Verkiezingsspecial VNG 2021 by Sdu Uitgevers

MAGAZINE VAN DE VERENIGING VAN NEDERLANDSE GEMEENTEN

SPECIAL VERKIEZINGEN EXTRA UITGAVE 2021 19 FEB

INTERVIEWS MET LIJSTTREKKERS

‘Er hangt veel van deze verkiezingen af’ VIER SPOREN DE INZET VAN DE VNG UITGELEGD

ANALYSE R 0 § jj0y § ªÀXhّ PROGRAMMA’S UIT?

WETSVOORSTEL LUISTEREN IS OOK IN HET BELANG VAN HET RIJK

vng.nl

LTR_P001_LTR-TSVNG-03A-2021 1

4-2-2021 15:01:56

IN DIT NUMMER ²§0!X m ß0ªjX0ðXyJ0y ‫ ׉ׁ ظ‬I0 ªÇ ªX ׂ‫ׁׂ׀‬ Coverfoto: Shutterstock

Mark Rutte Bij alle grote thema’s spelen gemeenten een rol, zegt de VVD-leider.

6 2 2021

Lilian Marijnissen De SP wil investeren in de lokale overheid.

Analyses Wat hebben politieke partijen in petto voor gemeenten?

10 Kees van der Staaij De SGP zet de woningmarkt hoog op de agenda.

Sigrid Kaag D66 pleit voor een groter gemeentelijk belastinggebied.

Gert-Jan Segers ‘Kijk bij elkaar over de schutting’, zegt de lijsttrekker van de ChristenUnie.

EN VERDER 4 Lopende Zaken 5 Commentaar Jan van Zanen 16 In beeld

LTR_P002_LTR-TSVNG-03A-2021 2

4-2-2021 15:02:53

Proeve van Wet Thorbeckehoogleraar Geerten Boogaard over de Wet op het decentraal bestuur.

Wopke Hoekstra ‘Verlies geen tijd aan bestuurlijke besognes’, zegt de CDA-voorman.

Liane den Haan De 50Plusleider wil nauw samenwerken met gemeenten.

3 2021

26 Lilianne Ploumen De nieuwe PvdA-lijsttrekker is trots op de gemeenten.

30 28

De Kamer in VNG-bestuursleden Songül Mutluer en Wieke Paulusma zijn verkiesbaar.

Colofon Deze special is een extra bijlage bij VNG Magazine in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070-373 83 93, info@vng.nl Uitgever Dineke Sonderen, Sdu Uitgevers, tel. 070-378 99 24 Hoofdredactie Esther Bunnik en Leonard Geluk Eindredactie Rutger van den Dikkenberg Redactie Maarten Beks, Angela de Jong, Jesse de Jong en Sarah Leers Medewerkers Sandra Braakmann, Dimitry de Bruin, Jiri Büller, Arenda Oomen Ontwerp Fier.media Vormgeving Monique Westenbroek Druk Senefelder Misset, Doetinchem © 2021

LTR_P003_LTR-TSVNG-03A-2021 3

4-2-2021 15:03:08

LOPENDE ZAKEN

TEKST: VNG

Kabinetsinzet VNG: vier sporen De VNG bereidt zich voor op de naderende verkiezingen en de formatie van het nieuwe kabinet. Het is van groot belang dat er goede afspraken gemaakt worden voor gemeenten.

De inzet van de VNG voor de kabinetsformatie is langs vier sporen geschetst: 1. ²ɈȲɐƧɈɐȲƵǶƵ ˛ ȁƊȁƧǞǁȁ ǘƵȲȺɈƵǶǶƵȁ 2. Wet decentraal bestuur 3. Aanbod aan het nieuwe kabinet 4. Focus op uitvoering

4 2021

WAAROM DEZE VIER SPOREN? Gemeenten zitten momenteel klem. (Ƶ ˛ ȁƊȁƧǞǁȁ ɹǞǯȁ ȁǞƵɈ Ȍȯ ȌȲƮƵ Ƶȁ ƮƵ ǞȁɈƵȲƦƵȺɈɐɐȲǶǞǯǲƵ ɨƵȲǘȌɐƮǞȁǐƵȁ werken beklemmend in plaats van ondersteunend. De tekorten, die voortkomen uit keuzes van eerdere kabinetten, tasten de autonomie en de slagkracht van gemeenten aan Ȍǿ ƦǞǯ ɈƵ ƮȲƊǐƵȁ ƊƊȁ ƮƵ ȌȯǶȌȺȺǞȁٌ gen die Nederland nodig heeft om sterker uit de crisis te komen.

LTR_P004_LTR-TSVNG-03A-2021 4

De taken en middelen van ǐƵǿƵƵȁɈƵȁ ɹǞǯȁ ȁǞƵɈ Ǟȁ ƦƊǶƊȁȺ‫ خ‬ ȁƮƵȲɹȌƵǲ ȁƊ ȌȁƮƵȲɹȌƵǲ ɩǞǯȺɈ ɐǞɈ dat er structurele oplossingen nodig ǞȺ‫ خ‬RƵɈ ǘƵȲȺɈƵǶǶƵȁ ɨƊȁ ƮƵ ˛ ȁƊȁƧǞǁǶƵ positie van gemeenten op deze al langlopende dossiers is een ƦƵǶƊȁǐȲǞǯǲƵ ɨȌȌȲɩƊƊȲƮƵ Ȍǿ ɨƵȲƮƵȲ te kunnen op andere terreinen. AFSPRAKEN Ȍǲ ƮƵ ǞȁɈƵȲƦƵȺɈɐɐȲǶǞǯǲƵ ɨƵȲǘȌɐƮǞȁٌ ǐƵȁ ɈɐȺȺƵȁ ǐƵǿƵƵȁɈƵȁ Ƶȁ ƮƵ ªǞǯǲȺٌ overheid moeten in balans worden ǐƵƦȲƊƧǘɈ‫ خ‬ȯ ǲȌȲɈƵ ɈƵȲǿǞǯȁ ǲƊȁ ƮƊɈ ƮȌȌȲ ƮɐǞƮƵǶǞǯǲƵ ƊǏȺȯȲƊǲƵȁ ɈƵ ǿƊǲƵȁ‫ خ‬ ßȌȌȲ ƮƵ ǶƊȁǐƵ ɈƵȲǿǞǯȁ ɩƵȲǲɈ ƮƵ ßyJ ƊƊȁ ƵƵȁ ƧȌǿȯǶƵƵɈ ȁǞƵɐɩ ɩƵɈȺٌ voorstel: de Wet op het decentraal ƦƵȺɈɐɐȲ‫ ة‬ɩƊƊȲǞȁ ȌȁƮƵȲ ǿƵƵȲ ƮƵ ɨƵȲٌ

sterking van het evenwicht tussen bestuurslagen wordt geregeld. Indien aan deze randvoorwaarden wordt voldaan, kunnen gemeenten ƵƵȁ ƦǞǯƮȲƊǐƵ ǶƵɨƵȲƵȁ ƊƊȁ ǞȁǘȌɐƮƵٌ ǶǞǯǲƵ ƮȌȺȺǞƵȲȺ ɹȌƊǶȺ ƦǞǯ ɩȌȁƵȁ‫ ة‬ɐǞɈɨȌƵٌ ȲǞȁǐ ɨƊȁ ǘƵɈ jǶǞǿƊƊɈƊǲǲȌȌȲƮ‫ ة‬ȲƵǐǞȌٌ nale economie en digitalisering. KWALITEIT UITVOERING Gemeenten kunnen ook een goede impuls geven aan de kwaliteit van de uitvoering door een focus op ɐǞɈɨȌƵȲǞȁǐ‫ خ‬0Ƶȁ ƦƵǶƊȁǐȲǞǯǲ ƊȺȯƵƧɈ ǘǞƵȲƦǞǯ ǞȺ ǘƵɈ ɩƊƊȲƦȌȲǐƵȁ ɨƊȁ ƮƵ ǿƵȁȺƵǶǞǯǲƵ ǿƊƊɈ‫( خ‬Ƶ ǞȁɩȌȁƵȲȺ ȺɈƊƊȁ centraal en er wordt voorkomen dat ze geen kant meer op kunnen ɈɐȺȺƵȁ ɨƵȲȺƧǘǞǶǶƵȁƮƵ ȌɨƵȲǘƵǞƮȺٌ instanties.

4-2-2021 15:04:20

COMMENTAAR Jan van Zanen Voorzitter VNG

BESTE COLLEGA

e coronacrisis houdt ons nu al een jaar lang in de greep. Wie had ooit gedacht dat dit zelfs invloed zou hebben op de Tweede Kamerverkiezingen? Iedereen moet zijn stem veilig kunnen uitbrengen en daarom verlopen de verkiezingen dit jaar anders dan normaal. Het betekent dat we in de stemlokalen een mondkapje dragen en ons aan de anderhalve meter afstand moeten houden. In alle gemeenten is een beperkt aantal stemlokalen al vanaf 15 maart geopend voor vervroegd stemmen. En voor kiezers boven de zeventig jaar is het mogelijk om te stemmen per post.

5 2021

Gemeenten zetten alles op alles om de verkiezingen vlekkeloos te laten verlopen. De afgelopen maanden is er hard gewerkt om extra stembureaus in te richten, vrijwilligers te organiseren en het stemmen per post in goede banen te leiden. Via deze weg spreek ik mijn enorme waardering en dank uit naar al die mensen die zich hiervoor hebben ingezet. Voor ons, gemeenten, hangt er heel wat van deze verkiezingen af. Wij hebben grote ambities om ons land, onze inwoners, uit deze crisis te loodsen. Ook bij de opgaven die er al lagen, spelen gemeenten een rol van belang. Het is daarom cruciaal dat wij na de verkiezingen goede afspraken kunnen maken met het nieuwe kabinet. Zodat we niet alleen de middelen, maar ook het mandaat hebben om die opgaven te realiseren. Straks willen we goede afspraken maken, maar dat betekent niet dat we moeten wachten tot het kabinet is gevormd. Want een kabinet kan demissionair zijn, onze inwoners zijn dat nooit. De afgelopen tijd is algemeen directeur Leonard Geluk van de VNG in gesprek gegaan met een aantal lijsttrekkers die straks wellicht deel uitmaken van het nieuwe kabinet. Hij heeft hen gevraagd naar hun kijk op het lokaal bestuur, welke rol zij voor gemeenten zien, hoe zij als rijksoverheid met gemeenten willen samenwerken en wat ze gaan doen om ons te ondersteunen. In deze verkiezingsspecial leest u die gesprekken terug. Ook is er een analyse gemaakt van de verkiezingsprogramma’s van een aantal in de Tweede Kamer vertegenwoordigde politieke partijen en zijn hun standpunten met betrekking tot gemeenten uitgelicht.

VOOR ONS, GEMEENTEN, HANGT ER HEEL WAT VAN DEZE VERKIEZINGEN AF

LTR_P005_LTR-TSVNG-03A-2021 5

De rol van gemeenten wordt de komende jaren alleen maar belangrijker. Ivo Opstelten, een van mijn voorgangers als voorzitter van de VNG, verwoordde het ooit zo: ‘Gemeenten waren in het verleden de belangrijkste bestuurslaag, en dat zullen ze in de toekomst ook weer zijn.’ Wat mij betreft is die toekomst nu aangebroken.

4-2-2021 15:04:03

BEELD: WILLIAM RUTTEN

²§ّmXh²ÀÀª0jj0ª mXmX y w ªXhyX²²0y

Investeer in

het 6 2021

menselijk contact

(X!RÀ Xh (0 w0y²0y‫ ( خ‬À X² ß mJ0y² ²§ّmXh²ÀÀª0jj0ª mXmX y w ªXhyX²²0y (0 0m yJªXhj²À0 à ª(0 ß y R ª § ªÀXh‫ خ‬0y m À ( À y Ç j R1À j0yw0ªj ß y J0w00yÀ0y ðXhy‫ خ‬yX0À ß ª yX0À² Xyß0²À00ªÀ (0 ²§ ß ª m Xy R0À m j m0 yXß0 Ç‫ خ‬

ertien jaar lang was Marijnissen gemeenteraadslid in Oss. Ze heeft meer ervaring met de lokale politiek dan in de landelijke en kent de kracht en de schoonheid van het lokaal bestuur. Ook haar partij is zeer begaan met gemeenten. ‘We maken ons zorgen over de huidige situatie van gemeenten. Er moeten harde keuzes gemaakt worden op de terreinen die de SP juist heel belangrijk vindt: ondersteuning van kwetsbaren, goede zorg, lokale voorzieningen. De positie van gemeenten gaat ons aan het hart.’ Voor de VNG staan de gemeentefinanciën bovenaan op de prioriteitenlijst. Het gaat daarbij vooral om de compensatie van de tekorten in het sociaal domein en om de opschalingskorting, daar willen gemeenten graag vanaf. ‘Wij steunen gemeenten volledig in alle aspecten rondom het sociaal domein’, zegt Marijnissen. ‘De sociale voorzieningen op lokaal niveau zijn voor ons belangrijk. Ik vind het heel kwalijk dat gemeenten nu voor keuzes komen te staan: moet de bieb dicht of het zwembad? Gaan we iemand zijn jeugdzorg afpakken of huishoudelijke zorg? Gemeenten mogen niet gezien worden als bezuinigingspost. Zeker nu niet, in de coronacrisis. We zien overal de tekorten oplopen, terwijl hier in Den Haag de miljarden eruit vliegen. Dat vinden wij heel onverstandig, onwenselijk en onacceptabel. In de debatten in de Kamer over het gemeentefonds hebben wij gepleit voor een extra miljard.’

LTR_P006_LTR-TSVNG-03A-2021 6

WOONCRISIS

Wonen staat hoog op de agenda bij de SP. Marijnissen: ‘Nederland zit in een diepe wooncrisis. Wij willen dat er als een razende betaalbare huizen worden gebouwd. Daarnaast zien we dat de huren zijn geëxplodeerd, waardoor veel huurders in de knel komen. De huren moeten daarom omlaag. Wat ons betreft, komt er weer een minister van Wonen. Ook vinden wij dat er een nationaal bouwplan moet komen. Daarmee kunnen we samen met gemeenten bepalen waar, hoe en op welke manier we moeten bouwen.’ Een heikel punt voor de SP is de verhuurderheffing. De partij wil ervan af. Marijnissen: ‘Ik heb goede hoop dat dat eindelijk gaat lukken. Steeds meer partijen zien

4-2-2021 15:04:37

in dat deze heffing, die ooit een crisismaatregel was, niet houdbaar meer is. Er moet meer ruimte komen voor woningcorporaties om te gaan bouwen. Bovendien moeten huurders meer zeggenschap en betrokkenheid krijgen. Voor ouderen zien wij een oplossing in zorgbuurthuizen. Wij vinden het belangrijk dat mensen in hun eigen buurt oud kunnen worden en dat hun partner mee mag verhuizen, ook als die geen zorg nodig heeft. Die buurthuizen zouden ook een inloopfunctie voor de wijk moeten hebben, zodat ouderen die nog wel zelfstandig wonen kunnen langskomen voor een praatje of samen kunnen eten. Gemeenten kunnen dat samen met inwoners oppakken.’ KLIMAATRECHTVAARDIGHEID

De SP ondertekende de Klimaatwet, maar met het Klimaatakkoord stemde de partij niet in. Belangrijk argument daarbij is dat de kosten voor de hele energietransitie eerlijk verdeeld moeten worden, en dat zag de SP onvoldoende terug in het Klimaatakkoord. ‘We hebben de term klimaatrechtvaardigheid gebruikt om te illustreren hoe wij denken dat het zou moeten. Het grootste deel van de energiesubsidies gaat naar de mensen met het meeste geld. Zij hebben het het minst nodig. Wat ons betreft is dat andersom.’ De energietransitie moet voor mensen betaalbaar zijn, vindt de SP-leider. ‘De overheid moet hier een voortrekkersrol in hebben, meer dan nu het geval is. De rekening mag niet bij individuele burgers terechtkomen. Vergelijk het met de riolering. Die is aangelegd omdat dat goed was voor de nationale volksgezondheid. Dat was hygiënischer. Toen vroegen we ook niet huishouden voor huishouden of mensen wilden

LTR_P007_LTR-TSVNG-03A-2021 7

meedoen. En dat zij dan zelf maar iemand moesten bellen om het te regelen.’

2021

TOEGANKELIJK

De SP wil de economische ongelijkheid aanpakken, op alle vlakken. ‘Voor ons is steeds de vraag: wie hebben er wel of niet geprofiteerd van de groei de afgelopen jaren? De lonen van een groot deel van de beroepsbevolking zijn flink achtergebleven. Sinds de coronacrisis hebben we een lijst met vitale beroepen, maar dat zijn vaak de beroepen die niet de hoogste salarissen verdienen. Daarom hebben we een concreet voorstel om het minimumloon te verhogen. We willen naar een eerlijke economie waarin iedereen een eerlijk deel krijgt. Dat vergt andere politieke keuzes. Daarbij is het ook belangrijk dat de uitvoering verbeterd wordt en dat zaken toegankelijk zijn voor mensen, of het nou een bankkantoor is of de Belastingdienst. Wij willen investeren in het menselijke contact, de menselijke maat. Dat is de basis van de samenleving. Gemeenten hebben daarin een belangrijke rol. Dit is de overheid, het loket, waar mensen letterlijk naar binnen kunnen stappen.’ ←

‘We maken ons zorgen over de huidige situatie van gemeenten’ 4-2-2021 15:04:39

00m(‫ ب‬XªX² §m yÀXyJ‫غ‬mÇw0y

ßß(ّmXh²ÀÀª0jj0ª w ªj ªÇÀÀ0

‘Gemeenten voor een

belangrijk

succesvol Nederland’

8 2021

DE UITDAGINGEN WAAR HIJ VOOR STAAT LIEGEN ER NIET OM. w ª y (ªX0 j Xy0ÀÀ0y R §À ßß(ّmXh²ÀÀª0jj0ª w ªj RUTTE NOG EEN KEER PREMIER TE WORDEN. BIJ ALLE GROTE THEMA’S SPELEN GEMEENTEN 00y !ªÇ!X m0 ª m.

ark Rutte windt er geen doekjes om: gemeenten zijn, zegt hij, ‘belangrijk voor een succesvol Nederland’. De VVD-leider ziet dat er overal hard gewerkt wordt, en dat er ‘enorme uitdagingen bij gemeenten

liggen’. ‘Ik mag nu tien jaar Nederland, en daarmee dus ook de Nederlandse gemeenten, ondersteunen in hun belangrijke werk. In die tien jaar heb ik elke dag de hardwerkende, gemotiveerde en fantastische mensen gezien die samen Nederland gemeenteland maken.’ FINANCIEEL ZWAAR

De VVD-lijsttrekker zegt oog te hebben

‘Het is goed dat de gemeenten gesteund zijn door het Rijk tijdens corona’ LTR_P008_LTR-TSVNG-03A-2021 8

voor de financiële positie van gemeenten. Nederland bevindt zich in een ‘enorm zware crisis’, die ‘diep ingrijpt in het leven van álle Nederlanders’. Het is allereerst een gezondheidscrisis, stelt Rutte, ‘maar inderdaad ook een financiële crisis’. Ook gemeenten hebben het financieel zwaar, ziet de demissionair premier. ‘Dat zie ik elke dag. Het is daarom ook goed dat de gemeenten gesteund zijn door het Rijk tijdens corona, en dat we de opschalingskorting bevroren hebben. Maar daarmee zijn we er natuurlijk nog niet. De VVD denkt dat we investerend deze crisis uit moeten gaan, en daar hebben gemeenten, als overheid die het dichtst bij de Nederlanders staat, natuurlijk een belangrijke rol in. We zullen ervoor moeten zorgen dat gemeenten ook de komende jaren een sterke finan-

4-2-2021 15:07:21

veel zeggen. In het kort: voor de VVD is het bij al deze kwesties belangrijk dat we Nederland weer laten werken voor de middengroepen. De groepen die hard werken, maar nu moeite hebben om een goede woning te vinden, om hun huis te verduurzamen of hun energierekening te betalen. Gemeenten zijn voor al deze grote uitdagingen cruciaal. Voor woningbouw, klimaat en ook voor energie. De VVD wil de middengroepen, en de gemeenten die deze groepen proberen te ondersteunen, de komende jaren centraal zetten. Ons verkiezingsprogramma heeft een hele lijst aan maatregelen voor deze groepen. Zo vinden wij dat de belasting op de energierekening omlaag moet, en dat gemeenten die meer bouwen gesteund zouden moeten worden in het gemeentefonds. Dat zijn natuurlijk maar kleine voorbeelden, maar voor de VVD wel cruciaal.’

ciële positie kunnen opbouwen, zodat we Nederland uit de crisis kunnen halen.’

zou steunen, hangt natuurlijk af van wat er precies in staat, dat kan ik nu nog niet zeggen.’

De VNG wil de positie van gemeenten versterken met een wet op het decentraal bestuur. Onderdeel van de wet is dat er pas taken overgaan naar gemeenten als er voldoende middelen mee overgaan. Wat vindt u daarvan? ‘De VVD is voorstander van een sterke overheid. Dat is een overheid die levert en haar taken effectief en efficiënt kan uitvoeren. Bij zo’n overheid past het dat alle overheidslagen, dus het Rijk, uitvoeringsinstanties, gemeenten, provincies en waterschappen, voldoende budget hebben om hun taken uit te voeren. Dus ik snap het principe. Maar of ik zo’n wet

De woningmarkt, de economische groei na corona en het klimaat- en energiedossier zijn belangrijk thema’s voor de komende jaren. Hoe kunnen er doorbraken worden bereikt, en welke rol hebben gemeenten hierin? ‘Dit zijn ongeveer alle grote thema’s van de komende jaren! Daarover kan ik heel

LTR_P009_LTR-TSVNG-03A-2021 9

Hoe kunnen we meer aandacht besteden aan de uitvoering van beleid? Ziet u de gemeente de rol van de ene overheid vervullen richting de meest kwetsbaren in onze samenleving? ‘Juist als we de meest kwetsbaren in onze samenleving willen beschermen, is meer aandacht voor de uitvoering van beleid. We kunnen in Den Haag nog zoveel plannen verzinnen, uiteindelijk moeten die plannen wel uitgevoerd worden. We hebben de laatste jaren gezien dat het beleid soms enorm ingewikkeld gemaakt wordt, en daarom steeds moeilijker uitvoerbaar. Dat geldt voor uitvoeringsorganisaties, maar ook voor gemeenten. Ik denk dat het het belangrijkste is om onszelf dat te blijven realiseren. Als politici, maar ook als gemeenten. We moeten ons blijven realiseren dat achter het systeem altijd mensen zitten en dat achter de plannen altijd de uitvoering schuilgaat.’ ←

2021

‘Beleid wordt soms enorm ingewikkeld gemaakt’ 4-2-2021 15:07:27

BEELD: SHUTTERSTOCK

VERKIEZINGSPROGRAMMA’S

Oog voor

de wensen van

gemeenten?

10 (0 I !Ç² ß y J0w00yÀ0y ß ª (0 j w0y(0 j Xy0À²ّ FORMATIE IS SCHERP GERICHT OP DE FINANCIËLE POSITIE VAN GEMEENTEN EN BETERE BESTUURLIJKE VERHOUDINGEN. WAT IS ER IN DE VERKIEZINGSPROGRAMMA’S TERUG TE VINDEN OVER DEZE PRIORITEITEN?

2021

llereerst de gemeentelijke financiën. Die krijgen veel aandacht in de verkiezingsprogramma’s. De ChristenUnie schrapt in haar verkiezingsprogramma de opschalingskorting. De partij vindt dat ‘gemeenten beter verdienen’. Bij de VVD is een amendement aangenomen om de korting te schrappen. CDA, D66, GroenLinks, PvdA en SP stellen expliciet dat gemeenten meer geld moeten krijgen. De PVV schrijft weinig over gemeenten in het programma en neemt geen standpunten in over de financiële positie van gemeenten. Meerdere partijen staan stil bij de tekorten in het sociaal domein. GL,

LTR_P010_LTR-TSVNG-03A-2021 10

PvdA en CU willen expliciet het abonnementstarief in de Wmo afschaffen. De SP heeft een groter plan voor zorgkosten, waardoor dat tarief automatisch vervalt. De Partij voor de Dieren wil zorgen dat elke gemeente voldoende middelen heeft voor een goed georganiseerde jeugdzorg. Het CDA constateert dat de overheveling van de jeugdzorg naar gemeenten de zorg veel duurder heeft gemaakt. Hierdoor kampen veel gemeenten met tekorten. Maar de christendemocraten verbinden er geen concrete acties aan. Daarnaast wil het CDA betere financiële afspraken tussen het Rijk en gemeenten én een extra investering in de gemeenten. De partij staat ‘naast gemeenten’. Denk pleit ervoor dat gemeenten financieel voldoende worden toegerust om de zorgtaken goed uit te kunnen voeren.

JEUGDZORG

D66 vindt dat gemeenten voldoende geld moeten hebben om de jeugdzorg goed te kunnen regelen. ‘De resultaten van lopend onderzoek moeten uitwijzen hoeveel gemeenten structureel extra nodig hebben’, schrijft de partij. Daarnaast wil D66 een ander verrekenmodel in de bijdrage aan gemeenten vanuit het Rijk op het gebied van zorg. Ook verbetert de partij de financiële verhouding tussen Rijk en decentrale overheden. Gemeenten mogen meer belasting heffen. ‘We waarborgen dat gemeenten voldoende middelen hebben voor hun taken en maken het gemeentefonds stabieler. We verwachten dat gemeenten sturen op een houdbare groei van de uitgaven aan het sociaal domein. Als hiervoor extra instrumenten nodig zijn, verdient dit

4-2-2021 15:09:07

GroenLinks, PvdA en ChristenUnie willen expliciet het abonnementstarief in de Wmo afschaffen.

11 ernstige overweging. Waar nodig springen de provincies bij.’ De CU pleit voor een groter lokaal belastinggebied, ten koste van de inkomstenbelasting. De VVD pleit juist voor een grens op de lokale belastingen via een micronorm op de ozb, net als Forum voor Democratie. Denk wil meer mogelijkheden voor gemeenten om te werken met de ozb, waarbij de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. GroenLinks is duidelijk: ‘Nadat jarenlang op zorg in gemeenten is bezuinigd, verhogen we de bijdrage aan het gemeentefonds zodat gemeenten voldoende geld hebben voor het goed lokaal organiseren van zorg en ondersteuning.’ Ook wordt de eigen bijdrage voor de Wmo inkomensafhankelijk, wat impliciet betekent dat het abonnementstarief wordt afgeschaft. Ook voor andere taken (cultuur, welzijn, verduurzaming) krijgen gemeenten als het aan GroenLinks ligt meer middelen. Een lokale belasting op leegstand en een gemeentelijke heffing op de waardestijging van private grond zorgen voor meer inkomsten bij gemeenten. De PvdA schaft dus het abonnementstarief in de Wmo af. Ook willen de sociaaldemocraten tekorten in de Wmo bij gemeenten aanvullen, omdat gemeenten anders failliet gaan.

LTR_P011_LTR-TSVNG-03A-2021 11

Ze moeten voldoende geld krijgen om hun taken uit te voeren. ‘Meer geld en stabiele financiering zorgen ervoor dat wijkcentra, de lokale bibliotheek, het zwembad en de school openblijven.’ Ook stopt de PvdA de bezuinigingen op het gemeentefonds. TEKORTEN

De SP vindt dat gemeenten voldoende geld moeten hebben om zelf beleid en keuzes te maken. Gemeenten hebben nu grote tekorten. Er is veel meer geld nodig. De eigen bijdrage wordt overbodig, door gemeenten voldoende middelen te geven voor de zorgtaken. Hiervoor wil de partij een uniform gemeentelijk basispakket invoeren. De VVD wil dat de opbrengst van boetes die boa’s uitschrijven naar de gemeentekas vloeit. Verder wil de partij meer geld uit het gemeentefonds voor gemeenten die meer woningen bouwen. Maar het is niet duidelijk of dit ten koste gaat van andere gemeenten of dat het gemeente-

fonds hiervoor vergroot wordt. Ook krijgen gemeenten de mogelijkheid om een belasting te heffen op leegstaande panden.

2021

BESTUURLIJKE VERHOUDINGEN

Dan de bestuurlijke verhoudingen. Het CDA geeft de komende formerende partijen een duidelijke opdracht mee: ‘Het nieuwe kabinet sluit met de gemeenten, provincies en waterschappen een bestuursakkoord over de uitvoering van bestaand beleid en de nieuwe plannen in het regeerakkoord. Bij nieuwe taken hoort altijd nieuw budget.’ De ChristenUnie ziet graag een ‘sterk lokaal bestuur dat lef toont, verantwoordelijkheid neemt en voldoende middelen heeft om de goede keuzes te maken’. De SGP is voor een grotere zelfstandigheid van het decentraal bestuur, onder andere door verschuivingen van belastingen van centraal naar decentraal niveau. De PvdD wil scherpe voorwaarden bij overdragen van taken en

Gemeenten mogen meer belasting heffen 4-2-2021 15:09:13

Structurele ˛ȁƊȁƧǞǁȁ ȯȺƧǘƊǶǞȁǐȺǲȌȲɈǞȁǐ ǿȌƵɈ

ɩȌȲƮƵȁ ƦƵǁǞȁƮǞǐƮ

JƵǿƵƵȁɈƵǏȌȁƮȺ ǿȌƵɈ ȺɈƊƦǞǶǞȺƵȲƵȁ

ÀȌƵȲƵǞǲƵȁƮ ǿƊƧȲȌƦɐƮǐƵɈ ǯƵɐǐƮ

ßȌǶǶƵƮǞǐƵ ƧȌǿȯƵȁȺƊɈǞƵ ǐƵɨȌǶǐƵȁ ƊƦȌȁȁƵǿƵȁɈȺɈƊȲǞƵǏ Ǟȁ ƮƵ àǿȌ

JȲȌɈƵȲ ǐƵǿƵƵȁɈƵǏȌȁƮȺ

‫ڠ‬

àƵɈ Ȍȯ ǘƵɈ ƮƵƧƵȁɈȲƊƊǶ ƦƵȺɈɐɐȲ

12 2021

yǞƵɐɩƵ ȺȯƵǶȲƵǐƵǶȺ Ƶȁ ȯȲȌǐȲƊǿǿƊ ɨȌȌȲ ǞȁɈƵȲƦƵȺɈɐɐȲǶǞǯǲƵ ɨƵȲǘȌɐƮǞȁǐƵȁ (ɩǞȁǐƵȁƮƵ ƊȲƦǞɈȲƊǐƵ ƦǞǯ ǞȁɈƵȲƦƵȺɈɐɐȲǶǞǯǲƵ ƧȌȁ˜ǞƧɈƵȁ ‫ـ‬Ȍȯ ƦƊȺǞȺ ɨƊȁ ƮƵ ƧȌƮƵ XȁɈƵȲƦƵȺɈɐɐȲǶǞǯǲƵ

ɨƵȲǘȌɐƮǞȁǐƵȁ‫ ف‬ yȌȲǿ ɨȌȌȲ ȌȯƮȲƊƧǘɈǐƵɨƵȲȺƧǘƊȯ Ǟ‫خ‬ȯ‫خ‬ɨ‫ خ‬ ǐƵƮƵɈƊǞǶǶƵƵȲƮƵ ɩƵɈǐƵɨǞȁǐ ȲƵǐǞȌȁƊǶƵ

‫ڠ‬

ȺƊǿƵȁɩƵȲǲǞȁǐ

verantwoordelijkheden naar gemeenten: ‘De taak moet zich ervoor lenen en de overheden die de nieuwe taak erbij krijgen moeten voldoende (financieel) zijn toegerust.’ GROTERE GEMEENTEN

D66 werkt toe naar een model van grotere gemeenten, waardoor de provincies overbodig worden. De democraten willen dat gemeenten gaan fuseren wanneer zij te afhankelijk worden van gemeenschappelijke regelingen. Op het gebied van zorg moet beter regionaal worden samengewerkt. De VNG moet een rol spelen bij de coördinatie daarvan. D66 schrijft dat stabiliteit en voorspelbaarheid van de landelijke overheid een behoefte is van gemeenten en provincies. 50Plus schrijft

LTR_P012_LTR-TSVNG-03A-2021 12

bij bestuurlijke vernieuwing en democratie dat bevoegdheden moeten gaan naar het Rijk of grote centrumgemeenten, zonder dat verder in te vullen. In de verkiezingsprogramma’s is weinig algemene aandacht voor de bestuurlijke verhoudingen tussen de rijksoverheid en de decentrale overheden, wel bij inhoudelijke thema’s. Zo krijgen de verschillende inhoudelijke opgaven die de politieke partijen willen oplos-

sen verschillende bestuurlijke arrangementen mee. Zo krijgt de zorg in het programma van de ChristenUnie een eigen programma voor regionale samenwerking. De PvdA ziet een verschil tussen de Randstad en ‘de regio’. De regio krijgt meer middelen, om voorzieningen op peil te houden. Verder blijft het bij de constatering dat gemeenten meer taken krijgen, maar niet altijd het benodigde

Een sterk lokaal bestuur dat lef toont 4-2-2021 15:09:15

‫ڠ‬

13 2021

Voor

Tegen

‫ڠ‬

geld. De SP vindt dat lokale bestuurders meer eigen beleid moeten kunnen maken voor de aanpak van lokale problemen. Krimpregio’s verdienen extra aandacht. De VVD wil een einde aan de lokale willekeur bij de handhaving van landelijke wetten. Zo zijn er gemeenten die een oogje dichtknijpen bij de handhaving van het kraakverbod. Veel partijen zijn voor een vorm van constitutionele toetsing. Dat zou de weg vrijmaken voor een constitutioneel hof zoals voorgesteld door de staatscommissie parlementair stelsel onder leiding van Johan Remkes. Een dergelijk hof kan ook worden ingezet voor het beslechten van bestuursgeschillen tussen overheden, zo stelde de staatscommissie destijds voor.

LTR_P013_LTR-TSVNG-03A-2021 13

UITVOERING

Tot slot nog de uitvoering. Het CDA versterkt de politieke verantwoordelijkheid voor de uitvoering. De uitvoeringstoets voor nieuw beleid krijgt een grotere rol in de besluitvorming hierover. Het CDA wil in iedere gemeente een loket voor burgers inrichten die zichzelf niet kunnen redden in het contact met overheden en uitvoeringsorganisaties. D66 constateert: ‘Elke bestuurslaag heeft eigen taken, maar voor een optimale uitvoering moet veel worden samengewerkt.’ Lokale overheden moeten daarbij weten waar ze aan toe zijn; stabiliteit en voorspelbaarheid van de landelijke overheid is belangrijk. De menselijke maat moet volgens D66 terug in het contact tussen overheid en burger. ‘Er is

x ‫ڠ‬

Geen standpunt Niet voor, niet tegen

meer aandacht nodig voor een effectieve uitvoering, met aandacht voor gebruiksvriendelijke digitalisering.’ De VVD baalt ervan dat er de afgelopen jaren te veel voorbeelden zijn van burgers en ondernemers die onterecht als fraudeur zijn aangemerkt. Oplossing: het terugbrengen van de menselijke maat in de uitvoering. ‘Om dit te veranderen, versterken we de interne checks in de uitvoering en dringen we tegelijkertijd onduidelijk, juridisch taalgebruik terug in de communicatie van de overheid’, schrijft de partij. Verder willen de liberalen meer aandacht voor de uitvoering van beleid, omdat dat de manier is waarop de meeste burgers en bedrijven met de overheid te maken hebben. ←

4-2-2021 15:09:18

BEELD: ARENDA OOMEN

²J§ّmXh²ÀÀª0jj0ª j00² ß y (0ª ²À Xh

‘Minder

krampachtig met

gelijkheidomgaan’

ER MOET GELD BIJ VOOR DE GEMEENTELIJKE TAKEN IN HET SOCIAAL DOMEIN, VINDT DE SGP. KEES VAN DER STAAIJ, VOOR DE VIERDE KEER LIJSTTREKKER, ZET DAARNAAST DE à y §J ß0 HOOG OP DE AGENDA, MET SPECIALE AANDACHT VOOR REGIONALE VERSCHILLEN.

2021

e gemeente heeft een onmisbare positie in ons staatsbestel, vindt Kees van der Staaij. Op het lokale niveau komt de menselijke maat het beste uit de verf, dus moeten gemeenten ook voldoende toegerust zijn om hun taken te kunnen uitvoeren. ‘Met een landelijke benadering loop je toch het risico dat burgers vermalen worden in de bureaucratie. Je zag dat het meest extreem bij de toeslagenaffaire. We willen dat het bestuur zo nauw mogelijk aansluit op de leefomgeving. Daarom staan wij ook positief tegenover decentralisatiebewegingen. Al zien we, vijf jaar na de decentralisaties, ook de zorgen over de financiële positie van gemeenten. Dat is een belangrijk aandachtspunt.’

LTR_P014_LTR-TSVNG-03A-2021 14

Uit het onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) naar de decentralisaties blijkt dat er een grens is aan de zelfredzaamheid die van kwetsbare inwoners verwacht kan worden. Van der Staaij herkent dat. Hij wijst op de rol die de overheid op dit vlak moet vervullen. De overheid zou zich moeten inspannen om de zwakkeren in de samenleving een vangnet te bieden. ‘Bij de jeugdzorg valt mij wel op hoe lastig het is om met mensen in gemeenteland in gesprek te gaan over de problematiek. Waarom zien we dat de jeugdzorg meer groeit en meer kost? Het gesprek wordt nu vooral gevoerd in termen van de bedrijfsvoering. Hebben we voldoende geld en hoe organiseren we het? Dat is allemaal volstrekt begrijpelijk, maar het streven is ook om een gesprek te voeren over de inhoud, en

over preventie. Denk aan ondersteuning bij de opvoeding en het versterken van de relatie tussen ouders. Maatwerk kan een oplossing zijn, mits de aanpak rechtmatig blijft. Juist op een kleinere schaal moeten er andere oplossingen gevonden kunnen worden. We zouden wat minder krampachtig met gelijkheid moeten omgaan. Niet alle situaties zijn exact gelijk. Daarin zouden we gemeenten wat meer ruimte moeten bieden.’ FRUSTREREND

Om te voorkomen dat ze bij elk onderwerp eerst met de collectezak naar het kabinet moeten, willen gemeenten pas over de inhoud in gesprek als de financiën geregeld zijn. Het is een belangrijk speerpunt in hun aanbod aan het nieuwe kabinet. Van der Staaij is het daar ‘voor honderd procent mee eens’, zegt hij.

4-2-2021 15:05:32

is er geen eenduidige, ideale schaal. Voor de heel zware jeugdzorg kan een regionale aanpak nodig zijn, maar bij opvoedondersteuning moet je juist de wijk in.’ WOONOPGAVE

‘Het is frustrerend om taken te moeten uitvoeren waar je onvoldoende geld voor hebt. Als je niet tegemoetkomt aan die basale voorwaarde, voldoende geld voor taken, dan is de burger daar de dupe van. Wat ons betreft, moet er geld bij in het sociaal domein. De plaatjes zijn nog in berekening en wij beloven geen koeien met gouden hoorns. Maar we denken wel aan een bescheiden plus ten opzichte van het pad zoals dat nu is uitgetekend.’ De SGP pleit ook voor het vergroten van het gemeentelijk belastinggebied. Van der Staaij: ‘Daarmee kun je juist gemeentelijke keuzes maken en betaalbaar houden. Daarnaast zou er een mogelijkheid moeten zijn om tijdelijk te werken met een niet-sluitende begroting, mits de begroting structureel op orde is. Dat is vooral van belang in tijden van economische neergang, zoals nu.’

LTR_P015_LTR-TSVNG-03A-2021 15

OPSCHALINGSKORTING

Voor gemeenten is de opschalingskorting een doorn in het oog. Die korting op het gemeentefonds loopt op tot een miljard. Gemeenten zoeken steun voor het standpunt om de opschalingskorting af te schaffen. Ze hebben daarin in Van der Staaij een medestander. ‘Wij zien de opschalingskorting als een prikkel voor herindeling en daar zijn wij altijd op tegen geweest’, zegt hij. ‘Wij geloven niet in de samenvoeging met grotere gemeenten als doel op zich. Voor veel opgaven

De woningbouwopgave is één van de inhoudelijke thema’s in het aanbod van gemeenten aan het kabinet. De SGP ziet in die opgave een vitale rol weggelegd voor gemeenten. ‘De woningmarkt is voor veel burgers een belangrijk punt. En dat zal de komende tijd nog belangrijker worden. Het zou goed zijn om dit programmatisch op te pakken, want je ziet nu dat de ene gemeente hier voortvarender mee aan de slag gaat dan de andere. De vraag is ook hoe je goede initiatieven verder kunt helpen. Ik ben eens bij ThuisHuis geweest, waar alleenstaande mensen een gemeenschappelijke huiskamer en keuken hebben, en daarnaast hun eigen appartement. Dit sluit aan bij de wensen van burgers, maar het is net even ingewikkelder te realiseren. Je ziet zulke initiatieven dan toch weer vastlopen. Wet- en regelgeving moeten goede initiatieven niet in de weg staan. We bekijken huisvesting nu vaak vanuit de hardere kant. Hoe krijgen we de bouw georganiseerd? Maar er hoort ook een sociale agenda bij, bijvoorbeeld voor studenten, ouderen, nieuwkomers en bijvoorbeeld prostituees die willen uitstappen. Als er geen woningen zijn, dan kun je deze groepen geen perspectief bieden.’ Wat de SGP betreft, zou er bij het nieuwe kabinet ook meer aandacht mogen zijn voor het landelijk gebied. Van der Staaij: ‘Gemeenten zijn geen uitvoeringsloketten met in elke regio dezelfde problematiek. We richten ons vaak automatisch op de Randstad en het lijkt of problemen uit de regio minder politieke prioriteit hebben. Wij vinden dat er een herverdeling moet plaatsvinden ten bate van het landelijk gebied.’ ←

15 2021

‘Er moet geld bij in het sociaal domein’ 4-2-2021 15:05:38

IN BEELD

SCHONE POTLODEN Nederland stemt met het rode potlood. Maar dat simpele gegeven blijkt tijdens een pandemie ǞȁƵƵȁȺ ƵƵȁ ˜ǞȁǲƵ ȌȯǐƊɨƵ voor gemeenten. Zij zijn verantwoordelijk voor een veilig verloop van de stembusgang, en dus ook voor de gezondheid van de kiezers. Gemeenten krijgen van BZK de keuze: kiezers mogen het gebruikte potlood meenemen naar huis, óf de potloden worden na gebruik schoongemaakt. Dat laatste kan op verschillende manieren, zoals hier met UV-licht. Volgens de fabrikant doodt dit licht bijna alle bacteriën, virussen en schimmels. Een eigen potlood meenemen mag ook.

LTR_P016_LTR-TSVNG-03A-2021 16

4-2-2021 15:05:56

00m(‫ ب‬w ª!0m jªXhJ²w y‫ غ‬y§

LTR_P017_LTR-TSVNG-03A-2021 17

4-2-2021 15:06:00

00m(‫§ ب‬Xª ²!Rj ß y (0 à Çà‫ غ‬y§

(‫ّ׆׆‬mXh²ÀÀª0jj0ª ²XJªX( j J

‘Draagvlak

krijg je niet,

dat creëer je’ 18 2021

GEEF DE OVERHEID WEER 00y w0y²0mXhj J0ðX!RÀ. DAT IS DE §ª 0§ ß y (‫ّ׆׆‬mXh²ÀÀª0jj0ª ²XJªX( j J y 0²ÀÇÇª(0ª² 0y w À0y ª0y‫ ( خ‬ªy ²À §m0XÀ R ª § ªÀXh y(0ª w00ª ß ª 00y Jª À0ª J0w00yÀ0mXhj 0m ²ÀXyJJ0 X0(‫ خ‬

ls de coronacrisis één ding heeft laten zien, dan is het dat er ‘veel meer mogelijk’ was dan tot nog toe werd gedacht, zegt D66-lijsttrekker Sigrid Kaag. ‘We zitten in een onzekere periode die veel van iedereen vraagt’, zegt ze. ‘Maar ik ben echt onder de indruk van de wendbaarheid die alle overheden laten zien in de aanpak van de coronacrisis en de steun aan ondernemers, de culturele sector en anderen die in de knel komen.’ Haar pleidooi: ‘Laten we die mentaliteit ook vasthouden als deze crisis achter de rug is en we samen met Rijk én gemeenten gaan werken aan herstel.’ Allereerst de financiële positie van gemeenten. ‘Het is duidelijk dat die in veel gemeenten onder druk staat’, zegt de lijsttrekker. ‘De opschalingskorting van het kabinet Rutte-II van VVD en PvdA heeft daar op z’n zachtst gezegd niet bij geholpen. En deze korting loopt nog op. Daardoor komen voorzieningen in gevaar, of moeten lokale lasten fors stijgen.’ Wat wilt u daar aan doen? ‘Wij doen in ons programma veel voorstellen om de gemeentefinanciën te verbeteren, zoals stoppen met de opschalingskorting en het schrappen van het abonnementstarief. Bovendien willen wij structureel extra middelen voor de jeugdzorg. Wat ik ook belangrijk vind, is dat gemeenten meer eigen sturing krijgen over hun financiën. D66 pleit al lang voor een groter gemeentelijk belastinggebied. Veel Haagse politici durven dat niet

LTR_P018_LTR-TSVNG-03A-2021 18

aan, die zijn bang dat gemeenten de belastingen te veel laten stijgen. Dat vind ik vreemd: we durven wel de jeugdzorg en de Participatiewet te decentraliseren, maar niet de inkomsten? Ik ben ervan overtuigd dat gemeenten dat prima aankunnen en dat het goed is voor de lokale democratie als gemeenten daarin meer hun eigen keuzes kunnen maken.’ De VNG stelt een Wet op het decentraal bestuur voor, waarin staat dat er pas taken overgaan naar gemeenten als er voldoende middelen mee overgaan. Wat vindt u daarvan? ‘Dat er pas taken naar gemeenten overgaan als de financiën goed geregeld zijn, is eigenlijk al goed geregeld in de wet. Toch hebben gemeenten veel taken gekregen

4-2-2021 15:07:01

met onvoldoende middelen. Alleen een nieuwe wet lost dit niet op, want het stokt vaak bij de vraag wie bepaalt wat voldoende middelen zijn. Dat moet beter, bijvoorbeeld door een onafhankelijke geschillenbeslechting. Op aandringen van D66 doet minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken daar nu ook onderzoek naar.’ Een ander belangrijke thema is het woningtekort. Wat kunnen gemeenten hierin doen? ‘D66 wil voor 2030 meer dan een miljoen – vooral energiezuinige – huizen bouwen. Zonder goede samenwerking tussen het Rijk en de gemeenten gaat het niet. Gemeenten zijn cruciaal om te bepalen aan welke woningen het meest behoefte is. Tegelijkertijd kunnen we vanuit Den Haag wel bevorderen dat er gebouwd wordt op plekken waar dat nodig is, én zorgen voor goede ov-verbindingen naar die plekken. Wij stoppen ook met de verhuurderheffing.’ En het klimaat? ‘Gemeenten hebben natuurlijk ook een belangrijke rol bij de uitvoering van het Klimaatakkoord. Het is enorm belangrijk dat bewoners inspraak hebben en kunnen profiteren van schone energieprojecten, zoals windmolens. Want draagvlak krijg je niet, dat creëer je. Wanneer de rijksoverheid meer nationale regie neemt, kunnen slimme dwarsverbanden gevonden worden tussen de regio’s.’ Na de coronacrisis volgt economisch herstel. Hoe ziet dat eruit volgens D66? ‘We moeten na de coronacrisis niet op de oude voet doorgaan. Ik wil dat we werken aan een groen herstel

LTR_P019_LTR-TSVNG-03A-2021 19

van de economie. De omslag naar een duurzame economie vraagt grote investeringen, maar biedt ondernemers ook nieuwe kansen. Die keuze moeten we nu echt maken, want de klimaatcrisis is een nog veel grotere crisis dan corona. Het doet me pijn dat veel bedrijven hard worden geraakt door de coronamaatregelen. We steunen hen zo veel mogelijk, zodat ze straks ook een belangrijke aanjager van herstel kunnen zijn.’

19 2021

Kan de gemeente de rol van de ene overheid vervullen, zeker voor de meest kwetsbaren? ‘Absoluut. Maar ik zie ook dat er nog veel beter kan. De decentralisaties zijn de afgelopen jaren gepaard gegaan met bezuinigingen. De financiële positie van gemeenten verbeteren is daarom de eerste stap. Maar we moeten ook meer ruimte geven aan de mensen in de uitvoering. Mijn pleidooi is daarom: zet mensen en menselijke waarden centraal. Op een aantal punten vraagt dat meer ruimte in de wet, maar vaak kan er ook al best veel. Ik vraag ook aan alle lokale politici en ambtenaren om lef te tonen en je er niet te snel bij neer te leggen als de beste oplossing volgens de regels niet lijkt te mogen.’ ←

‘We moeten na de coronacrisis niet op de oude voet doorgaan’ 4-2-2021 15:07:05

BEELD: ARENDA OOMEN

!RªX²À0yÇyX0ّmXh²ÀÀª0jj0ª J0ªÀّh y ²0J0ª²

‘Het begint met

wethouders met

lef’

XÀ àXm J0ªÀّh y ²0J0ª²‫ ة‬mXh²ÀÀª0jj0ª ß y (0 !RªX²À0yÇyX0‫ ة‬ ª (²mX( à ª(0y‫ خ‬RXh X² ß ª²À y(0ª ß y 00y 0À0ª0 ² w0yà0ªjXyJ ÀÇ²²0y ªXhj 0y J0w00yÀ0y‫ خ‬ٙXy §m À² ß y (XyJ0y Xh 0mj ª ß0ª (0 ²!RÇÀÀXyJ À0 J X0y‫ ة‬ð Ç(0y à0 Xh 0mj ª ß0ª (0 ²!RÇÀÀXyJ w 0À0y jXhj0y‫خ‬ٚ

2021

e gemeente is de bestuurslaag die het dichtst bij de inwoners staat. Toch is de aansluiting op de leefwereld van de inwoners niet altijd vanzelfsprekend. Gert-Jan Segers: ‘Gemeenten zijn het gezicht van de overheid, zij willen het beleid menselijk maken. Helaas lukt dat niet altijd. Je ziet bijvoorbeeld dat inwoners verdwalen in de bureaucratie. Als je als inwoner niemand hebt die jou door alle regelingen van bijzondere bijstand en maatschappelijke opvang heen loodst, dan kan het heel ingewikkeld worden. Vandaar dat wij het voorstel hebben gedaan voor de éénloketbenadering. Zorg nou dat die

LTR_P020_LTR-TSVNG-03A-2021 20

kwetsbare mensen toch geholpen kunnen worden.’ RAADSLID

Want dat is hoe de ChristenUnie naar gemeenten kijkt: dichtbij, aanspreekbaar en benaderbaar, óók voor de kwetsbare inwoners. De gemeente vormt de bestuurslaag die het sociale kapitaal van verenigingen, buurten en kerken als eerste kan mobiliseren. Segers: ‘Het is mijn politieke droom om ooit nog eens gemeenteraadslid te worden. Ik ben dat nooit geweest. Dat lijkt mij mooi omdat het zo dichtbij is. Je fietst eigenlijk door je politieke speelveld heen. Als er lokaal een issue is, kun je direct met de mensen gaan praten. Inwoners kunnen jou aanspreken met een heel concreet probleem en je kunt proberen daar iets aan te doen.

Vanuit Den Haag zijn wij meestal veel abstracter bezig. En dat is eigenlijk niet waarom ik de politiek in ben gegaan. Ik zie mezelf meer als een volksvertegenwoordiger dan als een bestuurder.’ ARMPJEDRUKKEN

Gemeenten hebben een belangrijke positie bij de aanpak van opgaven, maar ervaren zelf vaak onvoldoende (financiële) ruimte om invulling te geven aan die positie en de bijbehorende taken. Segers ziet ook dat de verhouding tussen Rijk en lokaal bestuur onder druk staat. ‘Als een Kamerlid op straat een wethouder of burgemeester tegenkomt, heeft hij bij wijze van spreken de neiging om een blokje om te lopen. Je wéét dat je wordt aangeklampt over het probleem waarmee ze zitten. Tus-

4-2-2021 15:06:41

kwam het beeld naar voren dat gemeenten nog steeds niet voldoende in staat zijn om de taken in het sociaal domein naar behoren uit te voeren. Segers: ‘De ChristenUnie is op zich voorstander van de decentralisaties, al lag het tempo soms veel te hoog. Wij zien de kracht van het lokale en geloven dat gemeenten inderdaad dichter bij de inwoners staan. Maar dan moeten eerst die financiële problemen worden opgelost. Als uit het onderzoek naar de jeugdzorg blijkt dat er inderdaad grote tekorten zijn, dan moet dat geld erbij. Wie a zegt moet ook b zeggen.’ JEUGDZORG

sen Rijk en gemeenten is het eigenlijk steeds weer armpjedrukken over geld. De ChristenUnie vindt dat daarin een omslag moet komen. Want we hebben elkaar echt nodig.’ Gemeenten en Rijk zouden weer vanuit de inhoud het gesprek moeten voeren, vindt de lijsttrekker. ‘In plaats van dingen bij elkaar over de schutting te gooien, zoeken we naar een manier van samenwerken waarbij je bij elkaar over de schutting kijkt. Zodat je weet wat er aan de andere kant gebeurt. Voor gemeenten betekent dit dat er rust moet komen in de financiën. Het zou niet zo moeten zijn dat wanneer wij de aanschaf van een JSF uitstellen, gemeenten hun buurthuis moeten sluiten. Met die heftige schommelingen in de financieringssystematiek kunnen wij toch niet verwachten

LTR_P021_LTR-TSVNG-03A-2021 21

dat gemeenten hun begroting op orde krijgen. Daarnaast zou er meer ruimte moeten zijn om eigen middelen te vergaren, onder andere door middel van lokale belastingen. Dat geeft gemeenten veel meer armslag.’ MENSELIJKE MAAT

Eind vorig jaar verscheen een rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) over de decentralisaties. Daaruit

Maar alleen geld erbij is niet genoeg, zegt Segers. Er moet ook gekeken worden naar de oorzaak van de groei van de jeugdzorg. ‘Wat is er in onze samenleving in hemelsnaam aan de hand dat zoveel jongeren een beroep doen op jeugdzorg? Voor jongeren van nu is het leven veel complexer geworden, ik zie dat ook bij mijn drie dochters. Ik vind dat wij daar als overheid een gezamenlijke taak in hebben, het is bijna een cultureel of levensbeschouwelijk vraagstuk.’ Segers vervolgt: ‘Het begint met wethouders met lef. Bestuurders die keuzes durven maken op basis van de situatie lokaal, die durven af te wijken van procedures. Soms moet je de rechtmatigheid loslaten ter wille van de menselijke maat. Maar daar is ook vertrouwen voor nodig, want wij kennen toch wel een bestuurlijke afrekencultuur. Als je als wethouder lef toont en er gaat toch iets mis, dan word je daarop afgerekend. Terwijl we die ruimte om te experimenteren zo hard nodig hebben. Soms moeten we dingen door de vingers durven zien, in het belang van onze inwoners.’ ←

21 2021

‘Tussen Rijk en gemeenten is het steeds weer armpjedrukken’ 4-2-2021 15:06:46

BETOOG

GEERTEN BOOGAARD

Niet alleen een plicht om te luisteren

De door de VNG bepleite Wet op het decentraal bestuur kan gemeenten een steun in de rug geven. Maar Thorbeckehoogleraar Geerten Boogaard vraagt zich af of het voorstel genoeg is om het Rijk te dwingen rekening te houden met lokale overheden.

2021

eel gezellig is het de laatste tijd niet, in het Huis van Thorbecke. De langstzittende burgemeester van Nederland vertelde mij dat hij niet eerder zoveel chagrijn had geproefd in het decentraal bestuur. En dat is ook wel zichtbaar in de anders zo beleefde verhoudingen. Raden komen ‘in verzet’, gemeenten boeken op hun begroting een vordering op de rijksoverheid in om de cijfers cosmetisch sluitend te krijgen, professor Douwe Jan Elzinga himself predikt revolutie, provincies schorten hun toezicht op en VNG-directeur Leonard Geluk beukt wekelijks in zijn filmpje op de Haagse poort. Echte decentralisatie schuurt natuurlijk altijd een beetje, maar de grens lijkt wel bereikt.

‘Alle reden dat de lokale politiek een keertje de nationale verkiezingen kaapt’

LTR_P022_LTR-TSVNG-03A-2021 22

Alle reden dus dat de lokale politiek een keertje de nationale verkiezingen kaapt. Vaak genoeg was het omgekeerde het geval. Daarom is de NOS het deze keer aan zijn stand verplicht om in een raadszaal een nationaal debat te organiseren tussen lokale kopstukken over wat de landelijke verkiezingen voor de plaatselijke politiek gaan betekenen. Over dorpspolitiek zal zo’n nationaal debat niet gaan. Er ligt namelijk een fundamentele keuze voor die inderdaad nationaal gemaakt gaat worden. RES

In de overdrijving van een columnist is die keuze helder: schuiven we de boel in elkaar om samen allemaal gezellig opgavegericht te gaan werken, zoals de Studiegroep Interbestuurlijke en Financiële Verhoudingen onder leiding van topambtenaar Bernard ter Haar bepleit? De voorstellen om dat te doen, liggen al klaar en het RES-proces is er de voorbode van. Of trekken we de boel juist weer wat meer uit elkaar zodat iedereen zelf weer ergens écht over gaat? Daar gaat het voorstel voor een Wet op het decentraal bestuur over, zoals wordt bepleit door de VNG en is uitgewerkt door Elzinga. De kern van het wetsvoorstel is de plicht voor de minister van Binnenlandse Zaken

4-2-2021 15:08:34

‘De plicht om mee te tekenen is immers ook de bevoegdheid om dat niet te doen’ om elk voorstel dat de decentrale verhoudingen raakt, te contrasigneren. Dat lijkt een klein technisch dingetje, en dat is het ook. Maar de potentie ervan is enorm. Deze verplichting kan de bepaling worden waarmee de minister van BZK wethouders te hulp schiet die in het sociaal domein een eigen koers willen varen maar daar het ministerie van SZW voor op hun dak krijgen. Met zo’n bepaling had de minister van BZK beter kunnen voorkomen dat de gemeenten met de Wet inburgering feitelijk in hetzelfde pak zijn genaaid als bij de Jeugdwet. Het ministerie van Landbouw had zich wellicht moeten verantwoorden voor de regio’s die ze bedenken om deals mee te sluiten. Enzovoort. De plicht om mee te tekenen is immers ook de bevoegdheid om dat niet te doen. Zo is in de negentiende eeuw de macht van de Koning bedwongen en zo zouden nu de vakdepartementen met al hun maatschappelijke opgaven kunnen worden beteugeld.

23 2021

JURIDISCHE INSTRUMENTEN

Toch vraag ik mij af of deze wet genoeg zal zijn. De minister van BZK heeft, ook als hoeder van de decentrale verhoudingen, nog steeds maar één stem in de ministerraad. Daarom moeten er niet alleen meer juridische instrumenten komen om de lokale autonomie te bewaken maar zijn ook meer politieke redenen nodig om van die instrumenten gebruik te maken. Het moet niet alleen iemands plicht zijn om in Den Haag met gemeenten rekening te houden, het moet vooral ook in iemands belang zijn om naar hen te luisteren. Daarom ben ik groot voorstander van het idee om de Eerste Kamer ook door gemeenteraden te laten kiezen. Dan hoeven kwade lokale bestuurders niet meer met een petitie naar het Plein of te wachten tot ze bij verkiezingen door de NOS worden uitgenodigd. ←

Beeld: Jiri Büller

LTR_P023_LTR-TSVNG-03A-2021 23

Geerten Boogaard is Hoogleraar decentrale overheden aan de Universiteit Leiden en bekleedt in die hoedanigheid de Thorbecke Leerstoel.

4-2-2021 15:08:37

00m(‫ ب‬hXªX Ímm0ª‫غ‬mÇw0y

!( ّmXh²ÀÀª0jj0ª à §j0 R 0j²Àª

‘Een overheid

dicht bij mensen staat’

die 24

MEDE DOOR DE CORONACRISIS ZIJN DE FINANCIËLE AFSPRAKEN TUSSEN RIJK EN GEMEENTEN NIET NAGEKOMEN. IN EEN ß mJ0y(0 §0ªX (0 w 0À ( À y(0ª²‫ ة‬²À0mÀ !( ّmXh²ÀÀª0jj0ª WOPKE HOEKSTRA. ‘ONZE INWONERS VERWACHTEN VAN ONS DAT WE ONZE TIJD NIET VERLIEZEN AAN 0²ÀÇÇªmXhj0 0² Jy0².’

2021

e laatste jaren hebben gemeenten en het Rijk regelmatig tegenover elkaar gestaan, zegt Hoekstra. ‘Ik heb zelfs wethouders zien demonstreren bij de Tweede Kamer.’ Als het aan de CDA-leider ligt, is dat beeld in de toekomst anders. Hij bepleit een betere samenwerking. ‘Zeker in deze crisistijd kunnen we het ons niet veroorloven tegenover elkaar komen te staan. Onze inwoners verwachten van ons dat we onze tijd niet verliezen aan bestuurlijke besognes. Ik nodig de gemeenten uit om meer samen op te trekken. Ik zal me daar persoonlijk sterk voor maken.’ Het CDA maakt zich zorgen over de financiële positie van gemeenten. De

LTR_P024_LTR-TSVNG-03A-2021 24

afspraken die het kabinet met gemeenten maken, zijn door de coronacrisis ‘deels anders gelopen’, zegt de huidige minister van Financiën. ‘We zien dat gemeenten het zwaar hebben door de coronacrisis. Daarom hebben wij er als kabinet voor gezorgd dat gemeenten in de steunpakketten niet over het hoofd worden gezien. Zo hebben we in het laatste pakket extra geld voor gemeenten vrijgespeeld om de bijzondere bijstand uit te voeren. We zien dat gemeenten ook in de knel komen als het gaat om jeugdzorg. Daarom heeft het kabinet extra geld uitgetrokken voor gemeenten. Maar we moeten ook kijken naar welke zorg we willen bieden. Bijna een op de acht kinderen zit nu in de jeugdzorg. Dat is een flinke toename sinds de decentralisatie. Hetzelfde geldt voor het aantal aanbieders van jeugd-

zorg. Daar moet kritisch naar gekeken worden.’ De VNG stelt een wet voor waarin geregeld wordt dat er pas taken overgaan naar gemeenten als daar voldoende geld bij meekomt. Wat vindt u daarvan? ‘We hebben al de afspraak dat er geen taken naar gemeenten gaan zonder adequate financiering. Onder het vorige kabinet is dat niet goed gegaan, met name op het gebied van de nieuwe zorgtaken. De korting op het budget was simpelweg te hoog, net als het tempo van de decentralisaties. Wat het CDA betreft, is de tijd wel rijp voor zo’n decentralisatiewet, waarin we spelregels voor het overdragen van taken naar medeoverheden afspreken. Daar hoort wat ons

4-2-2021 15:10:24

economie het vermogen om weer volop te gaan draaien. We hebben de gemeenten nodig om dat te faciliteren. Dat betekent dat we weer fors kunnen investeren in de woningbouw, infrastructuur, digitalisering, innovatie en duurzaamheid. Als het gaat om de volkshuisvesting, dan zien we een nijpend tekort aan betaalbare woningen voor jong en oud. Daarom moet er een grootschalig Nationaal Woonplan komen zodat we binnen tien jaar 1 miljoen nieuwe en duurzame woningen kunnen bouwen. Bij de nieuwbouw van woonwijken wordt duurzaam, klimaatneutraal en meer groen de norm. Als gemeenten de regierol krijgen in het verduurzamen van wijken, mogen zij ook kiezen voor behoud en aanleg van gasnetten in de gemeente, zolang dit past in de verduurzaming van de gebouwde omgeving op weg naar 2050. Een verbod is dan niet nodig. Daarnaast willen we lokaal en provinciaal sportverengingen, buurthuizen en oefenlokalen actief ondersteunen in de energietransitie. Ook hierin kunnen gemeenten een grote rol spelen. Samen met de inwoners kunnen zij bouwen aan duurzaamheid.’

betreft ook een afspraak bij over hoe we in de toekomst omgaan met een situatie waarin gemeenten en het Rijk het oneens zijn, ook over het budget.’ Er liggen grote opgaven op het gebied van volkshuisvesting, klimaat en energie en economische groei na corona. Hoe ziet u de rol van gemeenten? ‘De coronacrisis laat zien hoe belangrijk het is dat we als overheid zorgen voor financiële buffers. We hebben inmiddels forse bedragen uitgegeven om banen, maar ook gemeenten overeind te houden. Er wordt veel gevraagd van gemeenten, zeker in deze crisistijd. Hun rol is van essentieel belang voor het voortbestaan van buurthuizen, sociale voorzieningen, verenigingen en de zorg. Gelukkig zagen we in de zomer

LTR_P025_LTR-TSVNG-03A-2021 25

dat de economie ook snel weer kan opleven. Ik denk dat we dat straks weer kunnen verwachten. Maar wat ik wil voorkomen, is dat we de rekening gaan doorduwen naar de volgende generaties. Het beste wat we kunnen doen, is forse economische groei realiseren met elkaar. Mensen in het land voelen dat in hun portemonnee en dan krijg je ook de overheidsfinanciën weer snel op orde. Dat is ook voor gemeenten van belang. Als we straks weer open kunnen, heeft onze

25 2021

Wat is de rol van gemeenten in het contact met de meest kwetsbaren in onze samenleving? ‘Voor het CDA is de zorg voor de kwetsbaren een belangrijke gemeentelijke taak. Het vraagt om maatwerk. Gemeenten zitten het dichtst bij de inwoners, zien het beste wat er nodig is en waar het knelt. Dan denken we al snel aan de zorg. In ons verkiezingsprogramma pleiten we er ook voor dat mensen die vastlopen in de bureaucratie voortaan bij gemeenten terechtkunnen. We zullen met elkaar moeten garanderen dat de overheid een menselijk gezicht houdt. Daarom moet er een nieuw sociaal contract komen tussen overheid en burger. Een overheid die dicht bij mensen staat, is het meest geschikt.’ ←

‘De tijd is rijp voor een decentralisatiewet’ 4-2-2021 15:10:28

BEELD: ARENDA OOMEN

‫§׀ׅ‬mÇ²ّmXh²ÀÀª0jj0ª mX y0 (0y R y

‘Ik vroeg de

minister

of hij

gek gewordenwas’ 26 2021

VÓÓR HAAR BENOEMING TOT LIJSTTREKKER VAN 50PLUS WAS LIANE DEN HAAN AL VAAK OP HET BINNENHOF. ALS DIRECTEUR VAN OUDERENORGANISATIE ANBO BEHARTIGDE ZE DE BELANGEN VAN Ç(0ª0y. DAT BLIJFT ZE DOEN IN HAAR NIEUWE ROL, WAT HAAR BETREFT IN NAUWE SAMENWERKING MET GEMEENTEN.

inds de decentralisaties in 2015 hebben gemeenten een enorme opgave in het sociaal domein. Den Haan ziet hun worsteling. ‘Als je ziet wat gemeenten op hun bord hebben gekregen, dan is het helemaal niet zo gek gelopen. Over het algemeen hebben gemeenten hun nieuwe taken voortvarend opgepakt en in sommige gemeenten gaat dat zelfs heel goed. Aan de andere kant zie ik ook gemeenten die echt efficiënter zouden moeten werken. Als er één terrein is waar verbetering mogelijk is, dan is het de uitvoering. Die laat te wensen over.’ Volgens Den Haan is het Rijk tekortgeschoten. ‘Er is te veel over de schutting gegooid. We hadden meer kaders moeten geven, dat staat ook in ons verkiezingsprogramma. Niet om beleidsvrijheid in te perken, maar om houvast te bieden. Nu moet elke gemeente opnieuw het wiel uitvinden.’ Volgens Den Haan zou de VNG daar een cruciale rol in moeten spelen. Maar ze is ook kritisch op de koepelorganisatie van gemeenten. ‘In het verleden wilde de ANBO graag samenwerken met gemeenten, maar de VNG kwam op ons over als een onneembare vesting. We kregen de indruk dat gemeenten toch vooral eilandjes zijn, en dat het aan centrale regie ontbreekt. In mijn rol als lijsttrekker van 50Plus zou ik die relatie opnieuw willen bekrachtigen.’ Als je gemeenten verantwoordelijkheden geeft, dan moet daar voldoende geld tegenover staan, vindt 50Plus. De partij wil dan ook niet alleen voldoende geld voor het sociaal domein, maar wil het geld ook oor-

LTR_P026_LTR-TSVNG-03A-2021 26

merken en verantwoording vragen aan gemeenten. Waar is het geld voor nodig en wordt het daar ook werkelijk aan besteed? INZICHTELIJK

Den Haan: ‘Het gemeentefonds is nu één grote pot geld. Daar moeten postjes in worden aangebracht. Kijk bijvoorbeeld naar woningaanpassingen. Dit is de afgelopen jaren heel weinig gebeurd, terwijl we daarmee een hoop zorgkosten zouden kunnen voorkomen. Als je inzichtelijk maakt waar het geld voor nodig is en waar het naartoe gaat, kun je betere keuzes maken. Ik zie echter onvoldoende kennis en expertise bij medewerkers van gemeenten.’ Ook over een ander financieel onderwerp, het abonnementstarief in de Wmo, heeft 50Plus

4-2-2021 15:06:21

een duidelijke mening: dat moet van tafel. ‘Toen het abonnementstarief door het kabinet werd voorgesteld, heb ik de minister gevraagd of hij gek was geworden. Ik begrijp de frustratie van gemeenten volledig. Als inwoners de huishoudelijke hulp zelf kunnen betalen, dan moeten ze dat ook zelf doen.’ En ook de opschalingskorting is een regeling die 50Plus liever ziet verdwijnen. Den Haan: ‘Als je niet opschaalt, kun je ook niet korten. Gemeenten hebben al een ongelofelijke klus te klaren. Die korting is onredelijk.’ AUTONOMIE

De VNG heeft het initiatief genomen voor een Wet op het decentraal bestuur. Doel is de autonomie van gemeenten te versterken. Den Haan begrijpt die behoefte, maar benadrukt dat de autonomie vooral op de uitvoering zou moeten zitten. ‘Kijk naar de woonvisie. Ongeveer zestig procent van de gemeenten heeft een woonvisie en maar veertig procent voert die daadwerkelijk uit. Wij vinden dat élke gemeente een woon-leefvisie zou moeten hebben. Autonomie mag niet betekenen dat gemeenten dan maar zelf beslissen wat ze wel of niet oppakken. Als je in Den Haag zit, heb je een politieke scope van vier jaar. Maar voor de gemeentelijke uitvoering is een looptijd nodig van wel twintig jaar. Rijk en gemeenten zouden samen moeten kijken of het systeem wel goed functioneert.’ Goed ouder worden, begint met goed wonen. Dat is een van de belangrijkste uitgangspunten van de verkiezingsinzet van 50Plus. Den Haan: ‘Als je ouderenhuisvesting niet goed regelt, kan de jeugd niet goed doorstromen. De ANBO heeft hier in het verleden onderzoek naar gedaan. Mensen willen wel verhuizen, maar ze willen ook in hun eigen sociale context

LTR_P027_LTR-TSVNG-03A-2021 27

blijven wonen, en niet ondergebracht worden in een verzorgingstehuis. Vaak wordt gezegd dat we meer woningen nodig hebben aan de voorkant, voor starters. Maar je zou juist woningen moeten creëren voor ouderen. Dat kunnen ook mooie, tijdelijke woningen zijn, om de piek van de vergrijzing op te vangen.’

27 2021

UITVOERING

Voor de mensen die de overheid het hardst nodig hebben, is het vaak het minst goed geregeld. Het streven is om mensen bij te staan. Dat lukt niet altijd, en goede bedoelingen verzanden dan in complexe bureaucratie en overmatige regelgeving. Den Haan: ‘Het is schrijnend om te zien hoe het soms mis kan gaan. En dat niet alleen. Ik denk dat het ook duurder is voor de samenleving wanneer mensen van het kastje naar de muur worden gestuurd. Het is dus financieel ook gunstiger als we het beter regelen, en dat kunnen we ook. Dat betekent wel dat je als gemeente soms ook moet durven afwijken van de regeltjes, zodat je kunt doen wat nodig is voor een gezin. Dat vraagt ook wat van de lokale politici. Je moet niet in de gemeenteraad gaan zitten als je je mond niet open durft te doen.’ ←

‘We kregen de indruk dat gemeenten toch vooral eilandjes zijn’ 4-2-2021 15:06:25

00m(‫ § ب‬Çm À m0y ª‫غ‬mÇw0y

§ß( ّmXh²ÀÀª0jj0ª mXmX yy0 §m Çw0y

Voorstander van een

uitvoeringstoets 28 2021

§ß( ّmXh²ÀÀª0jj0ª mXmX yy0 §m Çw0y X² Àª À² § (0 jª !RÀ (X0 J0w00yÀ0y R0 0y J0À y(‫ خ‬w ª ðXh ðX0À j à ª R0À 0À0ª j y 0y w 0À‫ خ‬ٙw0À (0 RÇX(XJ0 Ç(J0ÀÀ0y X² R0À yX0À R m ª w mm0 À j0y J 0( ÇXÀ À0 ß 0ª0y‫خ‬ٚ

emeenten hebben er de afgelopen jaren veel taken bijgekregen, zegt de nieuwe PvdA-lijsttrekker Lilianne Ploumen. En dat is goed: juist de gemeente kan inspelen op wat er nodig is voor de inwoners in de dorpen en steden. Maar dat de financiën voor veel gemeenten een probleem zijn, ziet ze ook. ‘De wijze waarop gemeenten in de coronacrisis direct aan de slag zijn gegaan met inkomenssteun, hulp aan getroffen ondernemers en culturele instellingen en het aanpakken van eenzaamheid, toont aan dat sterke gemeenten cruciaal zijn voor Nederland. Gemeenten verdienen een groot compliment voor de manier waarop ze dit hebben gedaan. Maar we moeten eerlijk zijn, de decentralisaties hebben ook geleid tot grote financiële tekorten. Gemeenten worden nu voor pijnlijke keuzes gesteld. Om de begroting sluitend te krijgen, moet bezuinigd worden op handhaving, de bibliotheek, het zwembad of de jeugdzorg. Dat zijn keuzes die niet van gemeenten gevraagd mogen worden. Wat de PvdA betreft moet daarom flink geïnvesteerd worden in de gemeenten. Met de huidige budgetten is het niet haalbaar om alle taken goed uit te voeren.’ Wat is uw voorstel om de gemeentefinanciën in balans te brengen? ‘Wij willen de financieringssystematiek voor gemeenten anders inrichten. De huidige trap-op-trap-afsystematiek veroorzaakt te veel schommelingen. We willen naar een systeem waarbij het voor gemeenten

LTR_P028_LTR-TSVNG-03A-2021 28

ook op de lange termijn duidelijk is waar ze aan toe zijn. Ook de opschalingskorting vinden we niet meer van deze tijd. In plaats van efficiency-denken willen we samenwerking tussen gemeenten stimuleren. Zo kan de kwaliteit van dienstverlening omhoog, in plaats van dat het geld wordt afgeroomd. De afgelopen jaren zagen we de grootste tekorten en knelpunten ontstaan in de jeugdzorg. De PvdA vindt nog steeds dat de jeugdzorg thuishoort bij gemeenten, maar deze decentralisatie is gepaard gegaan met te weinig middelen. Het is terecht dat burgemeesters, wethouders, raadsleden en de VNG daar de afgelopen jaren vaak aandacht voor hebben gevraagd. De PvdA wil structureel meer geld voor de jeugdzorg. Ook stellen wij voor om het abonnementstarief in de Wmo

4-2-2021 15:05:15

steden als in dorpen is het tekort aan betaalbare huizen een gigantisch probleem dat mensen bij de keel grijpt. Er moet daarom flink gebouwd worden. Wij stellen voor om jaarlijks 100.000 nieuwe huizen te bouwen, in totaal 1 miljoen in tien jaar. Wat ons betreft, komt er een minister van Wonen die daarmee, samen met gemeenten, aan de slag gaat. Ook stellen we voor om de verhuurderheffing af te schaffen, zodat woningbouwcorporaties meer armslag hebben voor bouw en verduurzaming. We willen dat gemeenten de mogelijkheid krijgen om oneigenlijke verhuur en uitbuiting tegen te gaan.’ Welke inhoudelijke taak heeft volgens u nog meer prioriteit? ‘Gemeenten hebben volgens ons een grote rol in het creëren van basisbanen. De komende tijd gaan, vanwege de coronacrisis, nog veel mensen hun baan verliezen en blijft het voor zelfstandigen lastig aan de slag te komen. Tegelijkertijd zien we dat veel belangrijk werk in de samenleving nu blijft liggen, zoals in de handhaving bij gemeenten, het onderwijs en de zorg. Door gemeenten de mogelijkheid te geven basisbanen te creëren, kunnen mensen die werkloos zijn aan de slag en wordt tegelijkertijd dit soort belangrijk werk gedaan. Wij komen met een plan voor 100.000 basisbanen.’

af te schaffen. Wij willen dat er weer naar het vermogen van inwoners wordt gekeken.’ De VNG wil de positie van gemeenten versterken met een Wet op het decentraal bestuur. Onderdeel van de wet is dat er pas taken overgaan naar gemeenten als er voldoende middelen mee overgaan. Steunt u zo’n wet? ‘Het idee dat door te decentraliseren alles efficiënter en dus goedkoper kan, is fictie gebleken. Gemeenten zijn als geen ander in staat om inwoners gericht te steunen, maar daar is juist geld voor nodig. Dit ouderwetse marktdenken staat helaas nog steeds centraal en laat zijn sporen na in het beleid dat vanuit Den Haag over gemeenten wordt uitgestort. Wij zijn daarom voorstander van een uitvoeringstoets. Als er taken van het Rijk naar gemeenten gaan, moet er voldoende financiering zijn en zijn er langere overgangstermijnen nodig. Ook is er een betere afstemming nodig tussen Rijk en gemeenten. We zien uit naar het voorstel van de VNG en werken daarbij graag samen.’ Hoe kijkt u naar de woningmarkt? ‘Er is grote woningnood in Nederland. Zowel in de

LTR_P029_LTR-TSVNG-03A-2021 29

29 2021

Hoe kunnen we meer aandacht besteden aan de uitvoering van beleid? ‘Gemeenten vervullen een essentiële functie in Nederland omdat zij problemen vroegtijdig kunnen signaleren. De PvdA zou nog een betere samenwerking willen zien tussen gemeenten, provincies en Rijksoverheid. Op het gebied van schuldsanering zien we prachtige initiatieven vanuit de gemeenten. De PvdA wil dit graag ondersteunen door middel van een schuldenfonds, fatsoenlijkere regelgeving en één aanspreekpunt voor burgers en gemeenten in de vorm van een Rijksincassodienst. Ook op het gebied van preventie zijn gemeenten de voelsprieten van de samenleving. Door een betere samenwerking en het ondersteunen van lokale initiatieven helpen we de meest kwetsbaren in Nederland vooruit.’ ←

‘Gemeenten zijn de voelsprieten van de samenleving’ 4-2-2021 15:05:17

VNG’ERS DE KAMER IN

‘Ik breng

ervaringmee’ 30 2021

RAADSLID WIEKE PAULUSMA ‫ ة׆׆(ن‬Jª ّ yXyJ0y‫ ه‬0y à0ÀR Çّ (0ª SONGÜL MUTLUER ‫§ن‬ß( ‫ ة‬ð y²À (‫ ةه‬ mm0 0X mX( ß y R0À ßyJّ 0²ÀÇÇª‫ ة‬R §0y y (0 ß0ªjX0ðXyJ0y (0 ß0ª²À § À0 w j0y y ª (0 m y(0mXhj0 § mXÀX0j‫ خ‬

oewel ze verschillen van politieke kleur, leggen raadslid Wieke Paulusma en wethouder Songül Mutluer eenzelfde bevlogenheid aan de dag als naar hun politieke drijfveren wordt gevraagd. Paulusma: ‘Een van de redenen waarom ik gemeenteraadslid in Groningen werd, was dat ik het belangrijk vond dat ook mensen uit het werkveld zich inzetten voor de lokale politiek. Zelf ben ik mijn hele werkzame leven actief geweest in de zorg. De praktijkervaring die je meeneemt, is heel waar-

LTR_P030_LTR-TSVNG-03A-2021 30

devol. Datzelfde vind ik ook belangrijk voor de stap naar Den Haag. Ik breng ervaring mee uit het werkveld én uit de lokale politiek.’ Mutluer: ‘Ik neem ook de ervaringen uit mijn persoonlijke leven mee. Ik weet hoe het is om als jonge vrouw je ouders ervan te moeten overtuigen dat je graag in Amsterdam wilt gaan studeren, dat je drie bijbanen neemt om zelf je studie te bekostigen. Ik ben op mijn 26ste lid geworden van de gemeenteraad en heb dat twaalf jaar gedaan. Vooral in de rol van wethouder heb ik actief bijgedragen aan verandering. Maar ik merk ook dat ik in de praktijk tegen zaken aanloop die ik op lokaal niveau niet kan oplossen. Ik wil geen onderdeel worden van het systeem, maar het van binnenuit veranderen.’ VOOR DE INWONERS

Als ze straks in de Tweede Kamer zitten, worden de belangen van gemeenten niet ineens minder relevant. De VNG-agenda nemen beide kandidaten mee naar Den Haag. ‘Dat heb ik ook aan VNG-voorzitter Jan van Zanen beloofd’, zegt Mutluer. ‘Maar ik zal er wel mijn eigen politieke kleur in aanbrengen. Wat ik belangrijk vind om te benadrukken in Den Haag: gemeenten zijn geen uitvoeringskantoor. De gemeente is de eerste overheid en een lokale, autonome

bestuurslaag. Ik wil dat we de uitvoerbaarheid van beleid meer centraal stellen, dat gaat dus ook over voldoende geld.’ Paulusma: ‘Toen er forse onderhandelingen waren tussen gemeenten en Rijk, wilde ik roepen: bedenk nou eens voor wie we dit allemaal doen! We doen het voor de inwoners en daarin kunnen Den Haag en gemeenten elkaar vinden. Inwoners moeten vertrouwen hebben in de overheid. Die overheid, dat zijn wij samen.’ POSITIEVE ONDERSTROOM

Een inspirerend politicus is iemand die heldere keuzes maakt, die deskundig is en spreekt in klare taal, vindt Mutluer. Er ligt een enorme opgave en daar zijn sterke bestuurders voor nodig. ‘We gaan een bizarre tijd tegemoet’, zegt ze. ‘Ik denk dat het voor veel mensen enorm moeilijk gaat worden. We moeten als de sodemieter aan de slag.’ Paulusma: ‘Het zijn nu moeilijke tijden, maar ik wil laten zien dat er ook een enorme kracht zit in de samenleving. Er is een positieve onderstroom die nu te weinig wordt belicht. Ik ga de lokale politiek enorm missen, maar ik voel echt dat ik nu in Den Haag moet zijn. Ik heb altijd een duidelijke mening gehad over zorg, diversiteit en emancipatie. Ik vind dat je dan ook je vinger moet opsteken als de gelegenheid zich voordoet om Kamerlid te worden.’ ←

4-2-2021 15:08:52

O-Lab: Samen de Omgevingswet eenvoudig werkbaar maken Denk, doe en ontwikkel mee

Neem een voorsprong bij de invoering van de Omgevingswet

O-Lab

Met de Omgevingswet wordt het wettelijk kader voor de leefomgeving vereenvoudigd. Maar de invoering vergt voor u veel aanpassingen. Hoe mooi zou het zijn als we samen kunnen werken aan oplossingen voor een effectieve invoering? In het O-Lab werken we samen aan instrumenten en standaarden die het werken met de Omgevingswet gemakkelijker maken. Wij bieden kennis die uw organisatie een voorsprong geeft bij de invoering van de wet.

Ontdek de voordelen van het O-Lab op www.sdu.nl/o-lab

LTR_P031_LTR-TSVNG-03A-2021 31

4-2-2021 15:08:07

Gaat u goed voorbereid de verkiezingen in? Reserveer nu alvast!

Kieswet en Kiesbesluit editie 2021 Kieswet en Kiesbesluit bevat de volledige en actuele teksten van zowel de Kieswet als het Kiesbesluit. Daarnaast zijn de Tijdelijke wet verkiezingen covid-19 en het Tijdelijk besluit verkiezingen covid-19 opgenomen. Handig in gebruik: Bijna alle wetsartikelen zijn voorzien van kopjes in de marge. U ziet in één oogopslag precies waar het artikel over gaat. Een uitgebreid en overzichtelijk trefwoordenregister maakt het extra praktisch. Onmisbaar voor de afdeling Burgerzaken en op de tafel van elk stembureau! isbn 978 90 12 40676 5

Verkrijgbaar vanaf medio februari.

Meer informatie en bestellen op sdu.nl/shop

LTR_P032_LTR-TSVNG-03A-2021 32

4-2-2021 15:08:21