Vergi Hukuku 7 - Vergi Alacaginin Korunmasi

7. Bölüm

Vergi Alacağının Korunması

Dersin Planı I. Vergi Alacağının Güvence Altına Alınması 1. Tahakkuk zamanaşımı 2. Tahsil zamanaşımı 3. Zamanaşımının durması/kesilmesi II. Vergi Alacağının Tahsilini Garanti Altına Almaya Yönelik Önlemler 1. Mükelleften teminat veya kefil göstermesinin istenmesi 2. İhtiyati tahakkuk 3. İhtiyati haciz 4. Yurtdışına çıkış yasağı 5. Rüçhan hakkı, hükümsüz sayılan işlemler 6. Takas (ödeşme) 7. Diğer önlemler III. Vergi Alacağının Değerinin Korunması 1. Gecikme faizi 2. Gecikme zammı IV. Vergi Alacağının Zorla Tahsil Edilmesi 1. Zorla tahsil şekilleri 2. Haciz işlemleri 3. Ödeme emrine karşı dava açılması 2

1. Vergi Alacağının Güvence Altına Alınması a. Tahakkuk Zamanaşımı • Vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından başlayarak 5 yıl içinde tarh ve mükellefe tebliğ edilmeyen vergiler, tahakkuk zamanaşımına uğrar (VUK m.

114).

• 5 yıl • GV, KDV, VİV, EV • Ör: 2010 yılında elde edilen bir gelirin zamanaşımına uğraması için, 2011 takvim yılının 1 Ocak-31 Aralık arasında tarh edilmemiş olması gerekir.

b. Tahsil Zamanaşımı • Vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılının başından başlayarak 5 yıl geçmesi ile tahsil edilemeyen vergiler, tahsil zamanaşımına uğrar (AATUHK m. 102).

• 5 yıl • Ör: 2014 yılı geliriyle ilgili 2015 yılı Mart ayında gelir vergisi 1. taksiti ödenmezse, bunun zamanaşımı, 2016 yılı başında işlemeye başlar ve 2020 yılı sonunda tamamlanır.

3

c. Zamanaşımının Durması ve Kesilmesi • Zamanaşımının Durması • • •

Takdir Komisyonuna Gitme AATUHK m. 104’deki haller (Ör: Yabancı memlekette bulunma) Süre durur, sonra kaldığı yerden devam eder

• Zamanaşımının Kesilmesi • • •

Tahsil zamanaşımında AATUHK m. 103’deki haller (Ör: Ödeme emri tebliği) Kesilen zamanaşımı takip eden yılın başından itibaren tekrar sıfırdan işlemeye başlar

• Farkı • •

Durma: Süre kaldığı yerden devam eder Kesilme: Süre başa döner

• Hukuki Sonuçları • •

Tahsil Zamanaşımı: Borç tabi borç (eksik borç) olur, mükellefe kalmış Tahakkuk Zamanaşımı: Hüküm yok, mükellefe kalmış

4

5

6

7

8

2. Vergi Alacağının Tahsilini Garanti Altına Almaya Yönelik Önlemler a) Mükelleften Teminat veya Kefil Göstermesinin İstenmesi • AATUHK m. 9-20 • Vergi ziyaına konu bir fiil veya kaçakçılık hallerine giren bir eylem nedeniyle resen veya ikmalen vergi tarhına başvurulmuşsa (VUK m. 344, 359), vergi dairesi mükelleften teminat istemek zorunda • Teminat miktarı, yetkili memurca belirlenen tahmini bir tutar (para, banka mektubu, tahvil veya bono) • Borçlunun ikametgahının olmaması kamu alacağının tahsili açısından tehlike arz ediyorsa, vergi idaresi teminat isteyebilir • Borçlu teminat sağlayamazsa, kefil gösterebilir

9

10

11

b) İhtiyati Tahakkuk Uygulamasına Gidilmesi •

Kamu alacağını koruma amacına yönelik bir izleme

•

Vergi idaresince, henüz tahakkuk etmemiş vergi alacağı için derhal

•

Sadece vergi alacakları için

•

VD müdürünün isteği, Defterdar veya VD başkanının kararı ile gidilir

•

İhtiyati Tahakkuk Nedenleri (AATUHK m. 17): • • • • •

•

Teminat istenmesini gerektiren hallerin varlığı Borçlunun ikametgahının olmaması Borçlunun kaçma, mallarını kaçırma, hileli yollara başvurma ihtimalinin olması, Mal bildiriminde bulunmaması veya eksik bildirmesi Teşebbüsün muvazaalı olduğu ve hakikatte başkasına aidiyeti hakkında deliller elde edilmesi.

İhtiyati haciz ile birlikte işlerlik taşır, ihtiyari haciz de varsa karşı 15 gün içinde vergi mahkemesinde dava açılabilir 12

c) İhtiyati Haciz Uygulamasına Gidilmesi •

Alacaklının para alacağının zamanında ödenmesinin güvence altına alınması için, borçlunun mallarına geçici olarak hukuken el konulması

•

İhtiyati Haciz Nedenleri (AATUHK m. 13): • • • •

İhtiyati tahakkuk nedenlerinden olan teminat, ikametgah, kaçma ihtimali, mal bildirimi ile ilgili durumlarda, Teminat veya kefil gösterilmemesi veya kefilin kabul edilmemesi, Kamu davası açılması, Bazı hükümsüz sayılan tasarrufların yapılması,

•

Alacaklı idarenin en büyük mülki amirinin kararı gerekli

•

Borçlu 15 gün içinde vergi mahkemesinde ihtiyati haciz nedenlerine karşı itiraz edebilir

•

Tahakkuk ve tahsil aşamasındaki alacaklar için gidilebilir 13

d) Yurtdışına Çıkış Yasağı • Anayasa m. 23: “Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, vatandaşlık ödevi ya da ceza soruşturması veya kovuşturması sebebiyle sınırlanabilir.”

• Hürriyeti bağlayıcı suçlar (VUK m. 359, 362, 363) bakımından, hakim kararı olması durumunda mükellef yurt dışına çıkamaz

• VUK m. 359, 362, 363: Kaçakçılık, Vergi Mahremiyetini İhlal, Mükellefin Özel İşlerini Yapma

14

e) Rüçhan Hakkı, Hükümsüz Sayılan İşlemler • Borçlunun mallarının haczi veya iflası durumunda,

• Eğer idarenin yanında başka alacaklılar da varsa, vergi idaresinin öncelik hakkı vardır (AATUHK m. 21)

15

16

17

f) Takas (Ödeşme) • Vergi idaresi, mükellefe iade etmesi, gereken bir borcu olduğunda, bu iadeyi yapmadan önce, mükellefin vadesi gelmiş bir alacağı olup olmadığını araştırır • Mükellefin idareye borcu varsa, bunu alacağına mahsup eder (AATUHK m. 23) • Amaç: Vergi alacağını tahsil için güvence önlemi

18

g) Diğer Önlemler •

Tasfiye memurlarının müteselsil sorumluluğu (AATUHK m. 32, 33)

•

Ltd. şirketlerde ortakların payları oranında şahsi mallarıyla sorumluluğu (AATUHK m. 35)

•

Kanuni temsilcilerin sorumluluğu (AATUHK m. 35)

•

Tüzel kişilerde birleşme, devir ve şekil değiştirme durumlarında eski tüzel kişinin borçları ile ilgili sorumluluk (AATUHK m. 36)

19

3. Vergi Alacağının Değerinin Korunması a) Gecikme Faizi • Tahakkuku geciktirilen vergi alacakları için (VUK m. 112) • Re’sen, ikmalen veya idarece tarha gidildiğinde, • Vergi ve cezaya ilave olarak • Aylık gecikme faizi oranı %1,6 • Faizin uygulanacağı süre: • Ör: 24 Şubat’ta KDV beyannamesi verilmedi, vergi idaresi 1 Nisan’da re’sen tarh etti, 15 Nisan’da mükellefe tebliğ edildi: • Mükellef dava açmazsa, 30 gün içinde tahakkuk eder: 15 Mayıs • Gecikme faizi dönemi: 27 Şubat (26 Şubat ilgili dönemin KDV beyannamesinin verilmesinin son günü) - 15 Mayıs

20

b) Gecikme Zammı • Tahsil aşamasıyla ilgili (AATUHK m. 51) • Miktar kesinleşmiş ama zamanında ödenmeyen bir vergi borcu var.

• Aylık oranı %1,6 ve günlük hesaplanır.

• Vergi ziyaı cezası için de uygulanır, diğer cezalarda uygulanmaz.

• Aleyhe mahkeme kararı varsa, mükellefe tebliğinden sonra 30 gün içinde ödemezse, gecikme zammı işlemeye başlar.

• Ör: Vergisini 4 ay 5 gün geç ödeyen mükellef için, 4 ay 5 günlük gecikme zammı uygulanır.

• Gecikme faizi üzerine, gecikme zammı uygulanmaz.

21

22

23

4. Vergi Alacağının Zorla Tahsil Edilmesi a) Zorla Tahsil Şekilleri • Kesinleşmiş veya tahakkuk etmiş bir vergi borcu vaktinde ödenmezse, vergi dairesi zorla tahsil eder.

• Üç şekilde yapılır: 1. Teminat gösterilmişse; teminatın paraya çevrilmesi veya kefilin takibi - Yazıyla 15 gün içinde borcun ödemesi istenir.

2. Mallarının haczedilerek paraya çevrilmesi - Borçluya ödeme emri gönderilir: -- 15 Gün içinde öde, -- mal beyanında bulun veya -- Vergi Mahkemesi’nde dava aç -- Yoksa 3 aya kadar hapis cezası verilecek

- Mal beyanında bulunmazsa, icra tetkik hakimine bildirilir, hapis kararı alınır, 3 ay, Cumhuriyet Savcılığı derhal uygular.

- Gerçeğe aykırı mal bildirimi; 3 aydan 1 yıla kadar hapis

3. Borçlunun iflasının istenmesi - Borçlunun iflasa tabi olması kişilerden olması gerekir.

24

25

26

b) Haciz İşlemleri • • • •

AATUHK m. 62-99 Borçlunun ödeme emrine rağmen borcunu ödememesi halinde Mahallin en büyük vergi memuru tarafından başlar Haczedilemeyecek mallar, kısmen haczedilebilen gelirler, menkul malların haczi, gayrimenkul malların haczi kanunda düzenlenmiş • Borçlu “tahsile engel olma” suçunu işlerse, 6 aydan 3 yıla kadar hapis • Borçlu borcunu karşılayamazsa “aciz halinde” sayılır • Borçlu 5 yıl boyunca izlenir: • Bu süre içinde; mal artışlarını bildirmezse 1 yıla kadar hapis cezası

27

28

29

c) Ödeme Emrine Karşı Dava Açılması • 3 Nedenden biri varsa 15 gün içinde alacaklı tahsil dairesinin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesine dava açılabilir:

• •

• •

• «Böyle bir borcum yok» • «Böyle bir borcum vardı, ama kısmen veya tamamen ödedim» • «Borç zamanaşımına uğradı» (AATUHK m. 58) Açılan dava verginin tahsilini durdurmaz Vergi mahkemesi 7 gün içinde karara bağlamak zorunda (İtiraz-Temyiz yolu açık) Mükellef davayı kaybederse: Normal borcunu %10 zamlı öder (Haksız Çıkma Tazminatı) Borcun tebliğden itibaren 15 gün içinde ödenmesi veya mal bildiriminde bulunulması gerekir, yoksa 3 ay hapis, haciz veya iflas uygulanabilir

30

31

32

Bilgilendirme Bu notlar; özet niteliğinde olup, derste takip edilen «Nurettin BİLİCİ, Vergi Hukuku, Savaş Yayınları, Ankara, Eylül 2020; Erdoğan ÖNER, Vergi Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara 2019; Yusuf KARAKOÇ, Genel Vergi Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, Ekim 2019 » adlı kaynaklardan yararlanılarak hazırlanmıştır.

Konular hakkında detaylı bilgi ve sınav sorumluluğu için kitabın ilgili kısımlarının okunması gerekmektedir.

İyi çalışmalar.

33