14 Nr. 90 - QERSHOR 2018
Kur takon Esat Rukën Pas një dite me diell, kur temperaturat në Londër ishin tek 29 gradë celcius, një ditë me vranësira londineze dhe me shi i jep një pamje të këndshme e relaksuese stacionit të linjës Veriore, Highgate Tube, që është një stacion metroje në Londër dhe ish stacioni hekurudhor në Archway Road, në lagjen Haringey në veri të Londrës. Stacioni merr emrin nga fshati Highgate. Është në Barnet, qasjes së vijës veriore, midis stacioneve Archëay dhe East Finchley dhe është në zonën Travelcard 3. Pikërisht aty ku freskia e pemëve të shumta dhe jeshilllëku kanë një melodicitet duket se pikëtakojnë edhe një pjesë të frymëzimeve që kanë udhërrëfyer “Mjeshtrin e Madh” Esat Ruka në krijimtarinë e tij. Aty pikërisht ku stacioni u hap fillimisht në 1867 si pjesë e vijës së hekurudhave të Madhe Veriore midis Finsbury Park dhe stacionet Edgëare, takii ynë merr një formalitet të qasur me tërësinë e natyrës, si pjesë e një bisede miqsh dhe kolegësh në fushën e artit dhe të kulturës shqiptare. Ndërsa takimi është në buzë të shkallëve të larta që të ngrejnë në sipërfaqen jeshile, vëren se platformat e stacionit sipërfaqësor mbeten, por janë përdorur për herë të fundit në vitin 1954 dhe pjesa e linjës përmes tyre në Finsbury Park që u hoq nga viti 1972. Një nga ndërtesat origjinale të stacioneve 1867 ekziston akoma dhe është në përdorim si një shtëpi private. E ndërsa i sheh këto gjurmë në këtë pikë takimi, arsyeja dhe biseda shkon në shtratin e vet. Një bisedë e sinqertë, e tillë, të shpie gjithnjë në destinacionin e duhur. Arti, kultura, krijimtaria dhe mjaft tema të ngjashme me “Mjeshtrin e Madh” Esat Ruka në këtë bisedë shpalosin këngët e kantautorit, kostumografinë, folklorin, traditën shqiptare... edhe në Londër. Më tej kjo bisedë hap udhën për tek revistat, ajo online ëëë.fjalaelire.com dhe ajo në print Albanian Neës... Fjalët e letrës kalojnë gojë më gojë në mjedisin e gjelbër dhe rruga pastaj të shpie pikërisht në një mjedis të qetë ku pleksen dy kulturat. Në këtë nisje të bisedës ndjen jo thjesht kantautorin, por dhe intelektualin që kohë më parë mori përsipër të bëjë një studim me formatin monografik me vlera shumë njohëse, historike dhe shkencore, në këtë tranzicion shqiptar të tejzgjatur. Ajo rrezaton një simbolikë të veçantë, atë të intelektualit të përkushtuar, që ka në synimet e tij të jetës të lë sa më shumë për brezat dhe kulturën shqiptare. “Mati, vështrim etnomuzikor (gjurmime, studime dhe velresime)”, duhet thënë se është një histori e plotë dhe e imët e traditave etnomuzikore të Matit, i cili për nga vlerat e sensi shkencor, jep ndihmesë të çmuar edhe për botime të tjera të profilit etnomuzikor. Diku shkruhet se “Esati është porta e detyrimit moral e jetësor që ka e duhet të ketë një njeri, një krijues, një intelektual për vendlindjen e tij kudo ku ai jeton qoftë edhe në skajin më të largët të botës.” Ndaj në këtë gjysëm shekulli Esati ka qenë në të njëjtën kohë aktor e autor, në skenë e pas saj, ka qenë në shfaqjet e në passkenat e saj, ka qenë fitimtari e drejtuesi më i lartë organizator në shkallë vendi, ka qenë ideatori dhe organizatori, ka qenë kompozitori e këngëtari, ka qenë poeti dhe studiuesi i saj, ka qenë instrumentisti dhe drejtuesi i orkestrës, ka qenë e mbetet edhe një artist me
një prapavijë familjare të spikatur muzikore për ta pasur zili. E këto nuk janë pak. Jo dhe jo. Kur lexon për artistë të tillë që janë jo vetëm pasuri e Matit, por edhe mbarë kombit si muziktarët Skënder Frashëri, Munir Shehu, Sabri Aliaj, Naim Gjoshi, Xhevat Lishi, Shefqet Mera, Fatmir Leka, të këngëtarëve Feride Kurtit, Hysni Hysnelaj, Fatmira Likmeta, Drita Suçi, Shkëlqim Farrici, të instrumentistëve popullorë si Ymer e Behar Neli, Qamil Beshku, Enver Kurti, të rapsodëve Qamil Gjika, Nezir Neli, Ymer Toçi, Hajrulla Ceni, Vitore Gjeçi, etj, e kupton se brenda një thesari të vërtetë që do të ketë vlerë në shekuj.
Ndaj biseda na pikëtakon përsëri aty ku “për këtë rrjedhë historie të artit matjan buron e duhet të burojë mirënjohja e të gjithë brezave të Matit, por edhe më gjërë, në shkallë kombëtare për këtë kontribut të vyer.” Esat Ruka është autor i “këngë të zgjedhura nga krijimtaria e tij” në dy CD 1 dhe 2 ku janë rreth njëzetë e tetë këngë me tematika të ndryshme. Këtu janë vlerësimet nga emra të dëgjuar si Zhani Ciko, Ferdinad Deda, Agim Krajka, Shpëtim Saraçi, Edmond Zhulali etj., që kanë thënë fjalët më mira për autorin. Esat Ruka ka dhe plane të tjera, që së shpejti do ti bëj realitet dhe në mesin e shqiptarëve në UK.