Μακρόπουλο
Πώς ένας άνθρωπος των θετικών επιστημών
επέλεξε να ασχοληθεί με τη λογοτεχνία;
Βιβλία διάβαζα πάντα. Άρχισα να γράφω δικές
μου ιστορίες από το λύκειο. Οπότε μάλλον ήρθε
φυσικά. Ξεκίνησα ως μεταφραστής. Κάποια
στιγμή το 1995 βγήκε το πρώτο μου βιβλίο. Κάπως
έτσι άρχισα να ασχολούμαι με τη λογοτεχνία επαγγελματικά.
Φαίνεται πως προτιμάτε τη φόρμα της νουβέλας, σε σχέση με αυτή του μυθιστορήματος. Πού οφείλεται αυτό;
Γράφω πολύ, αλλά δεν γράφω μεγάλες ιστορίες. Το μυθιστόρημα θεωρώ πως είναι κάπως σαν τέρας· τα καταπίνει όλα. Αυτό το είδος εμένα δεν με αντιπροσωπεύει, δεν μου αρέσει, δεν μου βγαίνει, τέλος πάντων. Δηλαδή, όταν κάτι μπορώ
να το πω σε πέντε λέξεις, βαριέμαι να το πω σε είκοσι. Ξεκινάω να γράφω μια ιστορία και ό,τι εννοείται το αφήνω. Κάπως έτσι η ιστορία γίνεται νουβέλα. Άρα, είμαι μάλλον νουβελογράφος. Το μυθιστόρημα θέλει άλλον τρόπο, άλλον χρόνο.
Είμαι και λίγο ανυπόμονος, θέλω να δω πώς θα πάει το τέλος.
Ο συγγραφέας Μιχάλης Μακρόπουλος τι επιλέγει να διαβάσει ως αναγνώστης;
Διαβάζω πολλά και διάφορα ανάλογα με την περίσταση. Όταν έγινα συνειδητός αναγνώστης, η μεγάλη μου αγάπη ήταν το fantasy
και το science fiction. Ο αγαπημένος μου, δηλαδή, συγγραφέας από τα 14 έως τα 21 ήταν ο Stephen King, του οποίου έχω μεταφράσει 17 βιβλία.
Σταδιακά, αυτό όλο διευρύνθηκε. Μετά, χώρεσαν
όλα μέσα. Οι δικές μου καταβολές - δηλαδή από πού ξεκίνησα εγώ ως αναγνώστης - είναι στην ξένη λογοτεχνία. Τον Παπαδιαμάντη που τον αγαπάω πάρα πολύ, προσωπικά τον «κατάλαβα»
βαθύτερα από τα 40 και μετά. Τώρα τον θεωρώ τον καλύτερο Έλληνα διηγηματογράφο.
διαβάΖΩντας
6
Φέτος στο πλαίσιο των Νέων Προγραμμάτων Σπουδών κληθήκαμε να μελετήσουμε ένα αυτοτελές λογοτεχνικό έργο. Όπως ήδη
γνωρίζετε, επιλέξαμε “Το δέντρο του Ιούδα”.
Κ. Μακρόπουλε, μιλήστε μας για το βιβλίο
σας, ποιο ήταν το έναυσμα της συγγραφής
του; Τι σας ενέπνευσε, δηλαδή, να γράψετε
την συγκεκριμένη ιστορία;
Είναι κάπως αστείο το πώς έγραψα την ιστορία.
Ένας εκδοτικός οίκος που έδωσε σκανδιναβικά
μυθιστορήματα, για να τα διαβάσω και να γνωμοδοτήσω σχετικά με το αν αξίζει να μεταφραστούν στα ελληνικά. Είχα διαβάσει εκείνη την περίοδο 8-10 σκανδιναβικά μυθιστορήματα με θέμα δολοφονίες. Κάπως μου προέκυψε η σκέψη να γράψω
και εγώ μια αστυνομική ιστορία. Δεν υπήρχε
ακόμα ιστορία, αλλά το πρώτο που αναρωτήθηκα
ήταν ποιος θα ήταν ο τίτλος αυτού του βιβλίου. Το
δέντρο του Ιούδα μου φάνηκε τέλειος τίτλος για
αστυνομική ιστορία. Αυτό που μου έλειπε ήταν η ιστορία. Ξεκινάω να γράφω, λοιπόν, και γράφοντας μου ήρθε μετά και η ιστορία .
Γιατί επιλέξατε να διαδραματίζονται τα γεγονότα στο Δελβινάκι;
Στο Δελβινάκι βρήκα έναν τόπο, για να στήσω μια μυθοπλασία. Αυτό που γράφω δεν είναι αυτό που θα έγραφε ένας ηπειρώτης λογοτέχνης. Βρήκα έναν ξένο τόπο στην Ήπειρο, για να διαδραματίζο-
νται οι δικές μου ιστορίες για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ποιο είναι το αγαπημένο σας σημείο στο βιβλίο και γιατί;
Ο Λιάκος κάνει βόλτες στο Δελβινάκι τις οποίες
κάνω κι εγώ. Ανεβαίνει στον Αϊ Θανάση, πηγαίνει στο Αγνάντι, στον Αϊ Δημήτρη. Οπότε μπορώ να σου πω ότι αγαπάω τις βόλτες του ήρωά μου.
Αυτό είναι το ένα. Κάτι άλλο που νιώθω κοντά μου είναι η σχέση του Λιάκου με τη γυναίκα του αστυνόμου. Αυτήν την υπόγεια σχέση που υπάρχει. Υπάρχει ένα μικρό φορτίο, ένας ηλεκτρισμός που όμως είναι αόριστος. Δρα μάλιστα καταλυτικά στην απόφαση που παίρνει στο τέλος ο ήρωας να θυσιαστεί για να προστατεύσει αυτή τη γυναίκα.
Γνωριμία με τον συγγραφέα
7
Μπήκεσ΄έναμαγαζίμερούχα.[…]“
Νασαςτατυλίξω;”τονρώτησε.“Άσε,θαβάλωκάρτεςμέσα”.
Δενείχεσκεφτείακόματιθαέγραφε. Έπρεπεναχωρέσειστιςευχέςτουό,τιένιωθεγι΄αυτές. Όλητηναγάπητου.Ήθελεσκέψη.(σ.43)
Είναι Παραμονή Χριστουγέννων και ο Ηλίας - μόνος του και μακριά από τις αγαπημένες κόρες
του - προσπαθώντας να επουλώσει τις πληγές γράφει την κάρτα με τις ευχές. Ετοιμάσαμε την
κάρτα του Ηλία για τις κόρες του αξιοποιώντας ψηφιακά το πρόγραμμα canva.
διαβάΖΩντας
διαβάΖΩντας
Κρίστυ Νούσια
Εξ αποστάσεως ευχές για τα Χριστούγεννα…
8
Εξ΄αποστάσεως ευχές για τα Χριστούγεννα Άννα Μπότσιου Αδαμαντία Παπάζη Θεοδώρα Ναστούλη 9
Αποχαιρετιστήριο γράμμα
Αγγελικούλα μου, Μαράκι μου, Έφυγα. Αν και πριν λίγο καιρό μάζεψα τις βαλίτσες μου είχα φύγει πολύ νωρίτερα. Δεν ήμουν πια ο
Λαμπρινή Ντοβώνη
Ηλίας, ο μπαμπάς που ξέρατε και αγαπούσατε, αλλά ένα πληγωμένο αγρίμι, παγιδευμένο και αποπρο -
σανατολισμένο, αλυσοδεμένο με τα δεσμά να είναι οι ίδιες του οι σκέψεις.
Έχασα τον εαυτό μου. Φεύγω για να τον ξαναβρώ.
Δε ζητάω να με συγχωρήσετε αλλά να με καταλάβετε. Από μία ζωή που με πλήγωσε, είστε η μοναδική
αχτίδα χαράς, το μόνο που μου έχει απομείνει. Τα μάτια σας, ή τουλάχιστον η θύμησή τους ζεσταίνει
την καρδιά μου, οι αναμνήσεις μας γίνονται η γλυκιά μου συντροφιά στα μοναχικά απογεύματα του
χιονισμένου Νοεμβρίου.
Αγγελική μου, μην παραμελείς εντελώς τη σχολή σου. Μαράκι μου, το σχολείο και τα φροντιστήρια
σου μπορεί να σε κουράζουν, αλλά θα σου δώσουν τα εφόδια για την καριέρα των ονείρων σου, όποια
και αν είναι αυτή. Να είστε αγαπημένες, να αντιμετωπίζετε τη ζωή με χαμόγελο και να μην ξεχνάτε
να δείχνετε και την αγάπη σας στη μαμά. Μπορεί να μην είμαι εκεί, αλλά η καρδιά μου είναι πάντα
μαζί σας. Σας λατρεύω και δεν βλέπω την ώρα να σας ξαναδώ.
Υ.Γ.: Όταν μου λείπετε, κοιτάω τα αστέρια και θυμάμαι τον ξάστερο ουρανό που κοιτούσαμε με τις ώρες τα καλοκαίρια, τρώγοντας παγωτό και παίζοντας επιτραπέζια. Με ζαλίζει ευχάριστα η νοσταλγία, η
ευτυχία που μας κατέκλυζε τότε… Αν κοιτάξετε και εσείς, για εκείνη τη στιγμή, αν και τόσο μακριά, θα είμαστε ενωμένοι και ευτυχισμένοι, έστω και για λίγο, δεμένοι με αυτή την τρυφερή μας ανάμνηση Μου λείπει η αγκαλιά σας… Μπαμπάς Αγαπητά μου κορίτσια, Όπως και οι ίδιες συνειδητοποιήσατε, πήρα την απόφαση να επιστρέψω στο πατρικό μου σπίτι στο χωριό. Ήταν μία απόφαση εξαιρετικά δύσκολη διότι στην παρούσα φάση της ζωής μου δεν ήξερα τι ήταν καλύτε-ρο για εμένα, τι θα με έβγαζε από το αδιέξοδο στο οποίο η ζωή με οδήγησε. Γι’ αυτόν τον λόγο ήθελα να το μάθετε εσείς πρώτες, για να σας δείξω πως το γράμμα είναι η απόδειξη του ότι δε σας παράτησα και ότι πάντα θα σας σκέφτομαι. Μην κατακρίνετε
Άγγελος Θέμελης
Συνεχίστε τη ζωή σας σα να μη συνέβη τίποτα, συνεχίστε να προοδεύετε … Ελπίζω να καταφέρω να σας ανταμώσω σύντομα! Σας αγαπώ πολύ.
διαβάΖΩντας
τη μητέρα σας για τη φυγή μου. Αντιθέτως, να την αγαπάτε γιατί και αυτή σας λατρεύει. Τέλος, δε θέλω να πτοείστε.
10
Αγαπημένα μου κορίτσια,
Το χαρτί αυτό δεν περιέχει τίποτα άλλο πέρα από μία σύντομη απολογία, καθώς οι σκέψεις μου είναι τόσες πολλές που δεν μπορούν να αποτυπωθούν με λόγια. Το ξέρω, το να φύγω ήταν η εύκολη λύση, ίσως όμως
και η μοναδική. Αφού έχασα τη δουλειά μου συνειδητοποίησα πως δεν μπορούσα να προσφέρω τίποτα στη οικογένειά μας εκτός από την ενοχλητική παρουσία μου στον καναπέ του σπιτιού, αγκαλιά με το τηλεκοντρόλ και αντίκρι στην τηλεόραση, που μόνο βοηθητική δεν ήταν ειδικά για τη μητέρα σας. Όσα συνέβησαν ήταν απλά η αφορμή για μένα να συμβάλλω στη ζωή σας έστω και με την απουσία μου. Είναι μία δύσκολη στιγμή, αλλά πιστεύω πως είναι το καλύτερο για όλους μας. Μαρία, θα μου λείψει να σε βλέπω καθημερινά να μεγαλώνεις και να εισέρχεσαι σιγά σιγά σε έναν καινούριο κόσμο. Το λύκειο είναι μια δύσκολη περίοδος μικρό μου κοριτσάκι, αλλά πιστεύω σε εσένα και είμαι σίγουρος πως θα πε-τύχεις
όλα όσα ονειρεύεσαι. Για ‘σένα Αγγελική μου είσαι μία ώριμη γυναίκα πια και νιώθω περήφανος που είμαι πατέρας σου. Συνέχισε να προοδεύεις στη ζωή και στις σπουδές σου, θα τα καταφέρεις! Να ξέ-ρετε πως δεν θα σταματήσω ποτέ να σας αγαπώ, ούτε εσάς ούτε τη μητέρα σας. Να τη βοηθάτε σε όλα και να είστε πάντα αγαπημένες. Συγγνώμη που φεύγω, γνωρίζω ότι σας στενοχωρώ, αλλά δεν χανόμαστε, σύντομα
θα έρθω να σας επισκεφθώ.
Αγαπητά μου κορίτσια,
Σας λατρεύω, ο μπαμπά σας.
Λυδία Γκαρόζη Ηρώ Ευσταθιάδη
Ξέρω ότι αυτή την αλλαγή μπορεί να μην την έχετε συνειδητοποιήσει, ούτε χωνέψει ακόμη, είναι ένας προσωρινός αποχωρισμός που θα μου στοιχίσει πολλά, με πιο βασική την απώλεια του να είμαι εκεί ως πατρική φιγούρα και για τις δυο σας. Σας θαυμάζω για την δυναμικότητά, την αυτοπεποίθηση, την αισιοδοξία, την ρεαλιστικότητα, κοινά χαρακτηριστικά τα οποία αναγνωρίζω ήδη από την παιδική σας ηλικία και ας μην ξεχνάμε τις ευφάνταστες ενδυματολογικές επιλογές σας που δεν παύουν να με εκπλήσσουν ποτέ. Μην αλλάξετε τον χαρακτήρα σας, κοινωνικοποιηθείτε, αθληθείτε, ερωτευτείτε, διαβάστε όχι για τη μάνα σας αλλά για εσάς, είναι δική σας, προσωπική δουλειά από την οποία θα επωφεληθείτε μελλοντικά. Ζήστε την κάθε στιγμή, να είστε παραγωγικές, μην είστε αρνητικές απέναντι στην ιδέα της ζωής έχετε τόσα χρόνια μπροστά σας, χτίστε αναμνήσεις γιατί η ζωή είναι μονόδρομος. Να επισκέπτεστε τον θείο σας που έχει και χιούμορ, γιατί εγώ έχω μία έλλειψη σε αυτό τον τομέα και να συζητάτε ό,τι ακριβώς θα λέγατε και σε μένα αν βρισκόμουν εκεί μαζί σας, ίσως και λιγότερες λεπτομέρειες, αυτές γραπτώς απευθείας σε μένα. Χθες βρήκα στο πορτοφόλι μου ένα σημείωμα που μου είχατε γράψει σε μικρότερη ηλικία όταν σας είχα ανακοινώσει ότι θα λείψω για δύο εβδομάδες στο Μιλάνο για ένα εργασιακό συνέδριο που έλεγε: “Να το κρατάς σφιχτά στην αγκαλιά σου όταν σου λείπουμε και να θυμάσαι εμάς” αναφερόσασταν σε ένα λούτρινο το οποίο έχω ακόμη στο κομοδίνο μου στη δεξιά μεριά του κρεβατιού που μοιραζόμουν με τη μητέρα σας. Συλλογές και άλμπουμ ολόκληρα από ζωγραφιές σας έχω πάρει μαζί μου και μάλιστα πολλές από αυτές κρέμονται δίπλα από το ψυγείο στο μουντό μπεζ τοίχου της νέας κουζίνας μου, το αγαπημένο μέρος συνάθροισης μας όπου πειραματιζόμασταν γευστικά από το πρωί μέχρι το βράδυ. Μην με ξεχάσετε σε αυτό το διάστημα, σας αγαπώ πολύ και θα μου λείψετε όσο τίποτα άλλο σε αυτό τον κόσμο. Σας σκέφτομαι αδιάκοπα. Είμαι περήφανος για όλα σας τα κατορθώματα και νιώθω απέραντη ευγνωμοσύνη που ένα μικρό μέρος του εαυτού μου έχει περάσει στις δικές σας υπάρξεις και που έχετε τη δυνατότητα να με μεταφέρετε σε ένα μέλλον που δεν θα γνωρίσω ποτέ. Σας ευχαριστώ που μου δώσατε την ευκαιρία να ζήσω την παιδικότητα που είχα θάψει μέσα μου καιρό πριν, πλάθοντας από την αρχή κουλουράκια, παίζοντας με τα κουβαδάκια, λύνοντας μαθηματικά που είχα ξεχάσει την ύπαρξή τους. Το μυαλό μου και η καρδιά μου είναι μαζί σας…
Με τόνους αγάπης, ο πατέρας σας και εις το επανιδείν!
Αποχαιρετιστήριο γράμμα
11
Αγγελική μου, Μαρία μου, κοριτσάκια μου αγαπημένα, είναι μέρες τώρα που προσπαθώ να γεμίσω αυτό το χαρτί με λέξεις που να εξηγούν την απογοήτευση και τον πόνο μου που σας αφήνω και φεύγω για το Πωγώνι. Τα τελευταία χρόνια η μια αποτυχία διαδέχεται την άλλη. Τα χαστούκια που έφαγα με άλλαξαν. Φταίω δε φταίω, καμία σημασία δεν έχει. Έφτασα στο σημείο να μη με αναγνωρίζω πια. Δεν είναι αυτός ο πατέρας που σας αξίζει. Το ξέρω πως με αγαπάτε και με καταλαβαίνετε. Καμία
φορά ίσως και να συγχωρείτε μέσα σας τις αντιδράσεις μου, όμως
αυτό δεν αρκεί για να είμαι ο πατέρας που εκτιμάτε, γιατί τώρα
πια δε βρίσκω κάτι πάνω μου που να με κάνει άξιο στα μάτια Αγαπημένες μου κόρες, Αγγελική και Μαρία,
Στέλλα Κανδρέλη Χρυσή Καραμάνη
σας. Έχω πέσει τόσο χαμηλά που ο μόνος τρόπος να βρω ξανά λίγη από τη χαμένη μου αξιοπρέπεια είναι να γυρίσω εκεί που ήμουνα ο ¨άλλος¨, ο καλόβουλος και συνετός γιος, ο εργατικός και φιλόδοξος νέος, αυτός που ήθελε να προσφέρει τα πάντα στην οικογένειά του. Κι αν αυτό εδώ το γράμμα έρχεται να σφραγίσει με τον πιο σκληρό τρόπο την ανεπάρκειά μου ως πατέρα και οικογενειάρχη δε σημαίνει πως αποχωρώ από τη ζωή σας. Κρατάω μέσα μου πολύτιμο φυλαχτό τα γέλια και τις αγκαλιές μας, το χρώμα των ματιών σας, τον τόνο της φωνής σας και τόσα άλλα! Σας γλυκοφιλώ και να προσέχετε η μια την άλλη. Να προσέχετε και τη μαμά σας, πέρασε δύσκολα δίπλα μου…… Συγγνώμη, σας αγαπώ καρδούλες μου!
‘Όταν θα διαβάσετε το γράμμα αυτό εγώ σίγουρα θα βρίσκομαι χιλιόμετρα μακριά σας. Γυρίζω πίσω στον τόπο μου, στην Πωγωνιανή, στο πατρικό μου, το θυμάστε καθόλου το χωριό; Εκεί θα μείνω για όσο χρειαστεί έως ότου ξεκαθαρίσω το μυαλό μου από κάθετι που με βασανίζει. Όλα αυτά δεν σας τα λέω ούτε για να έρθετε να με βρείτε αλλά και ούτε για να με πείσετε να γυρίσω πίσω στο σπίτι μας στην Αθήνα. Απλά ως πατέρας σας, κάτι που δεν αλλάζει με τίποτα, νιώθω την ανάγκη αλλά και οφείλω να σας εξηγήσω, κάποια πράγματα, έστω και με αυτόν τον τρόπο. Αρχικά, τα λόγια δεν μπορούν να εκφράσουν ακριβώς την κατάσταση και τα συναισθήματα μου, παρ’ όλα αυτά πήρα το θάρρος να σας γράψω, γιατί και εσείς με την σειρά σας έχετε κάθε δικαίωμα να ξέρετε όλη την αλήθεια. Εγώ και η μητέρα σας δεν είμαστε πλέον μαζί για διάφορους λόγους για τους οποίους δεν θα ήθελα να επεκταθώ και να μπω σε λεπτομέρειες, γιατί αυτό είναι κάτι που αφορά εμένα και εκείνη. Με αφορμή αυτό, λοιπόν, πήρα την απόφαση να σηκωθώ να φύγω από το σπίτι και να έρθω να μείνω στο χωριό για λίγο καιρό με την γιαγιά σας, την μάνα μου. Γνωρίζω ότι αυτό είναι κάτι σχεδόν ανεπίτρεπτο από έναν πατέρα να αφήνει πίσω την οικογένεια του, πόσο μάλλον τις δύο μονάκριβες κόρες του. Το έχω ήδη μετανιώσει αλλά πιστέψτε με δεν είχα άλλη επιλογή...Μακάρι να μπορούσα να σας εξηγήσω τα πάντα, αλλά τα πράγματα είναι πολύ περίπλοκα και για την ώρα δεν χρειάζεται να σας πω περισσότερα… Το μόνο που θέλω να κρατήσετε βαθιά μέσα στην καρδιά και την ψυχή σας είναι ότι εγώ είμαι ο πατέρας σας που θα θυσιαστώ προκειμένου να μην σας λείψει τίποτα...Ίσως όλα αυτά που νιώθω για εσάς να μην μπόρεσα να σας τα δείξω, αλλά ελπίζω και εύχομαι πραγματικά η διαμονή μου στο χωριό να με ηρεμήσει και να με δυναμώσει περισσότερο, ώστε να μπορέσω να έρθω να σας βρω! Προς το παρόν, αυτά με τα οποία έρχομαι αντιμέτωπος και πρέπει να επιλύσω, αυξάνονται καθημερινά και χρειάζεται ακόμα πολύς καιρός μέχρι να επουλωθούν οι πληγές μου...Ελπίζω να με καταλαβαίνετε... όσο μπορείτε δηλαδή να με καταλάβετε. Να με παίρνετε και κανένα τηλέφωνο.
Σας αγαπώ απέραντα Μαρία και Αγγελική!
διαβάΖΩντας
Ο πατέρας σας
12
Εικόνες από το τοπίο
της ΛαμπρινήςΝτοβώνη
Το Πωγώνι είναι ένα ορεινό χωριό κοντά στην πόλη των Ιωαννίνων. Στη νουβέλα οι περιγραφές
γίνονται στα τέλη φθινοπώρου με αρχές χειμώνα, όταν ο καιρός είναι κρύος και τα τοπία χιονισμένα. Το έδαφος είναι βραχώδες, με τους βράχους στην περιοχή να έχουν τη χαρακτηριστική ονομασία «σκέμπια».
Το χωριό είναι χωρισμένο σε γειτονιές, με την πρώτη που συναντά κάποιος να είναι η γειτονιά των Σαρακατσαναίων.Μέσα από την περιγραφή και τις εικόνες του αποσπάσματος βλέπουμε
πως ο καιρός είναι ασυνήθιστα παγωμένος, με έντονο αέρα, με «τον βοριά να σφυρίζει τις νύχτες». Το λευκό του χιονιού κυριαρχεί, ενώ αισθητή γίνεται η παρουσία κοπαδιών, αφού εντοπίζουμε την ακουστική εικόνα των τσοπανόσκυλων που αλυχτούσαν τα βράδια.
Μέσα από τις λιγοστές βόλτες του Ηλία, παίρνουμε πληροφορίες και για τα βουνά, τη Νιάμα, την επάνω και την κάτω Ρονίτσα, τη Μουργκάνα. Τέλος, γύρω από το χωριό υπάρχουν και εκκλησάκια, ο Άι Θανάσης και ο Άι Δημήτρης στα αλώνια του Κρίπουνα.
Εικόνες από το τοπίο
13
Το ηπειρώτικο τοπίο σε ψηφιακό πίνακα
τωνΚρίστυΝούσια&ΚωνσταντίναΠαπαδημητρίου
Σάλο έχει δημιουργήσει η επικείμενη δίκη του Ηλία, ο οποίος έχει συλληφθεί για τη δολοφονία του αρχηγού του Αστυνομικού Τμήματος στο Δελβινάκι – Πωγώνι, Ηπείρου. Τα αίτια της δολοφονίας παραμένουν ακόμα άγνωστα στο κοινό. Ωστόσο, ο δράστης φαίνεται πρόθυμος να συνεργαστεί και δεν παρουσιάζει καμία αντίσταση. Σύμφωνα με πηγές, ο Ηλίας και το θύμα ήταν φίλοι από μικρή ηλικία και είχαν καλές σχέσεις. Αρκετοί υποστηρίζουν πως η υπόθεση είναι πιο περίπλοκη από ό,τι φαίνεται, καθώς λέγεται πως εμπλέκονται στην ιστορία η δολοφονία της νεαρής κοπέλας και η αυτοκτονία του Φλορίμ Σόπα. Παρ’ όλα αυτά, αυτές οι πληροφορίες δεν έχουν διασταυρωθεί από την Αστυνομία. Παραμένει στα χέρια της δικαιοσύνης η διαλεύκανση της υπόθεσης, η οποία συγκλόνισε μία ολόκληρη κοινότητα.
διαβάΖΩντας
Στο
φως η υπόθεση του δολοφονημένου αστυνόμου
Τα πρωτοσέλιδα στις τοπικές εφημερίδες
14
Η
συναισθηματική κατάσταση του ήρωα
της ΛαμπρινήςΝτοβώνη
Ο Ηλίας βρίσκεται σε ψυχολογική σύγχυση. Πριν έρθει στο χωριό, η ανεργία και η επερχόμενη ψυχολογική πίεση τον οδήγησε σε αδιέξοδο. Με την μεταφορική χρήση της γλώσσας και την παρομοίωση με ζώο που κόβει το πόδι του για να γλιτώσει από την παγίδα, αποδίδεται ο εγκλωβισμός του στην ζωή που ενώ κάποτε τον έκανε ευτυχισμένο, τώρα ήταν μία ασφυκτική πραγματικότητα, μία φυλακή που τον έκανε να χάσει τον εαυτό του. Ένιωθε βάρος, φόβο, ντροπή, ανασφάλεια, εξάντληση, κενό, ήταν έρμαιο στα χέρια της τοξικής καθημερινότητας του. Με την μοιχεία της συζύγου του, είδε «τη ζωή του να σκίζεται στα δύο», όμως τελικά αυτό το γεγονός αποτέλεσε τη διέξοδο που έψαχνε, τη λύτρωση του.
Στο χωριό ήρθε αντιμέτωπος με όσα καταπολεμούσε τόσο καιρό. Βρήκε καταφύγιο στη μοναξιά, η οποία - όπως αποδίδεται και μεταφορικά στο κείμενο - «τον απάλλασσε από τα δεσμά των επιλογών του». Προσπαθεί να επουλώσει τις συναισθηματικές του πληγές, και ενώ προσπαθεί να φανεί αδιάφορος, αρχίζει σιγά σιγά να λυγίζει. Προσπαθεί να διατηρήσει μία απάθεια, μία σκληρότητα, η οποία φαίνεται από την αρνητική στάση απέναντι στην μητέρα του. Μέσα από την περιγραφή την σκηνής στο σαλόνι με το χάδι της στα δάκρυά του, βλέπουμε πως αυτή η σκληρότητα σπάει. Η ζεστασιά και η τρυφεράδα του δείχνουν πως η
απάθεια του είναι και η καταδίκη του, αντίθετα οι πληγές του θα επουλωθούν μόνο αν αφήσει την αγάπη μέσα του.
Έτσι, οδηγείται στην αγάπη και στη συγχώρεση, στην ελπίδα. Αρχίζει να αναστοχάζεται τις επιλογές του, να σκέφτεται όσα έγιναν, όσα έκανε και όσα έχασε. Το μόνο που χρειάζεται
είναι ηρεμία και γαλήνη, χρόνο να ανασυγκροτηθεί. Μέσα από την αφήγηση των παρελθοντικών του διακοπών και τον παραλληλισμό την κατάστασης του με «αληθινές διακοπές», βλέπουμε πόση ανάγκη είχε για ψυχολογική ξεκούραση. Η ηρεμία του χωριού θα του δώσει χρόνο να σκεφτεί και να χαλαρώσει, να ξαναβρεί την ψυχολογική του ευημερία.
Η συναισθηματική κατάσταση του ήρωα
15
Το δέντρο του Ιούδα... το επόμενο κεφάλαιο
τωνΜαρίναΜπέλλου,ΣμαράγδαΝτάτση,ΘάλειαΠαπά,ΑδαμαντίαΠαπάζη
Πέμπτη 29 Απριλίου, στον δρόμο για τις φυλακές:
Ο Ηλίας βρίσκεται στο μεταγωγικό, το οποίο τον οδηγεί στις φυλακές όπου αναμένεται να περάσει το
υπόλοιπο της ζωής του, καταδικασμένος για ένα έγκλημα που δεν διέπραξε ποτέ… Ξαφνικά ακούγεται
φασαρία, φωνές στον ασύρματο. Ένα όχημα πλησιάζει. Τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα, οι σειρήνες ουρλιάζουν. Ο Ηλίας όμως δεν ακούει τίποτα. Έχει το βλέμμα καρφωμένο έξω από το παράθυρο, κοιτάζει τα βουνά γύρω του και τον γκρεμό που βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τις ρόδες του αυτοκινήτου. Είναι απορροφημένος στις σκέψεις του, οι οποίες τον έχουν κατακλύσει. Αναμνήσεις περνούν μία-μία από μπροστά του: ο γάμος του, γενέθλια, γιορτές, καλοκαίρια με τις κόρες του, ταξίδια, εκδρομές, γέλια, κλάματα, καυγάδες. Συναισθήματα και στιγμές που δεν πρόκειται να ξαναβιώσει στη μεγάλη τσιμεντένια φυλακή που θα σημαδεύει κάθε μέρα της υπόλοιπης ζωής του. Για ένα έγκλημα που δεν διέπραξε ποτέ… Άραγε θα ξαναδεί τις κόρες του; Ξαφνικά πανικός… Ένας εκκωφαντικός θόρυβος, μια σύγκρουση… Όλα γκρεμίζονται…
Ο Ηλίας προλαβαίνει να δει για μια στιγμή το πρόσωπο του οδηγού πίσω από το τιμόνι του φορτηγού που πέφτει πάνω στο μεταγωγικό. Δείχνει φοβισμένος, έχει το ύφος ανθρώπου που αναγκάζεται να
κάνει κάτι παρά τη θέλησή του. Μετά δε βλέπει τίποτα, έχει κλείσει τα μάτια του. Νιώθει μόνο ότι κατρακυλά στον γκρεμό που πριν από λίγο θαύμαζε. Ποτέ δεν είχε σκεφτεί ότι μια πτώση μπορούσε να
κρατήσει τόσο πολύ. Όταν τελικά το αυτοκίνητο σταματάει να πέφτει, ο Ηλίας δεν είναι σίγουρος πόση ώρα έχει περάσει. Έτσι κι αλλιώς δεν έχει σημασία.
Πάντα απορούσε τι σκέφτονταν όσοι ήταν αρκετά άτυχοι ώστε να βρεθούν σε τροχαίο. Είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δε σκέφτονταν τίποτα και ότι ένιωθαν μόνο τον πόνο σε όλο τους το σώμα. Έκανε λάθος και για τα δύο. Δεν αισθάνεται τίποτα, ο πόνος είναι ανύπαρκτος. Όμως στα λίγα δευτερόλεπτα
που μεσολαβούν μέχρι να χάσει τις αισθήσεις του, προλαβαίνει να σκεφτεί όσα δε σκέφτηκε σε όλη του τη ζωή…
Παρασκευή 30 Απριλίου, σε ένα δωμάτιο νοσοκομείου:
Μπιπ, μπιπ, μπιπ, μπιπ… “Μπαμπά, μπαμπά, μπαμπά μου!”, “Ηλία, Ηλία με ακούς; Εγώ είμαι”. Ο Ηλίας ξυπνάει και όλα γύρω του γυρίζουν, ακούει φωνές. Γυρίζει με δυσκολία το κεφάλι και βλέπει στο πλάι του την κόρη του την Αγγελική να του κρατάει το χέρι. Δάκρυα κυλούν από τα μάτια της και με δυσκολία στέκεται. Τρέμει και μέσα από τους λυγμούς της του λέει πόσο τον αγαπάει και πως δε θα άντεχε να τον χάσει. Δίπλα της στέκεται αμίλητη η Μαρία. Το βλέμμα της είναι ψυχρό, καθώς επεξεργάζεται τον άγνωστο πλέον άνδρα που κείτεται στο κρεβάτι. Μοιάζει με τον μπαμπά της, όμως δεν είναι αυτός, είναι ένας ξένος. Εκείνη τη στιγμή βλέπει στην πόρτα μια φιγούρα. Ένας αστυνομικός μπαίνει στο δωμάτιο με το κίτρινο σημειωματάριό του στο χέρι, του οποίου η γωνία είναι λίγο τσαλακωμένη. Πλησιάζει τον Ηλία και κάθεται δίπλα του. Μιλάει με βαριά, μπάσα φωνή και η ανάσα του μυρίζει τσιγάρο. Καθαρίζει τον λαιμό του και ξεκινάει να κάνει ερωτήσεις στον ασθενή που δε φαίνεται να καταλαβαίνει τι έχει συμβεί. Τον ρωτάει τι είδε, τι άκουσε, ποιος ήταν μαζί του, τι θυμάται από τις στιγμές που προηγήθηκαν του ατυχήματος, καθώς κατευθυνόταν στις φυλακές. Για ένα έγκλημα που δεν διέπραξε ποτέ… Ο Ηλίας απαντάει πως δεν ξέρει, δεν είδε, δε θυμάται και δεν άκουσε τίποτα. Τα μάτια του αρχίζουν να κλείνουν και όλα γύρω του σιγά σιγά χάνονται.
Λίγες ώρες μετά, ξυπνάει και πάλι. Οι κόρες του έχουν φύγει και είναι πλέον μόνος με τις σκέψεις του. Προσπαθεί να κουνηθεί αλλά δε μπορεί. Ο πόνος είναι ανυπόφορος, σαν ένα αιχμηρό αντικείμενο να του τρυπάει τα σωθικά. Ακούει φωνές από τον διάδρομο και τρεις άνδρες της αστυνομίας εισέρχονται στο δωμάτιο, ενώ ο ένας κρατάει στο χέρι έναν κίτρινο φάκελο. Τον ανοίγει και από μέσα βγάζει ένα χαρτί και ξεκινάει να διαβάζει: “...εγώ σκότωσα…”. “Η κατάθεση μου”, σκέφτεται ο Ηλίας. “...και την Αντέλα Μεϊντάνι… Ο Νάσιος κι εγώ…”. Τότε καταλαβαίνει πως δεν είναι η δική του κατάθεση, αυτός δε μίλησε ποτέ για τη Μεϊντάνι, παρόλο που τη σκεφτόταν συνεχώς. Είναι του Γιαννογκάση! Μα πώς; Δε μπορεί! Ο αστυνόμος συνεχίζει να διαβάζει και ολοκληρώνοντας, ο συνάδελφός του αφαιρεί τη χειροπέδα από το χέρι του Ηλία. “Είσαι ελεύθερος”, του λέει. “Βρήκαμε το τηλέφωνο του οδηγού που
διαβά
ΖΩντας
την
Η νουβέλα τελείωσε… Γίναμε κι εμείς συγγραφείς τώρα και συνεχίσαμε
έμπνευση του συγγραφέα γράφοντας το επόμενο επεισόδιο.
16
προκάλεσε το ατύχημα. Οι αποδείξεις ήταν όλες εκεί, στη συνομιλία του με τον Γιαννογκάση ο οποίος φάνηκε να τα παραδέχεται όλα. Απείλησε τον οδηγό του φορτηγού και τον ανάγκασε να ανατρέψει το μεταγωγικό μας, ώστε να μη μάθει κανείς αυτά που γνώριζες γι’ αυτόν. Τον καλέσαμε στη συνέχεια στο τμήμα και δεν τα αρνήθηκε. Με λίγη πίεση μάλιστα ομολόγησε όχι μόνο για τον φόνο του Μεντή αλλά και για τη Μεϊντάνι και τον Νάσιο. Μόλις πάρεις εξιτήριο θα χρειαστεί να περάσεις από το τμήμα για τα διαδικαστικά και ύστερα θα είσαι απολύτως ελεύθερος.” Ο Ηλίας ακούει αυτά παραμένοντας σιωπηλός και ένα αίσθημα ηρεμίας απλώνεται σε όλο του το κορμί. Μία στιγμή ανακούφισης, λίγο πριν ξεψυχήσει…
Τεχνικές δράματος στη Λογοτεχνία: παιγνιώδης μάθηση
Το Κουτί των Αναμνήσεων
Ο Ηλίας φεύγοντας από την Αθήνα πήρε μαζί του το κουτί των αναμνήσεων. Πόση ζωή να χωράει σε ένα κουτί; Γράψαμε σε ένα χαρτάκι τι νομίζαμε
πως πήρε μαζί του και το ρίξαμε μέσα στο κουτί.
Ο Διάδρομος της συνείδησης
Όταν μια νεαρή γυναίκα βρέθηκε βάναυσα δολοφονημένη έξω από το χωριό, η εξιχνίαση του φόνου έγινε για τον ήρωα έμμονη ιδέα, ένας σκοπός που γέμιζε το ψυχικό του κενό και τον άδειο χρόνο. Οι αποκαλύψεις, όμως, που θα ακολουθήσουν την έρευνά του θα είναι τραγικές… Η τραγική θέση του Ηλία βρίσκεται στο σταυροδρόμι εκείνο που η ελεύθερη βούληση συναντάται με τη σχεδόν ολοκληρωτική υποταγή στη μοίρα. Ο Ηλίας βρίσκεται σε δίλημμα… Να καταδώσει τον φίλο του τον Κώστα ή όχι; Ορι-σμένοι μαθητές στάθηκαν όρθιοι δεξιά και αριστερά – αντικριστά – σχηματίζοντας έναν διάδρομο. Ένας μαθητής υποδυόμενος τον Ηλία διέσχισε αργά τον διάδρομο, ενώ άκουγε τους συμμαθητές του που λειτουργούσαν ως η συνείδησή του να του ψιθυρίζουν τι πρέπει να κάνει. Στο τέλος του διαδρόμου ο μαθητής που υποδυόταν τον Ηλία κλήθηκε να αποφασίσει την τελική του απόφαση και να την δικαιολογήσει.
Η Ανακριτική Καρέκλα
Ο Ηλίας έχει παραδοθεί στις αρχές για ένα έγκλημα που δεν έκανε… Ο μαθητής – Ηλίας κάθισε σε μια καρέκλα στο κέντρο της αίθουσας και οι μαθητές και μαθήτριες σε ρόλο αστυνόμου ανέκριναν τον Ηλία για τους λόγους και τις συνθήκες του φόνου. Μας έπεισαν οι απαντήσεις του;
Τεχνικές δράματος στη λογοτεχνία
17
διαβάΖΩντας Τελική αποτήμιση Τι μου άρεσε / δεν μου άρεσε, τι με εντυπωσίασε, τι με συγκίνησε στη νουβέλα. 18
Τελική αποτίμηση 19
διαβάΖΩντας 20
Προσεγγίζοντας τον Βιζυηνό και τον Παπαδιαμάντη δημιουργικά... 21 Τελική αποτίμηση 21
20 διαβάΖΩνταςδιαβάΖΩντας 22
23 Προσεγγίζοντας τον Βιζυηνό και τον Παπαδιαμάντη δημιουργικά... Τελική αποτίμηση 23
διαβάΖΩντας διαβάΖΩντας 24
Τελική αποτίμηση 25
24 διαβάΖΩνταςδιαβάΖΩντας 26
Τελική αποτίμηση 27
Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων Σχολικό έτος 2022- 23
Μιχάλης Μακρόπουλος, “Το δέντρο του Ιούδα”
Πριν από την ανάγνωση – Οδηγίες “πλεύσεως”...
Αγαπητά μου παιδιά, Σας παρακαλώ να διαβάσετε τη συγκεκριμένη νουβέλα κατά τη διάρκεια των διακοπών (δεν είναι πολλές σελίδες!) φροντίζοντας κατά την ανάγνωση τα εξής:
1. Ημερολόγιο ανάγνωσης: καθώς διαβάζετε το βιβλίο κρατήστε σημειώσεις (είτε σε ένα σημειωματάριο είτε σε λίγες κόλλες Α4 που θα συρράψετε) με πράγματα ή λέξεις/φράσεις που σ ας έκαναν εντύπωση, σας προβλημάτισαν, σας συγκίνησαν, σας άρεσαν, με παρατηρήσεις για τους ήρωες, με ερωτήσεις που θα θέλατε να κάνετε στον συγγραφέα αν είχατε τη δυνατότητα μιας συνέντευξης κ.α.
2. Μολυβιές στο περιθώριο: η ιστορία κατά κύριο λόγο διαδραματίζεται στο Πωγώνι, ένα ορεινό ηπειρώτικο χωριό (Δελβινάκι) κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Με ένα μολυβάκι - και με σεβασμό στο βιβλίο – υπογραμμίστε, καθώς διαβάζετε τη νουβέλα, τις περιγραφές του τόπου κρατώντας στο περιθώριο (στο πλάι) σημειώσεις σχετικές. Τις πληροφορίες αυτές θα τις αξιοποιήσουμε, για να δημιουργήσουμε ένα κολάζ για το Πωγώνι με φωτογραφίες του τόπου, με φράσεις χαρακτηριστικές του κειμένου, σχόλια και παρατηρήσεις, διακειμενικές αναφορές (δηλ. αποσπάσ ματα από άλλα λογοτεχνικά έργα , ποιήματα, πίνακες ζωγραφικής για το ηπειρώτικο τοπίο).
Το κολάζ θα το βρείτε πατώντας εδώ.
Θα παρακαλούσα σιγά σιγά - όταν ξεκινήστε την ανάγνωση - να το εμπλουτίζετε, αλλά θα το ολοκληρώσουμε μαζί κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Σε κάθε ανάρτηση να γράφετε το μικρό σας όνομα από κάτω. (πατάτε το σταυρουδάκι κάτω δεξιά και στο παράθυρο που ανοίγει βάζετε τίτλο, επισυνάπτετε εικόνα αν θέλετε, γράφετε τις παρατηρήσεις, τις σημειώσεις σας, το μικρό σας όνομα και τέλος πατάτε publish, για να γίνει η ανάρτηση - θα ανέβει στον πίνακα μόλις δώσω εγώ έγκριση στην ανάρτησή σας, ώστε να γίνουν αναρτήσεις μόνο από μαθητές του τμήματός σας).
Καλή αναγνωστική απόλαυση!
διαβάΖΩντας
28
Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Σχολικό έτος 2022- 23
Μιχάλης Μακρόπουλος, “Το δέντρο του Ιούδα”
Πριν από την ανάγνωση
Το λογοτεχνικό βιβλίο που θα μελετήσουμε έχει χαρακτηριστεί αστυνομική νουβέλα , όμως σίγουρα δεν είναι μόνο αυτό. Στο «Δέντρο του Ιούδα» πρωταγωνιστής είναι ο Ηλίας, ο οποίος, αφού χάνει δουλειά και οικογένεια, αφήνει την Αθήνα και επιστρέφει στο χωριό του, το Δελβινάκι, στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Όταν μια νεαρή γυναίκα βρίσκεται δολοφονημένη εκεί κοντά, ο Ηλίας βάζει σκοπό της ζωής του να εξιχνιάσει το φόνο. Ποιο είναι αυτό το άγριο έγκλημα του οποίου θα γίνει άθελά του μάρτυρας και τι κρύβεται πίσω από την δολοφονία της κοπέλας που βρέθηκε κομματιασμένη στη μέση του πουθενά; Ανθρώπινες σχέσεις και ηθικά διλήμματα "φωτίζονται" σε μια ταραγμένη περιοχή, μέσα σ το χιόνι και την ομίχλη, με φόντο το όμορφο αλλά και "σκληρό" ηπειρώτικο τοπίο. [από το οπισθόφυλλο του βιβλίου]
Ας γνωρίσουμε πρωτίστως τον συγγραφέα…
Ο Μιχάλης Μακρόπουλος γεννήθηκε το 1965 στην Αθήνα. Σπούδασε βιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έζησε εννιά χρόνια στη Θεσσαλονίκη. Tα τελευταία δέκα χρόνια ζει με την οικογένειά του στη Λευκάδα και περνά μεγάλα διαστήματα στο Δελβινάκι Πωγωνίου, στην Ήπειρο, όπου διαδραματίζονται οι νουβέλες «Σπουργίτω» ( Σπουργίτω, Γράχαμ, Πικραμένος, 2012), Το δέντρο του Ιούδα (Κίχλη, 2014), «Τσότσηγια» (Τσότσηγια & Ω᾽μ, Κίχλη, 2017), Μαύρο νερό (Κίχλη, 2019), καθώς και άλλες ιστορίες του. Έχει εκδώσει έντεκα πεζογραφικά βιβλία για ενήλικες, το Οδοιπορικό στο Πωγώνι (Fagotto, 2013) και έξι βιβλία για παιδιά. Διηγήματά του έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα περιοδικά. Εργάζεται ως μεταφραστής λογοτεχνίας.
Μιχάλης Μακρόπουλος: Ο βιολόγος που γητεύτηκε από τη λογοτεχνία Αποσπάσματα από συνέντευξη στην Κρίστυ Κουνινιώτη, με αφορμή την έκδοση της νουβέλας «Το δέντρο του Ιούδα», Κίχλη (Εφημερίδα «Πελοπόννησος»)
«Στον μικρό τόπο [το Πωγώνι] βρήκα άλλο νούμερο παπούτσια, που μου ταίριαξαν καλύτερα. Όταν βαδίζω στη φύση, ιστορίες γεννιούνται αβίαστα στο μυαλό μου. Και τα Ελληνικά που άκουσα στο Πωγώνι με ώθησαν να σκύψω πιο προσεχτικά πάνω από Ηπειρώτες λογοτέχνες -τον Κρυστάλλη, τον Χρηστοβασίλη, τον Χατζή, τον Μηλιώνη, τον Δημητρίου, τον Γκουρογιάννη».
ΑΠΟ ΤΑ ΟΚΤΩ ΤΟΥ ονειρευόταν να σπουδάσει βιολόγος. Μαγεμένος με τη ζωή, διάβαζε βιβλία κι εγκυκλοπαίδειες για ζώα, προσπαθώντας να την καταλάβει. «Τούτη η αίσθηση της μαγείας, και η προσπάθεια να καταλάβω, μετατοπίστηκε προς τους ανθρώπους όσο μεγάλωνα. Σπούδασα βιολογία, μα τέλος καταπιάστηκα με τη λογοτεχνία -η μετάβαση ήλθε με τρόπο φυσικό» εξηγεί ο Μιχάλης Μακρόπουλος, ο οποίος υπογράφει το «Δέντρο του Ιούδα» (εκδ. «Κίχλη»).
[...] -Την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας -στην οποία δίνετε, εμφανώς, μεγάλο βάρος στα έργα σας - πώς τη βλέπετε;
Είμαι ερωτευμένος με την ελληνική
Απέναντι στη γλώσσα, όχι. Η τραχιά γλώσσα που υπάρχει στις καταγραφές παραδοσιακών παραμυθιών […] με συναρπάζει. […] Την ελληνική γλώσσα την έχω μάθει εμπειρικά, δίχως σύστημα, δουλεύοντας. Είμαι των «θετικών επ ιστημών». Στη σχέση μου με την ελληνική, Σχέδιο διδασκαλίας – Νέα Προγράμματα Σπουδών στη Λογοτεχνία ΙΕΠ
γλώσσα, μα για την εξέλιξή της δεν ξέρω τίποτε. Η σκέψη μου απέν αντι στη ζωή είναι εξελικτική, βιολόγος γαρ.
29
Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Σχολικό έτος 2022- 23
δεν κάθισα ποτέ να βάλω τα πράγματα σε μια σειρά. Ζηλεύω τον πεθερό μου που, ιερέας, ξέρει τόσες λέξεις βυζαντινές που εγώ τις αγνοώ και ποτέ δε θα τις μάθω. Ζηλεύω τη στερεότητα που 'χουν οι ντοπιολαλιές όπου μιλιούνται ακέριες -σπάνιο πια, τώρα που σε κάθε σπίτι λαλάει κακόηχα η τηλεόραση. [...]
Ας παρακολουθήσουμε ένα απόσπασμα της συνέντευξης που έδωσε ο συγγραφέας στην εκπομπή “Βιβλιοβούλιο” στο κανάλι της Βουλής.
Κριτική (Χρίστος Παπαγεωργίου – diastixo.gr)
[...]Δύο είναι οι πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζεται ο Μακρόπουλος για να οικοδομήσει τη νουβέλα που διαχειρίζεται: κατ' αρχάς το συντριπτικά όμορφο τοπίο, το οποίο ο ήρωας επισκέπτεται καθημερινά, μετά τον χωρισμό του και την επιστροφή στην ιδιαίτερη πατρίδα του, και κατά δεύτερο η αστυνομική χροιά, που καλύπτει την έξοδο με τρόπο συγκλονιστικό. Ζώντα ς ο ίδιος στη συγκεκριμένη περιοχή πολλές μέρες τον χρόνο, έχει αποκαλύψει κρυμμένα και κρυφά μυστικά της φύσης, τα απολαμβάνει, ηδονίζεται και ερεθίζεται, παράλληλα απ' την εκπληκτική ωραιότητα, έτσι ό,τι αυτός βιώνει το βάζει στο στόμα του ήρωά του, του δίνει τη δυνατότητα να δρασκελά πλαγιές ή να απολαμβάνει, μεσούντος του χειμώνα, ένα δέντρο, όταν κουρασμένος στέκεται να ξαποστάσει.[… ] Η νουβέλα Το δέντρο του Ιούδα χωρίζεται σε τέσσερα μέρη. Στα τρία πρώτα κεφάλαια κινούμαστε σε ήρεμα νερά: έχουμε τις α ποδράσεις του Ηλία στη φύση, τη συγκατοίκηση με τη μάνα του, την επικοινωνία με τις κόρες του στην Αθήνα, το καφενείο και τους συγχωριανούς, τον φίλο του αστυνομικό με τη γυναίκα του, ζώντας μια ζωή που προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές από την απώλεια της δουλειάς του και τον επώδυνο χωρισμό. Στο τέταρτο όμως μέρος, η αφήγηση κατρακυλά σαν χιονοστιβάδα και μας παρασέρνει, τα γεγονότα διαδέχονται το ένα το άλλο, τα επεισόδια γίνονται εικόνες βγαλμένες από μύθους παράνομων ή μη ενεργειών, όλα φεύγουν από την πρώτη επιφανειακή ηρεμία και καταλήγουν εκεί όπου η ζωή γνωρίζει καλά τα αγαθά της, όλα γίνονται εφιάλτες, όμως για τον ήρωα, ο οποίος και θα χαντακωθεί μπαίνοντας στη φυλακή, θέλοντας να κρατήσει το συναίσθημα της φιλίας, δεν υπάρχει οδός υπαναχώρησης.
Αν υπάρχουν ακόμη και σήμερα άνθρωποι που στο όνομα μιας φιλίας παίρνουν στις πλάτες τους όλο το βάρος, το οποίο δεν τους αρμόζει, αν υπάρχουν ακόμα και σήμερα άνθρωποι-ήρωες που δεν βάζουν τίποτα παραπάνω απ' την ηθική, αν υπάρχουν ακόμη και σήμερα συγγραφ είς που σε πράγματα παραστατικά τρυπώνουν το παραμύθι τους, προκειμένου να ευαισθητοποιήσουν και να γίνουν αιτία κάποιου βιώματος ή κάποιου δεδομένου, που θα καλύψουν τη μοίρα ενός ήρωα, αν τέλος υπάρχουν ακόμη και σήμερα άνθρωποι που διαβλέπουν το μεγαλεί ο αλλά και την ταπεινότητα και τη μετριοφροσύνη έργων όπως Το δέντρο του Ιούδα και το κοινοποιούν, τότε σίγουρα είμαστε μπροστά σε μια νέα άνοιξη των γραμμάτων, σε ένα καινούργιο κατώφλι στο οποίο και προστατευόμαστε, σε ένα νέο μονοπάτι, που μας βγάζει σί γουρα στο ξέφωτο. Αυτό είναι το συμπέρασμα που αβίαστα εξάγεται μετά την ανάγνωση του βιβλίου του Μακρόπουλου, όσο βαρύγδουπο και αν ακούγεται, όσο κραυγαλέο και αν είναι.
“Το δέντρο
διαβάΖΩντας
του Ιούδα” ή αλλιώς κουτσουπιά: Ερώτηση: Έχετε διαβάσει τη νουβέλα κατά τη διάρκεια των διακοπών. Πώς νομίζετε ότι συνδέεται ο τίτλος της νουβέλας με το περιεχόμενό της; Ας δοκιμάσετε τώρα ένα σύντομο κουίζ. Πατήστε εδώ 30
Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Σχολικό έτος 2022- 23
Μιχάλης Μακρόπουλος, “Το δέντρο του Ιούδα”
1ο Φύλλο εργασίας (2 διδακτικές ώρες)
✔ Ας θυμηθούμε τις σελίδες 13-18 της νουβέλας (ανάγνωση στην τάξη)
Ερωτήσεις για συζήτηση:
1. Σκεφτείτε και δώστε έναν τίτλο στο συγκεκριμένο απόσπασμα.
2. Ποια πρόσωπα αναφέρονται στο απόσπασμα; Ποιο από αυτά είναι το δρων πρόσωπο; Να αναφέρετε δύο στοιχεία του χαρακτήρα του, όπως αποτ υπώνονται στο κείμενο και να τα συνδέσετε με τα αίτια των πράξεών του.
3. Ποια είναι η συναισθηματική κατάσταση που βιώνει ο ήρωας; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορά σε τρεις κειμενικούς δείκτες και στη συνέχεια να την αποτυπώσετε στην εικόνα που ακολουθεί [ρόλος στον τοίχο].
4. Πώς διαμορφώνονται οι συνθήκες ζωής του ήρωα, αφού εγκαταστάθηκε στην Ήπειρο;
5. Να περιγράψετε εικόνες από το Πωγώνι, όπως αποτυπώνονται στη νουβέλα. [Εργασία για το σπίτι: Οι παρατηρήσεις σας για τις εικόνες από το Πωγώνι να εμπλουτίσουν
ψηφιακό κολάζ που
το
δημιουργήθηκε για αυτόν τον σκοπό ] Δημιουργική γραφή Ο Ηλίας φεύγει για το χωριό του και αφήνει ένα γράμμα στις κόρες του, Μαρία και Αγγελική. Να συντάξετε αυτό το γράμμα σε 100-150 λέξεις. 31 Σχέδιο διδασκαλίας – Νέα Προγράμματα Σπουδών στη Λογοτεχνία ΙΕΠ
Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Σχολικό έτος 2022- 23
Μιχάλης Μακρόπουλος, “Το δέντρο του Ιούδα”
2ο Φύλλο εργασίας (2 διδακτικές ώρες)
✔ Ας θυμηθούμε τις σελίδες 39-44 της νουβέλας (ανάγνωση στην τάξη)
Ερωτήσεις για συζήτηση:
1. Να εντοπίσετε στα παρακάτω αποσπάσματα του λογοτεχνικού κειμένου τα σχήματα λόγου που αξιοποιούνται και να εξηγήσετε τη λειτουργία τους:
α. “Η απουσία τους ήταν πληγή που δεν έκλεινε και δε θα΄ κλεινε ποτέ.”
β. “φαινόταν στον τρόπο που κάπνιζε, που΄ πινε το τσίπουρο, που κοιτούσε, που μιλούσε…”
γ. “… κι αυτός να πλανηθεί. Σαν καπνός, σαν σύννεφο.”
2. Να χαρακτηρίσετε τον τύπο του αφηγητή ως προς τη συμμετοχή του στα γεγονότα και να διακρίνετε την εστίαση. Να αιτιολογήσετε και να τεκμηριώσετε τις απαντήσεις σας παραθέτοντας συγκεκριμένα χωρία του κειμένου.
3. Παράλληλα κείμενα: Α. “Το τέλος της μικρής μας πόλης” Δ. Χατζής Τα διηγήματα της συλλογής του Χατζή διαδραματίζονται στη γενέθλια πόλη του συγγραφέα, τα Γιάννενα. Όλες οι ιστορίες εκτυλίσσονται στα Ιωάννινα, τα οποία δεν κατονομάζονται πουθενά όμως, συχνά δίνονται με μεγάλη ακρίβεια τοπογραφικά και, γενικά, ανθρωπογεωγραφικά και ανθρωπολογικά στοιχεία της πόλης.
Απόσπασμα από “Το τέλος της μικρής μας πόλης”: Γαλαζοπράσινη και βαθιά, δίπλα στη μικρή πόλη, απλώνεται η λίμνη. Μέσα στα νερά της καθρεφτίζει τα ψηλά του τα τείχια το παλιό μεσαιωνικό και θέλουν να λεν ακόμα παλιότερα κάστρο της. Πίσω απ' την ανατολική πλευρά του κάστρου, στη ν άκρη άκρη της λίμνης, πάνω στην όχτη της, βρισκόταν ο μαχαλάς των ταμπάκικων. Έτσι τα λέγανε τα βυρσοδεψεία. Και ταμπάκους λέγανε τους βυρσοδέψες ταμπάκηδες που τους
λένε στις Σέρρες, στο Βόλο, θαρρώ και στη Σύρα.
Σ' όλο το μάκρος του μαχαλά, μέσα στο νερό της λίμνης, αραδιαζότανε τα τομάρια, τεζαρισμένα καλά σε ξύλινα τελάρα και τα παίρναν ύστερα, άμα μουλιάζαν και τ' αργάζανε μέσα στ' αργαστήρια στα ταμπάκικα.
Όλα θα 'τανε καμιά δεκαπενταριά-είκοσι αυτά τ' αργαστήρια, λιθόκτιστα, δίπατα όλα, με θολωτές μεγάλες πόρτες,
στη σειρά κι ακουμπισμένα στα τείχια του κάστρου. Το κάτω πάτωμα είχε τα παράθυρα μικρά, σαν πολεμίστρες. Ήταν
όλο ένα μεγάλο χαγιάτι πλακόστρωτο, με κάτι ξύλινες σκάφες από δω κι από κει. Μέσα σ' αυτά τα χαγιάτια, κάνε ξιπόλητοι, κάνε με κάτι μεγάλα ποδήλατα και ξεβράκωτοι δηλαδή μονάχα με το βρακί τους δουλεύαν οι ταμπάκοι τα δέρματα. Τ' απάνω πάτωμα πρόβαλλε στο δρόμο κάπου μισό μέτρο παραέξω απ' το κάτω κι είχε τα παράθυρα μεγάλα είδος βενετσιάνικα. Ήτανε το κατοικιό τους εκεί κι ανέβαιναν από μια μικρή ξύλινη σκάλα μέσ' απ' τ' αργαστήρια. Ο τόπος όλος τριγύρω βρωμοκόπαγε την ξινή δριμίλα* του τομαριού. Οι ταμπάκοι παινεύονταν πως ήταν από τους παλιότερους κατοίκους αυτής της πόλης και πως ήταν όλοι τους αρχόντοι «καστρινοί», που τους πέταξαν οι Τούρκοι απ' το κάστρο υστέρα απ' την επανάσταση του Σκυλόσοφου, στα 1612. Και στ' αλήθεια, μιλούσανε το ιδίωμα της πόλης καθαρότερα απ' όλους τους άλλους και το κρατούσαν αμόλευτο στο λεξιλόγιο και στη φωνητική του. Τα νταραβέρια τους ωστόσο με την πόλη ήτανε πολύ λιγοστά. Σχεδόν ποτέ δεν ανέβαιναν «απάνω» αν δεν είχανε κάποια δουλειά. Καταφρονούσανε τους καινούριους κατοίκους της και μπορεί κανένας να πει πως μήτε τους ήξεραν τους μαχαλάδες που φκιάσαν οι μικρασιάτες πρόσφυγες. Έμεναν εκεί, πίσω από το κάστρο, ένας κόσμος ξεχωριστός και κλεισμένος. Τελειωμένος. Λίγο παραπάνω απ' τα δικά τους τ' αργαστήρια ήτ ανε τα ξυλάδικα. Μετσοβίτες και ζαγορίσιοι απ' τα βλαχοζάγορα δουλεύαν εκεί. Οι ταμπάκοι δεν είχανε κανένα νταραβέρι μαζί τους. Δυο δρόμους παραπάνω, οι βαρελάδες μετσοβίτες και βλάχοι κι αυτοί, βοβουσιώτες* και ντομπρινοβίτες*- κοπανούσανε χρόνια εκεί πέρα, πάνω στα ρόμπολα και τις οξιές, με τα ξύλινα σφυριά τους, τον ίδιο μ όχτο. Οι ταμπάκοι τους ξέρανε, τους καλημέριζαν,
διαβάΖΩντας
32
Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Σχολικό έτος 2022- 23
διαφορές δεν είχαν μαζί τους και πάρε-δώσε δεν είχαν. Ήταν, βλέπεις, ντατσκαναραίοι, ήγουν χωριάτες. Λίγο παρακάτω, δίπλα στ' αργαστήρια τους ήταν η Σκάλα. Τα μεγάλα καΐκια της λίμνης, σκαφιδωτά κι αργοκίνητ α, ξεφόρτωναν εκεί, απ' τα χωριά που βρίσκονταν αγνάντια, καυσόξυλα, σφαχτά, τυριά, βουτύρατα και τα τέτοια. Οι ταμπάκοι ψωνίζαν άμα χρειαζόντανε κάτι, μα και κει δεν είχανε πολλά νταραβέρια τι νταραβέρια με τους χωριάτες; Το βράδυ πηγαίνανε σε δικά τους κρασοπουλειά όπου δεν πατούσαν χωριάτες μονάχα καϊκτσήδες από το μικρό
νησί της λίμνης μπαίνανε καμιά φορά
δριμίλα: έντονη μυρουδιά (από το δριμύς).
βοβουσιώτης: από την περιοχή της Βοβούσας (Αώου).
ντομπρινοβίτες: απ' το χωριό Ντομπρίνοβο.
Β. “Τείχη”, Κων/νου Καβάφη
Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.
Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·
διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
A όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.
Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω .
Απόσπασμα από “Το δέντρο του Ιούδα”:
“Αποφάσισε να πάει στα Γιάννενα … και το βούισμα μελισσιού – πού΄ ναι η πόλη. ” (σελ. 41-43) Αφού διαβάσετε τα αποσπάσματα συγκριτικά να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις:
✔ Ποια στοιχεία του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος των Ιωαννίνων περιγράφονται στα αποσπάσματα του Χατζή και του Μακρόπουλου;
✔ Πώς επιδρά ο τόπος και οι άνθρωποι στον ψυχισμό των ηρώων στο απόσπασμα του Μακρόπουλου και στο ποίημα του Καβάφη;
Δημιουργική γραφή
Μπήκε σ΄ ένα μαγαζί με ρούχα. […] “Να σας τα τυλίξω;” τον ρώτησε. “Άσε, θα βάλω κάρτες μέσα”.
Δεν είχε σκεφτεί ακόμα τι θα έγραφε. Έπρεπε να χωρέσει στις ευχές του ό,τι ένιωθε γι΄ αυτές. Όλη την
αγάπη του. Ήθελε σκέψη. (σ. 43)
Είναι Παραμονή Χριστουγέννων και ο Ηλίας - μόνος του και του μακριά από τις αγαπημένες κόρες
του - προσπαθώντας
και πίνανε λίγο μαζί τους, πριν γυρίσουν στο νησί τους το βράδυ. Μ' αυτούς τους ένωνε το πάθος του κυνηγιού γι' αυτό τους δίναν το ελεύτερο να κάτ σουνε δίπλα τους.
Να ετοιμάσετε την κάρτα του Ηλία για τις κόρες του με το πρόγραμμα canva. 33 Σχέδιο διδασκαλίας – Νέα Προγράμματα Σπουδών στη Λογοτεχνία ΙΕΠ
να επουλώσει τις πληγές γράφει την κάρτα με τις ευχές.
Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Σχολικό έτος 2022- 23
Μιχάλης Μακρόπουλος, “Το δέντρο του Ιούδα”
2ο Φύλλο εργασίας (2 διδακτικές ώρες)
✔ Ας θυμηθούμε τις σελίδες 85-117 της νουβέλας (ανάγνωση στο σπίτι την προηγούμενη ημέρα)
Ερωτήσεις για συζήτηση:
1. Να εντοπίσετε στο συγκεκριμένο απόσπασμα του λογοτεχνικού έργου ένα χωρίο στο οποίο ο αφηγητής χρησιμοποιεί αναδρομική αφήγηση. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας και να εξηγήσετε τη σκοπιμότητα αυτής της επιλογής στη συγκεκριμένη περίπτωση.
2. Ποια στοιχεία της γλώσσας του κειμένου του Μ. Μακρόπουλου υπηρετούν τη φυσικότητα των χαρακτήρων και την αληθοφάνεια της ιστορίας;
3. Η ποιήτρια Ελένη Κοφτερού, μιλώντας για το βιβλίο του Μ. Μακρόπουλου παρατήρησε χαρακτηριστικά: «Ο Φλωμπέρ, έχει πει ότι το πιο δύσκολο πράγμα στη λογοτεχνία, είναι να βρεις τις λέξεις που χάνονται στο διάστημα που μεσολαβεί από τη σκέψη στο χαρτί. Ο Μιχάλης τις βρήκε αυτές τις λέξεις». Στην κριτική της με τίτλο «Ο ψίθυρος των μικρών πραγμάτων» γράφει: «ο προσεχτικός αναγνώστης θα ακούσει τον ψίθυρο των μικρών πραγμάτων στη νουβέλα αυτή», επιλέγοντας να ασχοληθεί με τα «μικρά πράγματα» της ιστορίας του. Το κουμπί, το σακάκι, το τσίπουρο, τη σακούλα στο δέντρο… Είναι αυτά τα “μικρά πράγματα” τελικά σημαντικά για την εξέλιξη της πλοκής; Πώς;
4. Ποιο θεωρείς ότι είναι το κρίσιμο θέμα που προκύπτει από τη στάση του ήρωα στο τέλος της νουβέλας και ποια είναι η δική σου τοποθέτηση έναντι αυτής της στάσης;
5. “Το δέντρο του Ιούδα” είναι το δέντρο που συγκεντρώνονται οι καρποί της φιλίας και της προδοσίας μαζί, σε έναν κόσμο που μένει αιχμάλωτος των αδυναμιών του και των ενοχών του. Όπως αναφέρει και ο ίδιος ο συγγραφέας χαρακτηριστικά: “Κάτω από το λουλουδιασμένο δέντρο, μία δημοκρατία του θανάτου έχει εγκαθιδρυθεί. Νεκροί και ζωντανοί, σκιές και ύλη , συνυπήρχαν ισότιμα” .
Τελικά ποιο είναι το μαγικό φίλτρο της συνύπαρξης και κάτω από ποιους όρους γίνεται το δέντρο αυτό από τόπος σύγκρουσης, αλληλοσπαραγμού και μίσους, το δέντρο που θέλει να ανθίζει στα
φύλλα του η αγάπη, η κατανόηση και το μόνοιασμα;
Δημιουργική γραφή [ Εργασία για το σπίτι – συνεργατικά κείμενα]
Ομάδα 1η: Είστε δημοσιογράφοι σε μία τοπική εφημερίδα. Να γράψετε το πρωτοσέλιδο μετά τη σύλληψη του Ηλία.
Ομάδα 2η: Ας υποθέσουμε ότι ο συγγραφέας πρόκειται να επισκεφθεί το σχολείο μας. Ετοιμάστε κάποιες ερωτήσεις που θα θέλατε να του απευθύνετε για μία συνέντευ ξη.
Ομάδα 3η: Η νουβέλα έχει τελειώσει… Γίνετε εσείς συγγραφέας τώρα, συνεχίστε την έμπνευση του συγγραφέα και γράψτε το επόμενο επεισόδιο.
Ομάδα 4η: Να γράψετε μία βιβλιοκριτική για “Το δέντρο του Ιούδα”, η οποία πρόκειται να δημοσιευθεί στο Λογοτεχνικό περιοδικό του σχολείου σας με τίτλο “διαβάΖΩντας”.
διαβά
ΖΩντας
34
Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Σχολικό έτος 2022- 23
Μιχάλης Μακρόπουλος, “Το δέντρο του Ιούδα”
4ο Φύλλο εργασίας – Τεχνικές δράματος (1 διδακτική ώρα)
Το Κουτί των Αναμνήσεων
Ο Ηλίας φεύγοντας από την Αθήνα πήρε μαζί του το κουτί των αναμνήσεων. Πόση ζωή να χωράει
ένα κουτί; Γράψτε σε ένα χαρτάκι τι νομίζετε πως πήρε μαζί του και ρίξτε το χαρτάκι μέσα στο κουτί.
Ο Διάδρομος της συνείδησης
τον φίλο του τον Κώστα ή όχι; Ορισμένοι μαθητές σταθείτε όρθιοι δεξιά και αριστερά – αντικριστά – σχηματίζοντας έναν διάδρομο. Ένας μαθητής υποδυόμενος τον Ηλία διασχίζει αργά τον διάδρομο, ενώ ακούει τους συμμαθητές του που λειτουργούν ως η συνείδησή του να του ψιθυρίζουν τι πρέπει να κάνει. Στο τέλος του διαδρόμου ο μαθητής που υποδύεται τον Ηλία καλείται να αποφασίσει την τελική του απόφαση και να την δικαιολογήσει.
Η
Ανακριτική Καρέκλα
της αίθουσας και εσείς σε ρόλο αστυνόμου
τον Ηλία για τους λόγους και τις συνθήκες του φόνου. Σας
σε
Όταν μια νεαρή γυναίκα βρέθηκε βάναυσα δολοφονημένη έξω από το χωριό, η εξιχνίαση του φόνου έγινε για τον ήρωα έμμονη ιδέα, ένας σκοπός που γέμιζε το ψυχικό του κενό και τον άδειο χρόνο. Οι αποκαλύψεις, όμως, που θα ακολουθήσουν την έρευνά του θα είναι τραγικές… Η τραγική θέση του Ηλία βρίσκεται στο σταυροδρόμι εκείνο που η ελεύθερη βούληση συναντάται με τη σχεδόν
δίλημμα… Να καταδώσει
ολοκληρωτική υποταγή στη μοίρα. Ο Ηλίας βρίσκεται σε
Ο Ηλίας έχει παραδοθεί στις
δεν
Ο μαθητής – Ηλίας κάθεται σε μια καρέκλα στο κέντρο
ανακρίνετε
πείθουν οι απαντήσεις του; Τελική Αποτίμηση Τι μου άρεσε / δεν μου άρεσε, τι με εντυπωσίασε, τι με συγκίνησε στη νουβέλα; Σας ευχαριστώ πολύ! 35 Σχέδιο διδασκαλίας – Νέα Προγράμματα Σπουδών στη Λογοτεχνία ΙΕΠ
αρχές για ένα έγκλημα που
έκανε…
διαβάΖΩντας
Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Λογοτεχνικό Περιοδικό
Tεύχος 05
διαβάΖΩντας
