den dolphyn Een tijdelijke buitenplaatscultuur Jan Willem Bosch
142
Een dubbele relatie De opkomst van de tuinkunst betekende een sterk landschapsvormende factor voor het achttiendeeeuwse Walcheren. Door de aanleg van de land goederen vond een ware transformatie van het landschap plaats. De optelsom van de reeks van ruim 110 buitenplaatsen die op de kaart van Hattinga voorkomen, bepaalde het nieuwe landschapsbeeld. Bij de buitenplaatsen waren twee belevingsaspecten van belang. Er was de beleving van buitenaf, vanuit het landschap, en er was de interne beleving vanuit de veelal besloten wereld van de buitenplaats zelf. Dat die dubbele relatie er was, kwam doordat de achttiendeeeuwse buitenplaats naast de interne beslotenheid ook ruimtelijke relaties met zijn omgeving aanging, in de vorm van zichtassen die vanuit de buitenplaats in het omringende landschap doorliepen. Vanuit het landschap gezien manifesteerden de buitenplaatsen zich in de achttiende eeuw vooral als een massa van bomen en bos. Vanwege hun aantal droegen de buitenplaatsen belangrijk bij aan een besloten landschapsbeeld. Dit beeld moet in de voorgaande zeventiende eeuw al zo’n besloten karakter hebben gehad door het stelsel van meidoornhagen, dat zich als gevolg van natuurlijke successie vanaf de Middeleeuwen op de kavelgrenzen had ontwikkeld. In het werk van H.M.W. van der Wijck en Martin van den Broeke31 zijn veel buitenplaatsen beschreven en in beeld gebracht. Hierbij lag sterk de nadruk op de interne belevingswereld van de buitenplaats. In deze landschapsatlas is het interessant om aandacht te besteden aan de dubbele relatie, waarbij er juist aandacht is voor de relaties met de omgeving. De buitenplaatsen die hier nader in beeld worden gebracht, zijn sprekende voorbeelden van die dubbele relatie.