Tof #6

TOF magazine Zesde uutgaeve

PAU’S PLANTEN EN BÊÊSTEN

de nieuwe rubriek van onze eilandicus

AFFEKOATJE LEEVIE NOG?

TOFfée bier met de magie van Solaes

ANTENNEPARK IN OUDDORP een stukje mysterie ontrafeld

Koos Moerenhout

op de trappers met de snelste (h)Achthuuzenaer

TOF magazine is op geselecteerde plaatsen beperkt gratis verkrijgbaar

Oplage: 5.000 stuks

Tsjoe, tsjoe, bell, bel waer haele ze’t toch vandaen.

Colofon TOF magazine #6 Uitgiftedatum: 1 juni 2018 Copyright © 2018 stichting Trots Op Flakkee Coverfoto: Jaap Reedijk © Design: Alex van Kampen Drukwerk: Drukkerij Damen Redactie:

Alex van Kampen Gert van Nieuwaal Moniek Bakelaar Mie-Wah Pang Lianne Mulder Anne Karsbergen Jaap Reedijk Pau Heerschap Kees van Rixoort Marijn Pannekoek Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, door middel van druk, fotokopieën, geautomatiseerde gegevensbestanden of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van stichting Trots Op Flakkee.

Inhoud TOF magazine #6

4 N’TUURLIJK

6 KOOS MOERENHOUT 10

CRYT-GO-GRAM

12 JOLINE SPERLING 14 PAU’S PLANTEN EN BÊÊSTEN 18 DE VOORLEESKAMPIOEN 20 TOFFE KIEKJES

22 KIEKEN OP DE HELLEGATSPLATEN 26 TOFFE MAENSE KIEKE 30 FLAKKEE HEIT TALENT 32 WURM’N EN INGELS

34 ANTENNEPARK OUDDORP 37 BIE D’N DOKTER

38 ALL YOU NEED IS TOF 44 DE LEUGENBANKIES

46 DJ LITTEL 48 AFFEKOAT LEPELEN 49 HELDEN VAN FLAKKEE: CALANDO

52 TOFFE WHEELS 56 TOF BIER GRÔÔS 58 DANKIE & OPLOSSING CRYPT-GO-GRAM

Aan deze editie werkten mee DIT IS NIET HET GEHELE TEAM, DAT PAST NIET MEER OP ÉÉN PAGINA...OMMERS

Jan Willem onze toffe bierbrouwer

De vijfde editie gemist?

Geen nood, want die is nog online te lezen op www.trotsopflakkee.nl.

n’tuurlijk!

Waarom we onze trots inhouden is voor sommigen onbegrijpelijk. Vaak zijn dat geadopteerde overkantlanders of andere positieve bezoekers van ons mooie eiland die dit niet begrijpen.

Voor de eilandbeweuners wordt het vaak voor vanzelfsprekend genomen, haast natuurlijk.

Daarom wordt er in deze editie veel aandacht geschonken aan de natuur.

Pau verrast ons in zijn nieuwe rubriek met zijn natuurlijke planten- en beestenkennis. We volgen de boswachter een dagje op de Hellegatsplaten en hebben een buutgeweun lekker borrelreceptje wat van 100% natuurlijke ingrediënten wordt gemaakt. En het smaakt nog ook!

Ook hebben we een hele ruime selectie van natuurtalenten; onze Koos die jaren op topniveau fietste, een aanstormend scheidsrechter op hoofdklasseniveau, een harpiste die de melk in de melkweg doet bewegen en een groot klein talent die iedereen ademloos kan laten luisteren als ze een boek voorleest.

Wat we minder ‘natuurlijk’ vinden is dat eilandbeweuners hun heil in het buitenland zoeken! Ja, er zijn er die verlaten Goeree-Overflakkee! Maar met een goede reden, namelijk voor de liefde.

Daarom in deze editie een speciale “All you need is TOF” achterste veure versie. Hierin komen de mensen aan het woord die hun warme liefdesverhaal vertellen en de reden waarom ze zijn verhuisd naar het buitenland. Maar er blijft een intense band met het eiland. Dat dan weer wel n’tuurlijk.

Geniet weer van deze editie!

Toffe groet van Team TOF ALEX, GERT, MIE-WAH, MONIEK, LIANNE, ANNE, JAAP, PAU, KEES, LEONARD, EDWIN, MARIJN, NIENKE, ANNE-MARIE, NICOLE, CORINE, COEN, ELLEN, RENÉ, JAN, KEES, MATTHEW, GERMA, COERD, PIETER EN SPECIALE GAST JAN-WILLEM

foto: Leonard Braber

5

Koosie!

DE SNELSTE ACHTHUUZENAER VAN NEDERLAND

DE VOORMALIG NEDERLANDSE PROFWIELRENNER KOOS MOERENHOUT IS GEBOREN EN GETOGEN IN ACHTHUIZEN. WE HEBBEN DAAROM MET KOOS AFGESPROKEN IN ‘ONS CAFÉ’ IN ACHTHUIZEN, WAAR WE HARTELIJK WORDEN ONTVANGEN.

A

ls Koos bekent dat hij zeker dertig jaar niet in het café is geweest, geeft de uitbater met een grote glimlach aan dat hij zich eigenlijk moet schamen. Gedurende het interview wordt door de eigenaar heel subtiel de menukaart onder onze neus gelegd, waar onderaan het menu te lezen staat dat Koos Moerenhout, de bekende profwielrenner, is geboren en getogen in Achthuizen. Ze zijn Koos zeker niet vergeten in al die jaren!

Kwam je vaak in het café?

Ik kan me herinneren dat ik als kind weleens hier kwam, tijdens de carnaval was er altijd wel iets te doen. En tijdens de ronde van Achthuizen konden in het café de startnummers worden opgehaald. Maar verder ben ik hier niet vaak geweest.

Hoe kijk je terug op je jeugd in Achthuizen?

Ik heb een hele onbezorgde jeugd gehad en ik ben zelfs misdienaar geweest in de kerk. We hebben altijd beneden aan de Bommelsedijk gewoond en ik voetbalde bij FIOS. Vanaf mijn achtste ben ik voetbal en wielrennen gaan combineren, maar vanaf mijn dertiende heb ik echt gekozen voor de wielersport. Op dat moment kon ik net in de Flakkeese Selectie komen, maar uiteindelijk heb ik toch voor de wielersport gekozen.

tekst: Moniek Bakelaar foto’s: Jaap Reedijk

Je hebt jezelf ontwikkeld van leerling tot fietsmeester, hoe is dat gegaan?

Je moet eerst geïnspireerd raken om te gaan fietsen, bij mij kwam dat door mijn vader. Je had toen ook de grote Nederlandse successen in de wielersport : Hennie Kuiper, Joop Zoetemelk, Jan Raas, Gerrie Kneteman.

Op een gegeven moment heb ik een paar koersen gereden die niet zoveel voorstelden, maar ik werd toch uitgenodigd door mensen die me gezien hadden om bij een club te komen rijden, de Hoekse renners in Puttershoek. Vanaf mijn dertiende ben ik daarbij gaan rijden. Dan rij je elk weekend koersen. In het begin ging het goed maar moest ik het spel nog leren. Toen dat goed ging maakte ik een sprong naar de junioren (17-18 jaar). Ik zat toen op de RGO in Middelharnis en kwam in de Nederlandse selectie terecht. Ik moest toen door heel Europa wedstrijden rijden en kreeg gelukkig veel medewerking vanuit school. Vanuit de Nationale selectie ging ik aan wereldkampioenschappen meedoen en zo kom je steeds verder. Ik ben vijftien jaar beroepswielrenner geweest.

Heb je goede herinneringen aan je tijd op de RGO? Ik heb nog lang contact gehad met de RGO door mijn carrière heen. Bij een goede prestatie stond Elly Hanse nog weleens aan de deur met een bos bloemen.

Ik herinner me nog altijd Swier Garst (leraar wiskunde) van de RGO. Swier vond het wel leuk dat ik fietste, maar hij zag ook wel dat ik flink aan moest poten. Ik had voor een bepaald tentamen een 5 nodig om door te kunnen gaan, maar ik snapte er geen bal van. Ik zat toen naast iemand die het wel snapte, dus ik was hard aan het spieken. Iedereen was gefocust op zijn papier en ik keek rond, en Swier was ook druk met zijn papieren, althans dat dacht ik. Ik was druk aan het spieken en toen ik opkeek zat Swier met een A4’tje omhoog waar op geschreven stond: ‘Hup Koos’. Hij wist donders goed wat ik aan het doen was. Dat is me altijd bijgebleven.

Uiteindelijk heb ik het gelukkig gehaald.

Alle leraren hebben me toen goed bijgestaan om de school en het fietsen te kunnen combineren. Ik ben nooit gematst met cijfers, maar ze hebben me wel

7

altijd gesteund. Dat was zeker voor die tijd bijzonder.

Tegenwoordig heb je overal van die trajecten, toen nog niet.

Hoe groot is dan de rol van jouw familie geweest?

Heel groot. De wedstrijden zijn door heel Nederland, tot je 18e heb je geen rijbewijs dus dan ben je afhankelijk van andere mensen. Je ouders moeten je daarin ondersteunen en niet alleen daarin, maar ook in je leefwijze, zoals gezond eten. Als je gezin daar niet in mee wil gaan is dat wel moeilijk. Mijn zus beleefde het juist steeds intensiever toen ik eenmaal al prof was. Zo stond de TV altijd aan als ik een wedstrijd reed en is ze zelf ook gaan fietsen.

Draaide alles om Koos binnen jullie gezin?

Ja, eigenlijk wel. Het is een heel egoïstische benadering, mijn carrière was altijd leidend. Dat is ook een van de redenen waarom ik op een gegeven moment gestopt ben. Mijn laatste jaar was mijn beste jaar, wat dat betreft had ik nog niet moeten stoppen.

Maar juist die leefwijze om altijd de sport voorop te moeten zetten, dat had ik wel een beetje gezien. Nu zit ik nog steeds in de wielersport en voor een groot deel beheerst het nog steeds mijn leven, maar ik kan nu dingen doen die ik anders niet deed. Je hele leefwijze zet je niet overboord, het gezonde eten en ritme, discipline zit er nog steeds in en dat zal ik mijn kinderen ook meegeven, maar als mijn kinderen nu ziek zijn ben ik niet bang om zelf ook ziek te worden en dat was ik als renner wel. Nu pak je ze beet zoals je dat toen had willen doen.

Koos, wat was het mooiste moment uit je carrière?

Eigenlijk zijn het drie momenten: De zesde plaats op het WK Tijdrijden, de tweede keer Nederlands Kampioen en de beste rit uit mijn leven reed ik in de Eneco Tour in 2010, mijn laatste jaar als profwielrenner. Dat was zo’n zeldzame dag waarop alles goed gaat.

Waarom was de tweede keer Nederlands Kampioen het mooiste?

De tweede keer was bijzonder omdat ik anderhalve week ervoor hoorde dat ik niet was geselecteerd voor de Tour de France, terwijl ik dacht dat ik daar wel thuishoorde.

“Je kan dan twee dingen doen: je kont tegen de krib gooien, of jezelf sportief bewijzen. “ Dat lukte op die dag, en dat maakte het heel speciaal.

Drie kwart van mijn carrière heb ik in dienst gereden van anderen en dan is het wel mooi als je in het tweede deel van je carrière ook zelf je resultaten kunt pakken.

Is dat niet lastig, altijd in dienst rijden van anderen?

Dat is lastig, misschien ben ik daar iets te gedienstig in geweest. Als er iemand binnen de ploeg beter is, dan vind ik het niet meer dan normaal dat je daar ook voor

rijdt. Maar daarmee doe je jezelf ook weleens tekort.

Het tweede deel van mijn carrière heb ik daarin voor mezelf de beste balans gevonden. Dan reed ik nog vaak in dienst van anderen, maar af en toe had ik ook dagen dat ik voor mezelf kon rijden.

Zou je dat nu anders doen, als je terugkijkt op je carrière?

Ja, als ik een advies zou geven aan jonge renners zou dat wel een van de adviezen zijn. Uiteindelijk zijn het de resultaten die tellen. Ik kan mijn werk als knecht heel goed hebben gedaan, maar als mijn kopman niet scoort, dan wordt mijn werk niet gezien. En de kopman tekent het jaar erop een goed contract en zelf moet je weer knokken om aan de bak te komen. Dat is het tegenstrijdige in de wielrennerij. Het is absoluut een teamsport, maar ook heel individueel, daarbinnen moet je de balans zien te vinden.

Wat is het zwaarste moment uit je carrière?

In 2006 reed ik de tour met Floyd Landis en we wonnen de tour, maar een paar dagen later werd de zege afgenomen omdat hij betrapt was op doping. Dat is erg heftig om mee te maken. Dit in combinatie met het feit dat ik tijdens de Tour bij die ploeg een tweejarig contract had getekend. Maar door al het gedoe stopte die ploeg er aan het eind van het jaar mee, waarmee ik dus ook op straat kwam te staan in een tijd waarin de goede contracten al zijn vergeven. Ik was echt teleurgesteld. Je moet er keihard voor werken om op dat niveau te komen en dan denk je het hoogst haalbare resultaat gehaald te hebben en dat blijkt dan niet zo te zijn. Met daarbij opgeteld dat je niet weet waar je het jaar erop aan de slag gaat, dat leverde voor mij een hoop teleurstelling op.

In 2010 ben je gestopt als prof, hoe bouw je een leven op na het wielrennen?

Ik ben altijd mijn gevoel achterna gegaan. Ik kreeg een job binnen de ploeg op het gebied van PR, hospitality en communicatie. Dat was een hele leerzame periode.

Ik heb daar een mooie tijd gehad. Ik heb er bewust voor gekozen om die jaren geen ploegleider te worden, omdat ik de organisatie van binnenuit wilde leren kennen. Ik heb toen ook een master sportmanagement gedaan bij Johan Cruijf Academie in Amsterdam. Na twee jaar kwamen er diverse vragen om ploegleider te worden en uiteindelijk heb ik gekozen voor Rabo-Liv, de vrouwenploeg. Daar heb ik geen moment spijt van gehad. Ik heb het vier jaar gedaan, heel veel van geleerd en heel veel mooie momenten meegemaakt. En dit is mijn tweede jaar bij de Amerikaans Hagens Berman Axeon talentenploeg.

Marjolein van t Geloof, dat vind ik leuk om te zien. En met Aad van den Hoek heb ik nog regelmatig contact, dat zijn leuke dingen.

De Koos Moerenhout Classic wordt dit jaar voor de achtste keer georganiseerd. Hoe ben je daarmee gestart?

De lokale toerclub in Steenbergen (De Fatuur) speelde met de gedachten om zoiets te gaan doen en ik ook vanaf het moment dat ik stopte. We vonden elkaar al vrij snel en het eerste jaar nadat ik gestopt was is de eerste KMC gereden. Jaarlijks hebben we ruim 2000 deelnemers, dat is hartstikke leuk. Het is mooi om zoveel mensen te zien genieten van fietsen en de onderlinge gezelligheid. Een deel gaat over Flakkee, de Brabantse Wal, Zeeland en de start en finish is in Steenbergen. Dit jaar gaat de lange route van de KMC voor een groter gedeelte over Flakkee. Zo gaan we voor de eerste keer de Brouwersdam over. Deze route volgt een groot gedeelte zoals ik die zo vaak achter de rug van mijn vader heb gereden. Hij op de brommer, ik op de fiets erachter.

Wat wil je meegeven aan jonge fietsers die prof willen worden?

Doen, als het je passie is. Het is niet de makkelijkste sport. Begin niet te vroeg te fanatiek.

Waarom niet?

Vanaf je 21e kun je prof worden, daar heb je een heel traject voor. Je ziet bij de jeugd kinderen afhaken omdat ze teveel moeten (ook van ouders). Hou het zo lang mogelijk speels en hou de fun erin, dat is heel belangrijk. Als je doet wat je graag doet voelt het niet als zwaar of iets waar je alles voor moet opofferen. Als je doet wat je leuk vindt hoef je eigenlijk niet te werken!

Volg je alles op Goeree-Overflakkee op sportief gebied?

Nee, eerlijk gezegd niet. De laatste jaren krijg ik wel steeds meer mee. Ik hou wel dingen in de gaten, zoals

9

CRYPT-GO-GRAM P

uzzelaars opgelet! We hebben een uitdaging voor jullie, zeker voor de (vele?) fervente cryptologen op ons eiland. Deze originele en unieke cryptogram zal alles vragen van je denkvermogen, je spelling van het dialect en je kennis van Goeree-Overflakkee. Een echte doordenker wat de denksport overstijgt.

Denktopsport, dat is het.

VAN LINGS NAER RECHS

2. St! Je breiwol is door de war! (4) 5. Waar alles in de natuur vleugels heeft (8) 7. Wiskundig getal plus smart (4) 9. We lopen op rolletjes (5) 10. Zo te horen wordt er dikwijls gedut (5) 12. Het groeit en bloeit, maar is niet schoon (6) 13. Kleine stappen voor even (6) 14. De alcoholhoudende drank komt achter mij terug (3) 15. Aan zee wordt bier geschonken (11) 17. Daar loop je door (4) 18. Die vind je tegenover de kin (3) 21. Welk ei druppelt langs m’n kin? (6) 24. Op zoek naar brood in ademnood komen (7) 26. Is eer geklutst? (5) 27. Dorpeling met witte sik (5) 29. Zo kwaad als onvolwassen luizen (5) VAN BÔÔVE NAER BENÊJE 1. Het waardeloze voorwerp keert beurs terug (4) 2. Al wandelend laat je daar je eten zakken (7) 3. Cupje A in het kippenhok (7) 4. Zonder kaas knikken we naar het knaagdier (5) 6. Het bord doe’k hiermee afvegen (12) 8. Dit varken plast in het ledikant (5) 11. Geeft Flakkeese tranen (4) 12. Reinigend vee (11) 13. Als je goed naar zijn pokerface kijkt zie je z’n buik (4) 15. Haal 50 cm van uw drankje voor al uw milde gaven (5) 16. Deze westerling rent richting zee (8) 19. Hoor ik dat goed? Het insekt zegt goeiedag! (5) 20. Geef me perziken, via verdwijnend naderend onweer (7) 21. Bouwval plus groente (6) 22. Veel jonge poesjes (6) 23. ‘r Gum was klaar om verorberd te worden (4) 25. Na de verwarde gulden leuk en netjes (6) 28. Oranje letters (4) 30. Klop de Duitse lekkernij zolang tot het nog kouder wordt (3)

Kommie d’r nie uut? De oplossing is te vinden op de laatste pagina. cryptogram: Kees Kuijper

1 2

3

I

4 A 5

6

7 8 9

K 10

E J

11 12

F 13

C

14 15

17

M

16

D H

18

20

19 22

21

23 25

24

B

26 27

28 L

G

29

30

OPLOSSING:

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

11

Recht uit het harp INSTANT MAGIE VAN JOLINE SPERLING

tekst: Renée Bron foto’s: Piet Sperling

SOEPEL STRIJKEN JOLINES VINGERS LANGS DE SNAREN. ALS BIJ TOVERSLAG VERANDERT DE ZONNIGE WOONKAMER VAN DE FAMILIE SPERLING OP GOEREE-HAVENHOOFD IN EEN ZOMERS BOS; HET ZONLICHT DARTELT DOOR DE BLADEREN VAN EEUWENOUDE BOMEN, VLAKBIJ KLATERT EEN GLASHELDER BEEKJE, DE WATERDRUPPELS GLANZEN. DAT IS DE INSTANT MAGIE DIE DE 16-JARIGE JOLINE SPERLING OPROEPT ZODRA ZIJ HAAR HARP BEROERT, ZELFS AL IS HET MAAR VOOR EEN EENVOUDIGE VINGEROEFENING. ZE NEEMT JE MEE NAAR ANDERE TIJDEN EN OORDEN.

J

oline was de kleutertijd nauwelijks ontgroeid toen zij live het harpspel hoorde van de bekende harpiste Regina Ederveen op een beurs in Utrecht. “Ik wist meteen, dit wordt mijn instrument”, vertelt Joline.

Maar net als veel musici begon Joline haar muzikale loopbaan op de blokfluit. Bij Koninklijke Fanfare Apollo in Goedereede verrichtte zij op dat instrument haar eerste muzikale verkenningen en leerde noten lezen. De overstap naar de felbegeerde harp werd drie jaar later gemaakt, toen Joline elf jaar was. Haar eerste harp was een zogenaamde ‘haakjesharp’. Zo’n harp heeft minder snaren en is wat kleiner en lichter dan de pedaalharp die je gewoonlijk in de concertzaal ziet. “Harpspelen ziet er voor de toeschouwers heel ontspannen uit, maar de snaren van de lagere tonen zijn heel dik en strak. Het spelen is dus best zwaar. Daar moet je kracht voor hebben en het is belangrijk dat je in de goede houding zit”, legt Joline uit. Kinderen beginnen daarom in de regel op de lichtere haakjesharp. De ‘haakjes’ aan de bovenzijde van de harp dienen om de snaren te verkorten, waardoor de toon van de bewuste snaar met een halve noot wordt verhoogd.

“Het nadeel van deze techniek is wel dat je met één hand moet stoppen met spelen om het haakje om te zetten”, doceert Joline, “De grotere pedaalharp heeft dat nadeel niet, want daarbij pas je de lengte van de snaren aan door met je voeten de pedalen onderaan het instrument in verschillende standen te zetten.”

STER IN WORDING Inmiddels is Joline al een ster in wording op het eiland.

Dat begon toen zij in de herfst van 2016 de Rabobank Cultuurprijs voor jong talent op Goeree-Overflakkee won.

Haar ingetogen optreden voor de jury is via YouTube nog steeds te bewonderen. Sinds dat moment ontvangt Joline geregeld uitnodigingen om bijeenkomsten en concerten met haar spel op te luisteren. Dat doet zij graag, zowel solo als met ensemble, en sinds vorig jaar mei kan dat op de indrukwekkende Lyon & Healy pedaalharp die zij

rond haar vijftiende verjaardag aanschafte. Voorlopige hoogtepunten zijn haar deelname aan de negende editie van het roemruchte Goereese Havenconcert in september 2017 en drie maanden later aan het benefietconcert ‘Zorg met Hart en Ziel’ voor CuraMare dat plaatsvond binnen het prachtige decor van de Hervormde kerk in Dirksland.

Haar uitvoering die avond van het Ave Maria van Charles Gounod, waarbij niemand minder dan de grote Thijs van Leer haar begeleidde op de dwarsfluit, maakte grote indruk op het aanwezige publiek. “Overigens is het maar goed dat het publiek meestal niet doorheeft dat er ook weleens iets misgaat”, relativeert Joline, “De eerst keer dat ik met mijn pedaalharp optrad was bij een concert met twee koren. Niet zomaar iets dus. Ik was heel trots en wilde graag een mooie jurk aan met een wijde rok. Maar tijdens het spelen vergat ik in welke positie de pedalen stonden en kon ik die niet zien omdat mijn jurk ervoor hing! Dan wil je toch wel even door de grond zakken. Ik heb het opgelost door de harp gauw wat naar voren te schuiven.”

Plannen voor de toekomst heeft de scholiere, uit de vierde klas van het vwo/gymnasium, volop. De harplessen bij Ghislaine Voorrecht, die verbonden is aan het Muziekgebouw Goeree-Overflakkee, bereiden haar momenteel voor op het muziekdiploma D dat behaald moet worden om na de middelbare school toelatingsexamen te mogen doen voor het conservatorium. Want dat is Jolines grote droom, professioneel musicus worden. “Maar ik realiseer mij natuurlijk dat dat maar weinigen gegeven is, dus wil ik er nog een tweede studie naast doen om op terug te kunnen vallen.” Ambitie genoeg dus bij de jongedame.

Maar voorlopig houden we Joline nog hier op het eiland.

Het eiland dat haar inspireert bij het componeren, want ook dat doet Joline er nog bij. “Ik fiets veel en de omgeving brengt mij dan allerlei gedachten en melodieën.

Momenteel ben ik bezig met een compositie voor een heel orkest.” Ter afsluiting vragen we nog naar de ambities van de twee jongere zusjes van Joline. “Ook harp”, klinkt het eensgezind. Wie weet plaatsen we in een toekomstige ‘uutgaeve’ van de TOF nog eens een interview met drie harpspelende zusjes.

13

Pau’s

planten en bêêsten (in ’t Ouddurps)

NA EEN VIJFTAL AFLEVERINGEN ONDER ANDERE IN DE RUBRIEK ‘TOFFE UUTDRUKSELS’, WAARIN OOK DE GRAMMATICA VAN DE DIALECTEN OP GOEREEOVERFLAKKEE AAN DE ORDE GEKOMEN IS, NU AANDACHT VOOR HET PURE DIALECT IN DE NIEUWE RUBRIEK IN ’T OUDDURPS. IN DAT DIALECT WIL IK EEN AANTAL KORTE VERHALEN SCHRIJVEN OVER BEPAALDE ONDERWERPEN. IN DEZE EERSTE AFLEVERING KOMEN DE PLANTEN- EN DIERENNAMEN IN HET OUDDORPS AAN DE ORDE. Omdat in geschreven dialect de bijzondere facetten, zoals uitspraak, spreektempo en intonatie niet waar te nemen zijn, zullen de verhaaltjes ook te beluisteren zijn op de site van TOF: www.trotsopflakkee.nl.

I

n ’t hof. Vanuut ’t raem van mijn achterkaemertje kiek ik uut op ’t hof. ’t Is ’n grôôt hof van zôô’n 2000 m2. Dat was nôodig, want vroeger moste in Ouddorp uut zôô’n hof de opbriengst van de producten de rente en de oflossieng van de hypotheek jaerlijks kunne opbrienge. De wèrkzaemheden in ’t hof wiere ‘edae in je vriejen tied, naest je geweune wèrk. ’t Hof wier môôi begrènsd deur ’n hoagte, zôô’n typische Ouddurpse zandwalle, die ontstôô was as ’n depot voor de aerde deur ’t uutmienen van de grond, ’t ofgraevene van de onvruchtbaere aerde om duchter bie ’t grondwaeter te kommene. Deur die hoagten lagge de percêêltjes hêêl beschut, zôôda j’ al hêêl vroege aerpels kon delve.

Ja, ’t hof was vroeger heilig. Vrachten mis wiere d’r in ‘esleept. De gewassen moste als ’t waere de grond uutborste.In elk seizoewn begon de cyclus wêêr: misse, spitte, pote, zaoie. Die hoven waere haest allemaele zandgrond. In tegenstellieng toet kluigronden wiere die zandgronden in ’t vroege voorjaer omme’espit of mit ’n paerd omme’eploegd. Kluigronden waere al vóór nieuwjaer ‘eploegd. Môôi was dat altied as op de zwarte grond achter de ploeg ’n zwèrm wipstaerties (kwikstaartjes) neerstreek om uut de grond de wurmen op te pikkene. Als êêrste wiere de selotten op rijen ‘epoot. Voor de sesotteteelt hao de Ouddurpers alderleie wèrktuugen ontworpe: ’n grôote houte rieve (hark) om lijnen in de aerde te trekkene, wiejmesienen in ploegjes om de kleine juuntjes wêêr uut te kunne doewene. ’t Was altied ’n soort wedstrijd wie de êêrste selotten hao. Daerna gienge de poters van de aerpels de grond in. Laeter wiere d’r dan nog bloompjes ‘ezaoid of ‘epoot voor zaedleverieng op contract. In meie wiere de selotten uut’edae in dan gieng je dêêr mit speculere op de beurs, die ielke dunderdag in hotel Akershoek ‘ehouwe wier. De vraeg was dan altied: ‘Wat doewe de selottten van de weeke?’ Dat betekende: ‘Welke prijs de kilo deze week?’ As de selotten d’r uut waere, wiere d’r onmiddellijk mit de groewn/rôôie pootstok suukerbôônen (sperciebonen) ‘eleid. We hè wat bôônen ‘eplokt voor de veilieng! Oak augurken voor de firma Luyks wiere d’r in ’t hof ‘eteeld.

ruiters bôônen bie mekaore schreute. Anton Brêên, van Tine van Duinkèrke is ze mit z’n pleisterkleurige dorsmesien nog weze dorse. De aore hofeigenaers uut de buurte kwamme belangstellend kieke. Wat ik ‘t aore jaer ging verbouwe, vrooge ze. Wilde planten zei ‘k, want ik hao in m’n hôôd om d’r ‘n soort heemtuun van te maekene. “Veredelde vuulte”, zei d’r êên mispriezend.

De bruune boonen kon ‘k an de straetstêênen niejt kwiet. Gêên hond woe ze hè. Toe hè ‘k ze mar an de inzaemelieng voor Polen eschonke. ‘t Jaer dêêrop hao ‘k ‘n kilo wilde plantezaed ekocht voor f. 375,-. Ik dust tegen gêên mènse te zèggene dat ‘t zoevel ‘ekost hao.

‘Vuuftig gulden’, loog ik. Ze verklaerende m’n nog voor gek.

Tot op d’n dag van vandaege is ’t nog altied ’n etuurtuun, mit vievers in ’n wilden tuun, mit ’n hoage hegge d’romheene. In al jaeren binne de êêrste wèrkzaemheden ’t zelfde: de wilde braemen in ’t riejt van de hoagte maoie. Dêêr bin ‘k op dit moment an toe, want ’n êênigte snêêuwklokjes steke d’r kop als vanouds al op. In aok zie ik ’t blad al van de puuteboomen (voorjaarshelmbloemen in ’t Nederlans, in corydales in ’t Latijn). As de braemen d’rof ‘emaoid binne, kleurt hêêl de hoagte roze-rôôd van de puutebloomen. Vroeger waere t’r niejt zôô veel, mar ’t woore d’r geregel mêêr, ielk jaer wêêr. Ze vurme nieuwe bolle’ies in oak zaed, dat deur de mieren verspreid woordt.

Dan niejt te vergetene de gele cissen (narcissen), ôôit ‘ekrege van vriejnden uut de geruumde plantenbakken van Zierikzêê. ’t Is ’n goewd soort, want ielk jaer verheffe ze d’r wit/gele kopjes wêêr. Dêêrnae raekt hêêl de hoagte bedekt mit koekoeksgroewnte (fluitenkruid).

As dan de ochtendzunne deurbreekt, liekent wel of d’r ’n waes van kant over de hoagte ligt. Van de stelen van die koekoeksgroewnte kò je fluiten maeke. Nae ’n vertakkieng ofsnieje in dan de lange steele an één kant insnieje in dan blaeze mar … Je kreeg d’r op d’n duur blaeren van in je mond.

‘t Leste wat in ‘t hof verbouwd wier voor de verkaop waere bruune bôônen. Vaoder was intussen 86 in hie kon ‘t niejt mêêr biehouwe. Hie hao ze zelf nog wel ‘eleid. Noe kwam op ‘t mien neer. De vuulte groeiende intussen al tot heuphaogte. Mit moeite kon ik twêê

15

illustratie: Nienke van Rossum In dan begint oak ‘t riejt wêêr te groeiene. Misschien heit hier vroeger ’n kreeke ‘elege, vandêêr. Veel mènsen dienke da ‘j an ’n netuurtuun gêên wèrk heit, mar ’t tegendêêl is waer. Je heit ’t hartstikke druk om de zaek in ’t gerêêl te houwene mit knippen, maoien in snoeien. Aors woordt ‘t ’n rotzoo’ie. Over de vievers wil ik ’t dan nog mar niejt hè, mar die vèrge oak veel wèrk. In de loap van de jaeren bin ‘k veel biezondere plante- in bêêstenaemen tegen’ekomme.

Ik zal de mêêste hier vaorderop in ’n lieste weergeve.

VEUGELS Behalve plantenaemen bestôô d’r oak typische bêêstenaemen namen in ‘t Ouddurps. Noe ik dit zit te schrievene kiek ik uut op ‘t voerhuusje voor de veugels. Twint dat d’r ‘n iezige wind om ‘t huis giert, het is - 6 graejen C, gevoelstemperatuur - 15 graden C, volgens de informaosie op m’n smartphone, strieke d’r regelmaetig behalve de kôôlmêêsies in pimpelmêêsies,’n liester in ’n Franse liester neer om wat zaen op te pikkene.

Met de benaemingen in ‘t Ouddurps van deze twêê veugels is iejtewat hêêl geks an de hand. ‘n Merel wordt hier een liester ‘enoemd.‘n Zanglijster kriegt de naem Franse liester of vermolthouter De oorzaek van deze leste benaemieng zal wel weze dat ’n die veugel de kleure heit als ‘n vermolmd hout.

INSECTEN An twêê biezondere insecten wil ik hier andacht schienke: de têêbieter in de bonte kees.

Net hei je dan plant’ies in ’t hof ‘epoot, of nae ’n paer daegen hange ze slap op de grond. Vergeete waeter te gevene? Nêê, ’t is de schuld van ’n têêbieter (veenmol), ’n grôôt ieng insect van wel ’n centimeter of vuuve, mit grôôte graefklaauwen, dat z’n eige net onger de grond voortbeweegt om z’n eige te goewd te doewene an de wortels. Hij heit dan de têên van de planten radicaol of’ebete, vandêêr z’n naem. Je kan dan an de verhoagiengen in de grond zieje hoe z’n ongeraerdse gangen loape.

In de zeumer vloge de bonte keezen (julikevers). Je kon ze zôô griepe van ’n tak. In ’n schoewedôôze doewe mit ‘n Plok bontekeeze-eten d’r bie. (echt walstro)Dat spul rook net as die bêêsten, want je hao d’r an eroooke. In je docht da ze ’t wel zouwe luste, mar ze gienge d’r dôôd van. Wat takjes van ‘n denneboam zou beter eweest hè.

Om de dôôze dee je dan ’n weckrienk, want postelestieken

hao toe nog niejt, in in ’t deksel wat gaeten voor lucht. ’t Zaekie was noe voor d’n handel geschikt.

Zôô gieng dat dan mee nae schoole. Onger je schoolbank mocht ’n dan stôô. Soms begonne d’r wat kevers keessskeesss te roopene, want ze dochte deur d’n donker van ’t deksel dat ’t nacht was in dat ze moste vliege.

In ’t speelkwartier begon dan d’n handel. Een cent voor ’n kever was toe ’t terief, in twêê centen voor ’n bruunen, mar dat was ‘n junikever, Die was as mit meel bestove, in veel zeldzaemer. D’r ontstong ’n negosie van jewelste.

TOT SLOT Dialectbenaemiengen geve mêêstal beter het wezen in het karakter van het woord an dan de Nederlanse benaemiengen. ’n Môôi voorbeeld dêêrvan is ‘t woord kruup-deur-den-tuun voor hondsdraf, wat een verbasterieng is van ’t oudgermaanse woord hundrava ervoor. In vertaelieng betekent dat snel kruupend onkruud. ’t Zal wel de leste kêêr weze dat ik al die wèrkzaemheden in dat grôôte hof mot doewe. ’t Spul is verkocht in ’t aore jaer hoop ik op ’n kleinder plekkie te weunene.

PLANTEN Blaeuwe ganzemuur

ereprijs Broewnekel brandnetel Brôô’ies gewone veldbies Beverties trilgras Blaeuwe Jan strandkweek Baogerdgors straatgras Bontekeeze-eten echt walstro Dui’ies madeliefjes Duusgors duist Duulen grote lisdodde Gele stienkers st. jacobskruiskruid Hongetongen smalle weegbree Hoewnderbroewnekel kleine brandnetel Haogtegors of rêêpen zandzegge Hôôsiebrôôd paddestoelen Hoeven klein hoefblad Jan-kruup-in muizengerst Kattetongen grote weegbree Kattestaert heermoes Koekoeksgroewnte fluitekruid Kruup-deur-d’n-tuun hondsdraf Kweeke kweekgras Klitten grote en kleine klis Lampepoesers lisdodden Lepeltieskruud herderstasje Melkwied paardebloem Melote luzerne Pispotten haagwinde Pluuskruud klein kruiskruid Puutebloomen voorjaarshelmbloem Rietjhommels rietwortels Rôôdwiejken ridder- en krulzuring Rôôie ganzemuur rood guichelheil Rôôdbêên knoopkruid Scheerkwassie buntgras

Spekwortel smeerwortel Stekels distels Temme broewnekel witte dovenetel Ulekop knopaar Wilde koeiepee wilde peen Witte wiegerd heggerank Zoute melkwied akkermelkdistel Zulver-onger-waeter kroontjeskruid

VEUGELS Broekhanneke

vlaamse gaai Duumpie winterkoninkje Vermolthouter zanglijster Gogge meeuw Liester merel Liewiejt scholekster Musse, muske, mosse huismus Wipstaertje kwikstaart

INSECT’N Bonte kees

julikever Heerebeesie lieveheersbeestje Hôôiwaegen langpootmug Horrekôôie meikever Maenescieter grote bromvlieg Oôrebieter oorworm Piszeuge pissebed Rispe rups Têêbieter veenmol

ARRE BÊÊSTEN Puut kikker

De têêbieter oftewel de veenmol

17

TOFFE COEN INTERVIEWT DE EILANDELIJKE VOORLEESKAMPIOENE

Ssshh, Ailynn leest voor!

tekst: Coen van Nimwegen foto’s: Anne-Marie Vermaat

Wie ben je?

“Ik ben Ailynn Lodder, ik ben 11 jaar oud en ik woon in Middelharnis.”

Op welke school zit je?

“Ik zit op de Groen van Prinstererschool in Middelharnis, in groep 8.”

Wat vind je het leukst op school?

“Ik hou van gym en technisch lezen.”

Wat zijn je hobby’s?

“Mijn hobby’s zijn lezen, turnen en voetballen.”

Je bent voorleeskampioen van ons eiland, hoe kwam het zover?

voorlezen in de Rabobankzaal in het Diekhuus.

Het ging op zich wel goed, maar er was een meisje van wie ik dacht dat ze ging winnen.

Maar mijn boek raakte de jury zo dat ze mij kampioen maakte van Goeree-Overflakkee.

Toen moest ik een tijdje later naar Ridderkerk, voor de titel ‘beste voorlezer van ZuidHolland’. Ik vond het erg leuk. Ik heb helaas niet gewonnen, maar ik heb er wel heel erg van genoten. Het was een leuke ervaring voor mij.”

Welk boek heb je gelezen, bij de wedstrijd?

“Ik heb vooral heel erg mijn best gedaan.”

“Ik heb het boek Blauwe plekken gelezen, van Piet Prins.”

Hoe heb je het ervaren?

Waar gaat dat boek over?

“Het begon allemaal in de klas, waar de juf zei dat we een voorleeswedstrijd gingen houden.

Ik wilde eigenlijk niet meedoen, maar iedereen zei dat ik mee moest doen. Zij vinden dat ik goed kan voorlezen. Ik heb het dus toch geprobeerd, met de gedachte ‘nee heb je, ja kun je krijgen’. Nadat ik voorgelezen had, kreeg ik veel positieve reacties. Een tijd later werd er in de klas gestemd, wie de beste drie van de klas waren. Tot mijn grote verbazing vond de klas mij een van de besten.

Er werden drie kinderen uit groep 7 en drie kinderen uit groep 8 uitgekozen. Er kwamen drie juryleden die ons beoordeelden. Het was wel moeilijk, want bijna iedereen had een grappig boek. Het ging voor mijn gevoel wel goed, maar toen kwam de grote verrassing, ik was de beste voorlezer van de Groen van Prinstererschool! Vervolgens moest ik

“Het gaat over een stevige jongen die gepest wordt, door drie jongens.”

Lees je thuis wel eens voor?

“Ja, heel vaak. Ik heb jongere broertjes die het leuk vinden wanneer ik voor hen voorlees.”

Welke boeken lees je graag?

“Ik houd van zielige boeken, zoals Blauwe plekken. Ik houd ook van spannende boeken zoals Snuf de hond. “

Wie is je favoriete schrijver en wat is jouw favoriete boek van hem?

“Mijn favoriete schrijver is Hans Mijnders en mijn favoriete boek van hem is Tweestrijd.”

19

Ariette IJpelaar

@Janneke Troost

@Anne-marie de Vos

@ Karla van Iwaarden

@Judith de Lange

@Anja Markus

@Salt in our hair

@ Wilko van Dam

@StĂŠphanie van der Wel

@Jarno Breur

@ingritraven

@ Ilona Noorlander

@Hans Guldemeester

@Marcel

Wil je jouw kiekje terugzien in de volgende editie van TOF? Plaats ‘m op Facebook (Trots Op Flakkee), Twitter of Instagram met: #trotsopflakkee @Johan Weesie

@Corine

Merel Tuk

@ Adrie van Ee

@William Klink

@ Wessel vd Waal

@ Karin de Bruin

@Ellen van den Doel

21

Vogelhut 1

Uitkijktoren

tekst: Alex van Kampen foto’s: Leonard Braber en Ilona Noorlander

Vogelhut 2

Uitkijken over de Hellegatsplaten IEDEREEN DIE HET EILAND VERLAAT OF OP KOMT VIA DE OOSTKANT HEEFT ZE WEL EENS GEZIEN, DIE GROTE GRAZERS DIE IN KUDDES DE 325 HECTARE GROTE HELLEGATSPLATEN BEWANDELEN. HELAAS IS HET GEBIED NIET TOEGANKELIJK VANWEGE DE KWETSBAARHEID, MAAR DAT MAAKT HET INTERESSANT WANT WAT GEBEURT DAAR EIGENLIJK? WE VRAGEN HET BOSWACHTER ILONA NOORLANDER.

23

I

lona is boswachter van Staatsbosbeheer en beheerder

HET GEBIED

van het gebied. Van jongs af aan leefde ze aan de

De naam Hellegatsplaten refereert nog aan de periode

rand van het dorp en zat ze altijd in de polder, met de

dat het gebied omringd was door zee. Het water ten

voeten in de blubber of in een boom. Ze had altijd

oosten van Ooltgensplaat heette het Hellegat vanwege

al een passie voor dieren, maar wat kan je dan hier in de

de gemene kolkende getijdestroom, waardoor veel

omgeving doen om met dieren te werken? Zodoende ging

schepen zijn vergaan. Met de afsluiting van de Philipsdam

ze milieukunde in Goes studeren. Maar dan? Wat ga je

in 1987 is het oorspronkelijke zoutwatergebied een

dan doen als je later groot bent. Milieueducatie leek haar

zoetwatergebied geworden. Door de afsluiting is het getij

wel wat, of werken bij organisaties als Staatsbosbeheer en

verdwenen, waardoor het gebied droog kwam te vallen en

Natuurmonumenten, dat trok wel.

heeft het zich natuurlijk ontwikkeld, zonder invloed van de mens. Er zijn echter nog wel zoute invloeden op de platen

Elk jaar worden er bij Staatsbosbeheer tien leerlingen

terug te vinden in de flora: zeekraal en lamsoor zijn daar

aangenomen en na een sollicitatieprocedure werd zij een

nog te vinden.

van deze tien. Eén dag in de week naar school en vier dagen werken op verschillende plekken in Nederland. Elk halfjaar ergens anders. Na enige tijdje werd ze het reizen een beetje moe en vond ze op Goeree-Overflakkee een plekje.

“Het zijn de natuurlijke grasmaaiers van het gebied”

“De toenmalige beheerder van de grote grazers was ernstig ziek en het beheer lag daardoor stil. Iets wat ik

De paarden en runderen leven in goede harmonie. Zelfs

graag wilde gaan doen. Maar bij Staatsbosbeheer wilden

in het grazen hebben beide een opvolgende functie.

ze liever een grote boerenzoon. Dat was ik niet en word

De runderen eten het langere gras eerst op, waarna de

ik niet. Maar ik ben wel stap

paarden het korte gras weg eten.

voor stap met de paarden

Samen zijn ze de natuurlijke

gaan werken en vervolgens

grasmaaiers van het gebied.

met de runderen, en dat ging

Het is gehouden vee met

best goed. Toen de functie

oormerken en daardoor komt

vrijkwam was ik gelijk in beeld,

er veel wet- en regelgeving bij

ondanks dat ik een klein meisje

kijken. “De dieren worden goed

was. Zodoende kwam ik op de

in de gaten gehouden. Ik houd

juiste plek terecht waar ik mijn

drie dagen in de week toezicht

passie kon uitdragen. Ik ben nu

over de drie gebieden op Goeree-

beheerder van de vierhonderd

Overflakkee. Tijdens dit toezicht

grote grazers.”

kijk ik naar de groep, doe een

screening van de samenstelling en kijk of het goed gaat.

flora en fauna van het gebied. Soms is het file op de

Ook kijk ik of ze in de winter bijgevoerd moeten worden,

dam van vogelspotters. Hiermee kan iedereen de vogels

zwangere merries moeten in de gaten gehouden worden

op een unieke manier in alle rust bekijken. Want er zijn

en natuurlijk wordt er op de algemene gezondheid

nogal wat vogels te spotten: lepelaar, kleine en grote

gelet. Wat ook een groot deel van de dag opslokt, is

zilverreiger, visarend, sperwer, havik, boomvalk, slechtvalk,

het onderhouden van de administratie. DNA-checks

roodborsttapuit, kneu, graszanger, groene specht,

uitvoeren, aanmelden geboren kalfjes, oormerken die

goudvink, ijsvogel, watersnip, witgatje, visdief, zwarte

moeten kloppen, etc.

stern, witwangstern, grote zaagbek, brilduiker en met wat geluk zie je de zeearend voorbijvliegen. Verder wordt er

Maar er zijn vooral veel bijzondere momenten in mijn

onderzocht of er een wandelpad kan worden aangelegd

werk. Een mooi moment was dat we aan het eind van

om voor nog meer verbinding te zorgen tussen de punten.

de week een paard hebben geholpen met een bevalling.

Meestal gaat het vanzelf, maar deze lag in een stuit. Terwijl

FLORA

de dierenarts en ik de merrie hielpen met de bevalling

Door het grazen blijft het een halfopen gebied en is er ook

stonden de beesten om ons heen te kijken. Dat beeld met

ruimte voor unieke fauna om te groeien. Zo groeien hier

een net ondergaande zon over het gebied maakt je werk

rietorchideeën en de moerasorchidee, Piet van Loon z’n

wel heel bijzonder.

favoriet de parnassia en de rode ogentroost, een plantje

De pasgeboren veulens die opgevangen zijn, krijgen

dat gebruikt wordt in middelen tegen oogontsteking.

dagelijkse verzorging om op te groeien in het gebied. Eens

Een prachtige plant die een tijdje weg was, maar nu weer

per jaar worden alle dieren gevangen om nagekeken te

opkomt is de heemst. Dat is een goed teken want dat

worden. Dat is een zeer intensieve klus.”

betekent dat het gebied floreert. En dat is te zien. Het is de moeite waard om deze plek (met respect voor de

VOL IS VOL

natuur) te bezoeken en te genieten. Misschien spot u wel

Op de Hellegatsplaten is de populatiedichtheid groot,

de BIG 5?

waardoor er geen stieren meer rondlopen. Kalfjes worden overgedragen naar het buitenland, omdat daar veel vraag is naar deze grazers voor vergelijkbare projecten.

“Sinds drie jaar zijn er enkele kalfjes gecastreerd, waardoor het ossen worden. Het is uniek dat er heckrundossen zijn.

Deze worden groter dan de heckrundstieren en krijgen grotere horens. Heel bijzonder om te zien hoe dat zich ontwikkelt.

Als je goed kijkt kun je verschillen zien tussen de

1. Heckrund

drie rondgrazende families heckrunderen. Het zijn oerossen die ooit gekruist zijn tussen o.a. het Hongaarse stepperund, de Jersey-koe en de Spaanse vechtstier.

Enkele runderen zijn erg grijs van vacht, dit is een typische

2. Fjordenpaard

eigenschap van het Hongaarse stepperund, dat overheerst in die bloedlijn. Een echt heckrund herken je aan de lichte bruine baan over de rug en een blonde pruik op het hoofd.”

3. Ree

VEUGELS KIEKE Wat goed bereikbaar is, zijn de vogelspothutten in het gebied. Daarbij zijn er plannen om een vogelboulevard te gaan ontwikkelen, waardoor er toch meer beleving van het

4. Zeearend

gebied ontstaat. De vogelspothutten worden opgeknapt en uitgebreid. Er komen meer informatiedragers omdat we zien dat er veel mensen geïnteresseerd zijn in de

5. Lepelaar 25

Toffe maense

kieke Door de lens van Anne-Marie Vermaat en Corine de Vries

27

Toffe maense

kieke

Door de lens van Anne-Marie Vermaat

29

SCHEIDS!!

FLUITEND CARRIERE MAEKE

GROENENDIJK, EEN 21-

V

JARIGE JONGEN UIT

voetbalvereniging De Jonge Spartaan. Tijdens een van de

MIDDELHARNIS DIE HARD

wedstrijden van het elftal van zijn broertje op het toenmalige terrein aan de Edison, kon de wedstrijd niet beginnen omdat

IN DE SERIE “FLAKKEE HEIT TALENT…” DEZE KEER EEN PORTRET VAN THOMAS

OP WEG IS OM ZIJN GROTE

roeger begonnen als volleyballer bij VC Intermezzo uit Middelharnis, maar inmiddels al hard op weg om in een andere tak van sport, voetbal, te excelleren in het leiden van wedstrijden. Het broertje van

Thomas, Martijn, was gaan voetballen bij de toen vrij nieuwe

er geen scheidsrechter was. Thomas stond met zijn vader en moeder te kijken en vond dat dit niet kon. Een scheidsrechterfluit

DROOM TE VERWEZEN-

was zo gevonden en zo gebeurde het, dat de wedstrijd onder

LIJKEN; SCHEIDSRECHTER

was de goede manier van leiding geven aan de wedstrijd. Onder

BETAALD VOETBAL.

leiding van een 11-jarige Thomas toch door kon gaan. Opvallend de toeschouwers stond ook Louis Wagenaar en hij was het die

tekst: Edwin van Os foto’s: Anne-Marie Vermaat en John Groeneweg

Thomas het voorstel deed om een scheidsrechtercursus te

naar Spanje om sterk bezette internationale jeugdtoernooien

gaan volgen en zodoende meer voor De Jonge Spartaan te

te fluiten. Toch bleef hij niet hangen in het jeugdvoetbal. Als

kunnen fluiten. De cursus van twee avonden in Dirksland

hij echt richting het betaalde voetbal zou willen moest hij

werd met goed gevolg afgesloten en zo kon Thomas elke

senioren gaan fluiten. Thomas koos voor deze richting en is

zaterdag de wedstrijden van de toenmalige F’jes en E’tjes

hard op weg om steeds hoger te gaan fluiten. Op dit moment

gaan leiden. Dit bleef bij drie wedstrijden, want toen mocht

mag hij al optreden als vierde official in de dames-eredivisie,

hij al op een heel veld met grensrechters aan de bak.

het hoogste niveau. Promoveert hij aan het eind van het seizoen weer, dan staat hij als leidsman bij deze dames op het veld en fluit hij bij de heren al de eerste klasse en hoofdklasse.

Thomas begeleidt bij De Jonge Spartaan ook veel jeugdige scheidsrechters. “Ik vind dit belangrijk, want elke scheidsrechter moet goed begeleid worden. Sportief en uniformiteit in het leiden van wedstrijden is niet alleen mijn motto, maar ook dat van de club. Dat dit ook gebeurt, viel de KNVB ook op en daardoor is ons terrein officieel uitgeroepen tot ARAG Fairplay Zone, iets waar wij allemaal heel trots op zijn bij De Jonge Spartaan. Het bord hangt bij ons op het terrein en is uitgereikt door Kevin Blom, scheidsrechter

KEUZE

betaald voetbal.”

Op zijn 15e stond hij voor de keuze: of doorgaan met zijn sport volleybal, of zich echt gaan richten op het leiden van

DROOM

wedstrijden. “Ik vond de keuze wel moeilijk, want volleybal

Thomas kan zijn carrière als scheidsrechter goed combineren

is ook erg leuk en ik floot daar ook wedstrijden. Toch werd

met zijn werk. Na zijn opleiding als Manager Transport en

het voetbalscheidsrechter omdat ik dat dynamischer vond.

Logistiek bij het STC in Rotterdam, werkt hij inmiddels als

Er komt veel bij kijken en ik vind dat ik meer betrokken ben”,

junior planner bij transportbedrijf Visbeen in Nieuwe-Tonge.

aldus een enthousiast vertellende Thomas. Hij werd steeds

Op de meeste zaterdagen is hij dan vrij om wedstrijden te

meer gevraagd om de jeugdwedstrijden te begeleiden en

leiden en te werken aan zijn droom. Wedstrijden die hem

niet alleen bij De Jonge Spartaan, ook bij andere clubs op het

nu al ver van huis brengen. Elke zaterdag vroeg op pad

eiland was hij een graag geziene leidsman.

al boterhammen etend in zijn auto naar bijvoorbeeld de

Na deze keuze werd hij al vrij snel KNVB-scheidsrechter

wedstrijden in het Westland. Regelmatig gaat hij naar Zeist

en mocht hij officiële wedstrijden leiden. “Soms keken de

voor bijeenkomsten in het kader van het ontwikkeltraject.

voetballers weleens raar op hun neus als zo’n jonge knul

Hier komen de scheidsrechters bij elkaar

hun wedstrijd kwam fluiten, maar het respect kwam al snel

die extra begeleiding en aandacht

nadat ik liet zien dat het mij goed afging”, aldus Thomas. Hij

krijgen. Thomas heeft ook een eigen

geeft ook aan dat iedere scheidsrechter door de KNVB onder

coach die hem regelmatig bezoekt en

andere getraind wordt in mentale weerbaarheid. Enthousiast

tips geeft. Na elke wedstrijd hebben

vertelt hij verder over hoe zijn carrière inmiddels verloopt. Na

ze telefonisch contact.

zijn KNVB-diploma is hij ieder jaar nog gepromoveerd en dat

Op de vraag wat nu echt zijn

maakt hem nog gedrevener.

grote droom is, is Thomas heel resoluut: “Op zondag-

EERSTE EN TWEEDE KLASSE

middag in een bomvolle Kuip

Begonnen in de derde klasse van de KNVB, mag hij nu al

of een kolkende Arena de

wedstrijden fluiten in de tweede klasse met af en toe een

enige echte topper die

uitstapje naar de eerste klasse. Voor een jongeman van 21

Nederland rijk is te mogen

jaar is dit al vrij hoog. Op zijn 18e stond hij weer voor een

leiden voor de ogen van

keuze. Thomas floot namelijk al de landelijke jeugd van de

50.000 man publiek. Of

Betaald Voetbal Organisaties. “Prachtig was het als je op een

het zover komt, zal later

zaterdag de wedstrijd Ajax B1 – PSV B1 mocht leiden. In die

blijken. Ik doe er in ieder

periode heb ik heel veel geleerd. ”

geval alles aan.”

Daarnaast reisde Thomas drie keer naar Portugal en een keer

31

tekst: Pau Heerschap foto: Jaap Reedijk

Wurm’n en Ingel’n

MAARTEN VAN DER GRAAFF WERD GEBOREN IN 1987 EN GROEIDE OP IN EEN GEREFORMEERD GEZIN. HIJ VOND DAT NIET ERG, WANT HET VERBREEDT JE VISIE OP HET LEVEN. TIJDENS ZIJN STUDIETIJD ZEGDE HIJ HET GELOOF VAARWEL. TOEN HIJ IN 1999 ALS JONGEN UIT GROEP ZEVEN DE NATIONALE VOORLEESWEDSTRIJD WON, KREEG HIJ EEN AANTAL SCHRIJFBOEKJES EN BEGON HIJ DAAR VERHALEN IN TE SCHRIJVEN.

O

p de middelbare school las hij veel en bleef

mond dichthouden. Mensen die de deur dichtdoen. Maar:

hij gedichten en verhalen schrijven. Na zijn

Ik ben een van deze mensen.

studie debuteerde hij met de dichtbundel FLAKKEES DIALECT

Vluchtautogedichten, vervolgens schreef

hij de bundel Dood werk. Voor de eerste kreeg hij de

De lokale sfeer in de roman wordt versterkt omdat er in

C. Buddinghprijs voor de tweede de J. C. Bloemprijs.

dialect gesproken wordt door de Flakkeeënaars. Maarten van der Graaff spreekt zelf geen dialect. Daarom heeft hij

WORMEN EN ENGELEN

een deskundige geraadpleegd. Die eer viel mij te beurt…

Op 24 augustus 2017 wordt de roman Wormen en

Zodoende had ik al passages gelezen voordat de roman

Engelen gepresenteerd in de Atheneumboekhandel

uitkwam.

aan het Spui in Amsterdam. De roman bestaat uit drie gedeelten: ‘Eiland, Overkant en Strand’, elk voorafgegaan

DE STREKKING VAN DE ROMAN

door een motto.

Er zijn in de Nederlandse literatuur veel romans

De hoofdpersoon Bram Korteweg woont in Stad aan

verschenen, die geloofsafval tot onderwerp hadden. Men

‘t Haringvliet. Hij groeit op in een gereformeerd gezin

had het geloof dan afgezworen en in de plaats daarvan iets

en wordt gevormd door de gereformeerde kerk. Zijn

anders gevonden, wat dat dan ook mocht zijn. In Wormen

middelbareschooltijd brengt hij door op de Christelijke

en Engelen is er iets heel nieuws aan de hand. Meerdere

Scholengemeenschap ‘Prins Maurits’ in Middelharnis.

recensenten hebben daarop gewezen. In deze roman

Bram gaat daarna in Utrecht kunstgeschiedenis studeren.

wordt juist gezocht om dichter bij het geloof te komen. Het

Daar wordt hij lid van het oecumenisch theologisch

is als het ware een zoektocht naar wat geloof nog betekent

dispuutgenootschap Uterque, wat ‘elk van beiden’

in een seculiere wereld. Dat zoeken wordt op verschillende

betekent, vanwege de oecumene. Het gezelschap staat

manieren gedaan: observeren, gesprekken voeren, lezen

onder leiding van de franciscaan Wilfried, een oudere

over diverse zaken die met geloof te maken hebben, het

geleerde, bescheiden en zachtmoedige professor. Elk lid

afnemen van interviews, die overigens in het verhaal

heeft een ‘vader’, Bram kiest Wilfried.

moeizaam verlopen, omdat afspraken steeds worden uitgesteld.Een motief dat steeds weer opduikt is;

Bram heeft een vriendin: Lena, een dichteres. Er zijn twee zaken die hem weer terugvoeren naar het eiland: de doop van zijn vader in het Haringvliet, als lid van een evangelische gemeente en het predikant worden van zijn vriend Paul in Middelharnis. Hij heeft

‘het zichzelf wegcijferen, je niet op de voorgrond plaatsen, juist afstand nemen.’

ook vrienden gemaakt in zijn studietijd, onder andere Felix, die ook een dichter is. Er worden reizen gemaakt

Anton: ‘Het interviewproject is een manier om minder met

naar Rome en Spoleto, de plaats van Franciscus van Assisi.

jezelf bezig te zijn.’

Het verhaal eindigt met de dood van zijn oude vriend Wilfried in Spoleto en diens begrafenis.

HET HOOFDTHEMA: ‘Dat wij altijd kunnen transformeren naar iets hogers’ In dit

GOEREE–OVERFLAKKEE

verband spreekt ook de titel boekdelen: wormen blijken

Brams oordeel over het eiland is niet onverdeeld

uiteindelijk engelen te zijn.

gunstig: de inwoners komen er niet best van af. Op bijna

Wormen en engelen is een mooi boek, dat tot nadenken

anderhalve pagina geeft hij een opsomming van negatieve

aanzet en goed geschreven is, in beeldende zinnen.

eigenschappen van de Flakkeeënaars. Mensen die dreigen hun abonnement te zeggen als de plaatselijke krant een

TOF

interview met een homostel publiceert. Mensen die een

In hoeverre is Maarten van der Graaff trots op Flakkee?

rectificatie in de plaatselijke krant plaatsen waarin ze hun

‘Met het woord ‘trots’ heb ik niet zoveel.’ Wat maakt dat

excuses aanbieden voor het interviewen van het homostel.

hij graag weer terugkomt op Flakkee? ‘Het landschap,

Mensen die de islam een duivelse religie vinden. Mensen

de mooie luchten en de zee, en natuurlijk mijn familie en

die bang zijn voor buitenlanders. (…). Mensen die hun

vrienden.’

33

Antennepark in Ouddorp EEN STUKJE VAN HET MYSTERIE ONTRAFELD

tekst: Mie-Wah Pang foto’s: Anne-Marie Vermaat

Helder verstuurt de data via het speciale NAFIN netwerk van defensie naar het zendstation. In Nederland staan meerdere ontvangst- en zendstations die gebruikt worden door Defensie.

IN HET PRACHTIGE - IN EUROPA UNIEKE DUINLANDSCHAP VAN OUDDORP LIGT AL JARENLANG EEN MET MYSTERIE OMGEVEN PLEK,

WERELDBEREIK

IN DE VOLKSMOND OOK WEL DE HOBBELWEI

Henk en Jan leggen uit dat de korte radiogolven tegen de

GENOEMD. MET DE GROTE ANTENNES EN HET

ionensfeer kaatsen en daarmee over de gehele aardbol

HOBBELIGE LANDSCHAP LIJKT HET OP EEN

worden gereflecteerd, met als resultaat wereldbereik. Net

FILMLOCATIE VOOR EEN SCIENCE FICTION FILM.

V

eel mensen vragen zich af wat de antennes voor doel hebben, wat er op deze bijzondere locatie gebeurt en misschien nog wel belangrijker waarom het er ligt. TOF kreeg een unieke

kans: een gesprek met Henk van Haren en Jan van der Sluijs van het Ministerie van Defensie en een kiekje achter de schermen bij – en gedeeltelijk onder - Antennepark Ouddorp.

Het Antennepark Ouddorp is in 1949 aangelegd door de Marine, toen nog onder de naam Zendstation Goeree en is sinds 1953 operationeel. Het zendstation is inmiddels van Defensie en vormt een paartje met het ontvangststation in Noordwijk, zo leren we van Henk en Jan. Het station zendt met behulp van 30 antennes die verbonden zijn aan zenders via korte radiogolven data aan marineschepen over de gehele wereld. Vanuit het zendstation worden niet alleen Nederlandse marineschepen maar ook schepen in NATO verband bereikt. Het station in Noordwijk ontvangt alleen data. Beide stations worden aangestuurd door de JIVC OPS room in het Marine hoofdkwartier in Den Helder. Den

zoals een radio via een bepaalde frequentie bereik heeft, worden de schepen via bepaalde frequenties bereikt.

De data die verstuurd wordt is versleuteld en berichten worden genummerd verstuurd.

Schepen kunnen op basis van de nummering achterhalen of ze alle bericht hebben ontvangen. Vaak worden berichten/ data twee keer verstuurd met bepaalde tussenpozen.

De frequenties die door Defensie worden gebruikt, zijn geclaimd en aangevraagd bij het Agentschap Telecom.

Hetzelfde agentschap waar radiozenders hun frequentie en bandbreedte aanvragen. Hoe lager de frequentie, hoe hoger de antenne moet zijn.

RADIOTECHNIEK VERSUS MODERNE COMMUNICATIE Met satellietcommunicatie kan een grotere capaciteit aan data worden verstuurd, maar er is een minder groot bereik dan met de korte golf. In NATO verband zijn ook militaire satellieten beschikbaar, elk NATO-land heeft een beperkte capaciteit via deze satellieten. Extra ruimte die te koop is bij

35

elektrische apparaten uitschakelt. De bunker is dan ook voorzien van een eigen noodstroomvoorziening bestaande uit drie megagrote aggregaten en een eigen dieseltank. De EMP ruimte is ook nog eens voorzien van EMP filters. De bunker en de EMP ruimte worden ook continue gekoeld. Er stroomt koude lucht van circa 18 graden via de onderkant door de zenders, aan de bovenkant komt de lucht er op 70 graden uit. De bunker heeft diverse koelingssystemen als back-up. Het hoofd koelsysteem bestaat uit droge koeling, als de koeling uitvalt dan stijgt de temperatuur in de bunker binnen een half uur naar 40 graden.

BEVEILIGD EN BEMAND Het Antennepark is 24 uur per dag bemand door beveiliging. Daarnaast zijn er vaste technici die in de bunker aan de zenders werken. Maar geven Henk en Jan aan, radiotechniek is niet zo sexy, dus veel jongeren interesseert het niet. Maar Defensie is dringend op zoek naar personeel met kennis van radiotechniek met een MBO 4 diploma.

WAAROM OUDDORP Het vorige zendstation stond in Oegstgeest, er werd gezocht naar een locatie nabij de kust met een ‘goede’ commerciële satellieten is duur en niet altijd beschikbaar.

bodemconditie en op afstand van het ontvangststation. De

Vandaar dat de korte golf op het antennepark nog steeds

zandgronden in het duinlandschap van Ouddorp blijken de

dagelijks wordt gebruikt. In NATO verband wordt door

frequentie perfect te kunnen afstralen. Vandaar dat destijds

de grote landen wel gewerkt aan nieuwe technieken voor

gekozen is voor de ‘Hobbelwei’. Defensie pacht de grond

data verzendmogelijkheden. Nederland sluit aan bij deze

van het Zuid-Hollands Landschap. De pachtovereenkomst

technische ontwikkelingen.

loopt in 2020 echter tot zijn eind, en dat zal ook het einde betekenen van het antennepark in Ouddorp. In 2020 zorgt

BUNKER

defensie ervoor dat ze operationeel kunnen gaan met het zenden van data vanuit Zeewolde, op de locatie waar

De zenders, die eigenlijk wel een beetje op grote en

vroeger de Wereldomroep was gehuisvest. Defensie heeft

ouderwetse computerkasten lijken staan in een beveiligde

dan nog een x-aantal jaren de tijd om het duingebied in

bunker die gedeeltelijk onder de grond ligt. Elke zender

Ouddorp weer schoon op te leveren, zoals afgesproken is

heeft zijn eigen dataverbinding en is verbonden met zijn

met het Zuid-Hollands Landschap.

eigen antenne. De bunker is lucht- en gasdicht, daarmee beschermd tegen een nucleaire aanslag en zo ingericht dat hij in vroegere dagen voor tien dagen zelfvoorzienend kon zijn. In de bunker zijn een keuken, sanitaire voorzieningen en op dit moment nog één kamer met een stapelbed te vinden. De zenders staan nog eens in een EMP (Elektromagnetische Puls) ruimte. Deze ruimte beschermt de zenders tegen een elektromagnetische puls die bij een atoombom vrijkomt. Ook al ontploft een atoombom in de ruimte, er komt toch een elektromagnetische puls vrij die niet schadelijk is voor de mens, maar die wel alle

Bie d’n dokter Een korte cursus voor de overkanter om aan de dokter duidelijk te maken waar de pijn of het probleem zich in het lijf bevind.

HOAD WINKBRAUWE

OAG’N NEUZE

ÔREN

KÔÔNE

SNAETER SCHOERE

AERM’N

KWIBBE

FIKKE

LIF / LAEZER

RIK ARRE KANT PÔÔKE KNUUSTE ZAEKIE

BEEN’N

INKELS PÔÔT’N

37

ALL YOU NEED IS MAR NOE ARRESOM: GOEREE-OVERFLAKKEE VERLATEN VANWEGE DE LIEFDE

tekst:Pannekoek Kees van Rixoort foto’s: Jaap Reedijk en Streekarchief tekst: Marijn

TOF

39

RENÉ DE BOED (45)

Woont in Nieuw-Zeeland, Noorder Eiland. Komt uit Achthuizen.

IN DE VIERDE EDITIE VAN TOF MAGAZINE BESTEEDDEN WE AANDACHT AAN MENSEN DIE VANUIT HET BUITENLAND VOOR DE LIEFDE NAAR GOEREEOVERFLAKKEE GEKOMEN ZIJN. DAAR KREGEN WE VEEL LEUKE REACTIES OP!

M

aar, dachten we bij de redactie, dat moet ook andersom kunnen.

En na een oproep op onze Facebookpagina hadden we

meer dan genoeg mensen gevonden die van Flakkee voor de liefde naar het buitenland zijn getrokken. Israël, Nieuw-Zeeland, Verenigde Staten, en andere plekken: onze eilandgenoten zitten overal. Lees o.a. waar ze oorspronkelijk vandaan komen en wat ze bijvoorbeeld aan ons eiland missen.

VOOR WIE BEN JE NAAR HET BUITENLAND GEGAAN? Ik ben oorspronkelijk hierheen gegaan om een half jaartje te werken. Nadat ik een bijzonder leuk baantje kreeg, ben ik wat langer blijven hangen. En toen ik mijn vrouw Jasmine ontmoette, heb ik een verblijfsvergunning aangevraagd. We zijn alweer ruim 11 jaar getrouwd en hebben samen een dochtertje, Yanine.

HEB JE JE PARTNER WEL EENS GEPROBEERD TE OVERTUIGEN OP GOEREE-OVERFLAKKEE TE GAAN WONEN? Jazeker, ik heb toen mijn bedrijfje te koop gezet maar de verkoop duurde iets langer. Ondertussen ging de kleine alweer naar de lagere school en toen werd het een moeilijk verhaal.

WAT MIS JE HET MEESTE AAN GOEREE-OVERFLAKKEE? Het “ons kent ons”. Maar soms is dat ook hetgene wat ik het minst mis. Ik vind het nog steeds geweldig als ik op Flakkee ben dat ik nog zoveel mensen ken en ook kan aanspreken. Dan voelt het alsof ik nooit ben weggeweest.

WAARAAN HEB JE IN HET BUITENLAND HET MEESTE MOETEN WENNEN? Behalve rijden aan de andere kant van de weg, mis ik het voetbal wel. Alles draait hier om rugby, en dat vind ik toch niet zo leuk als die ronde bal. Ik bekijk nog wel elke dag al het (voetbal)nieuws in de online kranten.

HOE VAAK KOM JE TERUG NAAR GOEREE-OVERFLAKKEE? Eens in de 4 of 5 jaar. Dat varieert naargelang familie-omstandigheden.

WAT IS HET GROOTSTE VERSCHIL TUSSEN FLAKKEE EN NIEUW-ZEELAND? Er zijn hier geen bruggen of dammen, Nieuw Zeeland is vrij geïsoleerd van de rest van de wereld. Je zit al snel meer dan 2 uur in het vliegtuig om een buurland te bezoeken. En dat is dan nog relatief dichtbij.

LIESBETH BAERG-GROOTENBOER (41)

Woont in de prairie-provincie Saskatchewan in Canada. Komt uit Stellendam.

VOOR WIE BEN JE NAAR HET BUITENLAND GEGAAN? Toen ik een jaar in Canada woonde en werkte, leerde ik Warren kennen die me tot twee keer toe uit de sneeuw redde waarin ik met mijn truck vast was komen te zitten. In 2014 zijn we in Stellendam getrouwd. En vanwege Warrens boerenbedrijf, en ook omdat ik graag in Canada wilde wonen, zitten we hier nog steeds.

WAARAAN HEB JE IN HET BUITENLAND HET MEESTE MOETEN WENNEN? Aan de lange afstanden; de dichtstbijzijnste stad waar we de ʹgrote boodschappenʹ doen is twee uur rijden. En de lange, koude winters. De eerste sneeuw valt gewoonlijk in oktober en tot april kan het flink vriezen.

HOE VAAK KOM JE TERUG NAAR GOEREE-OVERFLAKKEE? Tot nu toe zijn we in de gelegenheid geweest om elk jaar terug te komen.

WAT IS HET GROOTSTE VERSCHIL TUSSEN FLAKKEE EN JOUW WOONOMGEVING? Op Flakkee zijn we omringd door water en kan het land heel nat zijn; hier is water wat moeilijker te vinden en kampen we juist eerder met droogte.

WAT MOET EEN BUITENLANDER OP ZIJN MINST OP ONS EILAND GEDAAN/GEZIEN/ERVAREN HEBBEN? Er zijn zoveel dingen waar we als Flakkeeënaars trots op mogen zijn en wat de moeite waard is om te zien. De sluizen, polders, stranden, de mooie straatjes van Goedereede, kibbeling eten bij de Stellendamse haven, en zien hoe de vissersschepen binnenkomen en de vis wordt gesorteerd. En een concert bezoeken van fanfare orkest de Hoop :-).

HEB JE JE PARTNER FLAKKEESE WORDEN GELEERD? ZO JA, WELKE? Warren heeft absoluut geen talenknobbel en na heel veel oefenen kan hij ʹik hou van jouʹ in de juiste volgorde zeggen. Meer zit er helaas niet in.

ELLEN KANTERS (48)

Woont in St. Helens in het Verenigd Koninkrijk.

Komt uit Oude-Tonge.

VOOR WIE BEN JE NAAR HET BUITENLAND GEGAAN? Voor mijn partner Steven Thompson. We kennen elkaar al 28 jaar en hebben samen een zoon, Sam. HEB JE JE PARTNER WEL EENS GEPROBEERD TE OVERTUIGEN OP GOEREE-OVERFLAKKEE TE GAAN WONEN? Nee, niet echt. Ik zou het wel leuk gevonden hebben als we samen op Flakkee hadden gewoond, maar het is er gewoon niet van gekomen.

WAARAAN HEB JE IN HET BUITENLAND HET MEESTE MOETEN WENNEN? De mensen gaan hier niet even lekker om ‘n bakkie bij familie, dus ik mis effe ‘n bakkie doen bij moeders. En ze hebben hier geen drop zoals in Nederland.

HOE VAAK KOM JE TERUG NAAR GOEREE-OVERFLAKKEE? We komen ongeveer 2 keer per jaar naar ‘huis’ om familie te bezoeken en om weer even van mijn eiland te genieten. Ik noem Flakkee nog steeds mijn thuis.

EN ALS JE TERUGKOMT, WAT LAAT JE OP FLAKKEE ABSOLUUT NIET LAAT SCHIETEN? De zee en het strand staan steevast op het programma en natuurlijk gaan we altijd even naar D’n Diek. We gaan ook altijd even op bezoek bij mijn familie.

WAT MOET EEN BUITENLANDER OP ZIJN MINST OP ONS EILAND GEDAAN/GEZIEN/ERVAREN HEBBEN? Ik vind D’n Diek wel uniek; waar ziet men nou een winkelcentrum op een dijk? En het strandleven, en daar hoort zeker een bezoekje aan de strandtent bij. Windsurfen op de Grevelingen.

HEB JE JE PARTNER FLAKKEESE WOORDEN GELEERD? ZO JA, WELKE? Hij kan aardig wat Nederlands spreken en daar komen heel vaak Flakkeese woorden tussendoor. Vooral ‘buutengeweun’, ‘spruuten’ en ‘hoage boamen vangen veul wind’ vindt hij grappig.

41

PEPIJN VAN HOUWELINGEN (32)

Woont in Oakland (Californië) in de Verenigde Staten. Heeft in meerdere dorpen gewoond.

VOOR WIE BEN JE NAAR HET BUITENLAND GEGAAN? Ik ben verhuisd voor mijn vrouw Mara.

WAARAAN HEB JE IN HET BUITENLAND HET MEESTE MOETEN WENNEN? Amerikanen zijn erg uitbundig, zelf ben ik van nature wat meer ingetogen. Het is hier vrij normaal dat onbekenden je op straat aanspreken of dat men bijvoorbeeld in een winkel of in de bus een gesprek begint. Na enige tijd besefte ik dat veel mensen hier daadwerkelijk erg enthousiast zijn en niet verlegen zijn om dat te uiten, zoals Flakeeënaars zich vaak wat meer inhouden. Maar ik word soms nog steeds een beetje suf van de hele dag “Hi, how are you?”.

EN ALS JE TERUGKOMT, ZIJN ER DAN DINGEN OP FLAKKEE DIE JE BESLIST DOET/BEZOEKT, DUS DINGEN DIE JE ABSOLUUT NIET LAAT SCHIETEN? Ik haal graag verse broodjes van de bakker want het brood in Amerika is niet te vergelijken! Mara wil overigens altijd graag naar de kaasboer om een paar Flakkeese kazen mee terug te nemen – leuk voor collega’s en visite in Amerika.

WAT IS EEN OVEREENKOMST TUSSEN OAKLAND EN GOEREE-OVERFLAKKEE? Ik woon hier dicht bij het strand, wat een vertrouwd gevoel geeft.

EN WAT IS HET GROOTSTE VERSCHIL? Flakkee is een klein eiland; het gevoel van ruimte is hier in Amerika enorm en dat is soms lastig te bevatten. Het grootste verschil is het weer; in Californië hebben we bijna altijd zonneschijn en is het zelden kouder dan 10 graden!

HEB JE JE PARTNER FLAKKEESE WOORDEN GELEERD? ZO JA, WELKE? Jazeker! We zijn begonnen met ‘normaal’ Nederlands en volgens mij heb ik haar soms een beetje verward door ook Flakkees te gebruiken. Favorieten zijn ‘môge!’ ‘hoe ist?!’ en natuurlijk ‘buutengeweun!’. Flakkees met een Amerikaans accent klinkt trouwens heel grappig!

MICHAEL WITTE (45)

Woont in de staat Maryland in de Verenigde Staten. Komt uit Ooltgensplaat.

VOOR WIE BEN JE NAAR HET BUITENLAND GEGAAN? Voor Tracie. Ik ontmoette haar in 1996 tijdens mijn studie in London. We hebben 3,5 jaar lang een relatie op afstand gehad, met hoge telefoonrekeningen, en twee, soms vier maal per jaar naar VS, danwel Nederland. Wij zijn in 1999 samen gaan wonen in Rotterdam, zijn in juli 2000 naar New York vertrokken en in augustus 2000 getrouwd.

HEB JE JE PARTNER WEL EENS GEPROBEERD TE OVERTUIGEN OP GOEREE-OVERFLAKKEE TE GAAN WONEN? Andersom eigenlijk. Tracie wil graag terug naar Nederland, echter heb ik het hier wel prima naar mijn zin.

WAT MIS JE HET MEESTE AAN GOEREE-OVERFLAKKEE? De frisse lucht, het water, de tulpenvelden (echt waar!)

WAARAAN HEB JE IN HET BUITENLAND HET MEESTE MOETEN WENNEN? Aan de mensen en de cultuur. Mensen hebben moeite met de Hollandse directheid. Je zou verwachten dat westerse landen min of meer hetzelfde reageren maar niets is minder waar.

HOE VAAK KOM JE TERUG NAAR GOEREE-OVERFLAKKEE? Ik ben vorig jaar drie keer geweest vanwege mijn werk, maar dit jaar slaan wij wellicht over. Daar wordt Tracie wel een beetje chagrijnig van.

EN ALS JE TERUGKOMT, WAT LAAT JE OP FLAKKEE ABSOLUUT NIET LAAT SCHIETEN? Ik ga altijd eventjes bij het antiek langs voor een bakkie (mijn ouders). En ik geniet ook zeker van de echte, lekkere maaltijden.

En geloof het of niet, ik breng altijd een paar schoenen mee om deze te laten verzolen.

EN WAT IS HET GROOTSTE VERSCHIL? Het merendeel van de mensen dat hier woont is ‘import’. Vriendschappen worden dan ook snel gemaakt, voordat men na een jaar of vier weer verhuist. Zo heb je in korte tijd vrienden en kennissen all over de VS.

AMY VERKERKE (32) NET GETROUWD!

Woont sinds 2016 in Sydney in Australië. Komt uit Sommelsdijk.

VOOR WIE BEN JE NAAR HET BUITENLAND GEGAAN? Voor Gus Taylor, geboren en getogen in Sydney.

HEB JE JE PARTNER WEL EENS GEPROBEERD TE OVERTUIGEN OP GOEREE-OVERFLAKKEE TE GAAN WONEN? We hebben het er wel eens over gehad ja. Ik denk dat Flakkee te rustig zou zijn voor iemand die is opgegroeid in zo’n grote stad met ruim 4 miljoen inwoners. Maar we kunnen natuurlijk altijd in de buurt gaan wonen!

WAT MIS JE HET MEESTE AAN GOEREE-OVERFLAKKEE? Mijn familie. Mijn moeder woont in Sommelsdijk en hoe vaak ik wel niet heb verlangd naar een avondje bij haar aan de eettafel, rood wijntje erbij, Radio10 op de achtergrond. Naar Ouddorp rijden voor een strandwandeling, genieten van de rust. Ik heb elke dag wel een moment waarop ik naar Flakkee (en Nederland) verlang.

WAARAAN HEB JE IN HET BUITENLAND HET MEESTE MOETEN WENNEN? Aan de gelaagdheid van de Australische communicatie: mensen zeggen hier niet wat ze denken. Ze zijn heel beleefd maar vaak ook lastiger om te lezen. Als Nederlandse ben ik nogal direct en recht door zee, dat wordt hier niet altijd gewaardeerd.

HOE VAAK KOM JE TERUG NAAR GOEREE-OVERFLAKKEE? Als ik kon meerdere keren per jaar, maar tot dusver ben ik twee keer teruggeweest.

EN ALS JE TERUGKOMT, WAT LAAT JE OP FLAKKEE ABSOLUUT NIET LAAT SCHIETEN? Ik zou lopen langs de haven van Middelharnis, op D’n Diek om een frietje speciaal en een bami hap gaan, en daarna door naar Albert Heijn voor lekker brood en belegen kaas. Dan langs mijn familie in Stad, Nieuwe Tonge en Stellendam. Het liefst alles op de fiets. En eindigen met een strandwandeling in Ouddorp!

EN WAT IS HET GROOTSTE VERSCHIL? Het klimaat, de oceaan en de koffie, die is in Australië extreem lekker!

LIESBETH VAN OORSCHOT (44)

Woont in Israël, vlakbij Tel Aviv. Komt van een boerderij nabij “Sluushaeve”.

VOOR WIE BEN JE NAAR HET BUITENLAND GEGAAN? Ik heb veel gereisd, met straatkinderen gewerkt in Zuid Amerika en m’n vriend Adi Gur ontmoet in een skiresort in Argentinië. Ben uiteindelijk voor hem naar Israël gegaan, en nu bijna 15 jaar later ben ik hier nog steeds. Samen hebben we drie kinderen.

WAT MIS JE HET MEESTE AAN GOEREE-OVERFLAKKEE? Het Flakkees! Ik vind het bijzonder dat er nog steeds een dialect bestaat dat zo verbonden is met de plaats waar ik ben opgegroeid.

WAARAAN HEB JE IN HET BUITENLAND HET MEESTE MOETEN WENNEN? Het conflict tussen de Palestijnen en Israël. Ik wil er niet aan wennen, ik wil gewoon niet dat dit “normaal” wordt.

WELKE VERSCHILLEN EN GELIJKENISSEN ZIE JE TUSSEN FLAKKEE EN ISRAËL? De zogenaamde kibbutz waar we nu wonen kun je vergelijken met een klein dorp. De groene tuintjes doen me soms aan Flakkee denken.

Het verschil is dat dijken en polders plaats hebben gemaakt voor palmbomen, cactussen, rotsen en droogte. En het Hebreeuws klinkt totaal anders dan het Flakkees, de letters bestaan dan ook uit compleet andere tekens dan ons alfabet.

WAT MOET EEN BUITENLANDER OP ZIJN MINST OP ONS EILAND GEDAAN/GEZIEN/ERVAREN HEBBEN? De tulpenvelden, het streekmuseum, fietsen over de dijken en in de polders, dagje strand in Ouddorp en natuurlijk schaatsen op kreek!

HEB JE JE PARTNER FLAKKEESE WORDEN GELEERD? ZO JA, WELKE? Niet alleen Adi, maar ook onze dochtertjes kennen wel Flakkeese woorden. Bv. ’Kiek daer es’, ‘Kiek noe uut’, ‘Wat dink ie durvan’.

Met m’n familie en vriendinnen spreek ik wel eens met opzet Flakkees via de Skype, dat vinden mijn kinderen reuze interessant!

43

DE LEUGENBANKIES VAN GOEREE-OVERFLAKKEE (DEEL 1)

Hej joe’t al gehôôrd?

E

en typisch ‘Flakkees praatje’ tussen een aantal ouderen die dagelijks aan het eind van de middag bij elkaar komen, bij het bankje bij het Diekhuus in Middelharnis. In elk dorp op ons eiland zijn

ze wel te vinden: ‘hangouderen’. Ze zitten vaak op zogenaamde ‘leugenbankjes’. Dat is een plek waar bewoners samenkomen om nieuwtjes uit te wisselen. Maar stel dat je daar een artikel over wilt schrijven: waar, wanneer en hoe begin je dan? Trots op Flakkee gaat op onderzoek uit!

DE ZOEKTOCHT

HET INTERVIEW

Het is een zonnige vrijdagmiddag in april als onze zoektocht

We stellen ons voor en vertellen dat we een item maken

begint. Een eerste verkenning in het pittoreske Herkingen

over hangouderen. De meesten reageren meteen positief.

levert echter niets op. Dan maar even het lokale café in om

Er zijn ook twee heren die snel de benen nemen. “Ach”,

wat tips in te winnen. De dame achter de bar vertelt: “Ik zie

wordt opgemerkt, “die houwe niet zo van belangstellieng,

ze vaak voorbij fietsen, onderweg naar het leugenbankje.”

maakt niet uut or, laet mar gaen”.

We kijken nog eens goed rond, maar zonder resultaat.

We geven de moed niet op. Onze volgende stop is

P.s. Tijdens het interview werd plat Flakkees gesproken.

Melissant. Ook hier doen we navraag in de lokale kroeg. De

Vanwege de leesbaarheid zijn sommige delen naar het

kroegeigenaar verwijst ons naar de Nolledijk. Maar helaas:

Nederlands vertaald.

als we de dijk oprijden is het bankje leeg.

Waarom komen jullie hier bij elkaar? “Het is gewoon voor Na nog een loos verkenningsrondje, ditmaal door Dirksland,

de gezelligheid, we komen hier van maandag tot en met

vestigen we onze hoop op ‘Menheerse’. En daar, ter hoogte

vrijdag rond een uur of half vier bij elkaar. En zo rond een

van het Diekhuusplein, speelt zich een tafereel af waar we

uur of kwart voor vijf gaan de meesten weer weg, dan motte

op gehoopt hebben. Een groepje oudere heren zit op een

m’n thuus gaen ete. We hao het over van alles.” De heren

bankje. Een euforische stemming ontstaat bij ons in de

zijn allemaal met pensioen. “We nemen de laatste nieuwtjes

auto. We trekken de stoute schoenen aan en gaan met hen

met elkaar door. Wielle doen hier an lompe praet”, wordt

in gesprek.

lachend opgemerkt. “Mar wielle kenne wel veul beter praete as in Den Haeg daaro.” De heren merken op dat

tekst: Gert van Nieuwaal en Marijn Pannekoek foto: Gert van Nieuwaal

“Zeit, ha juule dat oak gezieje op ’t nieuws van die memo’s die kwiet raeke in Den Haeg?”

“Och je ken je wel overal druk over maeke joe, dienk an je harte!”

“Ja nou, ‘k geloave d’r niks van, ‘t is een tuugie daero.”

ze ook nieuwtjes ‘van het eiland’ met elkaar doornemen,

Waar moet je aan voldoen om bij jullie te mogen horen?

bijvoorbeeld als er mensen gestorven zijn.

“Je moet gewoon een beetje gezellig zijn. We roddelen niet, daar houden we niet van. Pas als er één weg is dan

Onder het interview hebben de heren ook nog volop

gaan we over die persoon praten… Vanmiddag hebben

contact met mensen die voorbij komen. Zo wordt naar een

we geen bijzondere nieuwtjes gedeeld.” Eén van de heren

dame geroepen die net bij Croissy vandaan komt: ‘Eej Rietje,

vertelt over het meest bijzondere nieuwtje van zijn dag.

hei je ut weer op?’ “Ja hoor”, zegt Rietje lachend. “Goed

“Ik vroeg an m’n vrouwe: as je noe zou motte kieze tussen

bekeke or, en wat gae joe hiernae ete, niks?” “Nou, ik moet

allêên op een twêêpersoonsbed of met z’n beien op een

eerst met mijn man om een vest”. “Ow”, merkt één van de

êênpersoonsbed? Gelokkig koos ze voor het leste”.

heren op, “ik zal wel wat voor je bewaere, goewd?”

Hebben jullie ook via whatsapp nog contact met elkaar? De Hoe ziet jullie groep er qua samenstelling uit? “In totaal zijn

heren lachen. “Nee or, ‘t is al aarg genog dat ik deze gasten

we met zo’n tien à twaalf man.” De leeftijd van de heren

hier iederen dag hier zie. Mènsen doen tegenwoordig appe

die we spreken varieert van 69 tot en met 74 jaar. “Je hebt

met mekaore terwiel je mekaore zit…..nou wielle praete

ook een groepje dat op het hoekje bij de Langeweg zit,

liejver op een normale maniere mit mekaore!”

die komen uit Sommelsdijk. Je kunt erbij gaan zitten hoor, het is geen haat en nijd onder elkaar. Maar je trekt als

Abrupt worden we eraan herinnerd: “De waarme prak

dorpsbewoners wel automatisch naar elkaar toe.” Eén van

staet op oengs te wachten.” Het is inderdaad kwart voor

de heren over Sommelsdijk: “De Voorstraete weet ik, maar

vijf geweest, we moeten dus al afronden. We bedanken de

vraeg mien niet hoe al die straeten vèrder daer hiete or.”

heren voor het interview!

45

De

grote DJ

Littel DJ LITTEL, AL BIJNA 25 JAAR EEN MUZIKAAL BEGRIP OP FLAKKEE EN VER DAARBUITEN. OF HET NU EEN BRUILOFT IS MET ZEVENTIG GASTEN OF EEN GROOT EVENEMENT MET 4000 BEZOEKERS: MET DEZE PARTY DJ ‘AAN DE KNOPPEN’ IS EEN TOF FEESTJE GEGARANDEERD! HOE IS ZIJN PASSIE VOOR MUZIEK ONTSTAAN? HOE WORD JE EIGENLIJK DJ EN HOE BLIJF JE ZO LANG AAN DE TOP? TROTS OP FLAKKEE VROEG HET DEZE FLAKKEEËNAAR!

tekst: Gert van Nieuwaal foto’s: Daniel Verkijk

B

EN JIJ TROTS OP FLAKKEE?

Wat maakt een DJ ‘goed’ in jouw visie?

“Jazeker! Ik ben geboren in Menheerse en

“Waar het om draait is dat je in staat bent op je publiek

getogen in Sommersdiek. Ik ben een rasechte

te lezen. Ik kijk per nummer wat er gebeurt. Het komt

Flakkeeënaar, in hart en nieren.” Gerco

aan op je talent, ik zou bijna zeggen dat het een gave

vertelt dat hij het eiland nooit zal verlaten. “Als ik weg

is. Wat bij mij ook helpt is dat ik veel ervaring heb. Ik

ben geweest en ik rij het eiland weer op, dan heb ik

steek ontzettend veel tijd en aandacht in mijn optre-

een gevoel van thuiskomen.” Hij begint te glunderen,

dens. Zo heb ik volgende week een feest waar de band

“Soms fiets ik door de polder naar mijn werk en dan

De Dijk ook speelt. Daar ben ik nu al mee bezig. ’s

kan ik zo enorm genieten van de omgeving, dat vind je

Morgens om 6.00 à 7.00 uur zit ik al vaak achter mijn

toch alleen op Flakkee?”

computer, dan werk ik aan mijn voorbereiding. Ik denk

Waar is jouw liefde voor de muziek ontstaan?

“Dan denk ik aan heel vroeger, toen we met de auto op vakantie gingen naar Frankrijk. Dan speelden we de casettebandjes van pa af, onder andere van Abba. Ik was degene die vroeger op school een klassenfeestje organiseerde en daar de plaatjes draaide.” Gerco zegt dat hij een jaar of 12 was toen hij echt aan de slag ging met het draaien van muziek. “Ik was vanaf die tijd alijd bezig met muziek en… dat is nooit meer gestopt.”

Hoe heb je uiteindelijk de stap gezet naar het vak van DJ?

na over het thema van het feest, welk publiek erop

Voor Gerco begon zijn carriére als DJ in ‘Le Bateau’ in

afkomt en ik zoek aansluiting bij de andere artiesten

Middelharnis. “Ik vroeg mijn broer, die daar als ober

die op zo’n avond spelen.”

werkte, of hij kon regelen dat ik mocht draaien. Dat werd mijn eerste optreden als betaalde DJ, dan praat

Draai je door heel Nederland?

je over maart 1995!” In het jaar 2000 heeft Gerco de

“Klopt, de meeste provincies heb ik wel gehad!” Daar-

bewuste keuze gemaakt om meer de kant op te gaan

naast draait Gerco ieder jaar tijdens de Après-ski in

van ‘feest DJ’. “Draaien op evenementen, Après-ski-

de Schatzi’s Bar in Kirchberg, Oostenrijk. Daar werkt

feesten, maar ook bruiloften, ik vind het nog steeds

hij samen met artiesten als Frans Duits, André Hazes

heerlijk om te doen!”

jr., Thomas Berge, Gerard Joling, Lange Frans en Paul Elstak. “Dit jaar draaide ik met Thomas Berge, ontzet-

“Het is mijn passie om mensen een geweldige avond te bezorgen en hen te vermaken” Hoe zou je jouw stijl als DJ omschrijven?

“Ik hou ervan om vlot en gevarieerd te draaien. Dat typeert mij als DJ.” Gerco wordt voor veel verschillende feesten gevraagd. “Dat maakt dat ik mijn stijl wel moet variëren. Een echte voorkeur voor een stijl heb ik niet, de meeste kennis heb ik van muziek uit de 90’s. Ik hou ook van discomuziek uit de jaren 70 en 80. Het is altijd mijn doel om de tent plat te spelen.” Volgende week draait Gerco op een feest waar 3000 man komen. “Dat is natuurlijk geweldig, maar een tof feestje op een bruiloft met zeventig mensen, daar kan ik even hard van genieten!”

tend leuk om te doen! Het is wel heel hard werken: drie dagen lang draai ik van 17:00 tot 01:00 uur nonstop, iedere anderehalve minuut een nieuw nummer!”

Hoe zie jij de toekomst als DJ? “Wat ik als DJ wilde behalen, heb ik behaald. Ik draai in mijn genre mee in de top van Nederland. Ik heb het idee dat ik nu in een leuke fase zit, ik groei nog steeds!

Ik heb ongeveer honderd boekingsaanvragen per jaar.

Maar zoveel doe ik er zelf niet, ik wil ook veel tijd in mijn gezin steken. Mijn gezin is voor mij het allerbelangrijkste! Als ik zelf niet kan dan vraag ik tegenwoordig iemand uit mijn netwerk. Ik word eigenlijk steeds meer een boekingsbureau. Dat vind ik ook ontzettend leuk om te doen!” Gerco lacht: “Ik denk absoluut niet aan stoppen hoor, sterker nog: ik zal altijd met muziek bezig blijven!”

47

Affekoatje lepelen

W

ie herinnert zich het nog, de verjaardag bij

gemaakt van alcohol en avocado’s. Omdat avocado’s in die

oma? De vrouwen bij de vrouwen en de

tijd nog zeer schaars waren, was het te kostbaar om het

mannen bij elkaar in de andere hoek van

drankje hier te maken. Daarom bedacht meneer Cooymans

de kamer? Blokjes kaas, schijven worst,

een variant door de avocado’s te vervangen door eieren.

jenevertje voor de heren en de dames aan een advocaatje?

De naam advocaat komt hoogstwaarschijnlijk dan ook door

Tegenwoordig zie je de jeugd geen advocaatje meer

de drank met avocado’s. Maar het is ook heel goed mogelijk

opsmikkelen. En dat is best jammer, want met een goed

dat het zijn naam te danken heeft aan advocaten die voor

gemaakt advocaatje is niks mis en het zou jammer zijn als

hun pleidooi hun keel nog even wilden smeren.

een lange traditie verloren gaat.

DE ADVOCAATFABRIEK IN MIDDELHARNIS Advocaat bestaat al sinds 1825. Het is bedacht door J.C.

In de tijd dat een affekoatje een vanzelfsprekendheid was

Cooymans. Zeelieden brachten een bijzonder drankje mee

op verjaardagen, werkte mijn moeder op de advocaatfabriek

uit waarschijnlijk Indonesië of de Antillen. Dit drankje was

De Kuyper in Middelharnis. Het familiebedrijf De Kuyper

tekst en foto: Anne-Marie Vermaat

RECEPT

is in 1695 opgericht en is sinds 1976 gevestigd in Middelharnis. Het is een innovatief internationaal bedrijf en naast diverse soorten advocaat worden er ook likeuren geproduceerd. Bij gelegenheid van het 300-jarig bestaan in 1995 ontving de onderneming het predicaat Koninklijk en werd de naam Joh’s de

M’n moeders advocaat maak je als volgt: BENODIGDHEDEN Een pan of kan Een hoge bus met stamper

Kuyper & Zoon BV vervangen door Koninklijke De Kuyper. In hetzelfde jaar werd branchegenoot Erven Warnink B.V. in Middelharnis overgenomen.

Een zeef INGREDIËNTEN

In Nederland lepelen we vooral van de dikke advocaat.

De dunne advocaat, die je kunt drinken, wordt vooral geëxporteerd. Het alcoholpercentage van advocaat ligt boven de 14 procent. Is dat percentage lager, dan heet het gele goedje ‘tokkelroom’.

Per jaar gaan er rond de 50 miljoen flessen van ons eiland naar meer dan honderd landen. De kans dat iemand, waar ook ter wereld, een Flakkees advocaatje neemt, is dus heel groot en dat is eigenlijk best TOF! Mijn moeder werkte op de ei-brekerij-afdeling. Je zou verwachten dat ze een paar flesjes van haar werk mee zou nemen om te serveren op een verjaardag,

13 eitjes 500 gr basterdsuiker 1 zakje vanillesuiker Halve liter citroenbrandewijn GEBRUIKSAANWIJZING Breek de eieren en zeef ze.

Doe de gezeefde eieren in de hoge bus.

Dan de vanille, basterdsuiker erbij en tot slot de brandewijn.

De melkkan met water tegen de kook aan brengen.

De bus in de melkkan zetten.

Stampen tot de advocaat dik genoeg is.

maar nee, ‘affekoat maek je zellef’. Mijn moeder

De advocaat nog een keer zeven.

was niet de enige die dat deed. Zover ik mij kan herinneren schonken al mijn tantes op verjaardagen eigengemaakte advocaat. Maar mijn moeder maakt nog steeds de allerbeste en de lekkerste advocaat.

Romig, glad en vol van smaak. En voor deze TOF maakt

Afkoelen en serveren met vers geklopte slagroom.

Een mooi ambachtelijk recept, maar ook best een klusje, dat gestamp.

ze een uitzondering en geeft ze haar geheim prijs!

vinden de chickies lekker or

Advocaat 2.0 Tegenwoordig hebben we geavanceerdere

BEREIDINGSWIJZE

keukenapparatuur en daarom hebben we ook

Doe alle ingrediënten in de kom.

een recept voor de snelle keukenprins(es):

Mix het tot een glad geheel.

Zet de kom telkens 20 seconden in de

VOOR 4 PERSONEN:

magnetron op 700 watt en roer tussendoor

Benodigdheden

tot het de juiste dikte heeft bereikt.

Magnetronbestendige kom Mixer

Afkoelen en serveren met kant-enklaar-geklopte slagroom.

INGREDIËNTEN 100 ml brandewijn 100 gr kristalsuiker Half zakje vanillesuiker 2 eieren

49

HELDEN VAN FLAKKEE

De kanjers van Calando

H

et begint al schemerig te worden als fotograaf

Wij dragen ook geen witte jassen en zelfs de consulterende

Corine en ik samen aankomen bij Calando. “Ben

artsen doen die hier uit. We hebben een gezamenlijke

jij hier weleens geweest?” vraagt ze aan me.

huiskamer waar samen gegeten en koffie gedronken wordt.

“Nee”, antwoord ik, “gelukkig niet.” We voelen

Daar ontstaan hele mooie contacten.”

allebei dat we op een punt staan een bijzonder huis binnen

Er is plaats voor vijf bewoners. Een verblijf varieert van

te gaan. Ik zie er eerlijk gezegd best een beetje tegenop,

een aantal uren tot bij uitzondering een aantal maanden,

een interview bij Calando. Ik ken het van naam, ik weet

maar gemiddeld drie weken. Voor een langer verblijf is dit

waar het staat en ik heb een vrouw gekend die er liefdevol

geen goede plek, omdat er geen dagbesteding is. “En als er

is verzorgd, de laatste weken van haar leven. En dat is mijn

sprake is van een langere levensduurverwachting, dan gaat

associatie met Calando: daar waar mensen waardig kunnen

men toch liever weer naar huis”, vult Marike aan.

sterven in een warme en liefdevolle omgeving.

“We zorgen niet alleen voor de bewoner, maar ook voor de

We hebben een afspraak met Marike van Veen, al 18 jaar vaste verpleegkundige bij Calando. Marike begrijpt mijn schroom en ontzenuwt die meteen: “Er overlijden hier mensen, maar er wordt hier geleefd tot het einde.

Daarnaast is Calando er ook voor tijdelijke opvang om de mantelzorger te ontlasten. Of als er thuis een crisissituatie is of de klachten thuis moeilijk te bestrijden zijn. Zodra de klacht weer onder controle is, gaat de bewoner weer naar huis. Ja, wij praten over bewoners en niet over patiënten”, licht Marike toe. “We willen zo veel mogelijk een gewoon huis zijn, met een gewoon huishouden, net als een gezin.

tekst: Lianne Mulder foto’s: Corine de Vries

familie. Wij nemen, indien gewenst, de zorg van de partner

doordrongen zijn dat het zwaar kan zijn. Het gaat nóóit om

over, zodat de partner weer partner kan zijn. Daarnaast

jezelf, maar de bewoner staat centraal met zijn/haar eigen

bieden we de familie een luisterend oor.”

wensen en behoeften. En soms sta je machteloos en kun je niet meer doen dan een hand vasthouden of arm om

Hospice Calando in Dirksland is opgericht op 1 juli 1998

iemand heen slaan. Maar dan is het ‘er zijn’ voldoende.”

doordat er in het ziekenhuis een behoefte aan palliatieve zorg ontstond. De bewoners worden verzorgd door 17

Elke zes weken wordt er een bijeenkomst georganiseerd

verpleegkundigen die 24/7-diensten draaien. Deze kunnen

voor de verpleegkundigen en vrijwilligers. Daar is ruimte

niet zonder de hulp van de ruim veertig vrijwilligers

voor toerusting en het delen van ervaringen.

die hand- en spandiensten verrichten. Ook zij draaien

Daarnaast is er een vrijwilligerscommissie, waar men altijd

mee in het 24/7-rooster. Bij de nachtdienst ‘slaapt’ de

terecht kan met vragen en problemen, als stukje nazorg

verpleegkundige beneden en de vrijwilliger boven. “Het

richting de vrijwilliger. “Daar moet je gebruik van maken als

heet dan wel slaapdienst, maar je slaapt niet echt. Je gaat er

dat nodig is, anders kun je het niet volhouden.” Vrijwilligers

op liggen dat je gelijk wakker wordt als er iets is.”

worden ingezet op hun wensen en talenten en hebben de

Deze avond heeft vrijwilliger Basti dienst.

vrijheid om hun grenzen aan te geven. Gemiddeld blijft een vrijwilliger vijf jaar. Er zijn er

Zij werkt al 13 jaar bij

twee die er al bijna 20 jaar

Calando.

werken.

Ik wil graag van haar weten

Het is een hechte groep en

hoe het is om vrijwilliger

blijkbaar wil men er lang

te zijn en hoe ze ertoe is

werken. Basti: “De meesten

gekomen om dat te worden.

zijn 50+. Dan is een stukje

“Mijn vader heeft hier gelegen

levenservaring een fijne

en ik maakte daardoor de

bijkomstigheid. Het is

andere kant mee. Ik vond het

hier overigens niet alleen

zo ontzettend mooi hoe ze

zwaarmoedigheid, hoor,”

hier omgaan met mensen in

benadrukt ze. “Met een lach

zo’n situatie, dat ik besloot

en een traan, zo noemen

mezelf als vrijwilliger op te

we dat. We vieren hier ook

geven. Het is heel mooi werk,

verjaardagen.”

het geeft veel voldoening om samen zorg te verlenen en iets te (kunnen) betekenen

We nemen afscheid en zijn allebei onder de indruk van zo

voor een ander. Onze missie is iemand in de laatste fase

veel warmte en naastenliefde. Wat kun je een geschenk

te helpen het iets beter te maken. Het goed en waardig te

zijn voor een

laten verlopen.”

ander als je je onbaatzuchtig

Voordat je als vrijwilliger aan de slag mag, heb je eerst

en belangeloos

een cursus gevolgd. Marike: “We bereiden de vrijwilligers

inzet en je jezelf

zo goed mogelijk voor. Niet alleen over de praktische

even helemaal

uitvoering, maar ook is het belangrijk dat ze er goed van

vergeet. Respect!

“Daar zit de uil, hij zegt geen woord.

Hoe meer hij zwijgt, hoe meer hij hoort.

En wat hij hoort, onthoudt hij goed.

Wijs is de mens die ‘t ook zo doet”.

51

TOFFE WHEELS: DE GO-RALLY

Rally rieje voor ‘t goeie doel

tekst: Gert van Nieuwaal foto’s: Gert van Nieuwaal en Daniel Hoek

‘HIER NAAR LINKS, DAARNA NA 750 METER NAAR RECHTS’. TWEE KLASSIEK ENGELS GEKLEDE HEREN HOUDEN ZICH GOED VAST ALS DE CHAUFFEUR DE INSTRUCTIES OPVOLGT EN ZIJN ENGELSE TAXI MET EEN FLINKE SNELHEID DOOR DE BOCHTEN STUURT. ‘DE ASTON MARTIN ZIT ONS NOG STEEDS OP DE HIELEN, HOE SCHUDDEN WE HEM AF?’ ‘RUSTIG BLIJVEN’, ZEGT DE ERVAREN

is best een uitdaging gebleken. Waar ga je beginnen en hoe ga je dat betalen?”

Bram zegt dat de Rotary over een goed netwerk beschikt. “We proberen om een zo mooi mogelijk evenement te organiseren tegen zo min mogelijk kosten zodat er zoveel mogelijk overblijft voor het goede doel. We hebben het evenement op onze eigen Rotary website geplaatst, een Facebook pagina aangemaakt en zijn daarna op zoek gegaan naar sponsoren.”

Bram vertelt dat ze erin geslaagd zijn om Vredestein als hoofdsponsor binnen te halen.

“Daarmee was de basis gelegd. Met behulp van ons netwerk en social media hebben we nog meer mooie sponsoren aan ons evenement

CHAUFFEUR, ‘GEEN REDEN VOOR

weten te binden. Zo kwamen we in contact

PANIEK’. MET EEN GESPANNEN BLIK

met Emile Koole, hij is voorzitter van Autoclub

TUREN DE HEREN DE HORIZON AF. ‘JA, DAAR IS HET CHECKPOINT, WE ZIJN ER BIJNA!’

I

s dit een bloedstollende beginscene van de nieuwe James Bond film? Raasden de Engelse taxi en de Astin Martin door de straten van London of op een filmset in

Hollywood? Nee hoor, dit tafereel speelde zich gewoon af op een polderweggetje tussen Battenoord en Melissant. Hoe dit mogelijk is? Op zaterdag 21 april organiseerde de Rotaryclub Goeree-Overflakkee een heuse rally. Zo’n vijftig prachtige auto’s reden mee in twee verschillende klassen: vintage en modern.

Trots op Flakkee was uitgenodigd om mee te rijden, Alex en Gert maakten die dag hun debuut in de rallywereld.

DE VOORBEREIDING Het is tien dagen voor de rally als we Bram Roos van de Rotary ontmoeten. We vragen hem hoe het idee van een rally op GoereeOverflakkee tot stand is gekomen. Bram vertelt dat de Rotary Goeree-Overflakkee jaarlijks een aantal evenementen organiseert met als doel om geld op te halen voor de medemens die dat goed kan gebruiken. “Voor dit jaar kwamen we op het idee om een rally te organiseren”, vervolgt Bram. “Leuk idee natuurlijk, maar het

Carwei in Dirksland. De voormalig voorzitter van deze oldtimerclub, Theo van Erkel, heeft voor ons de route helemaal uitgezet. Om een dergelijk evenement wat we voor de 1e keer op ons mooie eiland organiseren en goed onder de aandacht te brengen ontstond het idee om Trots op Flakkee te benaderen met de vraag om mee te rijden en een verslag uit te brengen!”

DE GOEREE-OVERFLAKKEE RALLY Zaterdagmorgen 21 april 2018. Frits Veringmeier, onze chauffeur en eigenaar van de prachtige klassieke Engelse taxi, kijkt met een geconcentreerde blik naar het uitgezette parcours voor hem. “Hou je goed vast, jongens, dit wordt een ruig ritje.” Wij kijken elkaar aan, “met zo’n klassieke auto moet dat toch wel meevallen?”

Burgemeester Ada Grootenboer lost het startschot en met een woeste brul komt de oldtimer uit 1973 in beweging. Frits blijkt – in plaats van een ‘rustige oldtimer rijder’ – opeens een fanatieke rallycoureur te zijn en laat de Engelse auto (en ons) alle hoeken van het parkeerterein van Tieleman Keukens zien. In no time rijden we over de finish en als klap op de vuurpijl volgt – totaal overwachts – een heuse remtest. Even valt er een stilte. We moeten ons even herpakken. Onze Engelse bolhoedjes rechtzetten. De gemixte geur van benzine, uitlaatgassen en verbrand rubber vult de auto.

53

“Zo”, zegt Frits, “dit was het eerste onderdeel van de rally,

de Flakkeese (tulpen)velden nog meer kleur. Vanaf

leuk hè!?” Alex knikt bevestigend en Gert glimlacht een

Ooltgensplaat verandert de manier van navigeren, we

beetje zenuwachtig. Als dit een voorbode is voor de rally,

rijden dan ‘van punt naar punt’. Daarbij moet de route zo

wat staat ons dan nog allemaal te wachten?

nauwkeurig mogelijk gevolgd worden, zoals ingetekend op

Met behulp van de zogenaamde ‘bolletje-pijlje navigatie-

het landkaartje dat is bijgeleverd. Met een lineaal en een

methode’ vervolgen we de rally. Met deze methode worden

vergrootglas stippelen we de route uit die ons uiteindelijk

de verwachte verrichtingen schematisch weergegeven door

eind van de morgen in de haven van Herkingen brengt.

een pijl. Frits legt uit dat we naast het navigeren ook goed de omgeving in de gaten moeten houden. “Op verschillende punten staan gele bordjes met een letter, die moet je meteen noteren op het formulier.”

Frits heeft veel ervaring in het rijden van rally’s, sterker nog: onze chauffeur blijkt een tweevoudig nationaal kampioen te zijn op dit gebied! Frits legt uit: “Je hebt in de rallywereld zogenaamde tourklasses en raceklasses. Bij de laatstgenoemde haal je elkaar ook in. Vandaag doen we het iets rustiger aan hoor, dit is een tourklasse.” Dat ‘rustiger aan doen’ blijkt in de praktijk echter wel mee te vallen, die dag halen we het maximale rendement uit de Engelse taxi.

DE ROUTE De ochtendroute gaat over de oostkant van het eiland,

Daar genieten we van een heerlijke lunch en we horen

via Stad aan ’t Haringvliet en Den Bommel komen we

een eerste tussenstand. Tot onze verrassing blijkt dat we

aan in Ooltgensplaat. Het schitterende weer geeft een

meedoen voor de prijzen!

extra dimensie aan deze rally, het felle zonlicht geeft Onze exacte vertrektijd in het middagprogramma is 13:34 uur. Vanuit Herkingen gaat de route naar Melissant. We hebben het al op de kaart gezien, vanmiddag staat de westkant van ons eiland op het programma. Natuurlijk genieten we van de prachtige omgeving, de gave auto’s, de mooie bloemen en de schitterende vergezichten die Goeree-Overflakkee ons te bieden heeft. Echter, Frits heeft ons aangestoken met zijn fanatisme van het rallyrijden en we zouden zomaar in de prijzen kunnen vallen!

Het is andere deelnemers ook opgevallen, de toffe gasten in die Engelse Taxi doen het best goed. Misschien dat ’s middags daarom vier auto’s ons fanatiek volgen?

Londense Taxi FX4DDR uit 1974 Dit is een 2,5 liter diesel, handgeschakeld met een vier bak. Nog een 100% Engels product met een Perkins motor,vier cylinders dus net een boot motor en een carrosserie uit Coventry.

Niets aan deze wagen is bekrachtigd, de Engelsen noemen het dan ook een real mens car to drive, aan het eind van een lange werkdag hadden de taxi drivers dan ook echt wel een pintje in een plaatselijke pub verdiend.

‘THE LAST POST’ Goedereede, het terras van de Gouden Leeuw bij de oude haven. Na een mooie wandeling door dit pittoreske stadje zit een wat ouder echtpaar lekker te genieten van het mooie weer en een drankje. Vlak voor hen speelt zich een boeiend tafereel af. Een splinternieuwe BMW X5 en een klassieke Jaguar parkeren vlak naast elkaar. De bijrijders stappen haastig de auto uit en komen bij de controlepost van de Rotary een stempel halen. Daar komt in de verte een zwarte auto aanrijden. Boven op het dak een verlicht bordje: Taxi. Aangekomen bij de controlepost stap een

sjiek geklede Engelsman uit de auto, hij groet iedereen beleefd, licht zijn bolhoedje even op en laat zijn formulier daarna stempelen. Hij stapt weer in en bij het wegrijden kun je de chauffeur nog horen zeggen: “Dit was de laatste controlepost jongens, op naar de finish!”

FINISH EN PRIJSUITREIKING De schitterende route van de rally eindigt op de Brouwersdam, op de Kop van het eiland. Na de finish worden alle auto’s schuin bij elkaar op de dam geparkeerd.

Daarbij wordt in één oogopslag duidelijk dat er prachtige auto’s meegereden hebben: van klassiekers uit de jaren 50 tot supersnelle moderne sportwagens. De autoliefhebbers kunnen hun hart ophalen. In het bijzonder valt ons een

zorgen we ervoor dat het balkon volledig ingericht kan

‘niet zo bijzondere auto’ op, een zilvergrijze Peugeot 206.

worden, zodat de bewoners daarvan kunnen genieten en

De twee dames die de rally in deze auto meereden hebben

bij mooi weer lekker naar buiten kunnen.” Na zijn inleiding

hun achterruit versierd met de toffe tekst: ‘We are not just

maakt Bram de winnaars van de rally bekend. “En de derde

married, we are just friends.’

plaats in de vintage klasse gaat naar de heren van Trots op Flakkee en Frits Veringmeier..” We zijn natuulijk supertrots

In Strandclub Zee vindt aan het einde van de middag de

op dit mooie resultaat!

prijzenuitreiking plaats. Gespannen wachten we af of we in de prijzen gevallen zijn. Bram Roos begint de prijsuitreiking

De eerste editie van de Rotaryclub Goeree-Overflakkee

door te vertellen over het goede doel waar de opbrengst

rally eindigt met een heerlijke barbecue. We hebben

van de rally naartoe gaat. “Bij woonvoorziening De

ontzettend genoten van deze dag! We willen de organisatie

Westplaat in Sommelsdijk proberen ze al jaren om een

complementeren met een goed georganiseerd evenement.

leuke inrichting te realiseren van hun balkon. Dit is tot op

Wat ons betreft zeker voor herhaling vatbaar, ook volgend

heden nog niet gelukt. Met de opbrengst van vandaag

jaar zijn we graag weer van de partij!

55

tekst: Kees van Rixoort foto’s: Leonard Braber

GRÔÔS het Flakkeese TOF(fee) bier

H

et is een allemansvriend die je van ’s ochtends tot ’s avonds kunt drinken. Er zit niet te veel alcohol in – 6 procent – en het heeft door de toevoeging van vanille en karamel een zoete, romige afdronk.

De smaak is toffeeachtig. Toffee? Tof hé. Dit is het bier dat Solaes brouwt voor TOF. Flakkees bier om trots op te zijn.

Daarom heet het ook Grôôs…

Het is het begin van een zonnige zaterdag, de eerste voorjaarsdag van 2018. Brouwer Jan-Willem Kramer is druk in de weer tussen de brouwketels en soms mysterieuze apparaten. Het ruikt naar mout in het onderhuis van Solaes.

Dampige wolkjes hangen boven de ketel waarvan het deksel openstaat: de maischketel. Er klinkt licht gesis.

De brouwer schudt een zak leeg door de opening. Het begin van Grôôs. “Dit is de basis voor een mooi TOF-biertje”, zegt Kramer met een brede lach. “Wat er allemaal in gaat? Diverse mouten: gerstmout en tarwemout. Verder havervlokken om een zachte afdronk te krijgen en een romig mondgevoel.

Straks voeg ik vanille en karamel toe, voor de toffeesmaak.

Even geduld…”

Portbier. Het alcoholpercentage is aanmerkelijk hoger en de smaak is heel anders. Datzelfde geldt voor de Smoky Stover, een andere special uit de Flakkeese brouwerij. Dit bier is voor WO2GO, de stichting die de jaren van de Tweede Wereldoorlog op Goeree-Overflakkee bestudeert, en binnenkort het tienjarig bestaan viert.

Grôôs, Goerees Portbier, Smoky Stover – het zijn maar een paar illustraties van het feit dat Solaes met beide voeten op eilandelijke grond staat. Zonder overigens met de reguliere bieren onopgemerkt te zijn gebleven aan de overkant. Niet voor niets won ‘onze’ brouwerij de Zuid-Hollandse variant van de Beerwulf-wedstrijd, op basis van stemmen uit het bier minnende publiek.

Vijf of zes fusten Grôôs staan er klaar op 2 juni, naast de nodige 75 cl-flessen voor de liefhebbers die de smaak aan de haven van Middelharnis te pakken hebben gekregen en thuis het grote genieten nog eens willen herhalen. Wacht niet langer, giet het TOF(fee)-bier maar naar binnen.

Eerst moet het beslag van mouten en vlokken anderhalf uur op temperatuur komen in de maischketel. Het resultaat is wort: het zetmeel is omgezet in suikers. “Dat heb je als basismateriaal nodig”, zegt de brouwer, die voor het gemak alvast het vervolg van het brouwproces schetst. “Dan gaat het naar de kookketel, de bostel blijft achter. Na het naspoelen gaan we koelen en voegen we hop, vanille en karamel toe. Tot slot komt er in de gisttank gist bij. Ik gebruik Ierse gist voor dit bier, vanwege de romigheid.”

BOTTELEN EN FUSTEN Een week of zes later is het TOF-bier klaar en kan het bottelen en fusten beginnen. Mooi op tijd om Grôôs te presenteren op de Menheerse Havendag. De 500 liter bier uit Sommelsdijk is direct drinkbaar en zal naar verwachting snel uitverkocht zijn, zeker als het zonnetje lekker schijnt en de kelen dorstig zijn op die eerste zaterdag van juni. Kramer: “Het is bier dat een breed publiek zal aanspreken. We maken ook zware varianten, maar het TOF-bier is licht en vriendelijk.

Het is een porter, een bier in Engelse stijl.”

Om te bewijzen dat Solaes ook raad weet met zwaardere bieren, laat de brouwer iets proeven uit de ketel met Goerees

Hoe komt dat nou tot stand, het idee om een speciaal TOF-bier te brouwen? “Volgens mij tijdens een proeverij, een dranksessie, met de mannen van TOF. Ik zal geen namen noemen”, zegt Solaesbrouwer Jan-Willem Kramer. “Ach, de paden van TOF en Solaes kruisen elkaar nogal eens…” Daar komt nog bij dat de lancering van TOF Magazine 5, in een overvol proeflokaal van Solaes, ook de gelegenheid bleek om bekend te maken dat er een speciaal TOF-bier zou verschijnen. De rest is geschiedenis, zeggen ze tegenwoordig.

57

dankie!

TOF magazine #6 is mogelijk gemaakt door de onderstaande toffe sponsoren:

HOOFDSPONSORS: ZEELENBERG ARCHITECTUUR & TRUST REPAIR BV JK Leesmappen - De Klepperstee - Sfa Print - Adviesgroep De Vogel - T-Toys Van Rossum Makelaardij - Brasserie ‘t Vingerling - Het Huis van Jansen - JD Repair Leutug - Ria Tiggelman - Mondhygiëne prakijk ‘t Lesje - Adrie en Joke Schipper Tieleman Keukens - Grenen & Zo - Barbara’s Hairfashion - Bezuijen Bemiddeling M.M.Lab - Vogelcentrum GO - Dynamic Motion - Lodder Financials - WeDesignit Groenendijk coaching - Molenzicht - Neptune Maritime Consultancy - Restaurant De Zeemeeuw - De Vos Financiële Diensten - Potterie KLEInschalig - Troella

1 2

Oplossing Crypt-go-gram

S J

I

E

3

5

V

L

I

E

G

K V

A

E

E

K

6

E

14

R I

12

S

E

O U W E

R

O

E

V

U R

K

R 19

M 21

K

B

G G E

I

G L

M

S

I

D A M

U

A

18

R

H

K

A

N

E

L

I

S

E N

29

N

K 20

M

22

E 24

E

E

U

R T

T

16

K

T

O

G 27

U

N

A

E

E

U

H

O

Z

L

C

L O

D

U U

V

D

D E

E

J

T

J E

R

8

N

L

B

N

11

K 15

W I

U J

O

E 17

S

E

I

T P A

I 9

H

J

S F 13

K

P

C

E

N

7

S

T K

4 A

R

E R

K 10

T I

L

L

U

I

K

Z

T

I

28

P

T

K

L

E

I

E

G

N

E N

T

30

I

E S

23

E

M

25

U

A K 26

E L

G

L U

F

I

E

R G

S

KRUUKPLAETJES

pliieees?

Willie ongs spekke?

We zijn druk aan het sparen voor TOF magazine #7, maar de spaarpot kan nog wat gevuld worden.

We willen namelijk graag een vervolg kunnen geven aan dit positieve initiatief. Daar hebben we financiële hulp voor nodig. Ben jij ook Trots op Flakkee? Dan kun je ons sponsoren! We bieden diverse sponsorpakketten aan. Kortom, de mogelijkheden zijn eindeloos... net als de trots op ons mooie eiland!

Let wel: sponsor ben je niet voor het leven, maar voor één of twee edities.

TOFFE VRIEND € 100,00 Je krijgt 25 exemplaren van TOF magazine. Redactionele aandacht op Facebook, naamsvermelding op onze website en in het magazine.

TOFFE DEAL € 250,00 Je krijgt 100 exemplaren van TOF magazine. Redactionele aandacht op Facebook, naamsvermelding op onze website en in het magazine.

TOFFE PEER € 500,00 Je krijgt 100 exemplaren van twee edities van TOF magazine. Redactionele aandacht op Facebook, naamsvermelding op onze website en in beide magazines.

TOFFER KENNIE € 1.000,00 Je krijgt 250 exemplaren van twee edities van TOF magazine Fotorapportage in uw bedrijf. Redactionele aandacht op Facebook, naamsvermelding op onze website en in beide magazines.

Mail naar info@trotsopflakkee.nl met als onderwerp ‘sponsor’. Je maakt onze dag onwijs TOF als je ons met een financiële bijdrage wilt helpen. Namens TOF en alle maense van Goeree-Overflakkee alvast buutegeweun bedankt!

59

info@trotsopflakkee.nl www.trotsopflakkee.nl