r ror ee n grorer beslag op de
chanisme als instrumenr bij uirsrek. Door
institutionele benadering ook duidelijk naar
opslagcapacireit van
het doorrckenen van de juiste prij zen zal via
voren.
het
milieu. Voor ke rn energie
een substituti e proces de schaa rste en da ar-
Tegen over de neoklass ieke oplossing van het
andere
her
met de milieuproblematiek verdwijnen . De
prijzen van mili cugoederen (in de vorm van
materiaal
ura-
achterliggende gedachte is dat indien een na-
bijvoorbecld heffingcn, compcnsaties of vcr-
nium nodig en kernafval
tuurlijke hulpbron schaars wordt, de prijs zal
handel bare emissierechten) berogen ecolo-
kan niet verwerkt worden
srijgen. Encrzijds zal dir de producenre n
gisch econornen dat een drieral insrituties
IS
onder
schaarsc
waa rdoor
het 7.ich op-
(}}omerCi ~. UDStitUtie als
~
prikkelen om tec hnologi sch onderzoek rc
noodzakclijk zijn om het ideaal van ee n ste-
verrichten naar substirutiemogelijkheden
ady state economy ror srand re brengen. Her
oplos-
voor d e oude, duurdere hulpbron. Voor de
betrefr een insriturie om de omvang van de
sing van de ene vorm van
neoklass iekcn staat vast dar d eze substiturie
bevolking re stabiliseren, een insrirutie om de
schaarste roepr zo wee r an-
a.ltijd techni sc h mogelijk za l zijn. Anderzijds
voorraad vervaardigde produktcn consrant te
derc sc haa rste op en is dus
zal de vraag naar de oude hulpbron afnem en
houd en en om her gebruik en de verwerking
nict eeuwig mogelijk . De
doordat de prijs ervan is gesregen. Er zal zo
van grondstoffen binnen ecologische grenzen
aanbud van en vraag naar het substituut ont-
te houden, en tenslone een instirutie om de
ac htergrond van deze redenering is gelegcn in de alom geldende
staan.
inkom enso ngelijkh eid aan te pakken. De in-
hoofdwerten van d ~ thermodynamica.
Dit prijsmechanisme werkt echte r in onvol-
strumenten die worden voo rgesteld o m deze
De eerste hoofdwet van de thermodynamica
doende mate, aangezien slcc hts een van de
institutics vornl te geven zijn verhand elbare
zegt dat er in een gcsloren sys reem bij rrans-
rwee functies van prijzen naar behoren werkt.
geboortcrechten, uitpurtingsquota, hoeveel-
formatieprocessen van energie geen energie
Prij zen zijn enen.ijds een in strument om
heidsres tricties, en minimale en max imal e be-
ve rloren gaar. Energie blijft altijd behoud en;
prikkels aan economischc subj ecten te geven
grenzingen aan persoonlijk bezit en inkomen.
her gaar aileen over van de ene ene rgievorm
en anderzijds een instrument om informati e
De ecologische economische oplossing gaat
in de andere. Volgcns de ecologisc he econo-
over schaarste re verst rekken. D e prikkel-
dus uir van absolute hoevee lheidsgrenzen die
men hebben de meesre ecunomen de srrek-
functie van prijze n werkt in voldoende mate,
aan het economische systeem moeten worden
king van de eers te weI' van de thermodyna-
maar volgens de ecologische economen werkt
opgelegd. Binnen die hoevee lheidsgrenzen
mica tegenwoordig wel begre pen. Zo worden
kan her prijsm echanisme overigens wei ee n
in hed endaagse produktiefuncties niet meer
rol spelen.
aileen de factoren a rbeid en het beperktc begrip kapitaa l opgenomen, maar ook de factor natuurlijke hulpbronn en . De grenzen die de
Substitutie is niet tot in het oneindige mogelijk
rweede hoofdwet aan ee n ieder en dus ook
onbeperkt en dus is intern alisering van ex-
aan economen oplegr, worden echter nog ni ct vaak beg repen door eco nomen. De
Directe regulering Korrom, subsrirutiemugclijkheden zijn nler tern e effecten nier genoeg. D e rnarkt legt
de functie van schaarste-informatie niet. Er
geen absolute grenze n op aan her doen en la-
rweede hoofdwet van de thermodynamica
wordt daardoor gee n rekening gehouden mer
ten van subjectcn, zodat dergelijke grcnzen in
srelr dat elke transformatie van energie ge-
ecologische grenzcn. Prijzen geven aileen re-
de vorm van exogeen, door ecologen en an dere wetenschappers bepaaJde en door poli-
paard gaar met kwaliteitsverlies van energie
latieve schaarste weer (een prijs zegr namelijk
van een geconcentreerde, bruikbare vorm
aJleen wat ten opzichte van andere prijzen),
tici vastgestelde, hoevcel heidsresrricries aan
naar een diffuse, onbruikbare vorm. Deze
en kunnen dus geen oplossing bieden voor de
de markt moeten worden opgelegd. Er is di-
wet hee t oak wei de 'wet van de toenemende
absolure schaarste. Her is immers onmogelijk
recte regulering nodig waarbij de overheid
enrropie', waarbij enrropie wil zeggen wan-
om de relatieve prijzen van aile milieugoede-
rechtstreeks ingrijpt door het opleggen van
orde of warmteverlies. Door het verbranden
ren in het algemeen te verhogen. Indien we
normen en en wann ee r deze nicr worden na-
van aardoli e neemt bijvoorbeeld de enrropie
dit roch zouden proberen, wordt slechts het
geleefd eve nrueel sancries. Mer behulp van
roe: bruikbare energie wordt bij verbranding
absolute prijspeil verhoogd en zal inAatie en
vergunningen en ge- en verbodsbepalingen
omgezer in onbruikbare warmte. Zo wordt
nier de gewensre substiturie het resultaar zijn.
bij
aJle economische acriviteiten energie
kunnen zo fysieke gren zen worden opgelegd aan het economisch verkeer. Binnen die
(maar ook materialen) in een mindel' bruik-
Het marktmechanisme
bare vorm omgezer, en neemt de enrropie
Tenslorte is er kritiek op het neoklassieke ver-
n isme op een efficicnte wijze leiden tot een
dus. Substitutie impliceert altijd vervanging
trouwen in her markrmechanisme als beste
optimale allocatie van hulpbronn en.
van de ene hulpbron met lage enrropie door
en enige aJiocariemiddei. Hier wordt duide-
De neoklassieke economische oplossing hoeft
de andere hulpbron met lage entropie. De
lijk dar de ecologische benadering een insti-
nier geheel te worden ui[geschakeld, maar
hoeveel heid lage enrropie is ec hter beperkr en
tutionel e achtergrond heefr. N er als binnen
moer wei binnen bepaalde grenzen worden
er is gee n substituut voor lage entropie. Lage
de instirutionele eco nomie gaar ook de eco lo-
geplaatst. Grenzen die niet in de economi-
enrropi e is dus schaars in absolute zin. M et
gische eco nomie ervan uit dar allerlei poli-
sche analyse zijn opgenomen , doordat de
andere woorden, substitutie is nier ror in het
tieke en
wetten van de thermodynamica worden ver-
oneindige moge lijk.
grote rol spelen bij de oprelling van individu-
maatschappelijke instituries een
grenzen kunnen het markt- en prijsm echa-
waarloosd.
ele belangen. D e ongesroorde werking van de
Het prijsmechanisme
markt aileen is niet voldoende. Bij de oplos-
Ecologische economen hebben revens kritiek
singen voor de milieuproblematiek die de
op de neo klassieke nadruk op her prijsme-
ecologische economi e aandraagt, komt deze
maart 1996
Barba ra Baarsma is AI O bij de vakgroep SM M/EGI
11