij verreweg de meeste mensen het idee dat autisme een sociale stoornis of handicap is. Het eerste probleem is een probleem in de sociale interactie. Dit is het meest waarneembare aspect van autisme voor de buitenwereld. Het is niet vreemd dat dit dan ook de meeste aandacht heeft gekregen. Maar er zit zoveel meer achter.

Het wordt steeds duidelijker dat autisme in de eerste plaats een prikkelverwerkingsprobleem is. Mensen met autisme hebben een overactief brein. Ze hebben meer hersenverbindingen dan niet-autistische mensen. Over al die neuronenpaadjes worden voortdurend prikkels geleid, wat leidt tot een voortdurende ‘achtergrondruis’ en een stroom van gedachten. Als je voortdurend achter een waas van gedachten die nergens heengaan zit, wordt het erg ingewikkeld om de aandacht op de buitenwereld te richten en daar het overzicht te houden! Mensen met autisme staan al met 2-0 achter als het gaat om zich in de wereld om hen heen te begeven. Sociaal adequaat reageren is erg moeilijk als de details van wat er precies gebeurt, je bewuste waarneming niet bereiken en als je voortdurend wordt gestoord door een interne prikkelkakofonie op de achtergrond. Behalve een prikkelverwerkingsprobleem is bij autisme ook sprake van een rijpings'stoornis'. De ontwikkeling verloopt niet volgens een normaal patroon. De ontwikkeling kan op sommige terreinen achterlopen en op andere juist voorlopen. Hierdoor kan iemand op het autismespectrum gemakkelijk overvraagd of juist onderschat worden.

Klacht- of cliëntgericht begeleiden Dat heeft flinke gevolgen voor het begeleiden van mensen met autisme. Hun aandachtsboog is korter, waardoor een consult gewoon te lang kan zijn, zeker als ze iets moeten doen waarbij ze een grens moeten verleggen. Door de tragere prikkelverwerking en hun neiging om dingen letterlijk te nemen kan een opdracht te hoog gegrepen zijn of niet juist begrepen worden. Het kan zijn dat iemand door een rijpingsprobleem nog niet klaar is voor een bepaalde ontwikkeling. Het is belangrijk om per cliënt met autisme uit te vissen wat het ontwikkelingsniveau van die specifieke persoon is. Welke autismesymptomen tot uiting komen en in welke ernst, kan enorm verschillen, evenals het vermogen om een bepaald niveau te bereiken.In het ideale geval wordt bekeken wat het grootste probleem is vanuit het oogpunt van de cliënt om vervolgens een manier te vinden, die aansluit bij die individuele cliënt.

Autismebegeleiding vanuit acceptatie en gelijkwaardigheid Uit de praktijk blijkt dat mensen met autisme meer vooruitgang boeken wanneer de behandelaar niet vanuit een autoriteitspositie handelt of een vast protocol volgt. Autismebegeleiding is maatwerk. Mensen met autisme hebben het nodig om gezien en erkend te worden in hun uniciteit. Niet alleen in de uniekheid van hun klachtenpatroon, maar ook in hun individualiteit als mens. Het is als therapeut ontzettend belangrijk om stil te staan bij de vraag: wiens probleem ben ik nu aan het oplossen? Dat van de persoon met autisme of dat van zijn omgeving? De moeder van iemand met autisme wil haar kind kunnen verzorgen zonder driftbuien, zijn baas wil dat hij zijn werk op tijd af heeft, zijn partner wil wederkerigheid en intimiteit ontvangen. Allemaal heel legitieme behoeften, en je moet er ook zeker naar kijken. Maar als je een cliënt met autisme probeert te ‘fixen’ omdat iemand anders er last van heeft, werk je niet vanuit acceptatie en niet vanuit gelijkwaardigheid. Het is niet de behoefte van de persoon met autisme. Die wil RUST in zijn hoofd, overzicht, begrip, grip, coherentie. Pas als aan die behoefte is voldaan, komt er ruimte voor de behoefte van andere partijen in het leven van iemand met autisme. En die volgorde moet goed begrepen worden. Alles begint met rust. Daarom is het van het allergrootste belang dat de begeleiding van mensen met autisme gebeurt in samenspraak. Zij kunnen zelf het best aangeven waar het grootste probleem ligt. De basishouding in autismebegeleiding zou moeten zijn dat de cliënt met autisme oké is, maar steun nodig heeft bij het stroomlijnen van zijn leven. www.autismeholistischbekijken.nl Anders kijken naar autisme, uitgeverij AnkhHermes, ISBN 9789020212815

PSC

N i eu w e aan pak vecht sc h e id in ge n

Nieuwe aanpak

vechtscheidingen Samen rouwen om je voorbije relatie IN G ES PREK M ET TINEK E R O D E N B U R G & L E O N I E K VA N D E R MA A R E L

Rouwtherapeuten Leoniek van der Maarel en Tineke Rodenburg kregen de afgelopen jaren steeds vaker te maken met cliënten die zich in een vechtscheiding bevonden. Samen ontwikkelden ze daarom de SCHIP-aanpak, een compleet nieuwe benadering als het gaat om vechtscheidingen. Eentje ook waarbij de ex-partner wordt betrokken. Het bijhorende boek Vechten voor je scheiding, schipbreuk geslaagd verscheen onlnags bij uitgeverij Stili Novi. Auteurs Rodenburg en Van der Maarel: “Met de SCHIP-aanpak leiden we zowel de postrelationele rouw als het onderliggende conflict in goede banen. Het uiteindelijke doel? Goede ex-partners zijn!” Van der Maarel: “Goede ouders willen zijn,

Geslaagde SCHIPbreuk

dat is het probleem vaak niet. Wat niet

Rodenburg: “Juist door eerst samen terug

lukt, is het zijn van goede ex-partners. Ken-

te kijken op je relatie en hier om te rouwen,

merkend voor een vechtscheiding is dat

kun je daarna ook samen weer naar de

conflict en verlies voortdurend strijden om

toekomst kijken. Bij onze SCHIP-aanpak

de aandacht, waarbij het conflict vaak de

doorlopen de ex-partners met elkaar

overhand neemt. Terwijl het juist belang-

verschillende fases, waarin met terugwer-

rijk is ook bij het verlies stil te staan, wat

kende kracht wordt gekeken naar waar de

ons betreft het liefst samen.”

relatie is gaan schuiven, wat er verloren is

Rodenburg: “Bij iedere scheiding komt

gegaan en hoe het onderlinge vertrouwen

verlies kijken. Verlies genereert rouw, rouw

weer hersteld kan worden. Met name de

om het verlies van de partner, het gezin en

wederzijdse erkenning van datgene wat

het toekomstbeeld dat je had. Wat men

men gedurende de relatie heeft laten

zich echter vaak niet realiseert is dat het

‘liggen’ of waar de ex-partners elkaar

ook belangrijk is om te rouwen om de rela-

mogelijk hebben gekwetst, is van essenti-

tie die voorbij is, stil te staan bij het verlies

eel belang.” Van der Maarel: “We streven

van wat je samen had.”

naar een geslaagde SCHIPbreuk, waarbij je als ‘partners in ouderschap’ weer met elkaar door één deur kan.”

"Verlies genereert rouw, rouw om het verlies van de partner, het gezin en het toekomstbeeld dat je had."

Durf voor nodig

Van der Maarel en Rodenburg beseffen uiteraard dat voor deze aanpak de nodige durf vereist is. Rodenburg: “Allereerst wordt gevraagd om weer samen met je ex-partner een traject in te gaan, terwijl bij een vechtscheiding je elkaar eigenlijk liever niet meer zou zien. Daarnaast moet je je kwetsbaar opstellen, terwijl men zich

juist vaak door de ander gekwetst voelt. En

UI T DE P RA K TIJ K :

U I T D E PR AK TIJK :

Al die jaren dat we samen waren

Ik heb de afgelopen maanden bij

omgeving die vaak niet staat te trappelen

ging zijn werk voor. Nooit eens

al mijn vriendinnen regelmatig

bij het idee dat je weer samen met de part-

tijd om mee te gaan op een

zitten huilen, te veel wijn gedron-

ner - ‘die je toch al zo veel pijn heeft aange-

schoolreisje of samen een kinder-

ken en met name veel gal zitten

daan’ - in zee gaat. Het mooie is echter dat

partijtje te vieren. En nu is hij met

spuwen over mijn ex, die er met

als men over die eerste drempel heen is,

haar, krijgt spontaan een liefdes-

een jonger exemplaar vandoor is.

deze aanpak vaak goed blijkt te werken.”

baby zoals ze het zelf noemen en

Ze zien me aankomen als ik zeg

Van der Maarel: “Met onze aanpak streven

dan heeft meneer nu ineens ook

dat we nu samen hulp zoeken

we ernaar om de voorbije relatie een plek

nog eens tijd voor een wekelijkse

om er toch uit te komen voor de

te geven en om samen een nieuwe relatie

papadag. Ik voel me met terug-

kinderen. Ik durf het niet eens aan

te starten. Een relatie waarbij het welzijn

werkende kracht belazerd.

mijn ouders te vertellen.

van het kind of de kinderen een centrale rol

PSC

dan hebben we het nog niet gehad over de

inneemt.”

I n g es p r ek m et T i neke R o denb ur g & L eo ni ek v a n d e r M aare l

therapeuten, counselors, mediators en echtscheidingsadvocaten, maar ook voor mensen die zelf in een vechtscheiding zitten of daarin dreigen te belanden. Het boek is onlangs verschenen bij uitgeverij Stili Novi (ISBN 97890780948520), kost € 24,75 en is verkrijgbaar op Stilinovi.nl en via de boekhandel. Meer informatie over het gebruik van de SCHIP-aanpak vindt u op Vechtenvoorjescheiding.nl, meer informatie over het boek op Stilinovia.nl

UI T DE P RA K TIJ K :

U I T D E PR AK TIJK :

Nu er nog niets geregeld is, pro-

Tijdens een van de eerste sessies

beer ik de kinderen zoveel moge-

moest ik vertellen waarom ik

lijk bij mij thuis te houden. Zij

destijds op Annabel ben gevallen.

heeft na 15 jaar huwelijk ineens

Dat vond ik moeilijk en ook best

besloten dat het tijd is om echt

confronterend. Dat je destijds in

gelukkig te worden, met een

iemand de moeder van je kinde-

vrouw nota bene! Denk maar niet

ren zag en dat ik nu regelmatig

dat ik Marloes en Rutger daar een

denk: hadden we elkaar maar

heel weekend laat logeren. Eigen

nooit ontmoet… Toen ik van

schuld zeg ik!

Annabel hoorde waarom zij destijds op mij was gevallen en dat ze nog steeds heel veel van die

Kinderen

eigenschappen in mij waardeert,

Momenteel strandt in Nederland één op

brak er wat. We hebben samen

drie huwelijken, waarvan een aanzien-

een potje zitten janken.

lijk deel eindigt in een echtscheiding. De

Over de auteurs Tineke Rodenburg is de grondlegger Verlieskunde binnen de Hogeschool Utrecht, docent aan de post-bachelor Rouwbegeleidingskunde, systeemtherapeut, rouwtherapeut en co-auteur van Rouwconflict en Handboek Rouw, rouwbegeleiding, rouwtherapie. Rodenburg: “In plaats van elkaar los te laten zie ik de ex-partners een nieuwe verbinding aangaan met elkaar als 'partners in ouderschap'. Als ik dat zie gebeuren, kan mij dat iedere keer opnieuw ontroeren." Leoniek van der Maarel is (rouw)therapeut voor kinderen en ouders, docent aan de post-bachelor Rouwbegeleidingskunde, auteur van Kinderen in spagaat en diverse andere boeken over rouw. Van der Maarel:

betrokken partners in zo’n scheiding staan

SCHIP-aanpak

“Ik zie in mijn praktijk bijna dagelijks wat

eigenlijk continu in de vechtstand en ver-

Rodenburg: “Bij de SCHIP-aanpak doorlo-

een vechtscheiding met kinderen kan

liezen het belang van de ander en de kinde-

pen we vijf fases: we starten met Samen-

doen, het kan kinderen kapot maken, met

ren uit het oog. Per jaar hebben zo’n 3500

komen, vervolgens komen Conflict- en ver-

een levenslange impact. Wat je als kind

kinderen last van de vechtscheiding van

liesverheldering aan de orde, gevolgd door

meemaakt in je jeugd, kan je tekenen

hun ouders (Kinderombudsman 2014). Dit

Helpend horen, Integratie van het verlies

voor de rest van je leven. Ik hoop werkelijk

kan zich op verschillende manieren uiten;

en hoe men weer Partners in ouderschap

dat we er met deze aanpak voor kunnen

denk hierbij bijvoorbeeld aan slecht pres-

kan zijn. Bij alle sessies zijn beide partners

zorgen dat kinderen zich weer veilig voelen

teren op school, onhandelbaar gedrag, eet-

aanwezig en we proberen om elkaar iedere

bij beide ouders.”

problemen, bedplassen, slaapproblemen,

twee of drie weken te zien. Het aantal ses-

niet meer naar de andere ouder willen en

sies verschilt, maar meestal kun je binnen

psychosomatische klachten. Het belang

tien bijeenkomsten met elkaar al een heel

van een adequate aanpak van vechtschei-

stuk op de goede weg zijn. Soms is het

dingen wordt dan ook al jaren onder-

nodig om ook afzonderlijk met de partners

streept, zowel vanuit de hulpverlening

te praten, maar de focus ligt echt op het

als vanuit de rechterlijke macht. Van der

samen doen.“

Maarel: “Kinderen worden vaak door de ouders in het conflict betrokken, al dan niet

Vechten voor je scheiding, schipbreuk

bewust. Ze worden ingezet om de partner

geslaagd is geschreven voor iedereen die

onder druk te zetten, waarbij vaak wordt

beroepsmatig met vechtscheidingen te

vergeten wat dit voor het kind betekent.”

maken heeft zoals psychologen, psychoPSC

De verz oe n in g

Interessante en boeiende roman over therapeutische processen IN GESPREK MET CAROLIEN LEUSINK

Als therapeut komen we regelmatig in aanraking met cliënten die een grote tegenstrijdigheid met zich meedragen. Het ene willen en het andere doen. Een verlammend gevoel door tegengestelde interne raadgevers. Een verwarrend zelfbeeld dat heen en weer schiet tussen een schijnbaar blakend gevoel van zelfvertrouwen en een uitstraling die zo zwak is, dat iemand over ’t hoofd wordt gezien.

meer onderkend dat we traumatiek uit

"De lezer deelt speels momenten in haar leven die variëren van haar plezier in het ouder- en grootouderschap, het

We gaan met de persoon in kwestie

mijmeren in haar tuin en

zoeken naar de herkomst van deze

aan een rivierstrandje

tegenstelling, die oorzaak blijkt van veel ongemak of zelfs van lijden, zoals respectievelijk slecht kunnen kiezen of grillige stemmingswisselingen. Vanuit een uitgebreide anamnese vinden we vaak wel aanwijzingen. Een incongruente opvoeding, schokkende gebeurtenissen die het vertrouwen en zelfvertrouwen hebben verzwakt of onverwerkte angstsporen hebben nagelaten. Maar wanneer we niets kunnen vinden

tot het worstelen met

haar gezondheid en het

door middel van hypnose geconfronteerd worden

met nieuwe beelden over

de verschrikkingen van het kamp."

vorige levens mee kunnen nemen in het huidige, waardoor er op het eerste gezicht onverklaarbare en onoplosbare neigingen in de mens zijn. Veel hypnose- en regressietherapeuten zullen al werken vanuit dit gedachtegoed, terwijl anderen of hun cliënten het zweverig of zelfs vanuit hun geloof onaanvaardbaar vinden. Dit is de reden waarom Carolien Leusink een boek ging schrijven over dit onderwerp in romanvorm. Juist door de romanvertelling wordt de lezer meegenomen in de vertwijfeling die de hoofdpersoon ondervindt in haar zoektocht. Hierdoor wekt ze medeleven en begrip bij de lezer. Ook al zou de inhoud een ver-van-je-bedshow zijn, je bent toch benieuwd naar de afloop. De hoofdpersoon is een zestigjarige vrouw, zelf therapeut, die zich tijdens rustgevende fietstochten langs de grote rivier,

of al van alles hebben doorgewerkt en de

een cliënt allemaal meende te zien. Hij

herinnert hoe bijzonder haar leven is ver-

dubbelheid in de persoon blijft toch diep

durfde hier jaren niet met collega’s over te

lopen. Hoe ze zich altijd schuilhield, zich

verankerd, dan - ontdekte de beroemde

spreken. Doordat het effect op de hypnoti-

nauwelijks uit durfde te spreken. En dat ze

Amerikaanse psychiater Brian Weiss - kan

sche interventies bij zijn cliënten zo verba-

daar meer en meer zicht op kreeg, doordat

er tijdens regressietherapie ineens een

zingwekkend was, is hij er toch mee naar

ze ging uitkomen voor wat ze als 14-jarige

beeld opkomen dat niet in deze tijd speelt,

buiten getreden, met het risico geroyeerd

als puur helder beeld gezien had:

maar duidelijk uit een eerder bestaan lijkt

te worden als psychater. Echter, zijn angst

zichzelf als veertienjarig meisje in een

voort te komen.

bleek ongegrond, collega’s waren hem

concentratiekamp. Angst voor afwijzing

In onze samenleving waarin het begrip

zeer dankbaar dat hij ermee naar buiten

weerhield haar om er met iemand over te

reïncarnatie nog maar schoorvoetend voet

kwam, want velen kenden ditzelfde feno-

spreken totdat ze, als ze in de dertig is, die

aan de grond zet, is het idee voor cliënten

meen. Dankzij de vele prachtige boeken

angst overwint en ermee aan de slag gaat.

soms lastig te aanvaarden. Ook Weiss

die Weiss over dit onderwerp schreef,

De lezer deelt speels momenten in haar

stond eind tachtiger jaren perplex van wat

wordt in het therapeutische veld meer en

leven die variëren van haar plezier in het

PSC

Meta Kie rk e ls

Carolien Leusink hoopt dat zowel therapeuten als leken, die beiden immers mogelijke cliënten kunnen zijn, hierdoor gemakkelijker zullen toelaten dat we soms nog een straatje verder moeten

De opzet van het boek is bewust diep en

even om het hoekje van de tijd moeten

zoeken. Soms even om het hoekje

breed gemaakt. De problematiek van de

kijken.

individuele tweedeling wordt als het ware

Wat als een hardnekkig knelpunt ervaren

ervaren door de lezer, doordat de naam

wordt, kan dan als sneeuw voor de zon

van de hoofdpersoon schijnbaar toevallig

oplossen.

van de tijd moeten kijken.

wisselt. De verwarring die daardoor bij de lezer optreedt, is als de verwarring in de

Maar niet alleen met deze doelstelling

ouder- en grootouderschap, het mijmeren

hoofdpersoon, wat het boek zijn diepte

schreef ze het boek: ook om het plezier in

in haar tuin en aan een rivierstrandje tot

geeft. De verbreding ligt in de problema-

schrijven zelf en daar het non-fictie is, was

het worstelen met haar gezondheid en het

tiek van verzoening, die niet alleen een

het tegelijkertijd een therapeutische en

door middel van hypnose geconfronteerd

individueel gehouden kwestie blijkt, maar

bevrijdende bezigheid. En daarnaast hoopt

worden met nieuwe beelden over de ver-

iets wat zich voortzet in de omgang met de

ze dat de probleemloze leek er ook van zal

schrikkingen van het kamp. Maar de lezer

medemens en in allerlei overtuigingen en

genieten en mogelijk dat het iets meer

wordt ook deelgenoot van de inzichten en

oordelen die we kunnen hebben.

ruimte biedt in het denken over onze wer-

bevrijding van de grote dubbelheid in haar.

kelijkheid in dit bestaan.

Een therapeutische interventie door de

Elk hoofdstuk wordt ingeleid met een

Voice Dialogue Methode wordt in heel

citaat of metafoor die het geheel een over-

Leusink is na jarenlang regulier werken in de

begrijpelijke en natuurlijke vorm beschre-

peinzende noot geven.

hulpverlening 25 jaar geleden als zelfstan-

ven, wat deze methode zeer toegankelijk maakt.

dig psychosociaal en natuurgeneeskundig Volgens de eerste lezers is het een aan-

therapeut in Gorinchem haar praktijk

grijpend verhaal in een speels geschreven

begonnen.

Ook wordt de positieve invloed die onder-

boek dat de dramatiek in een mooie sfeer

Ze heeft meerdere artikelen en therapeuti-

steuning van bloesemtherapie in derge-

van intense beleving en verhelderende

sche kinderverhalen op haar naam staan en

lijke processen kan hebben, beschreven

inzichten neerzet, waardoor het tot het

twee dichtbundels in eigen beheer uitgege-

vanuit de hoofdpersoon. Eerst heeft ze

einde toe spannend en boeiend is.

ven. ‘De verzoening’ is haar debuutroman.

een enorme scepsis naar een dergelijke

Deze is te bestellen via:

voor haar te zweverig klinkende methode.

Carolien Leusink hoopt dat zowel thera-

www.boekenbestellen.nl

Maar wanneer haar zoon van zijn telkens

peuten als leken, die beiden immers moge-

voor €15,95 in paperbackvorm.

terugkerende middenoorontstekingen

lijke cliënten kunnen zijn, hierdoor gemak-

ISBN: 978-94-92475-08-4.

geneest met bloesemremedies, wordt ze

kelijker zullen toelaten dat we soms nog

www.opvoedingentherapie.nl

nieuwsgierig.

een straatje verder moeten zoeken. Soms PSC

Instituut voor E.E.N.® Eclectische Energetische Natuurgeneeskunde Geaccrediteerd door CPION, SNRO, KTNO, ZHONG, VIV, VBAG, LVNG, NFG, BATC, VNT en Rode Kruis.

Leslocaties in Soesterberg en Panheel Opleidingen (HBO niveau) Registeropleiding E.E.N.® Therapeut (240 ECTS) Registeropleiding Medische basiskennis Registeropleiding Psychosociale basiskennis

Straling & Milieu

(voldoet aan de Plato eindtermen)

Bij- en nascholing, cursussen en workshops Klassieke Homeopathie, Feng Shui, Ankhtherapie, Dolfijnenergie, communicatie en NLP binnen de hulpverlening, aromatherapie, enneagram, Introductie E.E.N.® Therapie, EHBO, klankschalen, Egyptologie, bij- en nascholing MPBK, EHBO en E.E.N.® Therapie (KTNO en SNRO geaccrediteerd.) Secretariaat: Pater Jac. Schreursweg 2B,

De Piramidevormen van Vita Producten B.V. werken volgens het -0- punt beginsel. Dit beginsel staat garant voor bescherming tegen elektromagnetische straling en overige ziekmakende milieu-invloeden voor mens, dier en plant. Het Internationale Gesellschaft für Elektrosmog Forschung (IGEF) heeft dit onomstotelijk aangetoond.

6097 NH Panheel, Telefoon 0475 - 47 51 78

E.E.N. ®

Instituut voor Eclectische Energetische Natuurgeneeskunde

Email: info@instituuteen.nl website: www.instituuteen.nl

Trainingen Verlies en Verlangen 2016 Omgaan met rouw en verlies 2-daagse training voor professionals die werken met cliënten met een rouwen/of verlieservaring

Verlies en Verlangen, omgaan met de onvervulde kinderwens 2-daagse training voor professionals die werken met cliënten met een onvervulde kinderwens. Data: zie www.verliesenverlangen.nl accreditatie voor NFG, NVPA en Adiona leden. 06 27865750 www.verliesenverlangen.nl info@verliesenverlangen.nl

Help haar met protheses en revalidatie op lilianefonds.nl Postbus 114 - 3890 AC Zeewolde - Netherlands Tel: +31 (0) 36 522 49 50 Fax: +31 (0) 36 523 44 26 www.vitaproducten.nl info@vitaproducten.nl

Gecertificeerd

T he Mi r a cl e M orning

The Miracle Morning In 30 dagen naar een succesvoller leven (en dat voor 8 uur ‘s ochtends) Wat je ook doet, waar je ook bent, er is één ding dat we met elkaar gemeen hebben: iedereen wil het beste van zijn of haar leven maken. De meeste mensen willen vooruit, ook al is er niets mis met hun leven. Desalniettemin worden we iedere dag wakker en blijft alles bij het oude. Met The Miracle Morning is het mogelijk om binnen korte tijd grote veranderingen door te voeren op ieder vlak. Tienduizenden mensen zijn er al in geslaagd hun leven ingrijpend te veranderen - en dat allemaal voor 8 uur in de ochtend aan de hand van een 30-dagenplan.

Stap 1: Stilte Zit stil (eventueel biddend of mediterend) en concentreer je op je ademhaling. Laat je lichaam kalm worden en ontspan je geest.

Stap 2: Lezen Lees een paar bladzijden uit een boek. Doe daarmee een paar ideeën op die je die dag graag wil toepassen. Je hebt maar één idee nodig om je leven te veranderen.

Stap 3: Affirmaties Schrijf een positieve zin op en neem die zo goed op in je hoofd dat je er echt in gaat geloven. Noteer wat je wilt bereiken, wie je wilt zijn en wat je wilt doen om je leven te veranderen.

Stap 4: Visualisatie Maak een visioenbord en gebruik dit als hulpmiddel voor visualisatie. Richt je aandacht op de beelden. Doe je ogen dicht en voel hoe het zou zijn als je het waar zou maken.

Stap 5: Dagboekschrijven Open een blanco notitieboek en schrijf op waar je dank-

Miracle Morning is een initiatief van Hal Elrod. Op zijn 20ste

baar voor bent in je leven.

raakte hij zwaargewond bij een auto-ongeluk. Tegen alle ver-

Stap 6: Beweging

wachtingen in herstelde hij en werd hij een succesvol zakenman. Met het ontwikkelen van The Miracle Morning lukte het hem om

Doe een kleine work-out bestaande uit push-ups, situps of yoga. Zorg voor een energieke start van de dag.

zijn leven betekenis te geven en zijn doelen te bereiken. Hal Elrod schreef een praktische boek waarin hij uitlegt hoe iedereen in 30 dagen aan de hand van 6 nieuwe gewoontes kan werken aan meer focus en zelfbewustzijn. En dat allemaal voor 8 uur ’s ochtends.

Doe mee aan de #MiracleMorningChallenge Benieuwd naar de Miracle Morning? Test het programma (voor een week, twee weken of zelfs de volle 30 dagen) en deel jouw ervaringen via #MiracleMorningChallenge.

Creëer jouw Miracle Morning met de #MiracleMorningChallenge

Moeite met vroeg opstaan? 1. Maak voornemens voor je naar bed gaat. De eerste gedachte in de ochtend is meestal de laatste die je had voor je ging slapen, dus creëer alvast enthousiasme voor de volgende ochtend. 2. Zet je wekker aan de andere kant van de kamer. Beweging wekt energie op. 3. Poets je tanden en drink een vol glas water. 4. Trek je sportkleren aan en verdien die ochtenddouche. Alles lezen over de Miracle Morning? Lees het gelijknamige boek van Hal Elrod (ISBN 9789021563855)

Zet je wekker een uur eerder en til jezelf én je succes naar een hoger plan.

PSC

Een kin d on tzien is e e n k in d n ie t z ie n

DOOR: CHRISTA WIERSMA

Een kind ontzien is een kind niet zien

Ongeveer 15 jaar geleden was ik in een training en daar hoorde ik deze uitspraak: Een mens ontzien is een mens niet zien. Die kwam binnen! Wat een eenvoudige en krachtige waarheid! Ik merk dat heel veel kinderen, jongeren en ouders worden ontzien. Het gevolg: een vertekend zelfbeeld. Da’s geen gezonde ontwikkeling! Een van de basisbehoeften van ieder kind is gezien worden. Net als gehoord worden, gekend, gedragen, geliefd en begrepen. Een kind dat zich gezien voelt, ervaart zichzelf als compleet mens. Eentje die er mag zijn, helemaal zoals ‘ie’ is, inclusief het gedrag dat ‘ie’ laat zien. Ontzien is een vorm van zien. Net zoals opzien, afzien, inzien, voorzien, overzien, doorzien, bezien. De verleden tijd van ontzien is overigens ontzag! Mmmmm……dat is interessant.

PSC

Ontzien betekent volgens het woordenboek besparen. In de zin van: niet te veel van iemand vragen, niet belasten, iemand behoeden voor onprettige ervaringen. Het betekent ook: eerbiedigen, mijden, niet aantasten, ongemoeid laten, respecteren, schromen, vergeven, wegkijken, ogen sluiten, in acht nemen. Dat zijn nogal wat betekenissen! Ik heb vroeger op school geleerd dat wanneer er voor een woord in de Nederlandse taal ‘ont’ voorstaat, het een ontkenning inhoudt. Ontzien betekent dan ‘niet zien’. Maar dit is ook mogelijk bij ‘ont-‘:

1. In de zin van een letterlijke of figuurlijke verwijdering, bijvoorbeeld ontfutselen, ontkomen en ontgroeien. 2. Een scheiding, bijvoorbeeld: ontbinden en ontleden. 3. Het kan het tegenovergestelde betekenen van het woord zonder ont-, bijvoorbeeld ontdekken, ontladen, ontsluiten en ontspannen. In dat geval betekent ont: niet. 4. Het kan de betekenis hebben van verlies van een zaak of eigenschap, bijvoorbeeld ontbladeren, ontnemen, onteigenen. 5. Het kan het begin van een handeling aangeven, bijvoorbeeld ontbranden, ontwikkelen, ontdooien, ontkiemen, ontwaken.

C hr i s ta Wie rs ma

Waar past ontzien dan bij? Ik denk bij 3. Maar wat zou het geweldig zijn wanneer we er de 5e betekenis van maken: het begin van een handeling! Dan betekent ontzien ineens: beginnen met zien. Da’s een gezonde ontwikkeling! Kinderen zien in plaats van ontzien. Hetzelfde geldt voor jongeren, ouders, hulpverleners. Het klinkt simpel maar in de praktijk blijkt het ingewikkeld. Kinderen worden al vanaf heel jong veelvuldig en onbewust ontzien waar het gaat om gezonde voeding, vaccinaties, zorgen, schoolkeuzes, computergedrag. Kinderen hebben het vermogen om bij volwassenen allerlei figuurlijke knopjes in te drukken, waarvan je liever niet wilt dat ze ingedrukt worden! Het raakt iets in ons eigen diepste binnenste, er wordt iets van ons gevraagd en dat willen we soms liever niet zien. Dat is niet fout, dat is menselijk. Zo hebben we het geleerd. Ooit. Dan gaan we onszelf en de ander onbewust ontzien! We kijken weg. Dat wat juist is om te doen en tegelijkertijd spannend, nieuw of onbekend, stellen we uit. Of we wachten af tot…..ja, tot wat? Tot het vanzelf over gaat misschien. Of dat het kind zich aanpast, ziek wordt of het opgeeft. Wanneer je bereid bent een kind te zien in plaats van ontzien, komt er iets in beweging. Het vraagt van ons om iets te doen, in beweging te komen en verantwoordelijkheid te nemen voor de keuzes die we maken. Het begin van een handeling. Het heeft consequenties wanneer je een kind werkelijk ziet. Of ontziet. Maak een bewuste keuze hierin!

Voorbeeld uit de praktijk Een moeder belt over haar dochtertje van 7 jaar. Een sprankelmeisje: dol op buiten spelen, creatief, sensitief en een nadenkertje. Gaat graag naar school, leert met plezier en gemak. Ze zit net in groep 4 sinds september. In de zomervakantie keek ze ernaar uit. Sinds een paar weken gaat het niet meer zo lekker. Ze sprankelt niet meer, is klagerig, heeft moeite met eten en slapen, is moe en heeft buikpijn.

We maken een afspraak in de praktijk met beide ouders. Het was duidelijk dat ze zich zorgen maakten. Het meiske zat niet lekker in haar vel en het was onbegrijpelijk waar de schoen hem wrong. Vader en moeder vertelden afwisselend wat ze allemaal meemaakten met hun dochter. Hoe het op school ging en thuis. Waar ze van hield en goed in was. Langzamerhand werd helder wat er speelde tussen de buiten- en binnenwereld van het meisje. Ze zit op een gemiddeld grote school. Twee leerkrachten die parttime voor de klas staan, van wie de een daarnaast een functie als adjunct heeft. Er speelde van alles op schoolorganisatieniveau waardoor er veel veranderingen plaatsvonden in en om de school. Het meisje kwam vaak moe thuis en ontlaadde regelmatig om de kleinste voorvallen. In tranen uitbarsten, of heel erg boos. Intens verdrietig of soms om achter het behang te plakken. Ze sliep minder goed en at slecht. Terwijl we dit zo in kaart brachten, zei moeder: “Fijn dat het helder wordt. We zien wel hoe het verder gaat en kijken het nog even aan. Als het niet verandert, maken we graag een nieuwe afspraak.” Dit is nu een prachtig voorbeeld van ontzien. In de betekenis van wegkijken….. En dit bedoel ik niet negatief. De ouders zagen dat het niet zo goed ging met hun dochter, wilden hun dochter helpen. Ze wisten alleen niet hoe, of wat. Onbewust. En dan kan ontzien een gevolg zijn van je handelingsonbekwaam voelen. Ontzien wordt dan vertaald als: we kijken het nog even aan. Het was voor hen eerst genoeg hun verhaal te doen. Dat is niet goed, of fout, het is een veelvoorkomend fenomeen.

"Wanneer je bereid bent een kind te zien in plaats van ontzien, komt er iets in beweging."

En dan komt het als kindercoach op inzicht en coachvaardigheden aan. Het vraagt van mij als coach om de ouders en dochter te zien. Het vraagt om de juiste

woorden en handeling. Ik heb de ouders tijdens het gesprek niet ontzien. Toen ik vriendelijk vroeg hoeveel erger het nog moest worden voordat ze stappen zou gaan zetten, werd moeder stil. Vader ging rechtop zitten en zei: "Je hebt helemaal gelijk. Je hebt ons net verteld in het gesprek over het bestaan van blinde vlekken. Ik geloof dat ik deze nu zie." We hebben onmiddellijk afspraken gemaakt voor een coachtraject. Niet om de situatie te veranderen, wel om het kind een plek te bieden waar ze alle aandacht kreeg en haar verhaal kon doen. Een uitlaatklep. En om samen met de ouders te kijken wat er anders kon, zodat ze hun dochter weer terugkregen: een blij sprankelend, nieuwsgierig en speels meisje, dat met plezier naar school gaat. Dat is gelukt! Ieder jaar zijn er vele ouders die klagen over de scholen, de toetsen, de werkdruk voor kinderen, enz. Ze zien het effect op hun kind en gaan of klagen, praten erover..., wachten of vergoelijken. Ik heb regelmatig ouders gesproken die zagen hoe de prestatiedruk, alle stress en onzinnigheid die de kinderen tegemoetkwam, thuis, in clubs en op school, effect had op hun kinderen. Vaak is er geen handeling die hierop volgt. Ik denk dat dit komt omdat veel mensen het gevoel hebben dat ze alleen staan hierin, of overdrijven. Dat ze niet begrepen worden wanneer ze het ter sprake brengen... oud zeer. Zowel in opvoeding maar ook als coach is het nodig om kinderen zonder enige invulling, oordeel of vooropgesteld plan waar te nemen. De uitdaging is om telkens weer de ontmoeting met het kind aan te gaan en hieruit een beeld of inzicht te laten ontstaan. Zonder bestempeling, etiketten of te ontzien… Wanneer kinderen zich gezien voelen, voelen ze zich begrepen. Dat sterkt een kind in zijn eigenwaarde en zelfvertrouwen. www.torikindercoachopleiding.nl

PSC

Z i nt uige n prikke ls

‘Neem een geit’, zegt Claudia de Breij Soms val je gewoon als een blok voor een boek alleen al door de titel. Dit gebeurde mij met het boek met de prikkelende titel: Neem een geit. De ondertitel was: Leven voor gevorderden. De auteur? Niemand minder dan Claudia de Breij. Claudia vraagt zich af hoe de gebruiksaanwijzing van het leven eruitziet.

In deze rubriek bespreken we elke editie vakgerelateerde boeken, c d ’s , d vd ’s e n ap p s .

Onze persoonlijke levensopdracht in deze tijd Hans Stolp laat in Onze persoonlijke levensopdracht in deze tijd zien dat het belangrijk is om ons bewust te worden van wat het eigene is van de tijd waarin we leven en welke bijzondere opdracht ons daarmee is toevertrouwd. Als we dat doen, krijgen we zicht op onze levensopdracht. Een voorbeeld: voor veel mensen is het een opdracht om de grenzen te leren bewaken in een wereld waarin we met alles en iedereen verbonden zijn via smartphone en social media. Maar tegelijkertijd moeten we ook leren om het egoïsme dat deze tijd ook kenmerkt, te bestrijden. Dit kunnen we doen door bewuste aandacht voor anderen te ontwikkelen. Een ontwikkeling die ons rijker maakt. Bezinning op de tijd waarin we leven, verheldert dus onze levensopdracht. Onze levensopdracht in deze tijd is het derde deel in de Denken met je hart-serie van Hans Stolp, waarin hij zijn eigen, bijzondere visie geeft op actuele maatschappelijke thema's. De verborgen zin van dementie en Orgaandonatie, waarom wel, waarom niet? verschenen al eerder in deze serie. Onze persoonlijke levensopdracht in deze tijd, Hans Stolp ISBN 9789020213027, Uitgever AnkhHermes

PSC

Wanneer we opgroeien, geven onze opvoeders de richting van het leven aan. Maar er komt een moment dat je het allemaal zelf mag doen. Autonomie kan bevrijdend zijn en daarnaast kan het je een gevoel van stuurloosheid geven. Want hoe moet leven eigenlijk? Het leven zit stikvol met thema’s die bijna te ingewikkeld voor woorden zijn. Zou het niet heerlijk zijn om niet bij alles het wiel opnieuw uit te hoeven vinden? Claudia volgt de raad op van de filosoof René Gude: ga vooral bij anderen te rade. Om een lang verhaal kort te maken: Claudia en haar partner Jessica gaan de diepte in met zichzelf, vrienden en familie in de hoop een verzameling levenslessen aan te leggen en verhalen te horen waar je echt wat aan hebt…. Zij gaat koffie en wijn drinken met sterke en krachtige persoonlijkheden die het leven vol hebben aangekeken. En dat zijn echt niet de minste, zoals dominee Nico ter Linden, Geert Mak, Hans Wiegel en Hanneke Groenteman. Genoeg stof voor een boeiend boek met doorleefde gedachten, oplossingen van problemen die een hart kunnen verlichten en prachtige oneliners waar ik helemaal week van word (zoals die van de bovenstaande ondertitel, van de hand van Nico ter Linden). Een boek waar open en positief wordt gesproken over de zin van therapie. En waarbij je af en toe moet verzuchten: ‘wat ontzettend mooi verwoord’. Vitaminen en wijsheid voor de ziel dus. Claudia de Breij is tevens cabaretière, radio-dj en columniste. Recensie: Anja van de Weerd Neem een geit, Claudia de Breij ISBN 9048826209, Uitgeverij Lebowski

Z i ntui g enprik k e ls

Dromen over de dood Jacqueline Voskuil laat in Dromen over de dood en wat ze betekenen in je leven zien dat dromen over de dood niet angstig of onheilspellend hoeven zijn, maar juist gaan over je leven. Ze willen je met hun symboliek over de dood iets leren en gaan al helemaal niet over een 'naderend einde'. Daarvoor is het wel nodig dat je de symboliek van dromen over de dood begrijpt. Jacqueline Voskuil kan deze als droomdeskundige die al van talloze mensen dromen heeft gehoord, opgeschreven en uitgelegd, als geen ander uitleggen en duiden. Dromen over de dood, Jacqueline Voskuil ISBN 9789020211283, Uitgever AnkhHermes

Ruimte voor vooroordelen Ruimte voor vooroordelen van Adam Sandel schetst voorwaarden voor helder denken, juist oordelen en handelen. Vooroordelen associëren we volgens Adam Sandel met bijgeloof of met denken ‘waar een donkere wolk van haat boven hangt’. Een opvatting die uit de Verlichting stamt. Maar vooroordelen kun je ook beschouwen als achtergrondkennis. Die krijg je mee door traditie, opvoeding, gewoontes en zelfs natuurlijke behoeftes. Alleen als we snappen hoe vooroordelen werken, kunnen we helder leren denken, juist oordelen en goed handelen. Een bekroond* boek met grote relevantie voor het politieke debat. (*Winnaar Leo Strauss Prize 2014 van de American Political Sience Association) Ruimte voor vooroordelen, Adam A. Sandel ISBN: 9789025904654, Uitgeverij Ten Have

De weg De weg biedt een geheel nieuwe kijk op het dagelijks leven. Michael Puett, Harvards populairste docent, laat zien hoe Chinese denkers ons inspireren tot grote en kleine veranderingen. In De weg put hij hiervoor uit het werk van zes grote Chinese filosofen zoals Confucius en Lao Tze. Mede door de waarde die zij aan kleine gebaren, rituelen en goede gewoontes hechten, bieden zij een totaal ander wereldbeeld dan westerse denkers of boeddhistische leraren. De weg daagt ons uit onze diepgewortelde overtuigingen te herzien. Volgens Puett betekent ‘het goede leven’ niet een groots programma of doel uitvoeren, maar een weg bewandelen. Aan de hand van voorbeelden uit het alledaagse leven, legt Puett de denkbeelden van de oude Chinese filosofen uit. Hij inspireert tot kleine, haalbare veranderingen in onze manier van werken, opvoeden, politiek bedrijven en relaties aangaan, met mogelijk verstrekkende gevolgen voor onszelf en de wereld. De weg biedt een nieuwe kijk op bijna alles! De weg, Michael Puett en Christine Groos-Loh ISBN: 9789025904159, Uitgeverij Ten Have

Uitstelgedrag Piers Steel onderzocht uitstelgedrag, onze nare gewoonte om lastige dingen voor ons uit te schuiven. Het is een gewoonte waar 95% van de bevolking namelijk last van heeft. Steel verklaart in zijn boek Uitstelgedrag deze neiging en legt vooral verband met impulsiviteit. Het goede nieuws is dat we deze diepgewortelde gewoonte kunnen doorbreken. Steel geeft in het boek Uitstelgedrag een zelftest, praktische methodes én vele tips hoe met uitstelgedrag om te gaan. Uitstelgedrag, Piers Steel ISBN: 9789025904036, Uitgeverij Ten Have

PSC

Stimuleert een goede geestelijke gezondheid Werkt ontspannend en rustgevend Tijdens het zoeken naar de oorzaak van je neerslachtig voelen, is het nuttig iets te doen om de meest vervelende verschijnselen (onbestemde onrustgevoelens, je angstig voelen, slecht slapen en dergelijke) op te heffen of zoveel mogelijk te verminderen. Neurapas® balance bevat drie werkzame bestanddelen die elkaar aanvullen en versterken en die daarbij helpen.

NEURAPAS balance

De werkzame stoffen in Neurapas® balance zijn Sint-Janskruid, valeriaan en passiflora. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat Neurapas® balance bij neerslachtige, sombere gevoelens snel en zonder bijwerkingen verlichting brengt. Dit bereikt u al door 3x daags 1 tablet in te nemen. 60 tabletten € 17,50

Prins Hendrikweg 2 - 3771 AK Barneveld www.sanopharm.com - info@sanopharm.com

100% natuur. 100% puur.

Congres

Positieve psychologie in de praktijk Datum: Vrijdag 25 nov. Locatie: Reehorst Ede

Meer informatie & aanmelden: www.tijdschriftpositievepsychologie.nl/congres

www.tijdschriftpositievepsychologie.nl/congres congres.indd 1

27-09-16 12:59

Ashwagandha

ASHWAGANDHA Veelzijdig kruid voor oosterse kalmte De Ayurveda, de traditionele Indiase geneeswijze, is een rijke inspiratiebron voor veel hedendaagse complementaire therapieën. Diverse ayurvedische kruiden, zoals kaneel, zoethout, curcuma, boswellia en gember hebben al een plaats veroverd in kruidenpreparaten en voedingssupplementen. Zo ook ashwagandha, waarvan de wortels al meer dan 3.000 jaar in de Ayurveda worden toegepast. In de complementaire praktijk wordt dit kruid vooral ingezet bij angsten en (chronische) stress. Ashwagandha, ook wel bekend als Withania somnifera of winterkers, is een kleine struik die zijn oorsprong vindt in India, Pakistan en Sri Lanka, maar tegenwoordig ook voorkomt in Afrika en het Middellandse Zeegebied. Van oudsher worden de wortels onder andere als adaptogeen, afrodisiacum, levertonicum en ontstekingsremmer gebruikt. De belangrijkste werkzame bestanddelen zijn steroïde alkaloïden en withanolides. Withanolides vertonen overeenkomsten qua structuur en activiteit met de werkzame bestanddelen van Panax ginseng, de ginsenosiden. In onderzoeken met dieren is vastgesteld dat ashwagandha beschikt over antioxidant eigenschappen en de schade door vrije radicalen kan remmen. Bij gestreste konijnen en muizen bleek toediening van ashwagandha de spiegels van de antioxidantenzymen glutathion peroxidase, catalase en superoxide dismutase in de hersenen te verhogen. Ander dieronderzoek laat tevens een remmend effect op lipide peroxidatie als gevolg van stress zien. Uit meerdere studies komt naar voren dat ashwagandha een gunstige invloed heeft op angsten en stress. In een Indiaas onderzoek kregen 61 volwassenen met een geschiedenis van chronische stress tweemaal daags 300 mg ashwagandhawortelextract of een placebo. Na 60 dagen waren de serumcortisolwaarden (een

stressmarker) in de behandelgroep 27,9% lager dan aan het begin van het onderzoek (placebogroep: -7,9%). De scores van zelf ervaren stress op de PSS (Perceived Stress Scale) waren met 44% gedaald in de groep die ashwagandha had gekregen (placebogroep: -5,5%). Ook de gegevens uit de DASS (Depression Anxiety Stress Scales) -vragenlijst lieten opmerkelijke resultaten zien: de depressiescore was 77% lager, de angstscore 75,6% lager en de stress-score 64,2% lager. In de placebogroep daarentegen was sprake van een slechts zeer bescheiden daling of zelfs een stijging van de scores. Volgens de onderzoekers verbetert ashwagandha de stressbestendigheid en daarmee de subjectieve kwaliteit van leven. Aan een Canadees onderzoek namen 64 volwassenen deel die langer dan zes weken last hadden van matige tot ernstige angstklachten. Gedurende twaalf weken kreeg de ene helft standaard psychotherapie, ontspanningstechnieken in de vorm van ademhalingsoefeningen en een placebo. De andere helft kreeg voedingsadviezen, dezelfde ademhalingsoefeningen, een multi-vitamine voor 50-plussers en tweemaal daags 300 mg ashwagandha-extract. Aan de hand van diverse vragenlijsten, waaronder de Beck Anxiety Inventory (BAI) werden de resultaten gemeten. In beide groepen was de BAI-score gedaald, maar significant meer in de suppletiegroep dan in de psychotherapiegroep (-56,5% versus -30,5%). Ook werden in de suppletiegroep omvangrijkere verbeteringen gezien wat betreft mentale gezondheid, sociaal functioneren, concentratie, vermoeidheid, vitaliteit en kwaliteit van leven. Van bepaalde ashwagandhabestanddelen is in dieronderzoek vastgesteld dat ze neurogenese (de vorming van nieuwe zenuwcellen) bevorderen. Zo blijkt een combinatie van withanolide A, withanoside IV en withanoside VI bij muizen schade aan zenuwcellen in de hersenen, veroorzaakt door bèta-amyloïd, te kunnen herstellen. Bèta-amyloïd is een eiwitfragment van APP (Amyloid Precursor Protein;

speelt een belangrijke rol bij de groei en reparatie van zenuwcellen), dat zich voornamelijk in de uiteinden (synapsen) van zenuwen bevindt. Bij een onjuiste afbraak van bèta-amyloïd ontstaan onoplosbare complexen, de amyloïde plaques, die schade toebrengen aan zenuwen en als een oorzaak van de ziekte van Alzheimer worden gezien. Japanse wetenschappers hebben in een review de effecten van ashwagandha op neurodegeneratieve aandoeningen, en dan met name Alzheimer en ruggengraatletsel, beschreven. Suppletie met ashwagandhaextract gedurende 30 dagen bij muizen met Alzheimer verbeterde het motorisch geheugen en zorgde voor een verlaging van de bèta-amyloïdwaarden in de hersenschors en hippocampus en een verhoging in plasma. Bij ruggenmergletsel wordt het herstel van axonen verstoord door remmende proteoglycanen. Withanoside IV blijkt bij muizen de groei van axonen in het aangedane deel van de ruggengraat te kunnen stimuleren en de motorische functies van de achterpoten te kunnen herstellen. Ten slotte is uit een klinisch onderzoek bij mensen een mogelijk nut van ashwagandha (in combinatie met boswellia, curcuma en zink) bij artrose gebleken. Ook zijn in een kleinschalig onderzoek hypoglycemische, diuretische en cholesterolverlagende effecten van ashwagandha waargenomen. PSC

Col umn

Leiderschap Ik ben geen leider. Nooit geweest ook. Je hebt mensen die dat als van nature afgaat. Die roepen: “ Zullen we daar en daar een biertje gaan drinken?” en dan gaat (uiteindelijk) iedereen ook ‘daar en daar’ dat biertje drinken. Bij mij niet. Ik time mijn voorstellen verkeerd, ik roep ze te zacht, of ze slaan gewoon niet aan. Ik weet niet hoe het komt maar groepen doen gewoon nooit wat ik verzin. Ik heb me erbij neergelegd en probeer het doorgaans dus ook niet meer. Tot laatst dus. Ik had een in mijn ogen erg leuk idee om met de hele klas van dochter als

• Ik ben niet slordig maar ben gewoon na 80% van een klus verveeld. Ik ben van de ideeën, van snelheid en steeds weer iets anders. • Ik hou niet van veel mensen, ik ben een een-op-weinig-mens. Te veel mensen is te veel frequenties in communicatie. Maakt me niet blij en wel moe. • Nee, ik hou niet van reizen. Laatst werd ik gevraagd een lezing te komen geven in Korea. Tja, hoe cool het ook mag klinken, mijn hart gaat er niet sneller van kloppen. Of eigenlijk wel, van de stress. Doe mij maar mijn vaste camping in Frankrijk.

afsluiter van het jaar te gaan doen. En het werkte dus ook weer als vanouds niet.

"Eigenlijk bestaat mijn werk uit mensen weer laten ontdekken dat hoe het bij ze past, prima is! Wat Werkt Wel in plaats van Hoe Het Hoort"

Weinig reactie, gematigd enthousiasme

Eigenlijk bestaat mijn werk uit mensen

en vooral geen beweging. Op dat moment

weer laten ontdekken dat hoe het bij ze

realiseerde ik me hoe weinig ik de laatste

past, prima is! Wat Werkt Wel in plaats

jaren probeer te doen tegen mijn natuur-

van Hoe Het Hoort. WWW versus HHH dus.

lijke aard in. En hoe lekker dat is om al heel

Twee keer drie letters die voor veel mensen

lang niet meer proberen te zijn wat ik niet

eyeopeners zijn. En natuurlijk gaat het een

ben!

tandje dieper… want ook in je zenuwstelsel is zo ongelofelijk veel gevoeligheid voor

Ik geniet de laatste jaren steeds meer van

WWW en HHH. Wist je dat sociaal-emotio-

doen wat voor mij werkt. En zo doe ik dus

nele uitsluiting in je brein dezelfde prikkels

andere dingen niet meer:

geeft als fysieke pijn? En dat we er dus vrijwel alles aan doen om geen uitsluiting

• Ik ben een ochtendmens, doe mij een feestje om 7 uur ’s morgens. ’s Avonds ben ik er helaas voor anderen niet bij. • Ik ben geen leiderstype. Dus die rol neem ik niet op me, zelfs niet bij de voetbal als de mama’s tegen de f’jes moeten spelen. • Van op een kantoor zitten slaat mijn hoofd dood. Ik werk tussen het sporten, kinderen naar school brengen en boodschappen doen door. Ik werk thuis, onderweg, waar het uitkomt. Maar niet op een kantoor en zeker niet van 9 tot 5.

te hoeven ervaren? Desnoods door over grenzen van onszelf te gaan, door allemaal dingen te doen tegen onze aard in, te veel samen of juist te weinig. Te veel plannen of juist te weinig. Te veel op verstand of juist te weinig. Ik ben zo blij dat ik mede door NLP kennis heb kunnen maken met mijn eigen echte gebruiksaanwijzing! En zo’n moment dat ik weer eens iets doe wat eigenlijk me niet echt past, helpt me realiseren hoe lekker het leven is als het echt van jou is! Misschien dus toch wel leiderschap, maar dan net even anders. Eens?

CATHELIJNE IS SCHRIJVER, MOEDER, TRAINER EN COACH. ZE WERKT BIJ TRAININGSINSTITUUT DE EERSTE VERDIEPING EN BIJ HET ADHD-CENTRUM NEDERLAND.

PSC

R o s eg arde n

Tien jaar opleiding voor

psychosociaal therapeut bij de Roos DOOR: GINEKE KLINKHAMER. Alweer ruim 10 jaar geleden dat Bureau De Roos startte met een opleiding tot psychosociaal therapeut. Veel gezichten van studenten zie ik langskomen in mijn gedachten, ieder met zijn verhaal en motivatie om zich te scholen tot therapeut. De realisatie, hoe lastig het is om een vak te leren waar juist de lesstof van de opleiding dwars door je zelf heen gaat. Dat besef, dat nog meer gegroeid is deze jaren is, dat het belangrijkste onderdeel in de therapeutische sessie de therapeut zelf is. Bureau De Roos gaat uit van een christelijke levensvisie, waarbij de Bijbel gezien wordt als het Woord van God. In de Bijbel lezen we dat God en de mens van huis uit bij elkaar horen. Hierbij wordt ieder mens gezien als een unieke persoonlijkheid die mag groeien naar volwassenheid: een innerlijke zelfstandigheid om vanuit je hart, vanuit je authentieke zelf, je bestaan vorm te kunnen geven in relatie met anderen, zonder afhankelijk te zijn van ‘beloning’ of ‘straf’.

Ons hart Het gaat om ons hart. Dat staat mooi verwoord in het onderstaande citaat: “Therapie is niets anders dan een persoon te helpen diens eigen authentieke emoties en wils impulsen - zijn hart - terug te vinden. Een therapeutisch groeiproces is een ontwikkeling tot zelfstandigheid. Zelfstandigheid ontstaat als het hart wordt gehoord en erkend. Als de structuur de impulsen van het hart niet meer tegenhoudt of verdoezelt, maar in de wereld helpt te brengen. Als iemand de volle verantwoording voor zijn eigen gedrag durft te nemen en daarvoor niet meer afhankelijk is van het oordeel van anderen.” (Boswijk, R. (1997). Liefde in wonderland, p. 96. Haarlem: De Toorts)

Ballingschap Er is een parallel met het Bijbelse begrip ballingschap. De mens is op vreemde grond. In psychologische zin kan een mens vervreemd zijn van zichzelf, niet meer thuis zijn in zijn eigen hart. Hij is dan de voeling met zijn eigen ik en met zijn diepste verlangens kwijt. Dan is het belangrijk dat hij thuis gaat komen bij zichzelf. Het zal duidelijk zijn dat het hier niet gaat om uiterlijk thuiskomen. Het gaat erom dat hij vanbinnen thuiskomt en weer grond onder zijn voeten krijgt. Zodat hij weer op eigen bodem leeft. Zodat hij kan worden wie hij van oorsprong mocht zijn. Om van daaruit te mogen groeien, bloeien en vrucht te dragen.

"De ervaringen die een mens opdoet in zijn leven, de boodschappen die hij ontvangt en niet ontvangt en zijn vertalingen ervan, maken dat er bepaalde overtuigingen ontstaan." De weg terug

Dit roept de volgende vraag op: waardoor raakt iemand het leven vanuit zijn hart, zijn unieke authentieke zelf kwijt, zodat therapie soms nodig kan zijn om de mens weer bij zijn hart terug te brengen? De ervaringen die een mens opdoet in zijn leven, de boodschappen die hij ontvangt en niet ontvangt en zijn vertalingen ervan,

maken dat er bepaalde overtuigingen ontstaan. Van daaruit ontstaat bepaald gedrag. Want waar je van overtuigd bent, vormt hoe je in het leven staat. Deze overtuigingen kunnen belemmerend zijn en het hart pantseren, zodat onze vrijheid beperkt wordt. Daardoor ontstaat gedrag dat niet meer in directe verbinding staat met het hart. Dit niet meer in verbinding staan met het hart doet pijn en maakt doorgaans ongelukkig. Daarnaast staat de mens in zijn leven voortdurend voor de keuze tussen goed en kwaad; tussen leven en dood. Ieder mens ervaart aan den lijve de worsteling die bij deze keuzes horen. Ook deze keuzes kunnen leiden tot het verlies van verbinding met het eigen hart of met de ander. De pijn die uit het verlies van verbinding voortvloeit, kan de mens ertoe aanzetten op zoek te gaan naar de weg naar huis. Het kan iemand er ook toe brengen om therapeutische hulp te gaan zoeken. Om weer een weg terug te vinden naar zijn eigen hart en van daaruit het leven vorm te kunnen geven.

Terugreis als missie Bureau De Roos wil therapeuten opleiden die allereerst zelf meer thuis mogen komen en vervolgens ook anderen op een professionele manier kunnen ondersteunen hun weg naar huis te vinden. Nu tien jaar later, zie ik dat deze passie er nog steeds is. Zich heeft verdiept de afgelopen jaren, maar ook ben ik meer doordrongen wat voor prijs dat soms vraagt.

PSC

Shi n -Do® , e e n krach t ige b asis voor z orgp rofe ssiona l s

S H IN - D O

e e n k r achtig e b asis v o o r z o r g pr o fessi o n a l s DOOR: KARIN TJABERINGS

Zorgprofessionals doen hun werk over het algemeen met hart en ziel. Dat geeft een grote mate van voldoening, maar is tegelijkertijd voor veel mensen een valkuil. Of we nou therapeut, verpleegkundige, coach of begeleider zijn, we kennen allemaal wel het gevoel leeggezogen te worden door ons werk en door cliënten/ patiënten. Je werk kost energie in plaats van dat het energie geeft. Shin-Do laat je voelen welke rol je daar zelf in speelt en wat je er zelf aan kunt doen. En nog veel belangrijker: Shin-Do brengt je de eenvoudige, oeroude principes bij van Ki, waarmee je krachtig en vitaal in je werk kunt staan. Die principes kan iedereen leren. Ze bieden ons een stevige basis die ik iedere zorgprofessional mee zou willen geven. Wat is Ki?

Mensen zijn energievelden

Ki of Chi staat voor universele levensenergie. Deze energie is al eeuwenlang een belangrijk element in het leven van veel mensen in landen als China, Japan, Nepal, Tibet en India. Ki stroomt door ons heen; er stroomt Ki in en er stroomt Ki weer uit. Het is de voeding van ons energiesysteem. Zoals een plant water nodig heeft, zo heeft je energiehuishouding Ki nodig. Wanneer het vrij stroomt, voel je je gezond, krachtig en vitaal. Een geblokkeerde of zwakke Ki-stroom geeft allerlei klachten. Dat begint vaak met vage symptomen zoals vermoeidheid en lusteloosheid. Stroomt Ki langere tijd niet goed, dan kan dit leiden tot ziekte, burn-out en depressie. Een actieve Ki-stroom is dan ook het fundament van je leven. In landen als Japan en China is het heel normaal om goed voor je Ki-stroom te zorgen. Zo doen veel mensen tijdens hun lunchpauze oefeningen om hun Ki te laten stromen. Bekende oosterse sporten als Aikido en Tai Chi zijn ook gebaseerd op de leer van Ki.

Ieder mens heeft een energieveld om zich heen. De een is zich hiervan meer bewust dan de ander, maar iedereen voelt het wel. Als je naast een onbekende gaat zitten in de trein, voel je de energie van die persoon. In ruimtes waar net ruzie is geweest of waar mensen juist heel liefdevol met elkaar omgaan, kun je de sfeer voelen zonder dat daar woorden voor nodig zijn. Er zijn mensen die in een groep op natuurlijke wijze de aandacht naar zich toe trekken. Ze hebben uitstraling en worden opgemerkt. Die mensen zijn in Ki. Wanneer Ki volop stroomt, is je energieveld ruim en gezond. Wat je dan uitstraalt en zelf kunt voelen, is innerlijke kracht. Dat is niet voorbehouden aan een selecte groep mensen: ieder mens heeft het in zich om krachtig en energiek in het leven te staan.

PSC

Wat is Shin-Do? Shin-Do is de leer van de energievelden. Shin-Do geeft inzicht in de staat van je eigen energieveld. Het laat je voelen hoe

je omgaat met je energie en laat je ervaren hoe jij reageert op het energieveld van anderen. We leggen de oorzaak van energieverlies vaak bij een ander of bij de situatie waar we ons in bevinden. Shin-Do laat je voelen dat je het zelf bent, die je energie weggeeft. Dat is een enorm belangrijk inzicht, want daarin ligt de sleutel tot verandering. In iedere situatie kun je er namelijk voor kiezen om je energie niet weg te geven en om in Ki te blijven. In een Shin-Do training leer je hoe je dit kunt toepassen in je dagelijks leven.

"Wanneer medewerkers de stevige basis van Ki leren te gebruiken, kunnen ze veel meer betekenen voor hun cliënten/patiënten." Effect voor jezelf en je omgeving Wanneer Ki stroomt, heeft dat talloze positieve gevolgen, zowel voor jezelf als voor je omgeving. Je zit lekkerder in je vel, je hebt energie en je voelt een basis van vertrouwen en rust. Alles wat je doet, gaat je gemakkelijker af, en je hebt niet langer het gevoel dat je strijd moet leveren om dingen voor elkaar te krijgen. Wanneer je in Ki bent, word je gehoord en gezien. Wanneer je ideeën hebt, luisteren mensen met aandacht. En op het moment dat jij je

TPne t

grenzen aangeeft, worden die gerespecteerd. Er ontstaat ruimte voor creativiteit en talenten komen heel natuurlijk naar de voorgrond. In Ki zijn heeft direct invloed op je omgeving. In Ki hoef je niet te vechten of ruzie te maken. Als jij niet vecht, stopt je omgeving daar bijna altijd ook mee. Je komt weer in gesprek met de ander en er doen zich oplossingen voor. Wanneer jij in Ki bent, geef je de ander de ruimte om het ook te zijn. Mensen die in Ki zijn, zijn prettige gesprekspartners en zijn gemakkelijk om mee samen te werken en te leven.

Shin-Do, waardevol voor iedereen Shin-Do is heel geschikt voor medewerkers in de zorg. Zij hebben vaak met energieverlies te maken en het ziekteverzuim in de sector is hoog. Wanneer medewerkers de stevige basis van Ki leren te gebruiken, kunnen ze veel meer betekenen voor hun cliënten/patiënten en voor de organisatie waarvoor zij werken. Natuurlijk is het ook voor cliënten en patiënten waardevol om de Shin-Do training te volgen. Iedereen kan als particulier meedoen aan de trainingen. Daarnaast leent Shin-Do zich bij uitstek als training voor bedrijven en organisaties. Stel je eens voor wat een heel team of een hele organisatie in Ki zou kunnen bereiken en wat dat zou betekenen voor de teamgeest en de productiviteit. Grote kans dat als bijkomend voordeel het ziekteverzuim omlaag zal gaan. Karin Tjaberings is oprichter en eigenaar van Tjaberings - Centrum voor bewust leven. Hier geeft ze cursussen en individuele sessies. Zij heeft een achtergrond in de zorg als verpleegkundige en begeleider van mensen met een beperking. Karin geeft trainingen op de cursuslocatie in Groningen. Daarnaast verzorgt ze trainingen op afspraak en op maat door het hele land.

Shin-Do® Shin-Do betekent in het Japans de weg van de Goddelijke kracht. Hiermee wordt bedoeld de zachte weg; een leven waarin strijd niet nodig is. Shin-Do is een training die ontwikkeld is door Bas Buis en Sunny Nederlof van het Nederlof Centrum. Zij hebben de vier principes van Ki als basis gebruikt en vertaald naar een praktische training voor het dagelijks leven. Zij geven hier al jaren les in en hebben een aantal trainers opgeleid. Gecertificeerde trainers staan ingeschreven in het register voor Shin-Do leraren. De kwaliteit van de trainingen is hiermee gewaarborgd. Een Shin-Do training bestaat normaal gesproken uit vier dagdelen, meestal gege-

Shin-Do®

ven op twee achtereenvolgende dagen. De training is praktisch: het doen en ervaren staan centraal. Alles wat je lichaam ervaart, wordt opgeslagen in je systeem en dat kun je later altijd weer terughalen. De theorie wordt tijdens de training direct toegepast via lichte fysieke oefeningen, waarin je de vier principes leert waarmee je Ki kunt laten stromen. Shin-Do is ook zeer geschikt als training voor bedrijven, organisaties, opleidingen en scholen. Trainingen kunnen op maat en op locatie gegeven worden. Bijvoorbeeld als compacte ééndaagse training. Ook korte workshops van een uur of een dagdeel zijn mogelijk.

Transpersoonlijk.net, netwerk voor zorgprofessionals Transpersoonlijk.net (TPnet) is hét netwerk voor de coach, counselor & therapeut. Wil je intimiteit in je relatie verbeteren? Of wil je juist graag een relatie? TPnet organiseert op 5 november een workshop in Peizermade met Paul & Jane Goudsmit van In-communication. Leden van TPnet krijgen €10,- korting op de geldende prijs. Houd de website www.transpersoonlijk.net in de gaten voor het laatste nieuws.

Meer informatie en actuele cursusdata: www.tjaberingscentrum.nl

Of schrijf je in voor de nieuwsbrief en ontvang het laatste nieuws in je mailbox. Leden Leden van TPnet hebben veel voordeel. Zoals adverteren met hun activiteiten en een persoonlijke webpagina. Zie: www.transpersoonlijk.net/info-lidmaatschap/

PSC

www.aukeherrema.nl

Bloesem-remedies brengen de emoties in evenwicht en bevorderen daardoor indirect de gezondheid. De oorzaak aanpakken op een veilige manier.

‘Tristan lacht weer.’

104x118.indd 1

Moeder van Tristan

De Dr. Schüssler Celzouten van Adler beziien kracht en kwaliteit. Zijn de cellen gezond, dan is ook het lichaam gezond. De mineralen zijn verwreven en niet geschud. Celzouten div. nummers in poedervorm, 10 verschillende mengsels, b.v. combinatie 1 t/m 12, het energie Met de hand verwreven mengsel. Alles in 250 gr. en 1 kg.

Essentïele oliën en producten voor de aromatherapie, biologische cosmetica. Het grootste assortiment biologische oliën, airsprays en massage oliën. Winkel: De 3Vrouwen St.Jansstraat 5 - 5964 AA Meterik Tel: 077-3526885 www.de3Vrouwen.nl

De kracht van een lach.

WWW.BLOESEM-REMEDIES.COM Bloesem Remedies Nederland

Tel: 077-3987826 / 077-3989011 E-mail: info@bloesem-remedies.com

C olumn

In ons westerse landje geboren worden heeft grote voordelen. Voor het merendeel van de baby’s geldt dat het hun niet zal ontbreken aan voedsel, onderdak en verzorging. Daarmee wordt aan de onderste treden van de piramide van Maslow voldaan. Een pre voor de nouveau-né. Daarnaast wennen opgroeiende kinderen aan verjaardagen vieren en leuke dingen doen, zowel op school als thuis, en velen wennen ook aan jaarlijkse vakanties. Daarmee is de toon wel gezet voor een verwachtingspatroon van krijgen dat met de paplepel werd ingegeven. De meeste kinderen zijn gek op muziek en via dat medium krijgen ze ook een flinke dosis overtuigingen mee. Zo gaat het in 90% van de liedjes over liefdesperikelen. Al dan niet gelukkige. De boodschap echter is eenduidig: liefde is het hoogste doel, want liefde maakt je happy en dat verkrijg je door een relatie. Zo ontstaat er een keurige set overtuigingen die leiden tot verwachtingen en, mijns inziens, is dit voor velen een zekere route naar stemmingsklachten of depressie.

"Als je bent, dan ben je tevreden. Tevredenheid

is een zeldzame vorm van geluk die langdurig is."

Als je geleerd hebt dat het belangrijkste is dat je gelukkig bent, dan ga je daar naar op zoek. Als je geleerd hebt dat een ander je gelukkig kan maken, dan is dat een struikelblok. Als je verwacht dat het leven een aaneengesloten periode van geluk kan zijn, dan zul je heel diep teleurgesteld worden en wellicht zeer gefrustreerd, wanneer je denkt dat je dat geluk buiten jezelf kunt

verkrijgen. Of dit nu in de vorm is van geld, goederen of geliefde, het ligt allemaal buiten jezelf en dat is een plaats die je niet onder controle hebt. Een belangrijk zintuig dat mede verantwoordelijk is voor onze overtuigingen en daardoor gevoelens, zijn de ogen. Het enorme aanbod aan materiële zaken, waarvan ons wordt voorgespiegeld dat deze een bron zijn van geluk, doet je bijna duizelen. Als je zover bent dat je consumindert en ont-spult, ben je al een eind op weg. Dan kun je met je ogen bijvoorbeeld in je tuintje kijken en genieten van de overdaad aan kleuren, vormen en beestjes. Die hoef je niet te hebben, je kijkt ernaar en geniet ervan. Ik ken niemand die de natuur in kijkt en daar depressief van wordt. (De enkele pessimist daargelaten die alleen maar ziet dat de natuur ook wel ten onder zal gaan vanwege de opwarming van de aarde.) Als je nu eens op je bank gaat zitten en je ogen dichtdoet. Even rustig niet naar

buiten kijken. Je richtend op je ademhaling simpelweg niets doen. Dan voel je hoe je het maakt. Als je dan tegen jezelf zegt dat je het volgende kwartier geen gedachten zult maken die iets willen. Alleen maar zitten en voelen, dan ontstaat vanzelf rust. Wij worden als mens niet geboren om te hebben. We worden geboren en we Zijn. Kijk maar naar een baby in een wieg. Maar Zijn leren we af. Helemaal geen ramp. Schaf hebben en willen af en je Bent. En als je Bent, dan ben je tevreden. Tevredenheid is een zeldzame vorm van geluk die langdurig is. Van daaruit kun je dingen ondernemen, gewoon omdat je er zin in hebt. En dat geeft voldoening. Dat is geluk.

MARTINE CLAUSEN, GENIETEND VAN DE NATUUR PSC

Uitgeverij SWP ISBN 9789088506758 256 pagina’s | € 29,50 Bestel zonder verzendkosten op: www.swpbook.com/1909 34

PSC

Ko s m o s U i t g e ve rs

Deliciously Ella Elke Dag Fantastische plantaardige recepten voor een goede basis!

Het valt niet mee om iedere dag een gezonde maaltijd op tafel te zetten. Ella helpt je om je keuken zo te organiseren dat gezond leven ook door de week zo min mogelijk inspanning en tijd kost. Met de juiste voorbereiding is het niet moeilijk om goed voor

ELLA MILLS (25) kreeg in

jezelf te zorgen. Daarvoor biedt Ella de heerlijkste recepten en een handig boodschap-

2011 een zeldzame ziekte.

penlijstje. Ze begrijpt dat je niet iedere dag plantaardig kunt eten - of dat je weleens zin hebt in pizza, koekjes of kaas: geniet ervan! Maar zorg voor balans en een gezonde basis.

Omdat medicijnen niet hielpen, ging ze plantaardig eten. Na een paar

â&#x20AC;&#x2DC;Je kunt echt elke dag lekker eten - zelfs als je superdruk

maanden voelde ze zich een stuk beter. Sindsdien

of buiten de deur bent - met mijn nieuwe verzameling

ontwikkelt ze recepten, die

van meer dan 100 plantaardige recepten.â&#x20AC;&#x2122; (Ella Mills)

ze deelt met ongelooflijk veel volgers.

Het boek is te koop in de (online) boekwinkel.

Deliciously Ella Elke Dag | makkelijk en snel superlekker eten | Ella Mills ISBN 9789021563145 | Uitgeverij Kosmos

PSC

Emotie s en ste mmin ge n

DOOR: ERICKA KUYTERS

Emoties stemmingen "Op het moment dat de coachee zich bewust is van de emotie, kan hij vervolgens oefenen om een keuze te maken: bij de emotie blijven of een andere emotie inzetten."

PSC

Emoties zijn een vast onderdeel van coaching. Geen actie of inzicht, zonder dat er emotie aan te pas komt. Vaak is de emotie zelfs het startpunt van een coachingsgesprek: we willen de belemmerende emoties opruimen en de stimulerende emoties versterken. Helaas kunnen we niet kieskeurig zijn. Deze emotie wil ik wel (de fijne) en deze niet (de pijnlijke). Emoties zijn niet eenzijdig te onderdrukken. Emoties, ze zijn er. Ze zijn niet goed of slecht, ze horen bij het leven en hoe wij als mens in elkaar zitten. Ik ben nog eens in de artikelen gedoken van mijn coachingsopleiding bij Newfield Network over dit onderwerp. Mijn aandacht bleef haken bij de artikelen van Rafael Echeverria On moods and emotions en Four basic moods about life. Rafael Echeverria maakt, in de traditie van het ontologisch coachen, een onderscheid tussen emoties en stemmingen. Door onderscheid te maken tussen emoties en stemmingen, ontstaat meer zicht op welke horizon de coachee aanhoudt bij de zoektocht naar zijn persoonlijke ontwikkeling.

op rood en je moet remmen. Je zal nĂłg twee minuten later aankomen. Dat had je niet verwacht! Je bent geĂŤrgerd, misschien boos of je voelt je schuldig dat je (alweer) te laat komt.

Ontstaan van emoties

In dit geval is het volkomen helder waar de emoties vandaan komen en waar ze over gaan. Vaak echter zijn emoties verbonden met eerdere, vergelijkbare situaties uit het verleden. Bewustwording in hoeverre emoties gaan over wat er nu gebeurt, of dat ze vooral te maken hebben met ervaringen in het verleden, is in het coachingsproces vaak de eerste stap. Een noodzakelijk begin om een situatie te onderzoeken en anders te leren hanteren, wanneer de standaardroutine niet (meer) werkt.

Emoties ontstaan als een vanzelfsprekendheid wordt doorbroken. Ze worden opgewekt door een gebeurtenis, een moment waarop iets gebeurt dat je niet had verwacht; er wordt een automatische routine doorbroken. Een simpel voorbeeld: je rijdt in je auto, het stoplicht gaat op rood, je trapt op je rem en de auto staat stil. Dit is een geheel gebruikelijke volgorde van gebeurtenissen, waar je verder niet over nadenkt of enige emotie ervaart. Behalve als je haast hebt en had verwacht dat je vlot door kon rijden. Het stoplicht springt

Op het moment dat de coachee zich bewust is van de emotie, kan hij vervolgens oefenen om een keuze te maken: bij de emotie blijven of een andere emotie inzetten. Het is voor de coachee vaak een verrassing om te ontdekken hoeveel invloed hijzelf heeft op zijn emoties en hoe verbazingwekkend snel een emotie omgezet kan worden. Wanneer we ervan uitgaan dat de emoties, gedachten en acties onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, kan het veranderen van lichaamshouding, een

E r i ck a Kuyt e rs

de mogelijkheden die we zien om tot verandering te komen. Is alles grijs, dan zullen we ook een grijze horizon zien en alle mogelijke handelingsalternatieven vanuit de grijze kleuring beoordelen. Ouders die een kind verloren hebben, vertelden: “Na de dood van ons kind, is het leven nooit meer echt leuk, alhoewel we een plezierig leven hebben.” Het verschil tussen een emotie en een stemming zit hem er dus vooral in dat emoties onze handelingen in het moment bepalen en dat stemmingen ook onze perspectieven voor de toekomst bepalen.

nieuwe gedachte of actie, daar een goede hulp bij zijn. Om bij het voorbeeld van het stoplicht te blijven: door bewust te ontspannen - achteruit te leunen in de stoel, handen losjes op het stuur te leggen en diep te ademen, zal de ergernis afnemen. Zet je de radio aan en je hoort toevallig net je lievelingslied, dan zal er zelfs een glimlach op je gezicht kunnen komen; je voelt je plotsklaps blij. Wanneer je vervolgens een berichtje ontvangt dat de vergadering waarnaar je op weg bent een half uur later begint, bedenk je vrolijk dat je dat ene telefoontje nog rustig af kunt handelen. Kortom: emoties worden getriggerd door een gebeurtenis van buitenaf en de manier waarop wij die gebeurtenis interpreteren. Ik laat hier verder buiten beschouwing dat emoties in hevigheid ook worden gekleurd door bijvoorbeeld hormonen, vermoeidheid, maatschappelijke norm, et cetera. Meestal kunnen we, eventueel na enig zoeken, de gebeurtenis en de omstandigheden waarin de emotie naar boven kwam duidelijk aanwijzen. Emoties zijn reactief; ze kleuren de keuzes en handelingsmogelijkheden van het moment. Coaches kunnen hun coachee ondersteunen om vanuit dit bewustzijn andere, directe handelingsmogelijkheden te creëren. De manier waarop we onze mogelijkheden voor de toekomst zien, wordt echter niet alleen bepaald door onze emotie van het moment, maar veeleer door de stemming die onze blik op de langere termijn kleurt.

Ik heb gemerkt dat de stemming en de daaruit volgende basishouding vaak bepalend zijn voor de mate waarin de coachee tot nieuwe inzichten en mogelijkheden kan komen.

We hebben de stemming, maar de stemming heeft ook ons  Van Dale omschrijft emotie als: “aandoening van het gemoed/een plotselinge, hevige ontroering”. En stemming als: “een gemoedsgesteldheid/humeur”. Hierin wordt hetzelfde onderscheid duidelijk als Echeverria hanteert: het verschil tussen het moment (emotie) en een algemene basishouding (stemming). Stemmingen kunnen we over het algemeen niet relateren aan een speciale gebeurtenis. Een stemming is als vanzelf aanwezig. Een stemming wordt bepaald door een ingesleten, algemene houding ten opzichte van het leven. Deze ontstaat door de cultuur en sociale omgeving waarin we leven, maar ook door emoties die langer aanblijven en vervolgens naar de achtergrond verdwijnen. Bijvoorbeeld wanneer we een dierbare verliezen. Over het algemeen zijn we ons veel minder direct bewust van onze stemming dan van onze emoties. De stemming is er, we kunnen niet zonder een stemming zijn. Zelfs als we ons bewust zijn van onze stemming, bepaalt de stemming ons bewustzijn ervan. Wanneer we neerslachtig zijn, zal de observatie van deze stemming gekleurd worden door de neerslachtigheid zelf. Alles is grijs gekleurd. Onze stemming bepaalt

“We kunnen niet zonder een stemming zijn.”

Zoals gezegd: we kunnen niet zonder een stemming zijn. Bepaalde uren van de dag, de week, ons leven, het jaargetijde, de stad waar we ons in bevinden - ze creëren allemaal stemmingen. Op basis van onze stemming voeren we het gesprek en definiëren we de mogelijkheden om al dan niet te leren om anders met een situatie om te gaan die ons niet meer bevalt. De sleutel voor het veranderen van onze stemming, ligt opnieuw in het bewustzijn ervan en vervolgens de acceptatie dat dit een bepaalde basishouding met zich meebrengt. Om uit de ‘gevangenis’ van de stemming te stappen kan de coach de coachee uitnodigen om te observeren hoe hij naar zichzelf kijkt, welk ‘verhaal’ hij over zichzelf vertelt. Welke vanzelfsprekendheden heeft de coachee? Door welke sociale, culturele en maatschappelijke bril bekijkt de coachee zijn leven? Hoe interpreteert hij zijn omgeving en wat is zijn mening erover? Hier ligt bij coaching een taai stuk werk: vaak is de coachee ervan overtuigd dat hij de situatie accepteert. De coachee zegt bijvoorbeeld (gelaten): “Ik ben nu eenmaal niet zo goed in relaties.” Maar als we er in het gesprek dieper op doorgaan, blijkt de coachee vooral bezig te zijn met het bewijzen dat hij best wel een persoon is om lief te hebben (opstandig). De coachee kan een omslag maken naar werkelijke verandering, als hij niet meer in gevecht is met zijn uitgangspunt (ik ben niet goed in PSC

Emotie s en ste mmin ge n

relaties) maar het uitgangspunt accepteert als groeimogelijkheid.

Basishouding De stemming waarin we verkeren vertaalt zich in een basishouding, waarmee we ons handelingsperspectief ten opzichte van een gewenste verandering creëren. Echeverria onderscheidt vier basishoudingen of stemmingen. Deze zijn enerzijds gerelateerd aan ons oordeel of iets onveranderbaar of veranderbaar is en anderzijds of we in verzet zijn of accepteren. In mijn dagelijkse coachingspraktijk blijken die een goed herkenbare invalshoek te zijn, voor zowel mijzelf als de coachee.

baas nou maar begripvoller was geweest’, ‘als de economie nou maar niet zo in het slop had gezeten’, et cetera. De combinatie van dit verzet tegen de feitelijke situatie, met het oordeel dat die situatie onveranderbaar is, leidt tot verontwaardiging of wrok over de situatie, al dan niet in stilte gedragen. Het is de stemming die makkelijk leidt tot een gevoel van miskenning en slachtofferschap en de wens to get even. Vanuit dit perspectief naar de toekomst is geen persoonlijke ontwikkeling mogelijk. De aandacht van de coachee is gericht op de persoon of situatie die de ellende veroorzaakt heeft.

Vrede Van oordeel zijn dat iets onveranderbaar is, kan gebaseerd zijn op een feit, bijvoorbeeld de buitentemperatuur is twintig graden, of een inschatting of beoordeling van de situatie, bijvoorbeeld het is te warm, juist lekker of een goede werktemperatuur. Aan een feit is niets te doen. Het feit dat een coachee in een bepaalde situatie verkeert, bijvoorbeeld een ontslagprocedure, is geen onderwerp van discussie. Over de inschatting van de mogelijkheden van werk door de coachee en/of zijn omgeving, kunnen we het gesprek aangaan door te checken of het oordeel van de coachee gebaseerd is op feiten, of op zijn mening over de situatie en zijn eigen mogelijkheden. Hier ligt dus een mogelijkheid om te switchen van ‘onveranderbaar’ naar ‘er is een mogelijkheid’. De stemming of basishouding van waaruit de switch naar ‘er is een mogelijkheid tot verandering’ gemaakt wordt, wordt echter mede bepaald door het al dan niet accepteren van de feitelijke situatie.

“Zolang de coachee in gevecht is met ‘wat is’, komt hij niet tot ontwikkeling.”

Verontwaardiging en wrok

Vaak is de coachee in eerste instantie in verzet tegen het feit dat hij ontslagen is, en gehecht aan interpretaties als ‘had ik nou maar dit of dat anders gedaan’, ‘als mijn 38

PSC

Wanneer de coachee zijn situatie accepteert en van oordeel is dat deze onveranderbaar is, sluit hij vrede met de feiten en zijn mogelijkheden tot dusver. Dat kan zijn door het verleden af te sluiten met een gesprek of actie, al dan niet met de betrokkene(n) die de coachee, in de staat van verontwaardiging en wrok als oorzaak van zijn ellende, zag. Essentieel is het commitment van de coachee zelf, dat hij hiermee de situatie kan afsluiten. Vanuit het perspectief dat vrede met zich meebrengt, is het mogelijk om een nieuwe houding met betrekking tot het heden en de toekomst te vinden.

Gevecht, gelatenheid, afhaken Wanneer de coachee zijn situatie niet accepteert, maar er wel van uitgaat dat er een mogelijkheid is om te veranderen, gaat hij het gevecht aan met de situatie. Wanneer dit niet leidt tot het gewenste resultaat, namelijk het verleden terugdraaien, belandt hij makkelijk in een stemming van gelatenheid (de situatie moet te veranderen zijn, maar ik weet niet hoe) en vervolgens van afhaken (laat maar zitten ook). Zolang de coachee in gevecht is met de onveranderbare situatie (wat is), is het niet mogelijk om te komen tot persoonlijke ontwikkeling. De weg om uit deze basisstemming te komen, is opnieuw te kijken naar de feiten die eraan ten grondslag liggen, en zijn verhaal, de mening die de coachee over de feiten en zichzelf heeft, te onderzoeken en er de mogelijkheid van een nieuw verhaal naast te zetten. Van daaruit kan de coachee komen tot vrede of ambitie en groei.

Ambitie en groei Vanuit acceptatie van de situatie en zicht op zijn verhaal over zichzelf, kan de coachee zijn verhaal aanvullen met nieuwe mogelijkheden en overgaan tot acties. Het moment dat hij zich realiseert dat de enige mogelijkheid tot groei ligt in zijn eigen basishouding en acties, is het magische moment waarop een coachee in beweging komt. Hij gaat handelen vanuit de ambitie zichzelf te willen doorzien en nieuwe mogelijkheden tot handelen uit te proberen.

Appeltje-eitje Zo keurig beschreven lijkt het proces appeltje-eitje. Het venijn zit vaak in de werkelijke acceptatie van de situatie. Liever gaan we voor ons eigen oordeel over de situatie en over onszelf, met onze ‘aangetoonde’ capaciteiten tot nu toe. Het lijkt veiliger te bivakkeren in ons gelijk, omdat dit de situatie voorspelbaar en daarmee veilig maakt. En omdat ons eerste instinct is onszelf in veiligheid te brengen, vallen we hier automatisch op terug. Het is de kunst van de coaching om de coachee uit te nodigen om naar zichzelf te willen kijken, zijn ‘waarheden’ te bevragen en zich te begeven op nieuw en onbekend terrein, wat betreft inzichten, emoties en handelen. Voor mij zijn het gezamenlijk met de coachee zoeken naar de basishouding aan de hand van dit schema en het herkennen van de stemming van waaruit dit gebeurt, een mooie tool om dit proces te faciliteren. Ericka Kuyters is voorzitter van ICF Nederland en redactielid van het Tijdschrift voor Coaching. www.lifelab.nu

Autisme

Borderline

Positieve psychologie

Gedragsproblemen bij jongeren

Volg online videocolleges op www.hupper.nl

Kindercoach worden? Download de kindercoach-test WWW.TORIKINDERCOACHOPLEIDING.NL

- WWW.TORIKINDERCOACHOPLEIDING.NL -

- INFO@TORIKINDERCOACHOPLEIDING.NL