PSC Magazine editie 1 - 2017 by Inspired Publishing

Editie 1 • 2017 • 7 e jaargang

Mensen

op verhaal laten komen

Wkkg z alle veranderingen op een rijtje

Overdracht en tegenoverdracht DE INFORMATIEBRON VOOR PROFESSIONALS IN DE PSYCHOSOCIALE GEZONDHEIDSZORG AANGESLOTEN BIJ DE NFG, ROSEGARDEN EN TPNET

Vo or woord

Op verhaal komen Voordat we begonnen te schrijven, werd alle kennis en wijsheid over het leven en de dood in verhalen gegoten. De ouderen gaven hun kennis door aan de jongere generaties door middel van het vertellen van verhalen. Maar ook nadat we als mensen boeken gingen schrijven, zijn we altijd verhalen blijven vertellen. Ter lering en ook ter vermaak. Verhalen spelen dus van oudsher een belangrijke rol in het menselijke leven.

"Op verhaal komen betekent als spreekwoord: uitrusten en op krachten komen. In onze huidige samenleving en binnen ons beroepsveld is dat wel passend."

Op verhaal komen betekent als spreekwoord: uitrusten en op krachten komen. In onze huidige samenleving en binnen ons beroepsveld is dat wel passend. Onze samenleving is er een van veel activiteiten, veel verplichtingen en veel prikkels. Dan kan het soms moeilijk zijn om op verhaal te komen. Daar nemen we de tijd vaak niet voor. Aan de andere kant zie je een tegenbeweging. Er ontstaan clubjes van mensen die de kunst van het verhalen vertellen nieuw leven inblazen. Een mooi voorbeeld hierbij is Willem de Ridder. Misschien bent u een aantal jaar geleden wel op de PSC-dagen geweest waar hij als spreker te gast was. Een geboren verteller! Zelf ben ik eens naar een van zijn verhalenavonden geweest en dit was op en top genieten. Sommige mensen hebben dat gewoon in zich; die beginnen te vertellen en slepen je compleet mee in de wereld van hun verhaal. Hij deed me denken aan mijn opa, die ook zo’n verteller was. Ik weet niet hoe vaak hij ons kleinkinderen het verhaal van Janneke Tineke Tater heeft verteld. “Visje, visje uit het water, kom bij Janneke Tineke Tater.” Wij hingen aan zijn lippen! In ons beroepsveld is het op verhaal komen ook een belangrijk aspect. Vaak gaan mensen maar door en door, totdat ze ergens vastlopen en aankloppen om hulp. Dan is het tijd om op verhaal te komen; om te gaan kijken wat er nu werkelijk in het hoofd omgaat en dit ook te ‘bewoorden’. Er woorden aan te geven; er een verhaal van te maken.

zorgingstehuizen en hospices. Door zijn werk is hij veel in aanraking gekomen met mensen voor wie het einde van hun leven in zicht was. Voor Van den Berg is het altijd belangrijk geweest de mensen met wie hij sprak, op verhaal te laten komen. En hij kan hier prachtig over vertellen. Voor hem zijn niet alleen de mooie verhalen belangrijk. Zo schreef hij onder andere een boek dat Lijden verlichten heet. “Hierin vertel ik verhalen van mensen die niet zo gelukkig zijn of lijden aan het leven, omdat ik denk dat die verhalen ook verteld moeten worden”, legt Van den Berg uit. “En ook omdat ik denk dat sommige verhalen uit de zwijgcultuur gehaald moeten worden. En omdat er taal en woorden nodig zijn.” In deze editie vindt u ook weer columns van Wilma de Haas, Cathelijne Wildervanck en Martine Claussen, die ons telkens trakteren op verhalen uit hun leven. Daarnaast kunt u onder andere lezen over het onderzoek ‘God in Nederland 19662015’ van Ton Bernts en Joantine Berghuis waarin zij verschuivingen in beeld brachten op religieus en spiritueel vlak in de afgelopen 50 jaar. Ook vindt u een artikel over de Wet Kwaliteit, Klachten en Geschillen Zorg (Wkkgz), die per 1 januari 2017 van kracht is gegaan. Misschien is de Wkkgz voor u gesneden koek en heeft u alles geregeld. In deze editie hebben wij echter alle veranderingen en belangrijke zaken nog eens op een rijtje gezet. De NFG heeft voor haar leden een unieke regeling kunnen treffen om te kunnen voldoen aan alle eisen. Het hoe en waarom worden duidelijk uitgelegd. Ik wens u veel leesplezier toe! Mocht u een verhaal met ons willen delen, neem dan vooral contact met ons op! Sacha van den Ende Hoofdredacteur redactie@pscmagazine.nl

Voor deze eerste editie van PSC Magazine spraken we Marinus van den Berg. Deze maand wordt hij 70 en hij heeft altijd als geestelijk verzorger gewerkt in ver-

PSC

C o lofon

Colofon PSC MAGAZINE, DE INFORMATIEBRON VOOR PROFESSIONALS IN DE PSYCHOSOCIALE GEZONDHEIDSZORG AANGESLOTEN BIJ DE NFG, ROSEGARDEN EN TPNET Hoofdredactie Sacha van den Ende E-mail: sacha@pscmagazine.nl Bladmanagement: Maartje Albert E-mail: maartje@pscmagazine.nl Eindredactie: Marianne Smits Redactieadres Arthur van Schendelplein 130 2624 CV Delft Telefoon: +31 (0)6 12 98 64 89 E-mail: redactie@pscmagazine.nl

Uitgever Inspired Publishing Contactpersoon: Sacha van den Ende Arthur van Schendelplein 130 2624 CV Delft Telefoon: +31 (0)6 23 63 38 65 info@inspiredcommunications.nl Vormgeving Eefje Kleijweg | The Fine Line Studio www.thefineline-studio.com Druk Drukkerij Damen Lezersservice PSC Magazine verschijnt zes keer per jaar. Het wordt toegezonden aan alle register- en aspirantleden van de beroepsorganisatie NFG en de leden van TPnet en Rosegarden. Abonnementen Jaarabonnementen per zes nummers: € 39,95. De abonnementsprijs dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. U ontvangt hiervoor een factuur. Nieuwe abonnementen kunnen op elk moment van het jaar ingaan. Opzegging dient schriftelijk, ten minste 2 maanden voor afloop van de abonnementsperiode te worden ingediend bij de uitgever. Adreswijzigingen Adreswijzigingen graag zo spoedig mogelijk schriftelijk indienen bij de uitgever per post of per e-mail: abonnement@pscmagazine.nl Losse edities Kijk voor losse edities op www.pscmagazine.nl Disclaimer De informatie in dit blad is uitermate zorgvuldig opgesteld en gecontroleerd. De uitgever is evenwel niet aansprakelijk voor de inhoud van ingestuurde c.q. aangeboden artikelen, product-informatie en voor eventuele schade als gevolg van vermeende (medische) adviezen, onverhoopte onjuistheden en/of onvolledigheden. De uitgever draagt geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van advertenties. Informatie over gebruikte bronnen kan opgevraagd worden bij de redactie. ©Copyright Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Inspired Publishing. Alle rechten voorbehouden.

Inhoud 3 Voorwoord

Sacha van den Ende

Mensen op verhaal laten komen

Interview met Marinus van den Berg

Wijkend christendom en persoonlijke

spiritualiteit: vijftig jaar God in

Nederland.

Ton Bernts en Joantine Berghuijs

13 Column Wilma de Haas 14

Herstel van het Miskende Kind in

christelijk perspectief: het Imago Deï

herleeft Bas van Dijk

PSC

In h o u ds opg ave

21 ED I T I E 1 â&#x20AC;˘ 20 1 7

Wkkgz - Alle veranderingen op

Pubers en adolescenten, of?

een rijtje de NFG

Rosegarden

Slechts 1 op de 3 geweldslachtoffers 30

doet beroep op Schadefonds TPnet

Overdracht en tegenoverdracht

Geweldsmisdrijven 33 Column Martine Clausen 22

God ervaren In gesprek met

Joachim Vreeman

24 Zintuigenprikkels 27

Verlichting van de overgang

met micronutriĂŤnten

34 Zintuigenprikkels 36

Hoogsensitiviteit in het dagelijks leven

Ilse Sand

Professionalisering door digitalisering

in de praktijk Crossuite

28 Column Cathelijne Wildervanck

PSC

Mensen op verhaal l aten ko men

I N TERV IEW MET MARINUS VA N D EN B E R G

Mensen op verhaal laten komen Marinus van den Berg bezocht het klein seminarie in Zenderen en studeerde vervolgens aan de Katholieke Theologische Hogeschool te Utrecht en aan de Universiteit van Yale in New Haven (VS). Hij heeft 40 jaar in de zorg gewerkt en begon als pastor in een verpleeghuis in Apeldoorn. Deze maand wordt hij 70. Welke rol speelt en speelde het geloof voor jou in je werk?

betekende het ook wel dat er boosheid

‘Toen ik 40 jaar geleden begon te werken

Een van de belangrijke dingen vond ik

in de zorg, startte ik als pastor vanuit

altijd - en dat ben ik altijd blijven vinden -

een rooms -katholieke achtergrond.

dat het gaat om de patiënt of de cliënt.

Ik werkte samen met een collega die

Het gaat om zijn situatie en om zijn

dominee was met een gereformeerde

waarden en normen. Het gaat om zijn

achtergrond. Wij werkten destijds afde-

kijk op het leven en zijn grote vragen in

lingsgericht en niet kerkelijk gericht. We

het leven. Het gaat niet primair over die

hadden ieder 6 afdelingen onder onze

van mij. Een mooi voorbeeld hierbij is

verantwoordelijkheid en we namen deel

dat ik eens bij een dame van 84 kwam,

aan de interdisciplinaire besprekingen.

die zei: “Moet ik dan nu nog katholiek

Voor mij is deze samenwerking met ver-

worden?” Dat hoeft natuurlijk niet. Maar

pleging, therapeuten en doktoren altijd

dat idee, dat een pastor komt om iemand

heel belangrijk gebleven.

te overtuigen van een bepaalde visie, zit

Van oorsprong was het verpleeghuis

heel diep. En dat is nog steeds de wereld

protestants-christelijk, maar er zaten ook

niet uit. Dit heb ik altijd één van de

mensen met een katholieke achtergrond.

grootste spanningsvelden in mijn werk

Nu moet je wel bedenken dat het 40 jaar

gevonden. Belangrijk voor mij is dus: hoe

geleden anders was dan nu. Er waren

kan ik het vertrouwen opbouwen, waarin

toen veel meer mensen die nog ‘kerkte’.

de ander merkt dat het gaat om hem en

Een enkeling noemde zich humanist

om hoe hij met de dingen omgaat. Hoe

of zei dat hij ‘niks geloofde’. Dat vond

hij tegen ziekte aankijkt, tegen sterven,

ik altijd wel interessant. Als ik daarnaar

tegen rouw.

doorvroeg, kreeg ik altijd wel een verhaal

De laatste jaren zie ik mijn werk en niet

te horen. Soms betekende dit ‘niks’ dat

alleen dat van mij, maar dat van hulpver-

iemand niet-kerkelijk was, maar soms

leners in het algemeen, als het werk van

PSC

of gekwetstheid zat over geloof en kerk.

"Ik geloof zelf heel diep in verhalen vertellen. Maar dan moeten mensen wel op die verhalen kunnen komen. En daar is een omgeving van veiligheid en vertrouwen voor nodig."

Int e r v i e w m e t M ar i nu s v an d e n Be rg

een VVV. Wanneer we starten met een cliënt, kennen we elkaar niet en weten we eigenlijk niets van elkaar af. Ik geloof zelf heel diep in verhalen vertellen. Maar dan moeten mensen wel op die verhalen kunnen komen. En daar is een omgeving van veiligheid en vertrouwen voor nodig. En die moet opgebouwd worden. In het begin ben je vreemden voor elkaar. Je geeft je nog niet bloot; dat duurt even. Je begint een beetje met de kat uit de boom kijken en dan langzaamaan ontstaat er emotionele veiligheid. En op dat moment kan de oester opengaan en ontstaat er vertrouwen. Op dat moment laten mensen meer van zichzelf zien. En soms is het de waarde van een vreemde, dat je aan een vreemde dingen laat zien die je niet zo snel aan familie of bekenden laat zien. Ik start daarom altijd met de gedachte dat ik en de ander beide een vreemdeling zijn. Het spannende is, of de klik tot stand

Fotograaf: Rikkert Harink

kan komen. En dat lukt niet altijd. Het is een cadeau wanneer mensen opengaan.

Om nu weer terug te komen op de vraag

niet met mensen over gewone dingen

Ik heb dit idee van VVV een stapje uit-

welke rol geloof speelt in mijn werk, stel

kan praten. Wanneer je het echter niet

gebreid toen ik een tijd in Rotterdam

ik mijzelf altijd de kritische vraag: is het

over gewone dingen kunt hebben, moet

woonde. En dat kwam door een aantal

geloof voor iemand een bron geweest

je misschien maar thuisblijven. Dat klinkt

contacten met moslima’s. Zo zat ik eens

van steun, van richting voor het leven

een beetje hard, maar het gewone is net

bij de bushalte vlak na de aanslag in

en van troost of is het een vertroebelde

zo veelzeggend als het andere.

Parijs, waar ik een gesprek had met een

bron? En dat speelt altijd mee, zeker

Ik kom ook weleens mensen tegen die

moslima die in de ouderenzorg werkte.

wanneer je elkaar niet kent.’

vrijwilligerswerk willen doen in een hos-

Toen we na een minuut of 10 de bus

pice, omdat ze graag diepe gesprekken willen hebben met mensen. Die mensen

ze me een compliment wilde geven. Ik

Belangrijk is dus luisteren? Dit is belangrijker dan je eigen achtergrond.

vroeg haar waarom. Ze zei: “Omdat u

‘Zeker. Voor mij is dit heel belangrijk. Wat

gesprek willen hebben met iemand. En

gewoon met ons praat.” Ze legde uit dat

ik ook geleerd heb door de vele gesprek-

wat zijn diepe gesprekken precies? Dat

na de aanslag in Parijs veel moslims het

ken die ik heb gehad met mensen, is dat

weet ik eigenlijk ook niet.

gevoel hadden met de rug aangekeken

ieder gesprek belangrijk is. Het kan zijn

Iemand zei eens tegen me na een

te worden als potentiële terroristen.

dat ik bij iemand kom die aan mij vraagt:

gesprek: ”Ik vond het zo’n fijn gesprek.”

Later had ik eenzelfde soort gesprek in

was het glad buiten? Dan kan ik denken:

Ik vroeg waarom hij dat vond. Zij zei:

Antwerpen. Wat ik besefte is, dat deze

je ligt hier in bed, kunnen we het niet

“Het ging niet over God, niet over geloof

moslima’s lieten zien dat zij een achter-

over belangrijker dingen hebben? Als je

en niet over de kerk.” Maar waar ging

stand hebben opgelopen in het geven

daar zo op reageert, is de kans groot dat

het dan wel over? Ik had met deze

van vertrouwen. En dat geldt natuurlijk

het niets gaat worden. De persoon in bed

vrouw gepraat over het feit dat ze het zo

niet alleen voor hen, maar dat zou wel-

toont belangstelling en hij geeft eigenlijk

moeilijk vond dat ze niet meer zelf naar

eens voor heel veel mensen kunnen

aan dat hij het zelf niet kan voelen of dat

het toilet kon. Ze was die nacht toch

gelden; dat ze iets meegemaakt hebben

hij graag zelf op straat had willen staan.

zelf uit bed gegaan om naar het toilet

waardoor het vertrouwen en de veilig-

Er kan eigenlijk van alles onder die vraag

te gaan en was gevallen. De zuster had

heid zo geschonden zijn dat er diepe

liggen.

haar gevraagd waarom ze niet gewoon

wonden zijn ontstaan.

Ik heb eens iemand horen zeggen dat hij

gebeld had. Ik vroeg haar wat dit bete-

instapten, kwam een andere moslima van een jaar of 50 op mij af en zei dat

kunnen wel teleurgesteld worden. De vraag is of mensen zomaar een diep

PSC

Mensen op verhaal l aten ko men

ting genezing zit. Net als in de genezingsverhalen in de Bijbel. Volgens mij zijn dit ontmoetingsverhalen.’

U wordt deze maand 70. Werkt u nog steeds als geestelijk verzorger? ‘Dat is een mooie vraag. Vorig jaar ben ik gestopt met mijn betaalde baan bij een hospice hier in Rotterdam. Nu ben ik officieel met emeritaat zoals dat heet. Maar je kunt wel met je werk stoppen, maar niet met wat je doet. Er komen nog steeds mensen op mijn pad, die vragen om begeleiding of gesprekken en daar ga ik zo veel als ik kan, nog wel op in. Ik geef ook nog steeds lezingen en cursussen. Dus tegenwoordig zeg ik gewoon maar dat ik aan het wandelen ben en doe wat op mijn pad komt. Ook denk ik wel na over een andere term dan die van geestelijk verzorger. kende en toen kregen we het over het

vrouw ’s nachts onverwachts was over-

Veel mensen zijn niet zo gelukkig met dit

kwijtraken van de controle en schaamte.

leden. Ik ging hem in de morgen dit

woord. Het woord roept nog steeds een

Ze had een kunstmatige uitgang en was

trieste nieuws vertellen. Hij zei: “Dat is

beetje beelden op van kerken. Dat is niet

bang dat mensen dat roken en daar

Gods wil”. Ik ging hier niet op in. Later in

per se verkeerd en misschien moeten we

schaamde ze zich voor. Dat snapte ik;

het gesprek zei hij dit voor een tweede

maar gewoon in dat spanningsveld gaan

dat ruik je. Ze zei dat veel mensen tegen

keer en weer liet ik het liggen. Toen zei

staan. Veel beroepen hebben tenslotte

haar zeiden dat er niets was om zich

hij het voor de derde keer. En ik heb altijd

last van beeldvorming.

voor te schamen, en ze was blij dat ik

geleerd dat, wanneer iemand iets voor

Toch heb ik nagedacht over een andere

eerlijk was. Het lijkt iets gewoons, maar

de derde keer zegt, het dan belangrijk

term en ben gekomen op zingevings-

dat is het niet.

is voor deze persoon en als je het dan

medewerker. Ik hecht vooral ook aan

Het vak van geestelijk verzorger gaat

mist, is het weg. Dus toen zei ik hem

het woord medewerker. Het is niet dat

dus vooral om betekenis en beleving.

dat deze zin op dit moment belangrijk

ik kom om zingeving te brengen, maar

Veel gesprekken spelen zich af op 3

voor hem was, waarop hij zei dat, als hij

ik probeer met mensen na te denken

lagen: feiten, beleving en betekenis.

dit niet had, hij niets meer had. Hij had

over zin en ook over onzin. Die mag ook

Iemand heeft in zijn bed geplast en

geen probleem met Gods wil, dat was

benoemd worden.

daardoor slecht geslapen. Ik kan dan

ik. Hij formuleerde alleen zijn houvast. Ik

Het is op mijn leeftijd niet meer mijn

vragen waarom hij geen verpleger heeft

heb dit gesprek altijd onthouden als een

ambitie om het juiste woord te vinden,

gebeld, maar dat is oplossingsgericht. Of

soort herinnering. Soms zegt iemand

maar ik denk dat dit woord iets aangeeft.

ik kan vragen wat het betekende dat het

iets dat jijzelf vreemd vindt of niet zo zou

Ik geloof dat niemand neutraal is, dat

gebeurde en dan gaat het om beleving

zeggen, maar daarmee komt hij eigenlijk

bestaat niet. We hebben allemaal vanaf

en misschien volgt daarna betekenis;

aan het vreemde in jezelf. En dan is het

het begin van ons leven te maken gehad

bijvoorbeeld dat het betekent dat iemand

de kunst dat je niet uitkomt bij jezelf,

met zingeving. Het begint al met het

de controle verliest.

maar wat het betekent voor de ander.

gegeven of je ouders ‘zin in je hadden’,

Ik kijk dus of ik de beleving of betekenis

Mensen ondersteunen is vaak een kwes-

om het maar basaal te formuleren. Het

kan ontdekken en probeer daarbij ook te

tie van de goede vraag stellen. En een

heeft alles te maken met in wat voor

zien, hoe die gekleurd zijn. En daarmee

goede vraag is altijd een open vraag. Een

soort sfeer je bent opgegroeid. Wat

kom ik weer terug bij het begin van dit

probleem heeft weinig aan een oplos-

waren de waarden en normen thuis?

interview.

sing. Het heeft meer baat bij een nieuwe

Zingeving ontwikkelt zich in de loop van

Ik zal nog een voorbeeld geven. Ik kwam

en soms ook onverwachte vraag.

het leven. Het gaat alsmaar door.

bij een lichtdementerende man wiens

Volgens mij is het zo dat in de ontmoe-

Ik ben nu bijna 70 en ik heb altijd dag-

PSC

Int e r v i e w m e t M ar i nu s v an d e n Be rg

boeken bijgehouden. Ik ben nu begon-

daar moet je niet aan denken.

onderwerp ben afgestudeerd.

nen deze uit te werken. Mijn plan is hier

Ik heb een boekje geschreven dat Lijden

In Amerika volgde ik een cursus met de

een boek van te maken. Ik ben nu het

verlichten heet. Hierin vertel ik verhalen

naam The patient as a teacher. Hiervoor

dagboek van 2016 aan het uitkammen.

van mensen die niet zo gelukkig zijn of

werkte ik samen met een nierpatiënt

En het is net alsof ik door een meande-

lijden aan het leven, omdat ik denk dat

die 3 maal per week naar het ziekenhuis

rende rivier ben gezwommen en nu aan

die verhalen ook verteld moeten worden.

moest. Door vragen te stellen moest

de kade sta en terugloop langs de oever.

En ook omdat ik denk dat sommige

ik erachter komen hoe hij het beleefde

Nu zie ik wat mij in een jaar heeft bezig-

verhalen uit de zwijgcultuur gehaald

om van een gezonde mens een patiënt

gehouden. En ik zie dat op een aantal

moeten worden. En omdat er taal en

te worden. Hier moest ik verslagen van

punten de rivier niet meer hetzelfde

woorden nodig zijn. Soms zegt men: ik

schrijven waarover ik supervisie kreeg.

stroomt. Voor mij is dat een metafoor.

heb er geen woorden voor. Maar soms

Dit zorgde ervoor dat ik getraind werd de

De zin van het leven is geen rechte lijn,

is het gewoon belangrijk dat iets gezegd

juiste vragen te stellen en goed te begrij-

maar een meanderende rivier. Belang-

wordt; zonder dat er antwoorden zijn.’

pen wat de ander zei.

rijke vragen kunnen zijn: waar is de bron?

Wat ik vooral aan die cursus overgehou-

Wanneer bent u begonnen met schrijven?

den heb, is dat de ander altijd een soort

ik zijrivieren nodig gehad? En waar komt de rivier uit?

‘Ik heb eigenlijk altijd geschreven. Ik

een ander, hoe hij iets beleeft, totdat hij

Mensen die stervende zijn, bijvoorbeeld

schreef al voor het blad van mijn middel-

erover gaat praten. Dat ben ik altijd zo

door een ziekte, doen eigenlijk hetzelfde.

bare school. Voor mijn studie ben ik een

blijven zien. Een van de meest gebruikte

Die worden ook uit de stroom van het

jaar naar Amerika gegaan en dat heeft

zinnetjes is, denk ik: kunt u er iets over

leven gehaald en komen op een eiland

een grote invloed gehad. Daar moest ik

vertellen? Dan komt de ander op zijn

te zitten. Dan gaan mensen terugkijken

veel meer schrijven voor mijn opleiding

verhaal en dan ga ik er iets van begrijpen.

en hun leven afronden als het ware. Ik

dan in Nederland. Die papers moest ik in

En dat is volgens mij wat een zingevings-

heb veel gesprekken gehad als deze. Met

het Engels schrijven. Ik had een klassieke

medewerker of geestelijk verzorger doet:

een vreemde is het makkelijker hierover

opleiding gehad waarbij altijd enorm

iemand op verhaal laten komen.’

te praten dan met een naaste. Vaak is

lange zinnen gebruikt werden. Ik moest

het ook zo, dat uit de naaste omge-

dus leren om me zo helder mogelijk uit

ving vooral gevraagd wordt naar het

te drukken in een andere taal. Zo heb ik

Is er tenslotte nog iets dat u wilt zeggen?

lichamelijke.

geleerd helder te schrijven zodat ieder-

‘Veel mensen zeggen, als ik vertel wat

een het kan begrijpen.

ik heb gedaan, dat ik zwaar werk heb

Ik vind zin een mooi woord. Het betekent

Tijdens dat jaar in Amerika schreef ik

gedaan. Ik weet niet altijd goed hoe ik

ook richting, weg, lust (er zin in hebben).

ook iedere week een brief naar huis. Er

hierop moet reageren. Ik heb veel hef-

Zin heeft ook te maken met spanning. Er

gebeurde veel in dat jaar in korte tijd:

tige dingen gezien en dat was soms

zijn mensen die overspannen raken door

mijn neefje overleed, een dierbare tante

zwaar. Maar ik ben altijd in de gelegen-

te veel te willen, maar er zijn veel meer

en mijn oma. En dat gebeurde allemaal

heid geweest om met mensen te delen.

mensen die overspannen raken door

in 4 weken tijd en iedere keer kreeg ik het

En dat heeft ervoor gezorgd dat ik niet

‘onderspannenheid’, omdat er geen ver-

bericht achteraf.

zozeer dat ‘zware’ ervaarde, maar dat ik

wachtingen meer zijn. Omdat niemand

In die tijd luisterde ik naar een inleiding

ook levensvreugde kreeg. Ik ben nooit

hun meer wat vraagt en ze onderschat

van iemand over rouw. Wat is rouw? Ik

somber geworden. De verhalen van

worden. Zelf geniet ik bijvoorbeeld

herkende daarin veel en het maakte veel

mensen hebben mij aangescherpt.

enorm van de periode waarin ik nu ver-

los. Ik ging erover schrijven; voor mezelf,

Voor mij is feest belangrijk. Maar een

keer na mijn betaalde werk. Maar er zijn

maar ook in mijn brieven.

feest is niet hetzelfde als een fuif, waar

veel mensen die niet meer weten wat ze

Toen ik ging werken bleef ik schrijven. Ik

je alleen maar over leuke dingen mag

nog bij te dragen hebben, nadat ze met

had een soort innerlijke noodzaak om in

praten. Voor mij is het belangrijk dat

pensioen gegaan zijn. Ze proberen hun

mijn dagboek of in artikelen te schrijven

je ook kunt praten over minder leuke

dagen te vullen en de tijd te doden. Dan

wat ik meemaakte. Zo kwam mijn eerste

dingen. Ik zeg niet dat je lijden moet

is er geen spanning meer, geen zin.

boek tot stand Als de ouderdom pijn

gaan preken of dat je het moet mooi-

Het is goed dat mensen zich bewust zijn

doet. Het was de eerste keer dat iemand

praten, maar lijden moet erkend en

van hun gedachten. Dan kun je er name-

vanuit praktijkervaring in een verpleeg-

benoemd worden. Je moet ernaar

lijk over praten. Vaak gebeurt het dat

huis daarover schreef en het boek heeft

luisteren.’

mensen zichzelf of elkaar verbieden over

12 drukken gehad. Ik heb ook veel over

meer negatieve dingen na te denken;

rouw geschreven, omdat ik op dat

Waar heeft hij droog gelegen? Waar heb

leraar is. Je weet niet hoe het is voor

PSC

Wijkend c hri stendo m en p erso o n l i j ke sp i ri tua l i te i t : v i j f t i g j aar Go d i n N e d e r l and .

Wijkend christendom en persoonlijke spiritualiteit:

Vijftig jaar God in Nederland D OOR: D R. TO N B E R N T S, R AD B O U D U N I VER SI T EI T EN DR . I R . JOA N T I N E BER GHUI JS, VR I JE UN I VERSITEIT

Op zaterdag 21 januari jl. deden honderd kerken in heel Nederland mee aan een recordpoging klokluiden. Het was een ludiek initiatief in het kader van de jaarlijkse geldwervingsactie Kerkbalans. De Nederlandse kerken kampen al jaren met teruglopende inkomsten. Men luidde die zaterdag, ondanks de vrolijke en enthousiaste entourage, feitelijk ook massaal de noodklok. In een halve eeuw heeft er een aardverschuiving plaatsgevonden op religieus en spiritueel vlak. In ons onderzoek God in Nederland 1966-2015 geven wij een beeld van deze ontwikkelingen. Nederland was halverwege de zestiger jaren nog een verzuilde en volkskerkelijke samenleving. Nu is het christendom voor veel Nederlanders inmiddels een onbekende of exotische wereld geworden. Veel landgenoten hebben geen idee meer wat zich binnen de kerkmuren afspeelt en worden zich vaak pas bewust van een kerkgebouw als dit wordt bedreigd door de sloophamer. Het christendom is weliswaar nog vitaal binnen de kleine orthodox-protestantse kerken (ruim 4% van de bevolking) en binnen delen van de Protestantse Kerk in Nederland die in totaal 8,6% van de bevolking telt. Bij de overige protestante en katholieke kerkleden (11,7%) blijkt de oriëntatie op het traditionele christendom aanzienlijk zwakker. Ons land telt inmiddels circa 68% buitenkerkelijken, met andere woorden, mensen die zich geen lid van een kerk beschouwen. Er is sprake van een dubbele secularisering: niet alleen daalt het aantal kerkleden, maar een deel van hen, met name de katholieken, hecht bovendien minder aan de christelijke geloofsvoorstellingen en kerkelijke participatievormen. Aan de andere kant is er ook een aanzienlijke groep buitenkerkelijken die zich niettemin als gelovig (17%) of als spiritueel (10%) beschouwt. Geloof, spiritualiteit en kerk zijn minder hecht verbonden dan voorheen.

PSC

Er is in Nederland, net als in veel andere landen in Europa, sprake van een wijkend christendom. Een verdere krimp van het aantal kerkleden en meer algemeen van de groep gelovigen is aannemelijk. De verklaring hiervoor is dat de gelovige en inmiddels vergrijsde generaties langzaam worden vervangen door de veel minder christelijk betrokken jeugd. De ontwikkeling van de islam (6%) en andere niet-christelijke religies (2%) laat een andere dynamiek zien, omdat religie en sociale identiteit bij deze groepen nog sterk verbonden zijn. Nederland is een postchristelijk land geworden, waar nog substantiële groepen kerkleden en gelovigen bestaan, maar het christendom geen overkoepelend verhaal meer vormt, waar een meerderheid van de Nederlanders zich naar richt en zich door laat motiveren. Naast een vermindering van de christelijke religie zien we een verandering van geloof zoals dat wordt beleefd door Nederlanders. Steeds minder in een hechte, gedeelde en welomschreven vorm, maar als een geïndividualiseerde, grenzeloze en horizontaal gerichte spiritualiteit en zingeving. Laten we deze drie typeringen hier nader bezien. Individualisering is geen nieuw, maar wel een blijvend thema. In toenemende mate

"Richtinggevende en gemeenschapsvormende verhalen en de daarbij behorende leefstijlen en rituelen lijken tot op zekere hoogte onmisbaar."

d r. To n B e r n t s e n i r. J o ant i n e B e rg hu ijs

vinden Nederlanders dat geloof vooral iets persoonlijks is dat je zelf bijeen moet zoeken uit allerlei tradities en ideeën. Ook je innerlijke stem en de innerlijke ervaring van de waarheid zijn belangrijk. Het wegvallen van de vertrouwde kaders leidt echter ook tot onzekerheid. Veel van onze respondenten vonden het moeilijk om hun geloof of spiritualiteit in eigen woorden te omschrijven. Men deed er veelal het zwijgen toe of beperkte zich tot vage omschrijvingen zoals ‘ik geloof dat er meer is tussen hemel en aarde’. Grenzeloos is deze spiritualiteit in de zin dat kerkmuren weinig betekenis meer hebben: een meerderheid van de Nederlanders noemt zich gelovig of spiritueel, terwijl slechts een kwart kerklid is. Binnen en buiten de kerkmuren hebben mensen affiniteit met het christelijk geloof of met nieuwe spiritualiteit. Ook de grenzen tussen de religies vervagen: bijna een kwart voelt zich verwant met twee of meer verschillende religies, zoals christendom en boeddhisme. Tot slot is de grens tussen religieus en seculier ook vervaagd. Nederlanders hanteren omschrijvingen van hun geloof of spiritualiteit, die uiteenlopen van het geloof in een persoonlijke God en de complete geloofsbelijdenis tot het uitsluitend geloven in de menselijke ratio en alles daartussenin. Het derde kenmerk van de nieuwe spiritualiteit en zingeving is de horizontale gerichtheid. De notie van een verticale transcendentie, in de zin van het geloof in God of een hogere macht, en in een leven na de dood, is sterk afgenomen. Nederlanders hechten meer waarde aan horizontale transcendentie in de zin van bewust en verantwoordelijk leven in het hier en nu, het overstijgen van jezelf en verbondenheid met anderen, de natuur of de kosmos. Ook veel seculieren beamen deze horizontale transcendentie, bijvoorbeeld de verbondenheid die men ervaart tijdens bepaalde gebeurtenissen of ceremonies, zoals sportwedstrijden, herdenkingen en gebeurtenissen rond het koninklijk huis. Deze civil religion neemt dus de traditionele religie

deels over, maar zal ongetwijfeld minder impact hebben op het sociale leven en persoonlijke houdingen dan het christendom voorheen had. Wat betekenen deze trends van wijkend christendom en geïndividualiseerde en horizontale spiritualiteit voor de samenleving? De Britse sociologe Linda Woodhead stelt ten aanzien van spiritualiteit dat ‘… religie is teruggekeerd naar haar core business, namelijk het ondersteunen van het leven van alledag, het onderhouden van relaties met de levenden en de doden, en het omgaan met tegenslagen’. Het gaat ook letterlijk vaak om ‘business’, getuige het grote aanbod van ritueelbegeleiders en spirituele coaches, van cursussen yoga, meditatie, Tai Chi, mindfulness en van therapieën zoals reiki, acupunctuur en kristaltherapie. Ook kennen we evenementen als de Onkruidbeurs of Lotusbeurs. Uiteraard dient hier ook nog de grote oplage van het tijdschrift Happinez te worden gememoreerd, inmiddels ook met een eigen festival.

wereld zijn beland. Niettemin kent een seculiere samenleving zoals in Nederland en andere West-Europese landen geen precedent. De uitkomsten van dit ‘seculiere experiment’ zoals Hans Boutellier in zijn gelijknamige boek beschrijft, zijn dus toch ongewis. Richtinggevende en gemeenschapsvormende verhalen en de daarbij behorende leefstijlen en rituelen lijken tot op zekere hoogte onmisbaar. Uit ons onderzoek blijkt ook dat verhalen rond koningshuis of nationale sport de Nederlanders nog steeds in hoge mate raken. Maar tegelijk is er niet langer één verhaal, maar een veelvoud van kleine en grote verhalen, al dan niet religieus, en vaak dicht bij het eigen leven.

Deze bijdrage is gebaseerd op het hoofdstuk ‘Tot Besluit’ van ons boek God in Nederland 1966-2015. Utrecht: Ten Have. Alle noten en literatuurverwijzingen bij de tekst vindt u daar.

Het wegvallen van het christendom als een groot en samenbindend verhaal lijkt voor veel Nederlanders geen probleem te vormen: het merendeel vreest niet dat we in een ‘goddeloze’, i.c. immorele

PSC

VOOR

TIJDENS

DE OVERGANG VROUW IN BALANS

MENO FORMULE

90 vegicaps Bestelcode 7255 Adviesverkoopprijs € 28,95

60 vegicaps Bestelcode 7256 Adviesverkoopprijs € 27,95

• 1 per dag formule met kruiden, vitaminen en GLA • Wilde yam en zilverkaars ondersteunen tijdens de menopauze • Monnikspeper helpt menopauzale en premenstruele symptomen verminderen • Geschikt voor vegetariërs

• 1 per dag formule met rode klaver, vitaminen en mineralen • Rode klaver (met isoflavonen) houdt de botten gezond en is goed voor het hart • Foliumzuur (Quatrefolic®) voor een goede geestelijke balans • Geschikt voor vegetariërs

Voor en tijdens de menopauze

Tijdens en na de menopauze

TOPKWALITEIT VO E D I N G S S U PPL E M E N T E N M E T E E N G E ZO N D E PR I JS VitOrtho levert exclusief voedingssupplementen van NOW en VitOrtho | www.vitortho.nl

Colu m n

De kracht van de onvoltooid tegenwoordige tijd De laatste tijd kom ik aardig vaak de titel van het boek De kracht van kwetsbaarheid van Brené Brown tegen. Kwetsbaarheid is in. De titel roept bij mij een lichte weerstand op, omdat de schrijfster is vergeten het voorafgaande boek te schrijven, namelijk ‘Hoe ga ik om met de kwetsbaarheid van een ander’. Niet om vervelend te zijn, maar na twee decennia vertoeven in de wereld van coaching en hulpverlening heb ik schrijnende gevallen van onkundig omgaan met kwetsbaarheid gezien. In die zin kan ik cliënten soms alleen maar gelijk geven. Timmer maar mooi een muurtje om je heen. Niets mis met een stukje gezonde zelfbescherming. Ik werk graag met een andere kracht. Die van de taal. Om nog meer precies te zijn, die van de onvoltooid tegenwoordige tijd. Hoe vaak ik ook een kanttekening plaats bij woorden en een uitgesproken voorkeur heb voor beelden, taal an sich bevat waarheden en wetmatigheden waar we onbewust mee werken. Zoals die van de werkwoordstijden. Zodra ik in gesprek ga met een cliënt staan mijn oren open voor bepaalde werkwoordstijden zoals de onvoltooid verleden tijd of de voltooid verleden tijd. Ik had leuke collega’s, vertelt mij iets anders dan Ik heb leuke collega’s gehad. Mijn oren spitsen zich wanneer ik die onmogelijke combinatie van toekomstige tijd en verleden tijd tegenkom Ik zou later graag wat sterker in mijn schoenen staan. Die mensen trek ik zo snel mogelijk naar het heden. Je kunt toch niet in het verleden veranderen? Mijn haren gaan echter recht overeind staan, wanneer er koppel-, hulp- of andere niets toevoegende werkwoorden tevoorschijn komen zoals moeten, willen, proberen, hopen, gaan, kunnen, zullen et cetera. Ook al staan die in de tegenwoordige tijd. Het zijn stiekeme saboteurs die de cliënt weerhouden om in beweging te komen. De meest gevaarlijke saboteur bestaat uit de combinatie van toekomstig verleden tijd plus hulpwerkwoord. Geloof me, zodra uw cliënt zegt Ik zou moeten... , stop dan direct het gesprek! Daar komt geen millimeter beweging in. De interventie die ik op dat moment inzet, heeft direct te maken met de kracht van de onvoltooid tegenwoordige tijd. Vaak gaat dat als volgt.

Cliënt: ‘Ik zou een volgende keer nee moeten zeggen.’ Ik: ‘Nog een keer en dan anders.’ Cliënt: ‘Ik moet een volgende keer nee zeggen.’ Ik: ‘Sorry. Nog een keer op een andere manier.’ Cliënt: ‘Ik wil een volgende keer nee zeggen.’ Ik: ‘Klinkt beter. Nog een keer. Weer anders.’ Cliënt: ‘Ik kan een volgende keer nee zeggen.’ Ik: ‘Je bent er bijna. Nogmaals echter.’ In deze gevallen ga ik net zo lang door totdat ze die tijd gebruiken, die hen helpt om in hun kracht te komen. Cliënt: ‘Ik zeg nee.’ Ik: ‘Hè hè. Je bent er!’ Niets kwetsbaarheid. Gewoon een kwestie van onvoltooid tegenwoordige tijd.

WILMA DE HAAS IS EIGENAAR VAN HAAS & KONIJN®, EEN BUREAU VOOR PERSOONLIJKE EN PROFESSIONELE ONTWIKKELING EN AUTEUR VAN K-THERAPIE.

PSC PSC

He rstel v an het M i s ken d e K i n d i n c h ri stel i j k p erspe c t i e f : h e t Im ag o D e ï he r l e e f t

DOOR: BAS VAN DIJK

Herstel van het Miskende Kind in christelijk perspectief: HET IMAGO DEÏ HERLEEFT Het Miskende Kind is een vrij de eerste levensjaren niet is erkend in recent thema in de psycho- zijn fundamentele, unieke verlangens en behoeften en dat daardoor negatherapie, dat omgeven lijkt tieve invloed heeft op het volwassen met de nodige spanningsvel- functioneren. den. De christelijke hulpverOntstaan lener ziet in het herstel van Miskenning ontstaat in de vroege kinhet Miskende Kind echter dertijd of zelfs daarvoor. Het umbillical ook een prachtige dimensie: effect, de uitwisseling van neuro-chehet Imago Deï herleeft. mische stoffen via de moeder aan het kind, is van directe invloed op hoe het

aal-emotionele en zelfs fysieke aspecten. Zowel Bradshaw als Stroecken gaan daar uitgebreid op in. Van depressiviteit en narcisme tot chronische ziekten en andere lichamelijke aandoeningen. Veel problematiek waarmee mensen in de psychotherapie belanden, is terug te voeren op miskenning, volgens deze auteurs.

"De gevolgen van

Het begrip ‘miskende kind’ is weinig

kind zich voelt en welke informatie over

terug te vinden in zowel de Nederlands-

zijn omgeving en bestaan het opslaat.

talige als de Engelstalige literatuur. Een

De omstandigheden rond de geboorte,

van de auteurs die het Miskende Kind

de gesteldheid van de moeder tijdens

voor het eerst een heldere en indrin-

de zwangerschap, tijdens de geboorte

gende stem gaf, was Alice Miller, met

en daarna, blijken dikwijls oorzaken van

haar Drama van het begaafde kind.

miskenning te zijn. Het is belangrijk hier-

De Amerikaanse auteur John Brads-

bij op te merken dat het niet alléén deze

haw heeft het thema uitgewerkt in zijn

omstandigheden zijn die de miskenning

boek Wanneer koesteren hoop bete-

zijn zwaarte geven. Als de ouders vol-

kent, waarin hij de lezer een uitgebreide

doende in balans zijn, kan het kind ook

beschrijving en methode voor het her-

Miskende Kind, ontkomt niet aan de

weer corrigerende en helende ervarin-

stelproces aanreikt.

conclusie dat vrijwel elk mens te maken

gen opdoen.

In het Nederlandstalige gebied is Gaby

krijgt met miskenning. Er lijkt niemand

In de eerste kinderjaren is dikwijls de

Stroecken dé auteur die het thema in

op deze wereld groot te worden zónder

(verstoorde) gehechtheidsrelatie met

de achterliggende jaren grondig onder

verwond te raken door de (emotionele)

de ouders de oorzaak van miskenning.

de aandacht heeft gebracht met haar

tekorten van zijn ouders. In zekere zin

Daarnaast kunnen tal van andere oor-

boeken Het miskende kind in onszelf en

is dat ook zo, hoewel miskenning een

zaken - bijvoorbeeld een disfunctioneel

De mythe van de gelukkige jeugd. Zij is

breed begrip is. Voor de een zijn het

gezin of chronische gezondheidspro-

ook de enige auteur die de term ‘mis-

lichte krasjes en deukjes, voor de ander

blemen bij een van de ouders - een rol

kende kind’ nadrukkelijk hanteert. Toch

zware beschadigingen en trauma’s.

spelen.

In alle gevallen zijn ze het gevolg van

geeft ook zij geen heldere definitie van

miskenning beslaan een breed spectrum van sociaalemotionele en zelfs fysieke aspecten." Herstelperspectief Wie zich verdiept in (literatuur over) het

de onvolmaaktheid waaraan ook de

het begrip. Op basis van de literatuur (zie

Gevolgen

ook de literatuurlijst) kan die als volgt

De gevolgen van miskenning (lees: de

worden geformuleerd: Het Miskende

past bij het mensen wereldbeeld van

invloed op het volwassen functioneren)

Kind is dat deel in een persoon, dat in

een christen. Hij gelooft namelijk dat

beslaan een breed spectrum van soci-

deze wereld gebroken is door de zonde

PSC

ouder-kindrelatie onderworpen is. Dat

B as va n D ijk

en dat wij mensen die gebrokenheid doorgeven van generatie op generatie. De werkelijkheid van therapiepraktijk is het bewijs en de cliënt is er dikwijls de belichaming van. Steeds weer blijkt er in de ouder-kindrelatie schade ontstaan te zijn, die in het volwassen leven zijn invloed nog doet gelden. De blik van de christen reikt echter wel verder: in de gebroken mens ziet hij nog iets van God schitteren, waar God zelf weer de verbinding mee zoekt. Een aspect dat bij het herstel een belangrijke rol speelt en dat verder in dit artikel aan de orde komt.

Spanningsvelden Er is een spanningsveld rond het Miskende Kind, dat Alice Miller al met man en paard noemt: we willen onze ouders ontzien. Welke hulpverlener kent niet de overbekende zin uit een intakegesprek: “Ik heb een gelukkige jeugd gehad”. "Het is een mythe", zegt Stroecken, "die we in stand houden om de pijn te vermijden". Erkennen dat onze ouders gefaald hebben, dat zij tekortschoten, dat zij niet (altijd of voldoende) konden bieden wat nodig was, geeft verdriet. Wat er had moeten zijn, was er niet. Dat kan beleefd worden als een onherroepelijk verlies en bovendien conflicteren met de loyaliteit die het kind jegens zijn ouders voelt.

leven te nemen en een plek te geven,

gevende rol terugkrijgt, als er ruimte is

kan er pas ruimte komen voor een nieuw

geweest voor verdriet en rouw.

De christelijke hulpverlener ziet zich in

antwoord op de tekorten van de ouders.

Bradshaw vestigt uitgebreid de aandacht

dat proces met nóg een spanningsveld

Psychotherapie beschouwt Stroecken

op dit Authentieke Kind, dat hij het Imago

geconfronteerd, als hij met christelijke

daarom ook primair als het mogelijk

Deï noemt, het beeld van God. Een van

cliënten werkt. Dat is het vijfde gebod:

maken en begeleiden van de rouw, en

de aspecten waarin dat beeld zichtbaar

eer uw vader en uw moeder. Voor veel

niet primair als het bieden van troost.

wordt, stelt Bradshaw, is het schep-

christenen lijkt het voor het voetlicht

Voor christelijke hulpverleners ligt hier

pende karakter van het Authentieke Kind.

halen van de tekorten van de ouders

nog een mooie uitdaging: hoe kan het

Mensen die herstellen in therapie, onder-

daar niet bij te passen. Zij steken daarom

adresseren van de schuld en tekorten

vinden dikwijls sterke creatieve gevoe-

liever direct over naar vergeving óf naar

aan de ouders in balans zijn met verge-

lens en de behoefte om daar expressie

het verklaren van de tekorten van hun

ving als geloofsaspect en met het vijfde

aan te geven. Bovendien worden zij weer

ouders. En daarmee slaan zij een belang-

gebod als morele maatstaf?

schepper van hun eigen leven: zij geven

rijke stap over: rouwen.

het zelf meer en meer vorm. Daarin

Alle auteurs die over het thema misken-

Herstel van het Imago Deï

weerspiegelt zich de Schepper.

ning schrijven - of ze nu wel of geen

Het proces van herstel wordt met name

Een ander aspect waarin het Imago Deï

christen zijn - zijn het erover eens: wer-

door Bradshaw grondig uitgewerkt. Wat

weer zichtbaar wordt, is het gevoel van

kelijk herstel van miskenning kan alleen

hij prachtig laat zien in Wanneer koes-

uniek zijn. Dit gevoel is in het onge-

plaatsvinden als er wordt gerouwd. Als

teren hoop betekent is hoe het Authen-

schonden, pasgeboren kind nog heel

de mens besluit het verdriet van zijn

tieke Kind zijn scheppende en energie-

sterk, legt Bradshaw uit. In de miskenning

PSC

He rstel v an het M i s ken d e K i n d i n c h ri stel i j k p erspe c t i e f : h e t Im ag o D e ï he r l e e f t

wordt het gevoel uniek en waardevol te zijn geroofd, in het herstel komt het weer terug. Dat ziet Bradshaw als een regelrechte weerspiegeling van God, die zich in de Schrift openbaart als de JAWEH: Ik ben die Ik ben, Ik zal zijn die Ik zijn zal.

God als Voorbeeld van veilige hechting Een van de kenmerken én behoeften van het Authentieke Kind is dat het in staat is iets dat groter is dan hijzelf, te aanbidden. In de miskenning raken die natuurlijke, oorspronkelijke vermogens die ook in de geloofsrelatie nodig zijn, beschadigd. Voor een christen is de verbinding met God die onvoorwaardelijk liefheeft, daarom fundamenteel in het psychische herstel. God is het ultieme Voorbeeld van veilige hechting. Ouders kunnen

deren en hun tekortschietende ouders - een nieuw bestaan wil geven. Het onechte

falen, maar de relatie met God biedt alle

ik, dat nodig was om de schade van de miskenning te maskeren of negeren, is bij God

helende aspecten voor de gewonde ziel.

niet nodig. Hij zoekt verbinding met mensen, ongeacht wie ze zijn en wat hun schade is. Juist dat aspect houdt de christelijke hulpverlener met beide benen op de grond.

Toekomst

Gebrokenheid is de realiteit, herstel het prachtige perspectief waarin het Imago Deï

Herstel is niet zomaar klaar op een dag.

weer herleeft.

Het is een pad van vallen en opstaan. Stapje voor stapje ervaart de mens meer

Bas van Dijk is zelfstandig psychosociaal therapeut en (groeps)coach en bestuurslid van

vrijheid. Bradshaw vergelijkt het met het

Stichting Rosegarden. www.bascoaching.nl en www.refugio.nl

optrekken van mist. Langzaam verdwijnen de nevels. McNeel zegt zelfs dat het nooit af is: “This work is never completely done.” Ook Stroecken (2013) zegt dit: “Het helingsproces is nooit af; het duurt een leven lang en telkens kunnen we weer nieuwe dimensies ontdekken.” Het is dus een doorgaand, levenslang proces, waarin de invloed van het Miskende Kind op het volwassen functioneren steeds verder afneemt. Ook voor christelijke hulpverleners is dit soms een moeizame les. Vanuit geloofsperspectief zijn we ervan overtuigd dat God eenmaal voor een volmaakte wereld zal zorgen. Die volmaakte wereld is een troostvolle toekomst, waartegen de realiteit van het hier en nu soms pijnlijk afsteekt. Tegelijk schittert daar juist datgene wat voor christenen de werkelijke bron van hun bestaan is: de genade van God, waarmee hij onvolmaakte mensen - miskende kin-

PSC

Dit artikel is een samenvatting van een uitgebreidere literatuurstudie t.b.v. een scriptie, die is op te vragen via info@bascoaching.nl. De bijgaande literatuurlijst ter verdieping bevat werken van zowel christelijke als niet-christelijke auteurs. Literatuurlijst Bradshaw, J., (2015). Wanneer koesteren hoop betekent: de helende kracht van het kind in jezelf. Houten: Het Spectrum B.V. Benner, D.G., (2011). Ontdek je echte ik: Gods geschenk jezelf te mogen zijn. Almere: Coconut. Berne, E., (1976). Transactionele Analyse in de psychotherapie: een methode voor individuele en sociale psychologie. Amsterdam: Bert Bakker B.V. Berne, E., (1975). Wat moet je zeggen, nadat je hallo gezegd hebt? De psychologie van intermenselijke verhoudingen. Den Haag: Uitgeverij Bert Bakker. Bowlby, J., (1997). Attachment and loss, volume 1, Attachment. Londen: Pimlico. Brisch, K. H., (2015). Bindungsstörungen: von der Bindungstheorie zur Therapie. Stuttgart: Klett-Cotta. Cloud, H., (2009). Vier stappen naar een sterke identiteit: hechting, individuatie, inzicht in goed en kwaad, verantwoordelijkheid nemen. Almere: Coconut. Erskine, R.G. et al, (2016). Transactional Analyses in contemporary psyochotherapy. Londen: Carnac Books Ltd. Koopmans, L., (2015). Dit ben ik, worden wie je bent met Transactionele Analyse. Zaltbommel: Thema. Miller, A., (2013). Het drama van het begaafde kind: op zoek naar het ware zelf. Houten: Het Spectrum B.V. Steiner, C., (1990). Scripts people live: Transactional Analyses of lifescripts. New York: Grove Press. Stroecken, G., (2014). Het miskende in onszelf. Den Haag: Acco Nederland. Stroecken, G. & Verdult, R., (2013). De mythe van de gelukkige kindertijd: zoektocht naar het miskende kind in onszelf. Apeldoorn: Cyclus. Wallin, D. J., (2010). Gehechtheid in psychotherapie. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds. Weisfelt, P., (2012). Nestgeuren: over de betekenis van de ouder-kindrelatie in een mensenleven. Amsterdam: Uitgeverij Boom Nelissen.

D e NF G

Wk kg z Alle veranderingen op een rijtje Op 1 januari 2016 is de Wet Kwaliteit, Klach-

Hoe werkt het in de praktijk?

ten en Geschillen Zorg (Wkkgz) in werking

Stel, u heeft een cliënt die ontevreden is over uw dienstverle-

getreden. De wet vervangt twee oude wetten:

ning. Deze kan vanaf nu naar de klachtenfunctionaris stappen. U bent verplicht om uw cliënten erop te wijzen wie uw klach-

de Kwaliteitswet Zorginstellingen en de Wet

tenfunctionaris is. De zorgaanbieder dient te waarborgen dat

klachtrecht cliënten zorgsector. De invoe-

de klachtenfunctionaris zijn functie onafhankelijk uitvoert (arti-

ring van de nieuwe wet heeft gevolgen voor alle instellingen en zelfstandigen werkzaam in de gezondheidszorg; óók coaches vallen

kel 15 lid 2 Wkkgz). De klachtenfunctionaris Volgens de Wkkgz heeft de klachtenfunctionaris tot taak de klager (gratis) van advies te voorzien over het indienen en

hier dus onder. Daarnaast vervangt de wet

formuleren van de klacht (artikel 15 lid 1 Wkkgz). De klachten-

alle klachten tuchtrechtregelingen van

functionaris helpt uw cliënt verder en probeert klachten snel

beroepsverenigingen. Wat wil de overheid met de Wkkgz bereiken? In de opvatting van de overheid stond de cliënt/patiënt in een positie waarin deze niet gemakkelijk kon klagen in het geval van ontevredenheid over de kwaliteit van de geleverde zorg. Dat wil de overheid verbeteren door zorgaanbieders te verplichten een laagdrempelige - door de overheid goedgekeurde - klachten- en geschillenregeling te hebben. Daarnaast heeft de inspectie voor de gezondheidszorg ruimere bevoegdheden gekregen. Complementaire zorgaanbieders vallen vanaf 1 januari 2017 ook onder de verantwoordelijkheid van de inspectie. Dit houdt dus in dat u bezoek kunt krijgen van de inspectie, indien er een melding is gedaan bij de inspectie.

Gevolgen Wkkgz voor klachtenregeling NFG Door het intreden van de Wkkgz is het klachten tuchtrecht van de NFG dus per 1 januari jl. komen te vervallen. Deze worden volledig vervangen door een Wkkgz-klachtenreglement en een geschillencommissie.

De wet en u als hulpverlener De Wkkgz gaat uit van de individuele verantwoordelijkheid van de zorgverlener: u dus. De wet geeft aan aantal zaken aan die verplicht geregeld moeten zijn door u: 1. Een klachtenfunctionaris 2. Een klachtenreglement 3. Een Geschillencommissie 4. Een VIM-register (veilig incidenten melden)

tot goede oplossingen te brengen. Uit de praktijk blijkt dat een goed gesprek tussen de cliënt en de zorgaanbieder het beste werkt. De klachtenfunctionaris kan zo’n gesprek bevorderen en daarmee zal in de meeste gevallen een oplossing gevonden zijn De geschillencommissie Maar soms zal een mediërend gesprek niet helpen. Uw cliënt blijft ontevreden. Dan kan de cliënt de stap maken naar de geschillencommissie. Let wel: ook deze geschillencommissie dient onafhankelijk zijn. De Wkkgz geeft de geschillencommissie het recht om haar kosten bij u als hulpverlener neer te leggen. Dat kan in de praktijk fors oplopen. We hebben bedragen voorbij zien komen van 1500 euro tot 3500 euro. U dient dat volgens de wet dus te betalen en bij niet betalen kan de deurwaarder ingeschakeld worden! Bindende uitspraak De geschillencommissie zal conform de Wkkgz en het klachtenreglement tot een bindende uitspraak komen. Daar dienen beide partijen zich aan te houden. Voor u als zorgverlener zit daar een component in dat nieuw is voor velen: een van de sancties die de geschillencommissie kan opleggen, is een boete tot maximaal euro 25.000. Binnen 6 weken afgehandeld Een klacht dient binnen 6 weken afgehandeld te zijn. Volgens de wet begint de termijn van 6 weken te lopen vanaf de indiening van de klacht, dat wil zeggen zodra de schriftelijke klacht

PSC

Wk kgz - Alle v eran d eri n gen o p een ri j tj e

u als zorgaanbieder heeft bereikt. De wet stelt overigens geen formele eisen aan de klacht, behalve dat de klacht op schrift moet zijn gesteld. Het VIM-register In artikel 9 van de Wkkgz wordt de verplichting omschreven om een VIM-melding te doen (veilig incidenten melden). Wat is dan een ‘veilig incident’? De wet geeft daar de volgende omschrijving van: Een niet beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van zorg, en heeft geleid, had kunnen leiden of zou kunnen leiden tot schade bij de cliënt. Ook een ‘near miss’ (‘iets wat had kunnen leiden tot schade’) valt onder de meldingsplicht. U dient dit bij te houden in een apart register. De informatie die u in het VIM-register noteert in dit kader, wordt niet in een eventuele rechterlijke procedure gebruikt. Wél is het zo dat de inspectie gezondheidszorg in dit register kan en mag kijken. Door feiten en gebeurtenissen in de zorg goed te registreren, verkrijgt de hulpverlener inzicht in de door hem/haar geleverde kwaliteit. Met deze (uit feiten en gebeurtenissen voortvloeiende) informatie kan de hulpverlener leren van zijn fouten

dient te nemen of er merkbare gevolgen zijn voor uw cliënt.

en verantwoording afleggen over de geleverde prestaties. Om

Is dat niet het geval, dan volstaat alleen een vermelding in het

de kwaliteit en veiligheid van zorg te bewaken en te waar-

VIM-register.

borgen, is het van belang dat zorgverleners intern incidenten kunnen melden, zonder dat deze gegevens worden gebruikt

Wat heeft de NFG voor u geregeld?

voor andere doeleinden.

De veranderingen in de wet zorgen voor nogal wat veranderingen en zaken die goed geregeld moeten worden. Gelukkig

Het patiëntendossier

heeft de NFG vrijwel al deze zaken geregeld de afgelopen

In artikel 10 lid 3 van de Wkkgz wordt ook de verplichting

maanden. Hieronder vindt u puntsgewijs wat er allemaal gere-

benoemd om de aard en de toedracht van een incident aan de

geld is en hoe:

patiënt te melden en die gegevens bovendien ook in zijn dossier te noteren. Een VIM-melding is dus niet vrijblijvend.

De Geschillencommissie van de NFG Per 1 januari is er onafhankelijke geschillencommissie actief

Veel hulpverleners zullen hiervan schrikken. U bent verplicht

die werkt volgens de Wkkgz-eisen. De NFG werkt hiervoor

om het te melden aan uw cliënt. Maar zoals eerder gezegd,

samen met Quasir uit Meppel, een partij die veel expertise in

mag een VIM-melding niet in een (rechterlijke) procedure

huis heeft op dit gebied.

tegen u gebruikt worden. De Klachtenfunctionaris Er zit echter een kleine tegenspraak in de wet. In artikel 9 staat

Ook voor de rol van klachtenfunctionaris kunnen we gebruik

dat u een incident moet melden in het VIM-register, en deze

maken van de professionals van Quasir. Alle medewerkers

dient u vervolgens op basis van artikel 10 te melden in het

die betrokken worden bij de klachtenafhandeling, hebben en

patiëntendossier en aan de cliënt. Maar artikel 10 spreekt ook

aparte SNRO- geaccrediteerde opleiding tot klachtenfunctio-

over incidenten die voor de cliënt merkbare gevolgen hebben

naris gedaan en zijn gespecialiseerd in mediaton.

of kunnen hebben. Dat is anders dan een incidentenmelding in

Door beide functies bij Quasir neer te leggen, voldoet de

de VIM-procedure: dan dient ieder incident te worden gemeld.

NFG aan de in de wet geëiste onafhankelijkheid van zowel de

Dat betekent dus dat u bij elke VIM-melding ook in overweging

klachtenfunctionaris als de geschillencommissie.

PSC

De NFG

Klachtenreglement

Hierbij dient gezegd te worden dat we zijn uitgegaan van onze

Het klachtenreglement dat vanaf 1 januari voor NFG-leden

collectieve afspraken met DAS en ASR. Wellicht dat u geen

van kracht is, voldoet aan de vereisten in de Wkkgz. Dit regle-

gebruik maakt van de hierboven genoemde collectieve ver-

ment vervangt het oude klachten tuchtrecht van de NFG.

zekeringen. Dan geldt de bovenstaande dekking niet. U kunt uiteraard met de NFG in contact treden om het een en ander

Financiële risico’s

te wijzigen.

De Wkkgz zorgt voor veranderingen die ook financiële risico’s als gevolg hebben. Ten onrechte wordt door bepaalde partijen

Calamiteitenfonds

in de markt geroepen dat de AVB (aansprakelijkheidsverzeke-

Per 1 januari jl. heeft de NFG een calamiteitenfonds ingericht.

ring voor bedrijven) alles dekt. Dat is niet helemaal het geval.

De verzekeringen dekken veel, maar er zullen gevallen zijn

Deze biedt slechts beperkte dekking.

waarbij de verzekeraar niet dekt. Dan kunt u als NFG-therapeut een beroep doen op het calamiteitenfonds. De NFG

Over welke kosten praten we?

beoordeelt of een aanvraag terecht is. Indien dat zo is, zal het

1. De administratieve kosten van een geschillencommissie.

calamiteitenfonds de kosten voor haar rekening nemen.

Deze kunnen oplopen tot een bedrag van vele duizenden

euro’s.

Indien u geen goede rechtsbijstands- en aansprakelijk-

2. Een eventuele boete tot maximaal 25.000 euro.

heidsverzekering heeft per 1 januari, zijn de kosten en

3. Eventuele kosten van het inschakelen van een

gevolgen voor eigen rekening! Dan zal ook het calami-

teitenfonds geen dekking bieden.

advocaat of rechtsbijstand.

4. Eventuele kosten van deskundigen. VIM-register De dekking die de NFG u biedt

Momenteel werkt de NFG hard aan het aanpassen van het

De NFG heeft samen met de onafhankelijke financiële advi-

systeem op de veranderingen. In uw persoonlijke dossier in

seurs van Vrieling Westerbork het hoofd gebogen om de risi-

ons systeem zal een extra tabblad bijkomen, genaamd Wkkgz.

co’s van de Wkkgz zo veel mogelijk af te dekken.

Onder dit tabblad vindt u onder andere een VIM-register.

Met DAS-rechtsbijstand en ASR-verzekeringen, de risicodra-

Daarin kunt u de meldingen doen zoals eerder omschreven

ger van de aansprakelijkheidsverzekering, zijn passende en

staat. Ook zullen de klachten die bij de geschillencommissie

bindende afspraken gemaakt om de gevolgen van de invoe-

lopen, onder dat tabblad terug te vinden zijn.

ring van de Wkkgz voor u te minimaliseren, zodat duidelijk is wie welk gedeelte van het traject op zich neemt.

De kosten

Indien er een claim wordt ingesteld, neemt ASR de afhande-

De bovenstaande regelingen brengen natuurlijk kosten met

ling en ondersteuning voor haar rekening. Is het een klacht

zich mee. Omdat de NFG de zaken collectief geregeld heeft,

zonder een claim, dan zal DAS bijstand verlenen.

zijn deze kosten gelukkig laag gebleven. Jaarlijks bedragen deze €42,50.

De aan u in rekening gebrachte behandelkosten (tot het maxi-

Dit bedrag zal tezamen met uw bijdrage voor 2017 geïnd te

male bedrag) van de betreffende geschillencommissie komen

worden. Indien u de NFG niet binnen 3 maanden gemachtigd

voor vergoeding in aanmerking en zelfs de door de geschil-

heeft om dit voor u te regelen, wordt dit bedrag weer terug-

lencommissie opgelegde boete.

gestort, waarmee tevens de dekking vervalt. U kunt de NFG

ASR volgt de uitspraken van de geschillencommissie voor het

machtigen door op de knop te klikken op uw persoonlijke

aansprakelijkheidsrisico tot in ieder geval € 25.000. Het moet

pagina binnen ons systeem.

wel gaan om binnen de polissen en voorwaarden gedekte evenementen.

Voor meer informatie of met vragen kun u terecht op www.de-nfg.nl of u kunt contact opnemen via info@de-nfg.nl.

Uniek is dat beide verzekeraars toegezegd hebben vanaf het moment dat de klacht binnenkomt, bijstand te zullen verlenen. Dat verschilt nogal van de gebruikelijke gang van zaken: conform polisvoorwaarden hoeven verzekeraars pas bijstand te verlenen op het moment dat een klacht voor de klachtencommissie wordt gebracht. Dat is uniek in onze branche: geen enkele andere partij heeft een dergelijk regeling afgesproken.

PSC

Instituut voor E.E.N.®

VITA

OPLEIDINGEN

CPION

GEACCREDITEERDE REGISTEROPLEIDINGEN Medische Basisvakken SHO Puur Plato • • • • • • •

10 colleges, interessante en leerzame onderwerpen. Aantrekkelijke leermethode met doeltreﬀende praktijkoefeningen en huiswerkopdrachten. Vrijstelling twee colleges als Psychosociale Basisvakken (Plato) is afgesloten of wordt gevolgd. Afsluitend examen met vragen uit geselecteerde teksten. Lestijden van 10.00 – 17.00 uur. Start in september 2016 – examen al mogelijk in juni 2017 (27 ECTS). Kosten: € 1275,00 (of € 1050,00 bij vrijstelling eerste twee colleges) inclusief lesmateriaal.

Psychosociale Basisvakken SHO Puur Plato • • • • • • •

9 colleges, interessante en leerzame onderwerpen. Aantrekkelijke leermethode met doeltreﬀende praktijkoefeningen en huiswerkopdrachten. Vrijstelling twee colleges als Medische Basisvakken (Plato) is afgesloten of wordt gevolgd. Afsluitend examen met vragen uit geselecteerde teksten. Lestijden van 10.00 – 17.00 uur. Start in maart 2016 – examen al mogelijk in november 2016 (25 ECTS). Kosten: € 1150,00 (of € 925,00 bij vrijstelling eerste twee colleges) inclusief lesmateriaal.

Eclectische Energetische Natuurgeneeskunde Geaccrediteerd door CPION, SNRO, KTNO, ZHONG, VIV, VBAG, LVNG, NFG, BATC, VNT en Rode Kruis.

Leslocaties in Soesterberg en Panheel Opleidingen (HBO niveau) Registeropleiding E.E.N.® Therapeut (240 ECTS) Registeropleiding Medische basiskennis Registeropleiding Psychosociale basiskennis (voldoet aan de Plato eindtermen)

Bij- en nascholing, cursussen en workshops Klassieke Homeopathie, Feng Shui, Ankhtherapie, Dolfijnenergie, communicatie en NLP binnen de hulpverlening, aromatherapie, enneagram, Introductie E.E.N.® Therapie, EHBO, klankschalen, Egyptologie, bij- en nascholing MPBK, EHBO en E.E.N.® Therapie (KTNO en SNRO geaccrediteerd.) Secretariaat: Pater Jac. Schreursweg 2B, 6097 NH Panheel, Telefoon 0475 - 47 51 78

E.E.N. ®

Instituut voor Eclectische Energetische Natuurgeneeskunde

Email: info@instituuteen.nl website: www.instituuteen.nl

Bloesem-remedies brengen de emoties in evenwicht en bevorderen daardoor indirect de gezondheid. De oorzaak aanpakken op een veilige manier.

De Dr. Schüssler Celzouten van Adler beziien kracht en kwaliteit. Zijn de cellen gezond, dan is ook het lichaam gezond. De mineralen zijn verwreven en niet geschud. Celzouten div. nummers in poedervorm, 10 verschillende mengsels, b.v. combinatie 1 t/m 12, het energie Met de hand verwreven mengsel. Alles in 250 gr. en 1 kg.

Essentïele oliën en producten voor de aromatherapie, biologische cosmetica. Het grootste assortiment biologische oliën, airsprays en massage oliën.

Vita Opleidingen BV Gildenveld 49-53, 3892 DD Zeewolde Tel: 036 522 49 50 E: info@vitaopleidingen.nl www.vitaopleidingen.nl

‘Voor kwaliteit en bewustzijn’

Winkel: De 3Vrouwen St.Jansstraat 5 - 5964 AA Meterik Tel: 077-3526885 www.de3Vrouwen.nl

WWW.BLOESEM-REMEDIES.COM Bloesem Remedies Nederland

Tel: 077-3987826 / 077-3989011 E-mail: info@bloesem-remedies.com

Schadefonds Gew el dsmi s drijve n

Slechts 1 op de 3 geweldslachtoffers doet beroep op Schadefonds Geweldsmisdrijven Jaarlijks zijn er duizenden Nederlanders slachtoffer van een geweldsmisdrijf, met ernstig psychisch of fysiek letsel tot gevolg. Denk hierbij aan huiselijk geweld, bedreiging of stalking. Speciaal om deze mensen te helpen is er het Schadefonds Geweldsmisdrijven, een uitvoeringsorganisatie van de Rijksoverheid. Door de financiële tegemoetkoming van het Schadefonds voelen slachtoffers zich vaak erkend én zij ervaren het als emotionele steun. Alleen doet slechts 1 op de 3 slachtoffers in Nederland een beroep op het Schadefonds. Vaak weten zij niet van het bestaan en daarom is het belangrijk dat hulpverleners hun cliënten erop wijzen. Zo moeten steeds meer geweldslachtoffers de weg weten te vinden naar het fonds. Mary-Jane Sahanaja is slachtoffer van jarenlange kindermisbruik: “De tegemoetkoming van het Schadefonds vond ik heel erg fijn, omdat het in eerste instantie het bedrag compenseerde dat ik had uitgegeven aan jarenlange therapie. Het gedeelte dat ik overhad, heb ik aan een studie uitgegeven,

Schadefonds Geweldsmisdrijven in het kort •

Het Schadefonds geeft een eenmalige financiële tegemoetkoming aan slachtoffers van een

waarmee ik een nieuwe richting in mijn leven kon inslaan.”

geweldsmisdrijf met ernstig fysiek of psychisch Els Lokker is nabestaande van een geweldsmisdrijf. Haar man

letsel tot gevolg. Het moet gaan om een opzet-

Ruud werd neergeschoten bij een roofoverval op hun winkel.

telijk gepleegd geweldsmisdrijf. Het Schadefonds

“Het verwerken van zoiets ingrijpends kost veel tijd," zegt Els.

Geweldsmisdrijven erkent daarmee het onrecht dat

“Alle hulp die je daarbij krijgt, zowel emotioneel als praktisch, is

hun is aangedaan en draagt zo bij aan herstel van

enorm waardevol. Behalve de financiële bijstand is het ook een

vertrouwen.

stukje erkenning dat je iets heel ergs hebt meegemaakt. Dat

•

misdrijf zijn ook slachtoffer, evenals nabestaanden

geeft een gevoel van opluchting. Ik heb zelf veel steun gehad

van slachtoffers van een dood door schulddelict.

aan het Schadefonds Geweldmisdrijven en dat gun ik iedereen. Het haalt de pijn niet weg, maar maakt het draaglijker.”

Nabestaanden van slachtoffers van een gewelds-

•

Door de financiële tegemoetkoming voelen slachtoffers zich gesterkt. Zo herstellen zij sneller van de

Het Schadefonds is er voor slachtoffers én nabestaanden van

nare ervaring.

allerlei vormen van opzettelijke geweldsmisdrijven. Of het nu gaat om seksueel geweld, huiselijk geweld, bedreiging met een

Als hulpverlener kunt u uw cliënten helpen door hun

wapen of stalking. Ook als er geen dader is aangehouden of

te vertellen over het Schadefonds Geweldsmisdrijven.

veroordeeld, kan het Schadefonds een financiële tegemoetko-

Indien uw cliënt hulp nodig heeft bij het invullen van het

ming geven. Belangrijk is dan wel dat kan worden aangetoond

aanvraagformulier, dan kunt u terecht bij Slachtoffer-

wat er is gebeurd. Uit onderzoek blijkt dat slachtoffers door

hulp Nederland.

de combinatie van een luisterend oor en de financiële tegemoetkoming de traumatische ervaring eerder en beter kunnen

Ga voor meer informatie naar www.schadefonds.nl

verwerken.

PSC

Go d erv aren

In gesprek met Joachim Vreeman

Kun je iets vertellen over jezelf?

den voor mij uiteindelijk de weg naar

Mijn naam is Joachim Vreeman. Ik ben

spiritualiteit. Van binnen kon ik voelen

40 jaar en heb een relatie met Christa.

dat ik mijn levensmissie op het spoor

Haar 7-jarige dochter Tara noemt me

was! Ik heb nog een tijdje gewerkt als

inmiddels een ‘soort van pappa’. In 2015

assistent-accountant, maar ben vrij snel

ben ik gestart met mijn eigen bedrijf

religiewetenschappen gaan studeren.

Geïnspireerd Leven. Geïnspireerd vanuit

tenschappen, geestelijke verzorging en

Hoe passen het christendom en de Bijbel volgens jou in de moderne tijd waarin we leven?

psychosynthese), is het mijn passie om

Mijn inspiratie haal ik vaak uit de Bijbel,

praktische spiritualiteit te integreren met

maar ik beschouw mezelf niet als tra-

persoonlijke ontwikkeling. Ik geef work-

ditioneel religieus. De transformerende

shops, cursussen en counselsessies op

kracht van Jezus’ boodschap van onder-

het gebied van zingeving en inspiratie.

linge verbondenheid en fundamentele

Hierbij daag ik mezelf en anderen uit om

Eenheid (God), gaat wat mij betreft

te leven vanuit radicale liefde. Liefde in al

verder dan welke religie ook. Het gaat

haar aspecten: wijs, krachtig, kwetsbaar,

over zelfrealisatie in verbinding. Het

rauw, open, gepassioneerd, vitaal, cre-

innerlijk weten dat de heiligheid van het

atief, mededogend, moedig, gegrond...

Leven op magnifieke wijze via de men-

Dit is ook het onderliggende thema van

selijke vorm tot uiting komt. Volgens de

mijn nieuwe boek God Ervaren.

christelijke traditie is dit vaak alleen voor-

mijn persoonlijke interesse, werkervaring en studieachtergrond (religiewe-

behouden aan Jezus. Maar ik ben ervan

Ben je religieus opgevoed en welke rol speelde religie in je jeugd/leven?

overtuigd dat hij een staat van zijn verte-

Mijn christelijke opvoeding was wat

een uiterst persoonlijke, concrete,

ongewoon met een katholieke moeder

krachtige en inspirerende uitnodiging

en een protestante vader. We gingen de

aan ieder mens om te leven vanuit liefde,

ene week naar de ene kerk, de andere

onschuld en onderlinge verbonden-

week naar de andere. Zelf heb ik lange

heid. Niet ‘ooit’ of ‘toen’, maar nu. Niet

tijd een soort haat-liefde verhouding

‘soms’ of ‘alleen bij bepaalde mensen

gehad met het geloof. Ik vond het lange,

of bepaalde gelegenheden’, maar altijd

zwijgende stilzitten op de harde houten

en bij iedereen. Niet ‘uit angst voor straf

bankjes helemaal niks. En van wat er van

of vanwege een beloning in het hierna-

de kansel geroepen werd door de domi-

maals’. Niet ‘omdat de omstandigheden,

nee, gingen mijn rebelse nekharen recht

wetten, autoriteiten, de kerk, Jezus of

overeind staan. Toch bleef de fascinatie.

wie dan ook dat van mij eisen’, maar

Er was iets met dat verhaal over Jezus

vanuit mijn eigen doorvoelde besef van

wat mij niet losliet. Van binnen wist ik:

onderlinge verbondenheid. Gezien alle

op de een of andere manier klopt dit! De

milieuproblematiek, de steeds groter

boeken van Neale Donald Walsch open-

wordende kloof tussen arm en rijk, oor-

PSC

genwoordigt, die voor iedereen bereikbaar is. De verhalen over Jezus vormen

"Mijn focus ligt op persoonlijke en praktische toepassing, is christelijke meditatie voor iedereen toegankelijk, ongeacht levensbeschouwelijke achtergrond."

In g e s p re k m e t J o ac hi m Vre em a n

logen en terrorisme, lijkt het belang van

vraag. De vraag is óf we ons realiseren

levensstroom. Ons leven bestaat echter

de boodschap van Jezus actueler dan

dat we deel uitmaken van die eenheid en

bij de gratie van onderlinge uitwisse-

ooit.

tegelijk beseffen dat ieder ander ook deel

ling. Van lucht, van voedingsstoffen, van

uitmaakt van die eenheid... Meditatie kan

ideeën, van vertrouwen, van informatie

Wanneer kwam je voor het eerst in contact met 'mediteren', dat vaak wordt gezien als iets dat bij oosterse religies hoort?

helpen om dwars door alle kunstmatige

en zeker ook van liefde. Aan de andere

afscheidingen, oordelen en liefdeloze

kant gaat het ook niet werken wanneer

uitingen heen te kijken. En niet alleen

je constant met anderen bezig bent en

kijken, maar vooral: leven! Mediteren

jezelf vergeet. De onderlinge verbon-

Volgens mij was mijn eerste ervaring met

gaat dus veel verder dan de tijd die je

denheid waar ik het over heb, omvat

mediteren tijdens een cursus zenmedi-

reserveert om de stilte op te zoeken

zowel jou als de ander in een levende,

tatie ongeveer 20 jaar geleden. Ik leerde

in jezelf. Mediteren is een levenshou-

dynamische, vitale verbinding.

er ‘zitten in stilte’. Zonder doel, voorbij

ding gebaseerd op liefde. Liefde als het

gedachten, los van religie, kwam ik in

gevoelde én doorvoelde besef van de

contact met de inherente zijnskwaliteit

waarheid dat we met z’n allen deel uit-

van leven. Na verloop van tijd kwam ik

maken van een fundamentele eenheid.

Wat zou je coaches, counselors en psychotherapeuten nog mee willen geven? Laat je leiden door de geest van onder-

tot inzicht dat de verhalen en heel het

Is christelijke meditatie alleen bedoeld voor christenen?

linge verbondenheid. Laat je verrassen

dezelfde zijnskwaliteit van leven die ik ervoer tijdens de meditatie. Volgens mij

Nee. Tenminste niet op de manier

eigen mening op en sta werkelijk open

doelt Jezus op deze zijnskwaliteit wan-

waarop ik betekenis geef aan christe-

om de ander te ontmoeten, zonder jezelf

neer hij het heeft over ‘het Koninkrijk

lijke meditatie en aan het ‘christen’ zijn.

daarbij uit het oog te verliezen. Gebruik

van God’, dat zich concreet manifes-

‘Christenen’ zijn voor mij mensen die

eventueel mediteren om hier tijd voor

teert in en áls onderlinge verbonden-

bewust leven in onderlinge verbonden-

vrij te maken. Het kan zo maar zijn dat er

heid. Persoonlijk kan ik heel gelukkig en

heid en zich hierbij laten inspireren door

nieuwe inzichten aan het licht komen.

enthousiast worden van deze Bijbeltekst:

de verhalen over Jezus. Omdat mijn

Sta open voor de wijsheid van jouw hart.

“Het koninkrijk van God zal niet op zo’n

focus ligt op persoonlijke en praktische

Het fysieke hart voorziet de andere delen

manier verschijnen dat je het kunt aan-

toepassing, is christelijke meditatie voor

van het lichaam van bloed. Maar omdat

wijzen. Je kunt niet zeggen: “Kijk hier

iedereen toegankelijk, ongeacht levens-

te kunnen doen, is het van primair belang

is het!’ of: ‘Daar is het!’ Want zie, het

beschouwelijke achtergrond.

ook zorg te dragen voor zichzelf.

onderricht van Jezus verwijzen naar

door nieuwe inzichten. Schort tijdelijk je

koninkrijk van God is te midden van

is. Wat mij in het bijzonder inspireert aan

Veel mensen in onze huidige samenleving lijden onder depressieve klachten. Hoe komt dit volgens jou?

Jezus, is zijn stelling dat dit herinneren

Ik zie op Facebook met enige regelmaat

het beste tot zijn recht komt in relatie

video’s voorbijkomen, waarin wordt

met je medemens (naaste). Dus niet

gezegd dat de verschillende vormen

ergens eenzaam op een berg of medita-

van verslavingen niet op zichzelf staan.

tiekussen, zoals je soms ziet bij oosterse

Iemand raakt verslaafd vanwege een

religies.

gebrek aan een gezonde, voedende rela-

jullie.” Mediteren beschouw ik als een manier om mezelf te openen en te herinneren dat het koninkrijk al hier en nu

ties en verbindingen met andere mensen

Wat is volgens jou het doel van mediteren en wat bedoel je precies met christelijke meditatie?

en activiteiten. Hetzelfde geldt volgens

Zoals ik de term ‘christelijk’ gebruik,

aan onderlinge verbondenheid. Een

verwijst het naar een levenshouding

belangrijke factor hierbij is een over-

gebaseerd op onderlinge eenheid &

matige identificatie met ons eigen ‘ik’.

verbondenheid. Ieder mens maakt

Wanneer we ons totaal identificeren met

onlosmakelijk en onvermijdelijk deel uit

een ‘ik’ dat afgescheiden leeft van andere

van de fundamentele eenheid van het

‘ikken’, brengen we onszelf in isolatie

bestaan. Daar zit wat mij betreft niet de

met alle gevolgen van dien. Dan stolt de

mij ook voor depressieve klachten. Deze ontstaan volgens mij vanwege een tekort

PSC

Z intu i genpri kkels

Goed gevoel

In deze rubriek bespreken we elke editie vakgerelateerde boeken, c d ’s , d vd ’s e n ap p s .

Liefdesroep Liefdesroep is het (logische) vervolg op de bestseller Liefdesbang van Hannah Cuppen. In haar eerste boek Liefdesbang besprak Hannah Cuppen bindingsangst en verlatingsangst en wat je hieraan kunt doen. In haar tweede boek Liefdesroep pakt zij wederom een thema aan waar velen mee worstelen. Iedereen zoekt in zijn of haar leven naar invulling, vervulling en passie. Met of zonder een romantische relatie gaat het erom dat we vaak vergeten - of niet durven om ons hart te volgen. Op haar eigen, aansprekende wijze roept Hannah Cuppen op, begeleidt, daagt uit en geeft praktische adviezen en voorbeelden om dit universele thema 'luisteren naar de roep van je hart' toegankelijk te maken. Als je voor jezelf en je passies durft te kiezen, word je nu eenmaal een gelukkiger mens! 'Als je de moed hebt om te kiezen voor de roep van je hart, vind je niet alleen belangrijke levenslessen maar ook je diepste vervulling. Dit boek nodigt je uit om jouw unieke liefdesroep te volgen als richtingwijzer naar een bezield en vervuld leven' - Hannah Cuppen Liefdesroep, Hannah Cuppen Uitgeverij AnkHermes, ISBN 9789020213065

PSC

Goed gevoel van zenmonnik Paul Loomans is het vervolg op zijn eerste, zeer succesvolle boek Ik heb de tijd. Leerde hij je in zijn eerste boek 'tijdsurfen', in zijn tweede boek leert hij je 'emotiesurfen'. Emoties kun je zien als golven, ze komen en ze gaan, zijn soms heel heftig en soms heel vlak. Daaronder ligt een kalme zee, waar je altijd weer naar terug kunt keren. Emoties en hun werking is een onderwerp waar we soms maar weinig van begrijpen en onhandig mee omgaan. Daarom kunnen emotionele reacties ook zo'n bron van stress vormen. De knopen en spanningen in je lijf zijn het fysieke resultaat van verzet tegen emoties. Als je leert begrijpen hoe emoties werken, welk effect ze op je hebben en welke functie ze vervullen, heb je een sleutel in handen! Met de vele praktische oefeningen en herkenbare persoonlijke verhalen helpt Paul Loomans je om de interactie tussen gevoelens en gedachtes op de juiste manier te beleven en emotionele reacties tot rust te brengen. Goed gevoel, Paul Loomans Uitgeverij AnkHermes, ISBN 9789020213089

Meer door minder Meer door minder is een inspirerend boek van Joshua Becker over het creëren van ruimte in je huis, je leven, je hoofd en je bezit. Becker laat zien dat een minimalistische levensstijl geworteld is in eeuwenoude theorieën en methodes over afstand doen van bezit. Door alle ruis en rommel uit zijn omgeving weg te halen, is Becker een gelukkiger, geconcentreerder en een meer tevreden mens geworden. Het opruimen van alles wat overbodig is, geeft letterlijk en figuurlijk ruimte in je leven! Meer door minder, Joshua Becker Uitgeverij Kok, ISBN 9789043527644

Z i n t u i g e n pr ik ke ls

Autisme ontrafelen Autisme heeft mensen altijd geïntrigeerd. De karakterisering varieert van 'dorpsgek' tot 'dorpswijze' in vroege tijden. Wat mensen met autisme meemaken, loopt van gepest worden tot met diep respect behandeld worden. Autisme heeft mensen verbijsterd en boos gemaakt, omdat mensen met autisme zo anders lijken dan wat we gewend zijn. Autisme is al zeer lange tijd onderzocht en het duurde enige tijd voordat het begrip zijn plaats vond in de psychologie en psychiatrie. Martine Delfos presenteert een korte introductie over autisme. Het is vaak moeilijk om autisme te begrijpen. Een van de verwarrende factoren is het gebrek aan verschil maken tussen autisme en autistisch gedrag dat door omstandigheden kan worden veroorzaakt, zoals verwaarlozing of ernstige trauma’s. Delfos introduceert de theorie van het Socioschema met de MAS1P (Mental Age Spectrum within 1 Person). De heldere beschrijving en het gebruik van vele voorbeelden maken het boek zeer leesbaar zonder grondige wetenschappelijk bodem te verliezen. Autisme ontrafelen, Martine F. Delfos Uitgeverij SWP, ISBN 9789088507274

Gegrepen door de dood

De biologie van de overtuiging In De biologie van de overtuiging maakt Bruce Lipton ons deelgenoot van zijn verpletterende ontdekking dat we geen slachtoffer zijn van onze genen, maar dat we ons welbevinden kunnen beïnvloeden door onze gedachten, emoties en overtuigingen. Dr. Bruce Lipton komt tot deze conclusie na uitgebreid onderzoek naar de moleculaire processen waarmee cellen informatie verwerken. Daaruit bleek dat het niet de genen zijn die ons gedrag bepalen, maar dat de genen worden aan- en uitgezet door externe factoren. Ze worden getriggerd door onze waarnemingen, onze gedachten en overtuigingen. Professor Lipton toont aan dat overtuigingen, of ze nu waar zijn of niet, positief of negatief, de activiteit op genetisch niveau beïnvloeden en zelfs onze genetische code kunnen veranderen. Dr. Liptons uiterst hoopvolle bevindingen worden beschouwd als een van de grote doorbraken in de nieuwe wetenschap. Het lijkt erop dat we ons bewustzijn zodanig kunnen trainen, dat we gezonde overtuigingen kunnen scheppen. Daarmee hebben we de sleutel in handen tot een gezonder en gelukkiger leven. In deze nieuwe editie is 10 jaar nieuw onderzoek opgenomen, wat dit belangrijke boek nog meer gewicht geeft. Tien jaar na dato zet De biologie van de overtuiging van Bruce Lipton je nog steeds op scherp! De biologie van de overtuiging, Bruce H. Lipton Uitgeverij AnkHermes, ISBN 9789020213478

Congres Jongeren, suïcide en veerkracht

Sinds 2008 neemt het aantal zelfdodingen in Nederland weer toe. Zelfdoding is inmiddels doodsoorzaak nummer een bij jongeren. Alle reden om stil te staan bij de achtergronden, signalering en de mogelijkheden om dit aantal terug te dringen. Hoe herkennen we jongeren die met suïcidale gedachten of intenties rondlopen, hoe kunnen we hen ondersteunen en hen en hun omgeving bekrachtigen? 30 maar t 2017 Culemborg

Advertentie

Trainingen Verlies en Verlangen 2017 Omgaan met rouw en verlies 2-daagse training voor professionals die werken met cliënten met een rouwen/of verlieservaring

Verlies en Verlangen, omgaan met de onvervulde kinderwens 2-daagse training voor professionals die werken met cliënten met een onvervulde kinderwens. Data: zie www.verliesenverlangen.nl accreditatie voor NFG, NVPA en Adiona leden. 06 27865750 www.verliesenverlangen.nl info@verliesenverlangen.nl

30 maart, Culemborg www.in-de-wolken.nl/conferenties

PSC

Stimuleert een goede geestelijke gezondheid Werkt ontspannend en rustgevend Tijdens het zoeken naar de oorzaak van je neerslachtig voelen, is het nuttig iets te doen om de meest vervelende verschijnselen (onbestemde onrustgevoelens, je angstig voelen, slecht slapen en dergelijke) op te heffen of zoveel mogelijk te verminderen. Neurapas® balance bevat drie werkzame bestanddelen die elkaar aanvullen en versterken en die daarbij helpen.

NEURAPAS balance

De werkzame stoffen in Neurapas® balance zijn Sint-Janskruid, valeriaan en passiflora. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat Neurapas® balance bij neerslachtige, sombere gevoelens snel en zonder bijwerkingen verlichting brengt. Dit bereikt u al door 3x daags 1 tablet in te nemen. 60 tabletten € 17,50

Prins Hendrikweg 2 - 3771 AK Barneveld www.sanopharm.com - info@sanopharm.com

100% natuur. 100% puur.

DAG VAN DE COACH 8 juni 2017

Thema: Floreren

www.dagvandecoach.nl

Verlichting van de overgang met micronutriënten

Verlichting van de overgang met micronutriënten De overgang is de periode vanaf enkele jaren voor tot enkele jaren na de menopauze. De overgang begint bij vrouwen meestal ergens tussen hun veertigste en vijftigste levensjaar, maar soms ook eerder. In de periode voorafgaand aan de menopauze veranderen de frequentie en duur van de menstruatie en treden veranderingen op in de hormonale balans. Bijbehorende symptomen zijn opvliegers, hartkloppingen, nachtelijk zweten, depressieve klachten, stemmingswisselingen, gebrek aan concentratie en urogenitale klachten. Bij het intreden van de menopauze stopt de menstruatie doordat de eierstokken geen vruchtbare eicellen meer bevatten. Ongunstige metabole veranderingen op het gebied van plasmalipoproteïnen, cholesterol en botmineraaldichtheid worden ook in verband gebracht met de menopauze. In de jaren voordat de overgang zich aankondigt, kan de menstruele cyclus ook gepaard gaan met klachten, zoals een onregelmatige cyclus, premenstrueel syndroom of dysmenorroe. Van meerdere micronutriënten is vastgesteld, dat ze een gunstig effect kunnen hebben op menstruele klachten, overgangsverschijnselen en postmenopauzale klachten.

Kruiden Isoflavonen uit rode klaver (Trifolium pratense) hebben een gunstig effect op vasomotorische en andere menopauzesymptomen. In een onderzoek met 109 postmenopauzale vrouwen resulteerde drie maanden suppletie van 80 mg rode klaver-isoflavonen per dag in een afname van de frequentie van opvliegers met 73,5%, een vermindering van angstgevoelens met 76% en van depressiesymptomen met 78,3%; de frequentie van nachtelijk zweten daalde

met 72,2% en de ernst van andere symptomen met 75,4%. Dong Quai (Angelica sinensis) wordt vooral in China al eeuwenlang gebruikt voor het herstel van de vrouwelijke hormoonbalans, de behandeling van dysmenorroe of onregelmatige menstruatie en bij menopauzeklachten. Een van de actieve bestanddelen, Z-ligustilide, heeft onder meer een anti-inflammatoire werking die deels verantwoordelijk wordt geacht voor de verlichting van menstruatieklachten. Zilverkaars (Cimicifuga racemosa) kan neurovegetatieve en psychische symptomen verminderen, waardoor men minder last heeft van opvliegers en stemmingsklachten. In een review van negen gerandomiseerde klinische studies bleek in zes van deze studies een significante (26%) verbetering van menopauzesymptomen door zilverkaars in vergelijking met placebo. In meerdere studies is het effect van monnikspeper (Vitex agnus-castus) op symptomen van het premenstrueel syndroom (PMS) onderzocht. Een groep van 69 Japanse vrouwen (leeftijd 18-44 jaar) met PMS kreeg gedurende drie menstruele cycli dagelijks 20 mg van een monnikspeperextract. De effectiviteit van monnikspeper afgemeten aan tien PMS-symptomen: neerslachtigheid, woede, geïrriteerdheid, vermoeidheid, hoofdpijn, gezwollen borsten, opgeblazen gevoel, huidaandoeningen, slaperigheid en slapeloosheid. Al na de eerste menstruele cyclus was er sprake van een statistisch significante vermindering van klachten en na drie cycli waren bijna alle vrouwen klachtenvrij of hadden slechts milde symptomen.

Vitaminen Vitamine K is onder andere belangrijk om calcium op te slaan en vast te houden waar dat nodig is, en om kalkafzettin-

gen te voorkomen op plaatsen waar dat schadelijk kan zijn. Daardoor helpt vitamine K zowel tegen ontkalking en verzwakking van de botten als tegen gevaarlijke verkalking en verstarring van het cardiovasculaire systeem. In meerdere reviews is een gunstig effect van vitamine K op de botmineraaldichtheid (BMD) bij postmenopauzale vrouwen met osteoporose vastgesteld. Foliumzuur is betrokken bij de homocysteïnestofwisseling, met name bij de remethylatie naar het aminozuur methionine, samen met vitamine B12 en vitamine B6. Verhoogde homocysteïnewaarden zijn een risicofactor voor het ontstaan van hart- en vaatziekten en osteoporotische fracturen. Juist na de menopauze blijkt de plasmawaarde-homocysteïne toe te nemen. Vitamine D-tekorten worden vaak gezien bij postmenopauzale vrouwen. Een goede voorziening met deze vitamine is belangrijk voor een goede BMD, maar ook voor valpreventie. 160 postmenopauzale vrouwen die in het jaar voorafgaand aan de studie een of meerdere keren waren gevallen, kregen dagelijks 1.000 IE vitamine D of een placebo. Na negen maanden was het aantal valpartijen 46,3% hoger in de placebogroep, met een gecorrigeerd risico van 1,95 keer meer kans op vallen en 2,8 keer meer kans op herhaaldelijk vallen in vergelijking met de groep die vitamine D had gekregen.

PSC

C o lu mn

Perfect zijn is ook niet alles Een bon. Op de voorruit. Pontificaal op

omgeving. Het is iets heel biologisch om

mijn nieuwe auto.

datgene te doen wat maakt dat je door

Nu weet ik niet wat er bij jou gebeurt,

de groep wordt ingesloten. Vroeger was

maar als ik een bon zie, gaat er eerst

dat je stam, nu is dat een veel complexer

even een fikse vecht-vluchtreactie door

geheel van allemaal losse wereldjes (je

mijn lijf. Ik baal en ben boos tegelijk. Het

werk, je gezin, de school van de kinde-

gevoel dat ik zonder het bewust te zijn

ren etc.). Biologisch bezien hadden en

iets verkeerd heb gedaan vind, ik heeeeel

hebben we het nodig om aangesloten te

vervelend! Bewust iets verkeerd doen

blijven op anderen. En om aangesloten

gaat nog wel; dat heet gewoon gepast

te blijven op anderen, willen we onszelf

baldadig. Maar per ongeluk? Bleh....,

weleens afsluiten van onszelf. En dus

dan gaan er allemaal oude patroontjes

geven we onszelf, ook weer onbewust,

in werking. Bijvoorbeeld: ik ga meteen

de opdracht zo nuttig, lief, dienstbaar,

bedenken hoe ik de schuld van deze

perfect als mogelijk te zijn. Fouten

stommiteit kan afschuiven! Dat heb ik

maken past daar niet in, dus het brein wil

pas sinds kort door hoe dat ik dat doe.

daar zo snel mogelijk vanaf.

Maar ik hou er kennelijk zo enorm niet

"Biologisch bezien hadden en hebben we het nodig om aangesloten te blijven op anderen."

van om fouten gemaakt te hebben, dat ik

Goed, ik klim meteen in de telefoon om

dat het liefst snel van me afschudt. Niet

man te bellen. Hij had niets verkeerd

door het te vergeten, maar door het of

gedaan. De gemeente wel, gelukkig. We

recht te kletsen of te bedenken wie er

hebben namelijk een parkeervergunning

eigenlijk net even iets meer schuldig aan

en die is per 1 januari overgezet. Sys-

is dan ik!

teem niet up-to-date, dus ten onrechte

Als ik een verkeerde afslag neem in de

een bon. Wist ik ook wel hoor. En toch

auto terwijl een van de kids tegen me

even die schok door mijn lijf. Zo enorm

aanlult, komt het doordat ze me afleiden.

geconditioneerd op ‘ik heb vast iets ver-

Als ik een bezwaarschrift te laat op de

keerd gedaan en hoe kom ik hier snel

bus doe, komt dat omdat mijn man de

weer vanaf'.

laatste postzegel heeft verbruikt. Als ik struikel komt dat, omdat iemand anders

Tja, fouten maken. Nu liep het ‘goed’

zijn zooi niet opruimt. Terwijl feitelijk ik

af, maar soms ook niet en dan heb ik

degene was die de verkeerde afslag nam,

dus gewoon een fout gemaakt. En stel

ik degene was die niet gecheckt heeft of

nou dat je niet alles goed hoeft te doen

er postzegels waren en ik degene was

in je leven, dat je gewoon missers mag

die haar voeten niet optilde.

maken, zonder schuldgevoel of angst ‘voor wat anderen ervan vinden’. Want

Ken je dat? Dat enorme gevoel van

die biologische noodzaak om helemaal

ongemak als er iets ‘mis’ gaat? Zelfs dat

perfect te liggen bij anderen is anno 2017

heeft weer heel basaal te maken met

al een heel stuk minder dan in de oertijd.

het gegeven dat we er alles, maar dan

Fouten maken mag: hoe lekker zou dat

ook alles aan doen om niet gek, stom

zijn!

of raar gevonden te worden door de

CATHELIJNE IS SCHRIJVER, MOEDER, TRAINER EN COACH. ZE WERKT BIJ TRAININGSINSTITUUT DE EERSTE VERDIEPING EN BIJ HET ADHD-CENTRUM NEDERLAND.

PSC

R o s e g a rde n

Pubers en adolescenten, of? DOOR: RUUD VAN HAL, PSYCHOSOCIAA L THERAPEUT

Over ‘de jeugd van tegenwoordig’ wordt vaak negatief gesproken. Dat is nu, dat was 35 jaar geleden, maar ook 100 jaar geleden niet anders. Rond 1900 typeerde psycholoog Stanley Hall de puberteit en adolescentie als een tijd van storm en stress, waarbij conflicten met ouders, stemmingswisselingen en risicogedrag kenmerkend waren. De uitingsvormen en situaties waarin zijn nu anders, maar inmiddels weten we ook meer. De neuropsychologie geeft veel inzicht in de ontwikkelingen in de hersenen over deze levensfase. Er is sprake van de pubertijd in de leeftijd van 10 tot 15 jaar; in de literatuur worden verschillende indelingen gehanteerd. Kenmerkend is dat het lichaam onder invloed van hormonen geslachtsrijp wordt. Deze ontwikkeling zorgt dat de hersenen zich gaan ontwikkelen. Dit verloopt niet in alle delen van de hersenen gelijk. Dat maakt dat er een disbalans ontstaat, die op verschillende leefgebieden zijn uitwerking heeft. Op 15-jarige leeftijd start de adolescentie. Niet alle jongeren die in ontwikkeling zijn, houden zich aan deze tijdsplanning. De werkelijkheid is dat het richtinggevend is en dat iedere puber en adolescent zich ontwikkelt volgens zijn eigen schema. De adolescentie is de periode waarin de ontwikkeling van de hersenen zich doorzet. Deze ontwikkelen zich door tot je 25e maar al eerder stopt de adolescentiefase. Het doorontwikkelen heeft invloed op bv. keuze voor partner, studie, werk. De ontwikkeling van de hersenen heeft gevolgen voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. Een kind gaat meer zijn eigen plek innemen, moet loskomen van het nest, ouders en gezin. Hier zal de puber zelf stappen in zetten,

maar ouders en verzorgers moeten ook kunnen loslaten. Belangrijke vraag is: hoe kun je dat op een zorgvuldige manier doen? Er is veel onwetendheid hierover; veel heeft te maken met de visie van ouders op opvoeding maar het heeft ook te maken met de hechtingsstijl van ouders en kind.

doen voorkomen dat ze hun ouders niet nodig hebben maar kunnen niet zonder hun steun. In deze levensfase zijn ze erg gevoelig voor afwijzing, een positieve benadering is effectiever. Een luisterend oor maar ook de veiligheid dat wat ze delen, niet buiten de spreekkamer komt, is belangrijk.

Het is beter om over jongeren te spreken dan over pubers; ze zijn meer dan een jongen of meisje die/dat geslachtsrijp wordt. Het zijn mensen die belangrijke stappen zetten in hun leven: de overgang naar volwassenheid, mits de ouders en docenten hun daar de ruimte voor geven. Dit gaat met vallen en opstaan; het gaat gepaard met barensweeën. In de Bijbel wordt gesproken over Eva, die met moeite kinderen zal baren. Dit betekent ook grootbrengen. Vanuit dit bijbelstukje is veel meer te schrijven over de basis in opvoeding.

Jongeren hebben ruimte nodig om te oefenen in kiezen en de gevolgen binnen grenzen te leren dragen. Maak als ouders en docenten onderscheid in regels en afspraken. In veel situaties vraagt dat om een driegesprek met ouders en jongeren om hier op een andere manier invulling aan te geven. Deze levensfase staat niet op zich, een kind bouwt verder op aanleg en positieve, negatieve ervaringen uit het verleden. Deze kunnen bevorderend en belemmerd werken.

Tijdens het proces van de overgang naar volwassenheid komen er valkuilen naar boven waar jongeren gevoelig voor kunnen zijn. Bij de een is dat een depressie, bij de ander zijn dat extreme angsten en bij weer een ander is dat agressie. Buiten dit leveren jongeren vooral een belangrijke positieve bijdragen aan de maatschappij; energiek leveren ze hoge sportieve, maar ook creatieve prestaties; ze hebben in deze levensfase een hoog probleemoplossend vermogen.

In deze levensfase zijn behandelmethodes of theorieën die ook bij volwassenen of kinderen gebruikt worden, geschikt maar dan aan hun belevingswereld aangepast. Denk hierbij aan: enneagram, transactionele analyse, gestalt, creatieve en lichaamsgerichte werkvormen. De sport en bewegingsruimte kunnen ook een passende invulling zijn, als sprake van boosheid is.

Vooral als jongeren in de leeftijd van ongeveer 12 tot 18 jaar in therapie komen, heeft de therapeut te maken met jongeren die in niemandsland verkeren. Ze zijn geen kind meer en nog niet echt volwassen, en dit vraagt maatwerk. In de basishouding is veiligheid en aandacht belangrijk, maar vooral zich gehoord weten. Vaak missen jongeren dit; ze

PSC

O ve rdrac ht en tege n o v erd ra c h t

OV ERDR ACHT & T EGEN OVE RDRAC HT Alle hulpverleners, onderwijzers, predikanten of wie je verder ook

Overdracht versus projectie

maar bedenkt, hebben te maken

Overdracht verschilt hier essentieel van het begrip projectie. Overdracht heeft

met overdracht en tegenover-

te maken met behoefte en gemis. In een overdrachtssituatie wil iemand zijn

dracht. In iedere relatie is sprake van 'iets' overdragen, het behoort tot de menselijke gedragingen.

behoeften op een ander overdragen, zoals de behoefte aan liefde, aandacht, veiligheid, terwijl projectie zich richt op gedragskenmerken die je ziet bij een ander, en liever niet bij jezelf (bijvoorbeeld: hij is lief, hij is gemeen, hij is oneerlijk). Dit verschil tussen overdracht en projectie wordt niet overal gemaakt. De

Overdracht betekent, dat de ene

Freudiaanse school onderscheidt de begrippen niet, de humanistische school

mens bepaalde kwaliteiten al of niet

doet dat wel.

bewust overdraagt op de ander. Tegenoverdracht gaat de andere richting uit. Een patiënt ziet zijn dokter als redder in de nood (overdracht), de arts ziet zijn patiënt als een persoon die niet buiten zijn hulp kan (tegenoverdracht). Wie beroepshalve met mensen omgaat, dient zich bewust te zijn van het-

Overdracht nader bekeken De oorzaak en tevens de kern van de overdracht, is de drang om gelukkig te worden, gekoppeld aan volmaakt willen zijn. Dat doel hopen we te bereiken door ons te richten op iets of iemand buiten onszelf: geld, gezondheid, de partner, de regering. ‘Als ik dit maar heb, ... als zij/ hij maar zus of zo was, ... dan zou Ik gelukkig zijn.’ We streven allemaal, elk op eigen wijze, naar geluk in een niet aflatend actief proces. Gelukkig zijn ligt als doel ergens in het verschiet. We willen gelukkig worden, want in onze beleving zijn we het nog niet. Dit hardnekkig streven naar het volmaakte geluk is een illusie; iedereen weet dat en toch blijven we hardnekkig proberen.

geen er op hem wordt overgedragen. Om misstanden te voorkomen moet hij weten wat er precies wordt overgedragen en met welke bedoelingen. Een arts moet zich ervan bewust zijn dat de patiënt hem als redder ziet. Alleen dan kan hij een keuze maken: wil ik zijn redder zijn? Kan ik zijn redder zijn? Wellicht moet hij zijn patiënt voorbereiden op een teleurstelling, wanneer de kwaal niet verholpen kan worden, of moet hij zijn patiënt wijzen op de eigen verantwoordelijkheid. Als een arts zich niet bewust is van de reddersrol die de patiënt hem toedicht, zadelt hij zijn patiënt al snel op met een illusie.

PSC

Een baby wil niet alleen gelukkig worden, hij wil het geluk ook krijgen. Hij is nog niet zelf in staat om zijn geluk te realiseren; deze verantwoordelijkheid ligt bij de verzorgers. De baby heeft in zijn afhankelijkheid nog alle rechten om het (geluk) te krijgen. Zijn geluk lijkt optimaal wanneer hij aan de borst van de moeder ligt te sabbelen. De uitstraling van dit geluk, deze tevredenheid, is iets om jaloers op te zijn. Eenmaal ouder geworden lijkt het geluk te zitten in het ene stukje speelgoed waar het kind compleet in op kan gaan. In de symbiose met de moeder, of in volle aandacht voor het speelgoed, is het kind volledig in evenwicht. Het beleeft geen verschil tussen zichzelf en de buitenwereld. Dat verschil ontstaat pas weer, wanneer het evenwicht verstoord raakt. En helaas, het evenwicht dat voor zoveel geluk zorgde, blijkt niet eeuwig te zijn. Het geluk krijgt vroeg of laat een deukje, want het evenwicht raakt onontkoombaar verstoord. In weerwil van zijn wens ontstaat er altijd een nieuwe behoefte: het kind wil namelijk bevestiging van zijn eigenschappen, die het nog in oorspronkelijke vorm bezit. Omgaan met kinderen blijft mensenwerk en ook een ouder is weleens moe, geprikkeld of gewoon afwezig. Het is al heel wat, wanneer de werkelijke behoefte van het kind herkend wordt. Een baby kan nog niet in voldoende mate aangeven wat hij wil en het is de vraag of de ouders de behoeften weten op te pikken. Ouders zijn zelf ook ooit kind geweest. Zij zijn als kind niet in al hun eigenschappen bevestigd. Ouders zijn mede daarom niet altijd in staat om het kind volledig de bevestiging te geven die het vraagt. Want hoe kun je de oorspronkelijke eigenschappen die het kind nog bezit, herkennen, wanneer jouw eigen oorspronkelijkheid er niet mocht zijn?

T Pne t

Het gemis overdragen De behoefte om bevestigd te worden in de oorspronkelijke eigenheid blijft bestaan, ook gedurende het volwassen worden. Op de achtergrond blijft deze behoefte voelbaar, soms diep weggestopt. Maar onder bepaalde omstandigheden komt zij weer boven. Vaak worden die omstandigheden waarin het gemis weer voelbaar is, ervaren als een probleem waaraan pijn gekoppeld is. Misschien kun je zelfs stellen: dankzij de problemen die je in je leven tegenkomt, blijf je in contact met je oorspronkelijke eigenheid en met de behoefte jezelf te zijn. Ervan uitgaande dat het kind niet de bevestiging krijgt waar het om vraagt, zal het kind blijven zoeken en het draagt vervolgens zijn behoefte aan bevestiging over op de schooljuf of op oma. In principe komt iedereen voor deze overdracht in aanmerking, als die persoon maar belangrijk genoeg is voor het kind. Niet de behoefte op zich wordt overgedragen, maar de verantwoordelijkheid voor de vervulling ervan. Het kind wil bevestigd worden en maakt daar iemand anders verantwoordelijk voor, het is niet in staat zichzelf te bevestigen. Later, als volwassen mens, is het kind nog altijd bezig zijn behoefte over te dragen op een ander. Wat het kind van zijn ouders niet gekregen heeft, wil het alsnog verwerven van bijvoorbeeld zijn partner. Zijn vrouw krijgt de rol toe bedeeld van de moeder, zij moet de ontbeerde liefde en bevestiging geven. Aangezien zij op haar beurt als meisje een even groot gemis heeft ervaren, zal zij dit omgekeerd ook van haar partner willen ontvangen. Meestal zijn deze patronen op onbewust niveau in alle hevigheid aan de gang en leveren ze een boel frustraties en problemen op. Een hopeloze zaak, want de verwachtingen zijn aan beide kanten torenhoog.

Deze tekst is een bewerking van het artikel “Overdracht en tegenoverdracht” uit: “Samenzijn in therapie” door Ger Zuiderveen Het vervolg van dit artikel volgt in de loop van 2017.

"Niemand kan je geven wat je nodig hebt, behalve jezelf. Dat besef groeit, wanneer je steeds sterkere problemen ondervindt." Onze behoefte In de diepte gaat het erom, dat we de behoefte blijven behouden om onszelf te willen zijn. Dat wil zeggen: ons gemis bestaat eruit dat we een gebrek aan (zelf)bevestiging ervaren en daarmee het contact met de oorspronkelijke eigenschappen min of meer kwijtraken. Deze behoefte lijkt ogenschijnlijk zwak, want we zijn ons niet eens meer bewust van deze behoefte. We hebben het veel te druk of vinden een andere wijze om het gevoel, het gemis, te vermijden. Maar hoe druk we het ook hebben, de behoefte zal altijd blijven bestaan. Uiteindelijk is deze behoefte, het onbewuste verlangen naar eigenheid en oorspronkelijkheid, zelfs erg sterk. Op onbewust niveau zorgt deze behoefte ervoor dat er problemen ontstaan. Rond het vijfendertigste jaar merkt vrijwel iedereen dat ondanks het toegenomen bezit, de carrière etc. het geluk niet dichterbij is gekomen. De mens wil meer zichzelf worden, maar vaak ontkent hij vanuit pijn en angst deze behoefte. Erkenning van het gemis brengt onzekerheid en soms vergaande consequenties met zich mee. Liever dan de pijn en consequenties onder ogen te zien, worden eerst alle schuld en problemen afgewenteld op de omgeving of men zoekt vervulling in nog meer geld, een nog groter huis, drukkere baan etc. De mens op middelbare leeftijd wil net als het kleine kind het geluk nog steeds krijgen. Zelf is hij blijkbaar nog niet in staat om de verantwoordelijkheid voor het gemis te nemen, hij kan nog niet zelf zijn oorspronkelijke eigenschappen bevestigen. Deze verantwoordelijkheid draagt hij over op partner, politiek, God of wie dan ook. Het is vaak een lange en pijnlijke weg om te ontdekken dat niemand het gemis aan bevestiging volledig compenseert. Niemand kan jouw moeder vervangen. Niemand kan jou geven wat je nodig hebt, behalve jezelf. Dat besef groeit, wanneer je steeds sterkere problemen ondervindt. Dan ga je bijvoorbeeld in therapie.

Transpersoonlijk.net, netwerk voor zorgprofessionals Transpersoonlijk.net (TPnet) is hét netwerk voor de coach, counselor & therapeut

Het leertraject “Kracht van Zelfkennis” Een leertraject voor therapeuten en coaches die meer zelfkennis op diep niveau van het bewustzijn willen verwerven. En die met deze kennis anderen willen gidsen. Zie: http://www.transpersoonlijk.net/ enneagram-kracht-zelfkennis/ Het leertraject is SKB-geaccrediteerd en gecertificeerd voor 105 studiepunten Bij voldoende belangstelling kan dit leertraject in 2017 nogmaals worden aangeboden. Laat het ons weten. De deelnemers: “We hadden het leertraject niet willen missen. Het heeft ons veel gebracht.”

Leden Leden van TPnet hebben veel voordeel. Zoals adverteren met hun activiteiten en een persoonlijke webpagina. Zie http://www. transpersoonlijk.net/ info-lidmaatschap/ PSC

www.aukeherrema.nl

De complete 2 jarige opleiding tot kinder- of jongerencoach

www.torikindercoachopleiding.nl

Kindercoach worden?

Download de kindercoach test: www.torikindercoachopleiding.nl

â&#x20AC;&#x153;Je leert een kind begrijpen, wanneer je jezelf leert begrijpen.â&#x20AC;?

www.torikindercoachopleiding.nl Advertentie TORI PSC Magazine versie 05.indd 1

info@torikindercoachopleiding.nl 16-12-2016 15:54:55

Colu m n

Acceptatie Hortend en stotend vertelde zij hoe bang zij was voor kanker. De angst hiervoor had zich in haar geest vastgezet, nadat haar moeder aan darmkanker was overleden. Twintig jaar geleden. Inmiddels is zij 80 jaar. Onlangs werd zij ineens overspoeld door paniekaanvallen die zich steeds vaker en heftiger voordeden. Het enige wat tijdens zo een aanval hielp, was dicht tegen haar man aanzitten op de bank waarna een enorme huilbui volgde. Blijkbaar was er zoveel emotie in haar leven onderdrukt dat het er nu met tsunami-achtige kracht uit wilde. Maar iemand die emotie altijd heeft verdrongen, kan dit soort overweldigende buien niet aan. En daardoor kwam zij bij een psychiater terecht, die haar een angstremmend middel (antidepressivum) voorschreef. De bijwerkingen waren heftig en ook al namen de paniekaanvallen af, de angst voor kanker bleef onverminderd. Ik begeleidde haar naar een gesprek bij de psychiater. Aan het eind van het gesprek gaf ik aan dat de angst voor kanker een ‘oppervlakte’angst was en dat daaronder de angst voor de dood lag, die op deze leeftijd niet zo gek is. De psychiater stelde psychotherapie voor. Het lastige voor deze cliënte is dat zij haar irrationele gedachten wel inziet maar niet kan stoppen. Ook vindt zij dat ze haar leven door deze gedachten, die leiden naar de heftige onderdrukking van emoties, vergalt. Dat levert dus ook nog eens enorme frustratie op, omdat cliënte een zeer intelligente oudere dame is, die je geen dag ouder schat dan 70. Over deze situatie denkend realiseer ik mij dat de invloed van onze reactie op onze gedachten ons dagelijks leven bepaalt. Ik las in een boek: ’Velen zoeken

Illustratie: Bob Clausen

naar rust en innerlijke vrede, omdat wij los willen komen van de onrust in onszelf. Die onrust is aanwezig omdat wat we zijn er niet mag zijn.’ Er volgt een uitleg over Zelf-expressie. Als wij onsZelf niet hebben geleerd te zijn, blijft dit van binnenuit dringen en duwen. Bijvoorbeeld in de vorm van emoties. Naarmate wij ontoegankelijker zijn voor deze innerlijke boodschappen, worden zij heftiger. (Emotie is energie in beweging.) Betreffende cliënte zegt dat zij lijdt aan haar gedachten. Aangezien volgens het boek alles wat wij in onze omgeving opmerken, een projectie is die ons iets over onszelf kan leren, kijk ik hoe emoties en gedachten mijn eigen leven bepalen. Gedachtepatronen zijn aangeleerd. Zij zijn als langspeelplaten die blijven hangen. Steeds weer herhalen we voor onszelf overtuigingen die ons bekend zijn. Tegelijkertijd kunnen we onrust ervaren. Een knagend gevoel vanbinnen. Een voorbeeld van mij zou kunnen zijn dat ik mijzelf als mantelzorger vaak vast voel zitten. Onvrij om dat te doen wat ik zou willen doen, omdat ik thuis moet blijven om te zorgen voor mijn zieke man. Wanneer die gedachten opkomen

(eerste cirkel), worden die onmiddellijk gevolgd door schuldgevoelens (tweede cirkel). Als ik dan een artikel tegenkom over reizen, ontstaat een (derde) gedachtecirkel van zelfmedelijden, waarna gedachten opkomen als: blijf in het hier en nu en geniet van wat er is, een vierde cirkel. Zo schakelen de cirkels in elkaar en tollen door mijn hoofd. Echter, ik heb die gedachten nooit bewust gekozen. Ze komen op. Ze zijn er ineens. Ik dacht dat zij de onrust veroorzaken. Maar dat klopt niet. Ik realiseer mij dat mijn onrust voortkomt uit Zelf-veroordeling. Ik vind iets van mijn gedachten en verlangens, en keur ze af. Daar zit ‘m de kneep. En daarmee doe ik mezelf iets aan. Wat opkomt, moet er mogen zijn, want het is er namelijk al. Kortom: het gaat hier om acceptatie van wat zich aandient.

MARTINE CLAUSEN, PEINZEND.

PSC

Z intu i genpri kkels

Fysieke prikkels activeren abstracte interne concepten en deze hebben weer gevolgen voor ons ‘denken, voelen en doen’. Even praktisch vertaald: als je iets zachts aanraakt, beïnvloedt het je gevoel en in welke mate je zachtjes zult reageren. En bij dat laatste kwam ik op onbekend en interessant terrein. Ook bijvoorbeeld temperatuur of een bepaalde kleur heeft weer invloed op onze stemming en, nog spannender, de onbewuste keuzes die we maken. Het is zelfs zo dat ons vermogen tot creativiteit aantoonbaar kan worden beïnvloed door symbolen en metaforen te gebruiken (wat in hulpverlenerswereld

In deze rubriek bespreken we elke editie vakgerelateerde boeken, cd’s, dvd’s en apps.

common sense is). Een prachtig voorbeeld is dat een foto van iemand die echt naast een box staat of zit, ook werkelijk invloed heeft op het ‘out of the box’ denken. Dus een poster ophangen om jezelf of je cliënt hierin te stimuleren heeft dus zin! Onze zintuigen beïnvloeden constant de keuzes die we maken. Dit kan veel gevolgen hebben zoals slechter kunnen slapen, een onvoldoende halen voor een tentamen of -misschien wel leuker- verliefd worden.

Het slimme lichaam Thalma Lobel is de schrijfster van het boek Het slimme lichaam. Zij is een internationaal erkend psycholoog en

"Fysieke prikkels activeren abstracte interne concepten en deze hebben weer gevolgen voor ons ‘denken, voelen en doen’."

expert op het gebied van de embodied cognition. Ik moet eerlijk zeggen dat ik nog nooit

Heel kort door de bocht: ik heb genoten van dit boek. Met

gehoord had van embodied

name het hoofdstuk over het belang van gewicht en het erva-

cognition (gegronde of beli-

ren van lichamelijke belasting bij het bewaren van een geheim

chaamde cognitie), maar dit

was voor mij als hulpverlener meer dan interessant. Ook

blijkt een nieuw vakterrein

stemde Het slimme lichaam mij tot nadenken over de inrich-

te zijn, dat onderzoekt hoe

ting van mijn praktijkruimte. De vraag kwam bij me op of ik wel

omgevingsfactoren zoals

optimaal gebruik maakte van de invloed van de uitstraling van

kleur, temperatuur, textuur en geur invloed hebben op ons

mijn praktijkruimte op mijn cliënten.

brein. Thalma Lobel maakt dit nieuwe vakgebied door het schrijUit eigen ervaring weet ik dat de geur van een warme appel-

ven van Het slimme lichaam toegankelijk en toepasbaar. Een

taart en een opgeruimde werkplek een aanzienlijke invloed

boek vol met onderzoeken, voorbeelden en verdiepende stof.

hebben op mijn gemoed, maar dat ik daarmee op het terrein

Beleef je daar plezier aan, dan kan ik je het boek van harte

zat van de embodied cognition was nieuw voor mij.

aanbevelen.

Zintuigelijke prikkels worden constant in ons brein verwerkt, wat resulteert in gedrag. Voor ons als hulpverlener is dat nou niet echt een nieuwtje. Dat de invloed van het onbewuste op ons lichaam en onze geest enorm sterk kan zijn, is vervolgens ook niet ‘news breaking’. Maar, al lezende, moet ik mijn vooringenomenheid dat ik ‘het allemaal wel zo’n beetje weet’, toch wel wat indammen. Want ik heb mij niet gerealiseerd dat het veel verder gaat dan je prettig voelen bij een opgeruimde werkplek.

PSC

Recensie van Anja van de Weerd Thalma Lobel, Het slimme lichaam Uitgever: Business Contact, ISBN 9789047007357

‘Ouders, pleegouders, therapeuten, begeleiders, leerkrachten, verpleegkundigen en artsen en alle andere professionals die met kinderen werken, koester dit boek en geniet van alle activiteiten die erin beschreven staan.’ Leony Coppens, klinisch psycholoog en expert op het gebied van chronisch trauma bij kinderen.

Januari 2017 verschenen bij Uitgeverij SWP, Amsterdam | ISBN 9789088506932 | 192 pagina’s | € 27,50 Bestel in de boekhandel of online en zonder verzendkosten op: www.swpbook.com/1924 PSC

Hoogsensi ti v i tei t i n h et d a gel i j ks l ev en

EEN GIDS VOOR HOOGSENSITIEVE PERSONEN EN MENSEN MET EEN GEVOELIGE AARD

Hoogsensitiviteit

in het dagelijks leven DOOR: ILSE SAND Gevoelig of hoogsensitief zijn is een lust en een last. Jarenlang had ik vooral oog voor de last. Ik merkte, dat ik soms minder aankon dan de meeste andere mensen. Voordat ik las over de hoogsensitieve persoonlijkheid, zag ik mezelf als introvert. Wanneer ik cursussen gaf, op de Volksuniversiteit of ergens anders, vertelde ik de cursisten, dat ik er behoefte aan had om in de pauze tot mezelf te komen en uit te rusten. Daar had men groot respect voor. En er waren altijd cursisten die achteraf naar me toe kwamen en vertelden, dat zij dat herkenden. En dat ze het fijn vonden dat ik het hardop in het openbaar zei. Naast de beperkingen waar ik mee te maken heb, voel ik me op andere gebieden juist rijk. Mijn innerlijk is uiterst productief. Ik heb nooit gebrek aan inspiratie of ideeën voor een cursus. Dat is de reden dat er jaar in jaar uit geïnteresseerde deelnemers zijn blijven komen voor mijn cursussen en lezingen. Veel hoogsensitieve personen hebben een laag gevoel van

ook op: ‘Ga je nu alweer naar huis?’ En dan vergeet je mis-

eigenwaarde. We dragen de sporen van een cultuur, die heel

schien de positieve kant: dat je in de relatief korte tijd dat je

andere vormen van gedrag veel hoger waardeert. Sommige

aanwezig was, zulke goede contacten hebt weten te leggen.

hoogsensitieve personen vertellen, dat ze er hun leven lang

Daar zou een robuuster mens makkelijk een hele nacht voor

voor hebben geknokt om net zo ‘stoer’ te zijn als anderen van

nodig hebben.

hen verwachtten. Pas wanneer ze met pensioen zijn, ervaren

Ik hoop dat mijn boek hoogsensitieve personen en andere

ze eindelijk dat het oké is om langzamer en minder actief te

mensen met een gevoelige aard kan helpen om meer nadruk

zijn.

te leggen op wat we hebben en wat we kunnen.

Je herkent het zeker wel, dat ze tegen je zeggen, dat je niet zo

Deze grotere gevoeligheid is meestal een verrijking van de

bezorgd moet zijn. Dat je harder moet worden. Dat je moet

persoonlijkheid ... Alleen in moeilijke en ongewone situaties

leren net zo veel aan te kunnen als de meeste andere mensen.

kan het voordeel omslaan in een vaak heel groot nadeel,

Het kan moeilijk zijn van jezelf te houden als hoogsensitieve

waar de rustige bezinning wordt verstoord door gevoelens

persoon, als je vaak hoort dat je anders moet zijn. Misschien

die buiten proporties zijn. Niets zou meer verkeerd zijn dan

heb je geprobeerd jezelf te veranderen om aan de verwachtin-

deze grotere gevoeligheid te beschouwen als een in zichzelf

gen van anderen te voldoen. In dat geval is het nodig jezelf te

ziekelijk onderdeel van de persoonlijkheid. Als dat zo was, dan

leren waarderen zoals je bent. Een stap in die richting is dat je

zou men waarschijnlijk ca. een vierde van de mensheid als een

kwalitatief naar jezelf kijkt in plaats van kwantitatief. Misschien

pathologisch geval moeten beschouwen.

bereik je niet zoveel als de meeste andere mensen, maar de

C.G. Jung 1955

kwaliteit van wat je doet, is waarschijnlijk hoog. Wat je verliest in de breedte, kun je winnen in de diepte.

[uit Hoofdstuk 1]

Een rijk innerlijk leven Jarenlang vergeleek ik mezelf met anderen en dan voelde het,

Veel hoogsensitieve personen vertellen dat ze een rijke

alsof ik tekortschoot. Dan schaamde ik me. Ik heb aan mezelf

droomwereld, een goed voorstellingsvermogen en een leven-

moeten werken om de nadruk te leren leggen op mijn sterke

dige fantasie hebben. Zelf verveel ik me bijna nooit in mijn

punten in plaats van op wat ik niet kan.

eentje. Dat is een groot voordeel. Ik ben er niet van afhankelijk

Misschien herken je het ook, dat je helemaal in beslag wordt

of andere mensen mij amuseren en dat geeft mij grote vrijheid

genomen door wat je niet kunt. Dat is namelijk wat het meeste

om mezelf te zijn.

opvalt. Je kunt misschien niet zo lang aan één stuk door aan

Terwijl veel mensen die het ontzettend druk hebben met

de gang blijven. Dat valt je zelf op en dat valt anderen soms

duizend-en-een bezigheden, soms in een crisis raken als ze

PSC

Ils e S a nd

Er kunnen verschillende oorzaken zijn voor het gebrekkige gevoel van eigenwaarde van hooggevoeligen: •

We zijn opgegroeid in een cultuur, waarin we niet voldoen aan de ideale normen van hoe mensen zich zouden moeten gedragen. Sommige hoogsensitieve personen is al van kinds af aan verteld, dat ze moeilijk waren.

Mijn moeder zei tegen me, dat ik veel te gevoelig was. Inger 50 jaar •

Sommigen van ons zijn al vanaf de geboorte lastig voor onze omgeving geweest, en vader of moeder heeft af en toe over ons gezucht. Dat is ons zeker niet ontgaan. Wat een meer robuust kind niet bijzonder zou opvallen, kan zich in het bewustzijn van het hoogsensitieve kindje nestelen, als een angstig weten dat je de oorzaak bent van de uitputting van iemand anders.

•

We zijn er goed in de hand in eigen boezem te steken.

werkeloos worden of met pensioen gaan, zien hoogsensitieve

Een deel van onze favoriete strategie is proberen te voor-

personen die verworven vrijheid als een cadeautje. Ze grijpen

spellen, wat er mis kan gaan. Dat kan er deels toe leiden

hun kans om zich creatief te ontplooien of alleen maar in een

dat we er constant mee bezig zijn om te bedenken of er

rustig tempo van het leven te genieten.

aan ons gedrag iets te bekritiseren valt. In dat geval zullen

We hebben niet zoveel nodig om ons te inspireren. Sommige

we het namelijk liever onszelf verwijten, dan dat andere

hoogsensitieve personen vertellen dat ze er soms zelfs bang

mensen ons verrassen met onvoorziene kritiek.

voor zijn om geïnspireerd te worden, omdat ze moeilijk hun sterke innerlijke drang om aan de slag te gaan, en wel nu

Als iemand me bekritiseert, dan denk ik daar lang over na. Zelfs

meteen, kunnen negeren.

als de kritiek verkeerd voelt, blijf ik mezelf toch afvragen of er iets in kan zitten. En dan zeg ik tegen mezelf, dat het misschien

Ik ben dol op schilderen. Maar soms kan het haast een mentale

aan mij ligt, dat ik het niet leuk vind om te horen.

belasting zijn, als ik een nieuw schilderij in gedachten voor me

Janne 31 jaar

zie. Ik raak steeds enthousiaster vanbinnen en ik ervaar een

innerlijke druk, alsof het schilderij zelf het doek op wil, en wel

•

We dragen vaak de zorgen van andere mensen met ons

onmiddellijk.

mee. Die hebben we in ons opgezogen sinds de kindertijd.

Lise 30 jaar

Een voorbeeld daarvan kan de volgende uitspraak zijn:

Zelf probeer ik mijn inspiratiebron na 10 uur ’s avonds te

Ik heb altijd het gevoel gehad dat het mijn schuld was, dat

onderdrukken. Een nieuw idee op dat moment kan me mak-

mama niet gelukkig was. Ik schaamde mij ervoor, dat het mij

kelijk mijn nachtrust kosten. De scheidslijn tussen bewust en

niet lukte haar depressieve toestand te laten verdwijnen. En ik

onbewust is bij hoogsensitieve personen dunner. We hebben

dacht, dat ik het moest zijn die niet deugde.

daarom makkelijker toegang tot onbewust materiaal, wat zich

uit in onze creativiteit en onze droomwereld.

Ida 52 jaar

[uit Hoofdstuk 2]

Waarom hoogsensitieve personen vaak gevoel van eigenwaarde missen

Hoogsensitiviteit in het dagelijks leven Uitgeverij Panta Rhei,

Strenge normen hangen normaal gesproken samen met een

ISBN 9789088401398

laag gevoel van eigenwaarde. Die strenge normen zijn vast en

www.highlysensitive-hsp.com

zeker ontstaan als compensatie. Hoe minder je gelooft dat je het waard bent om van te houden, hoe meer je waarschijnlijk compenserende strategieën volgt. PSC

C rossu i te

Professionalisering door digitalisering in de praktijk Overal waar we vandaag de dag kijken, heeft de technologie een plaats verworven in onze maatschappij. Ook in de medische wereld is de technologie al lange tijd aanwezig in allerlei toepassingen en meetinstrumenten voor de controle en verbetering van de zorg in het algemeen. Dit is natuurlijk vooral het geval in de ziekenhuizen en grotere gezondheidscentra, maar ook de privépraktijken blijven hierin niet achter en worden meer en meer geconfronteerd met de voordelen van digitale praktijkvoering.

Maximaliseer uw potentieel In de eerste plaats zorgt digitalisering voor een versnelde uitbouw van de praktijk dankzij een grotere performantie op het vlak van medisch dossierbeheer, administratie, opvolging, patiëntcommunicatie, enz.

Vlottere financiële administratie Verder stelt digitaliseren u in staat om snel en efficiënt al uw behandelingen te factureren volgens de eisen van de zorgverzekeraars. De nota’s kunnen makkelijk per mail worden bezorgd aan uw patiënten, wat maakt dat het ook voor hen makkelijker is om deze in te dienen bij hun zorgverzekeraar. Dag-, week- en maandstaten zijn eenvoudig op te roepen en geven u snel een correct overzicht in de omzet van de praktijk.

Onlineboekingen Uw praktijk krijgt een grotere bereikbaarheid door het werken met onlineboekingen. Deze zorgen ervoor dat de patiënt 24/7 de mogelijkheid krijgt een afspraak in te plan-

"Uw praktijk krijgt een grotere bereikbaarheid door het werken

nen, zonder dat u gestoord wordt tijdens lopende consultaties. Hierdoor wordt voor

met onlineboekingen. Deze

iedereen een meerwaarde gecreëerd.

zorgen ervoor dat de patiënt

CROSSUITE stelt u in staat uw patiënt een persoonlijk onlineprofiel te bezorgen dat de patiënt onmiddellijk een grotere betrokkenheid geeft bij uw praktijk. Intakes en evaluaties zelf laten invullen door uw patiënt in dit profiel, vereenvoudigt en vermindert niet enkel uw administratieve taken, maar verhoogt substantieel de nauwkeurigheid van de aangeleverde informatie door de patiënt.

24/7 de mogelijkheid krijgt een afspraak in te plannen, zonder dat u gestoord wordt tijdens lopende consultaties. Hierdoor wordt voor iedereen een

Verder beheert de patiënt binnen het profiel zijn persoonlijke gegevens en biedt het een extra kanaal om zijn afspraken, gemaakt binnen uw praktijk, steeds op een correcte manier op te volgen.

Voor elke praktijkgrootte Webbased werken maakt u totaal onafhankelijk van locaties en hardware. Dit geeft u als zorgverstrekker totale vrijheid in de praktijk. Samenwerken met collega’s wordt een evidentie, dit zowel binnen als buiten uw eigen organisatie. U heeft als het ware uw praktijk altijd binnen handbereik. Voor meer informatie: +31 20 811 60 48, www.crossuite.com, info@crossuite.com 38

PSC

meerwaarde gecreëerd."

Sociale psychologie

Thuisstudie - Start op ieder gewenst moment Leer hoe mensen zich gedragen in het bijzijn van anderen en hoe u dat gedrag kunt beïnvloeden. 16 PE punten

€ 495,00

Acceptance and commitment therapy Vijfdaagse training - Maart 2017 Leer uw cliënten doeltreﬀend omgaan met vervelende gedachten, gevoelens en omstandigheden. 16 PE punten

€ 699,00

Motiverende Gespreksvoering

Driedaagse training - Maart 2017 Verminder de weerstand en vergroot de motivatie tot gedragsverandering bij uw cliënten. 12 PE punten

€ 499,00

Communicatie Systeem

Driedaagse training - Juni 2017 Leer de kwetsbaarheden en moeilijke gedragingen van het kind begrijpen in de context van relaties. 12 PE punten

€ 525,00

100% natuur. 100% puur

1000 i.e. per druppel SanoPharm emulsan Vitamine D3 is op basis van een unieke micro-emulsie samengesteld. De structuur van deze emulsie komt overeen met die van moedermelk, waardoor de opname optimaal is!

Emulsan Vitamine D3 draagt bij tot: • de normale opname van calcium en fosfor • normale calciumgehalten in het bloed • de instandhouding van normale botten • de instandhouding van normale werking van de spieren • de instandhouding van normale tanden • de normale werking van het immuunsysteem en • speelt een rol in het celdelingsproces

Eén verpakking van 10 ml bevat 240 druppels en kost slechts € 19,95 verkoopprijs.

SanoPharm Nederland bv - Prins Hendrikweg 2 - 3771 AK Barneveld T 0342 420714 - F 0342 420646 www.sanopahrm.com - info@sanopharm.com