VNG Magazine nr. 6-2024

‘Gezag komt met verantwoordelijkheid’

Toevoegen middenhuur zorgt voor doorbraak in Spoorzone Gouda

Het project Wonen in GOUD vormt een bijzondere en welkome toevoeging aan de binnenstedelijke woningvoorraad van Gouda. Met het toevoegen van middenhuurwoningen van BPD Woningfonds werd deze gebiedsontwikkeling haalbaar en kunnen meer dan honderd woningzoekenden straks een betaalbare huurwoning betrekken vlakbij station en binnenstad.

Gemeenschappelijke ruimtes zijn een belangrijk onderdeel van het plan. Dit betekent dat mensen elkaar straks kunnen ontmoeten in gemeenschappelijke ruimtes binnen het gebouw maar ook buiten in een grote groene gemeenschappelijke rusttuin. Daarnaast zijn er aantrekkelijke vormen van deelmobiliteit, waaronder het gebruik van deelauto’s. BPD Woningfonds gaat 98 middenhuurwoningen beheren en verhuren in het project, waarin duurzaamheid veel aandacht krijgt met onder meer een warmtekoudeopslag, een regenwaterinfiltratie en het maken van habitats voor verschillende vogelsoorten.

Duurzaam en betaalbaar wonen bij station en stad Het toevoegen van middenhuurwoningen is niet alleen goed nieuws voor woningzoekenden die op zoek zijn naar een comfortabele en duurzame huurwoning. Het kan ook complete woningbouwprojecten vooruithelpen – en daarmee het wonen in een stad als geheel. In de Spoorzone worden meerdere projecten gerealiseerd waarvan de eerste is gelegen aan de Burgemeester Jamessingel: Wonen in GOUD, bestaande uit een iconisch woongebouw met twee woontorens. Ontwikkelaar M3 maakte de eerste

plannen, samen met de gemeente en woningcorporatie Woonpartners. Door de omslag op de woningmarkt dreigde het project voortijdig te sneuvelen. BPD | Bouwfonds Gebiedsontwikkeling en BPD Woningfonds schoten te hulp en wisten met andere partners een nieuw plan te ontwikkelen waarin de woningen kleiner werden gemaakt, de plattegronden werden aangepast en buitenruimten werden toegevoegd. Belang rijkste ingreep was de omzetting van een kleine 100 koopwoningen naar middenhuurwoningen, die door BPD Woningfonds worden verhuurd. Op deze manier is Wonen in GOUD vlot getrokken en kunnen huurders én kopers straks hun nieuwe woning betrekken.

MIDDENHUUR

Vier jaar geleden is BPD Woningfonds opgericht. Een uniek fonds dat puur bestaat uit duurzame en betaalbare nieuwbouwhuurwoningen bestemd voor huishoudens met een middeninkomen. Het fonds heeft inmiddels ruim 5.000 appartementen en eengezinswoningen in po rtefeuille in stedelijke omgevingen binnen en buiten de Randstad en groeit door naar 15.000 woningen in 2030.

BPD werkt nauw samen met woningcorporaties aan meer gemengde en leefbare wijken door juist deze veelgevraagde middenhuur woningen toe te voegen aan de woningvoorraad.

Ga voor meer info over BPD Woningfonds naar bpdwoningfonds.nl.

Bouwen aan het hart van de buurt

IN DIT NUMMER

Coverfoto: Jiri Büller | Nummer 7 verschijnt op 26 april 2024

Inkoop

Niet de inkoopadviseur, maar de interne opdrachtgever zou verantwoordelijk moeten zijn voor duurzame inkoop.

Beschut werk

Groningen vond een succesvolle manier om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan werk te helpen.

Europa

De lokale overheid is onmisbaar bij de uitvoering van nieuwe Europese regels. Maar het wordt een lastige klus.

Reinie Melissant

De burgemeester van Gorinchem

rondde een opleiding verpleegkunde af. ‘Durf de goede vragen te stellen.’

CircuLaw

Hulp voor gemeenten die werk willen maken van circulariteit.

Raad en ravijn

Het ravijnjaar 2026 valt samen met de gemeenteraadsverkiezingen. Gevreesd wordt dat nog minder mensen gemotiveerd zijn zich verkiesbaar te stellen.

EN VERDER

6 Lopende Zaken 7 Commentaar Leonard Geluk 13 Drie vragen aan 21 Thorbeckehoogleraar

31 Column Martijn van der Steen 32 Betoog 34 Personalia 41 Raad & Werk

Energiebeleid vraagt om financiële zekerheid

Om vaart te kunnen maken met het klimaat- en energiebeleid hebben decentrale overheden tijdig meer-

Dat concludeert de Raad voor het Openbaar Bestuur. VNG en IPO vragen het kabinet nu om snel eenring van het energiebeleid.

Mede als gevolg van het aangescherpte klimaatbeleid lopen de uitvoeringskosten op tot ruim 1 miljard euro per jaar in 2030, blijkt uit onderzoek. De ROB adviseert het budget dat gemeenten en provincies krijgen voor de uitvoering van klimaat- en energiebeleid aan te vullen. Ook adviseert de ROB om een deel van de benodigde middelen beschikbaar te stellen op basis van concrete plannen, zodat het geld terechtkomt bij gemeenten en provincies die extra vaart kunnen en willen maken. Verder hebben gemeenten en provincies zekerheid nodig over wanneer zij welk bedrag ontvangen. Anders kunnen ze moeilijk grote investeringen

doen die lang op de begroting drukken of het benodigde personeel (vast) in dienst nemen.

TAKEN

Er zijn al bestaande afspraken met het rijk over uitvoeringsmiddelen. De VNG tekent daarbij aan dat gemeenten de afgelopen jaren meer taken hebben gekregen. Gemeenten en provincies zijn daarvoor al hard aan de slag, maar ontvangen hiervoor nog te weinig financiering.

De kosten voor investeringen, zoals het aanleggen van warmtenetten, blijken nog erg onzeker. De ROB adviseert nader onderzoek te doen naar de omvang hiervan. Wel moet het rijk al zo veel mogelijk beginnen met het uitkeren van een deel van dit geld, zodat taken waarvoor investeringen nodig zijn niet stil komen te liggen. Gezien concrete ramingen ontbreken, benadrukken het IPO en de VNG dat het belangrijk is om de hoogte van deze investeringskosten alsnog zo snel mogelijk scherp te krijgen.

VNG-bestuurder en wethouder in Utrecht Lot van Hooijdonk (GroenLinks) geeft aan dat het essentieel is dat de middelen via een robuuste, langjarige en eenduidige regeling beschikbaar komen. Alleen dan kunnen gemeenten hun inwoners een betaalbaar, betrouwbaar en toekomstbestendig aanbod doen om hun huizen op een duurzame manier te verwarmen. (MM) ←

Geld voor aanpak van jeugdcriminaliteit

Maar hier moet nu wel het signaal uitgaan dat het moet stoppen. Dit is gedrag wat niet is te tolereren.

Burgemeester Anko Postma van Tubbergen werd bedreigd naar aanleiding van de komst van een asielzoekerscentrum in zijn gemeente, RTV Oost 3 april

Het rijk stelt in de komende drie jaar tientallen miljoenen euro’s beschikbaar om jeugdcriminaliteit verder terug te dringen in de wijken van twintig gemeenten.

Met het geld moet worden voorkomen dat kinderen en jongvolwassenen in de leeftijd van 8 tot en met 27 jaar in de criminaliteit terechtkomen of daarin verder afglijden. Voor de gerichte aanpak in 27 gemeenten was al structureel geld beschikbaar. Maar omdat jeugdcriminaliteit niet ophoudt bij de grenzen van (groot)stedelijke gebieden, is aan twintig aanvullende gemeenten gevraagd een plan van aanpak te maken voor de ernstige problematiek die ze kennen met criminele jongeren. (MM) ←

Woonplaatsbeginsel is vertraagd

Het gaat niet meer lukken om het wetsvoorstel woonplaatsbeginsel per 2025 te laten ingaan.

Dat concludeerden de VNG en staatssecretaris Maarten van Ooijen voor Jeugd en Preventie na bestuurlijk overleg. Zij erkennen dat dit een vervelend bericht is voor gemeenten. Die wachten al lang op de invoering van deze wet en het nieuwe verdeelmodel voor de middelen.

Het wetsvoorstel woonplaatsbeginsel dat sinds begin dit jaar bij de Tweede Kamer ligt voor behandeling, is controversieel verklaard. Daardoor kan het niet meer voor het zomerreces door de Tweede en Eerste Kamer behandeld worden. De nieuwe streefdatum voor invoering is nu 1 januari 2026.

Het woonplaatsbeginsel beschermd wonen betekent dat elke gemeente verantwoordelijk wordt voor beschermd wonen voor de eigen inwoners. Dat geldt ook wanneer die naar een andere gemeente verhuizen omdat daar de beste plek voor herstel is. (MM) ←

Kinderen spelen minder buiten

Het aantal kinderen dat vrijwel dagelijks buitenspeelt, zonder toezicht van een volwassene, is de afgelopen twee jaar bijna gehalveerd. Waar in 2022 nog een kwart van de kinderen buitenspeelde, is dat nu nog 13 procent, ofwel 169.000 kinderen.

Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van Jantje Beton. Zo’n 60 procent van de kinderen speelt nooit buiten zonder volwassene in de buurt. Ook spelen kinderen per week 2,5 uur minder lang buiten dan in 2022. De helft van de kinderen zou wel meer willen buitenspelen, maar voor ouders is het gebrek aan speelplekken en sociale veiligheid reden om de kinderen toch binnen te houden, aldus het onderzoek. Volgens Jantje Beton hebben ook gemeenten een verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat kinderen meer buiten kunnen spelen, door bijvoorbeeld meer veilige speelplekken te realiseren. Buitenspelen is voor kinderen ‘het beste recept voor gezond opgroeien’, aldus de stichting. (RvdD) ←

Voor restauraties van rijksmonumenten die geen woonhuis zijn, zoals kerken, molens en boerderijen, is in de komende tien jaar 770 miljoen euro extra nodig.

Dat blijkt uit een tussenrapport in opdracht van rijk, provincies, gemeenten en het Nationaal Restauratiefonds. Gemeenten zijn onder andere verantwoordelijk voor vergunningverlening, toezicht en handhaving bij rijksmonumenten.

Een aantal grote monumenten is volgens het IPO nu al dringend toe aan restauratie. Ook ligt er een

en kasteeltuinen. Het beschikbare budget van rijk en provincies is voor de restauraties van deze grote en groene monumenten niet voldoende. (MM) ←

Meer over de commissies en het vergaderschema: vng.nl/vereniging

Inschrijving VNG Jaarcongres 2024 in het Groene Hart geopend

Op 25 en 26 juni is het zover: het VNG Jaarcongres in het Groene Hart! De inschrijving is geopend voor alle raadsleden, gemeentesecretarissen, griffiers, wethouders en burgemeesters van de Nederlandse gemeenten. Tijdens het jaarcongres krijgen inspirerende ideeën uit de wetenschap een podium en bieden we oplossingen voor de grote opgavenwaar u voor staat. Ook is er veel ruimte om de beste voorbeelden en geleerde lessen uit uw eigen gemeente te delen.

DE KRACHT VAN VERBEELDING

Dit jaar heeft de VNG gekozen voor een congresthema dat goed aansluit bij de uitdagingen en ambities die we als gemeenten gezamenlijk willen aangaan, namelijk de kracht van verbeelding. Verbeeldingskracht is essentieel om de stap naar voren te zetten. Met een krachtig toekomstbeeld

TERUGBLIK COLLEGE VOOR

ARBEIDSZAKEN 20 MAART 2024

Op de agenda van het College voor Arbeidszaken (CvA) stonden onder andere de Cao Gemeenten/SGO, de invoering van het Pensioenakkoord en de doorontwikkeling van het loongebouw. Ook waren er een aantal schriftelijke mededelingen over de vernieuwde klokkenluidersregeling, de verlenging collectieve zorgcontracten, de handreiking arbeidsmarktkrapte,

jaarverslag van de ontslagcommissie en een aangepast reglement van de Landelijke Klachtencommissie Ongewenst Gedrag.

DE CAO GEMEENTEN EN CAO SGO

De huidige cao loopt in maart 2025 af. Het college begint op tijd met de voorbereiding. De eerste conceptplanning voor een nieuwe cao wordt bijgesteld. De onderhandelingen over de Cao Gemeenten en Cao SGO voor 2025-2026 starten begin november. Het CvA en WSGO-bestuur hebben

maken we het verschil op de grote transitiethema’s en krijgen we inwoners, partners en belangenorganisaties mee in onze ambities. Op woensdag 26 juni is de Algemene Ledenvergadering.

GASTREGIO GROENE HART

Het VNG Jaarcongres 2024 wordt gehouden in het Groene Hart van Nederland. In de gemeenten Alphen aan den Rijn, Gouda en Woerden krijgt u de kans om meer te leren over de lokale aanpak van vraagstukken zoals bodemdaling, energie, woningbouw, de toekomst van de landbouw, gezond leven en bestaanszekerheid voor iedereen.

Bekijk voor het programma en inschrijving de congreswebsite van het VNG Jaarcongres 2024: vngjaarcongres.nl.

besloten om van 10 september tot en met 22 oktober een ledenraadpleging te houden over de inzet. Vanaf begin november kunnen de onderhandelingen starten.

STAND VAN ZAKEN PENSIOEN

In december 2023 is er een hoofdlijnenresultaat ABP-pensioenregeling vastgesteld. Vervolgens is dit resultaat verder uitgewerkt in een concept-

transitieplan. Het college benoemt kort de vervolgstappen voor de sociale partners. Eind maart vond het hoorrecht van de verenigingen van gepensioneerden plaats. Hierna volgt de achterbanraadpleging van de vakcentrales. De verwachting is dat door sociale partners kan worden aangeboden aan het ABP-bestuur.

DOORONTWIKKELING LOONGEBOUW

De laatste cao-afspraken, de verhoging van het minimumloon in 2022 en een nominaal bedrag in 2023 zorgden ervoor dat het verschil tussen het hoogste en laagste inkomen kleiner is geworden. Er heeft een analyse plaatsgevonden van de huidige knelpunten in het loongebouw, de meest recente ontwikkelingen en mogelijke oplossingsrichtingen. Het college heeft de resultaten van de analyse besproken. Verder heeft het college zijn eerste gedachten meegegeven over een aantrekkelijk en concurrerend loongebouw.

Leonard Geluk

Algemeen directeur VNG

leonard.geluk@vng.nl, linkedin.com/in/leonardgeluk

HAAGSE TAFELS

Op de ovale tafel staan roze en oranje bloemen, er zijn paaskoekjes op porseleinen bordjes. Met Sharon Dijksma en de voorzitters en directeuren van het IPO en de UvW zijn we op bezoek bij de politieke hoofdrolspelers: de informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf en de leiders van de formerende partijen met hun secondanten. ‘Den Haag’ toont ons vandaag, op Witte Donderdag, een hartelijk, innemend gezicht.

Sharon krijgt alle ruimte om te vertellen over de werkelijkheid in Utrecht; hoe pijnlijk het schuurt in de scenario’s voor de bezuinigingen na 2025, voor het geval dat de korting van 3 miljard euro op het gemeentefonds niet van tafel zou gaan. Het verhaal van Utrecht is exemplarisch voor dat van elke gemeente. De kwaliteit en de veiligheid in wijken staan op het spel, net als de zorg voor ouderen en kwetsbare kinderen, sportvelden, de bibliotheek, het muziekcentrum et cetera.

Na een paar minuten stelt een van de gesprekspartners een vraag, wat het begin markeert van een evenwichtig en respectvol gesprek. De sfeer is gepast amicaal – het is een ontmoeting van deels oude bekenden –, maar ook scherp. Onze boodschap is dat de gemeenten willen meedoen in een gezamenlijke agenda voor de grote opgaven, maar dat hier financiële kanten aan zitten. Het moet voor de gemeenten – en voor de provincies en de waterschappen –

uitvoerbaar zijn. Het werk in gemeenten is mooi, het doet er enorm toe, maar niemand komt het gratis doen.

Eén tandje van een radertje in de Haagse machinekamer kan een aardverschuiving veroorzaken in wijken en buurten. Daarom willen we graag meedenken over een akkoord op hoofdlijnen, en over de uitwerking daarvan in deelakkoorden. We hebben elkaar nodig, het land en de decentrale overheden. Pasen is een nieuw begin; de bonus van deze formatie is dat we, op dit moment in het proces, aan tafel zitten. In tijden van politiek dichtgetimmerde akkoorden stond alles altijd al vast en had je het nakijken.

Zelfs met Pasen en in de week daarna zijn er nog tal van gesprekken. Met de demissionaire bewindspersonen van Financiën, Binnenlandse Zaken, ambtenaren van de departementen en met bestuursleden van de VNG. De afloop is – ook na het bestuurlijk overleg financiële verhoudingen van afgelopen 4 april – nog ongewis. In deze dagen komt alles samen waar we met 342 gemeenten al zo lang aan trekken: zekerheid over de gemeentefinanciën, betere interbestuurlijke verhoudingen en een langetermijnagenda voor de grote opgaven. Gaat eindelijk de opschalingskorting voor altijd van tafel? Bij het schrijven van dit commentaar is het nog geen gelopen race. Maar ik durf alvast te hopen. ←

CRISISMAATREGELEN

‘Durf degoede te stellen’ vragen

OM TE BEGRIJPEN WAT ZE EEN INWONER MET EEN GEDWONGEN OPNAME AANDOET, RONDDE BURGEMEESTER REINIE MELISSANT

VERPLEEGKUNDE AF. ‘ACHTER ELKE CRISISMAATREGEL GAAT EEN MORELE VRAAG SCHUIL.’

Op basis van de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg neemt burgemeester Reinie Melissant van Gorinchem regelmatig een crisismaatregel waarmee iemand maximaal voor drie dagen verplicht wordt opgenomen. Het uitgangspunt van de wet is of iemand een gevaar voor zichzelf en/of zijn de omgeving vormt. ‘Een crisismaatregel is een behoorlijke ingreep in de persoonlijke vrijheid van mensen’, zegt Melissant. ‘Achter elke crisismaatregel gaat een morele vraag schuil. Ontneem ik de ander terecht zijn of haar vrijheid? Het is daarom belangrijk om consciëntieus met deze vraag om te gaan. Burgemeesters baseren zich daarbij op informatie van een psychiater. Maar wat zijn goede vragen om te stellen om een completer beeld van de werkelijkheid te krijgen?’

Verklaart dat deze opmerkelijke stap? U heeft ook een drukke baan. ‘Om te weten wat er leeft en speelt, verkeer ik regelmatig op de werkvloer en in de stad. Het is onderdeel van mijn bestuurlijke stijl van werken. Het is niet moeilijk van vergadering naar vergadering te gaan, een receptie mee te pakken en jezelf voor te houden flink bezig te zijn met het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. In essentie weet je dan niet waar het over gaat. De wekelijkse politieoverleggen bijvoorbeeld zijn

belangrijk, maar het is ook goed af en toe met de wijkagent te praten. Dan hoor je verhalen die je anders niet hoort. Zo reed ik tijdens de jaarwisseling mee in een politiebus. Er kwam een melding binnen van een verwarde vrouw in pyjama die op straat liep. Eenmaal in de bus wilde ze weten wie ik was. Daarna stelde ze dé vraag: weet u wel wat u mij aandoet als u een crisismaatregel neemt? Dat kwam binnen. Die vraag liet me niet meer los. Ik kon alleen antwoord krijgen op die vraag door stage te lopen op een high intensive care-afdeling bij een GGZ-instelling. Maar ja, dan moest ik dat wel doen in het kader van een opleiding Verpleegkunde. ‘Tijdens de coronacrisis vielen

‘Weet u wel wat u mij aandoet als u een crisismaatregel neemt?’

Reinie Melissant is sinds 2017 burgemeester van Gorinchem. Van 2006 tot 2013 was ze burgemeester van Korendijk. Onlangs rondde ze haar hbo-opleiding verpleegkunde af. Ze is lid van het CDA.

allerlei burgemeestersverplichtingen weg, waarop ik besloot de opleiding te volgen via een versneld traject. Dat bleek haalbaar met enkele uren doordeweeks, de complete weekenden en een groot deel van de vakanties. En dat drie jaar lang.’

Kreeg u dé vraag beantwoord?

‘Ik wilde oprecht weten wat er nu precies gebeurt als ik een crisismaatregel neem. Wat zijn goede vragen die een burgemeester dan kan stellen? Zeker wanneer ik twijfel of iemand wel thuishoort in een gesloten instelling. Ik heb ervaren dat de professionals consciëntieus omgaan met hun afwegingen voordat ze een burgemeester bellen. Dan hebben ze echt een groot aantal zaken al afgewogen. Psychiaters geven overigens aan het prettig te vinden dat burgemeesters kritische vragen stellen. Dat houdt ze scherp als beroepsgroep. De mensen die daar werken, van de psychiaters, verpleegkundigen tot sociaal werkers, verdienen wat mij betreft allemaal een lintje vanwege de complexe omstandigheden waaronder ze hun werk moeten doen. Ik heb daar geen enkel mens gezien waarbij ik twijfelde of die wel gedwongen opgenomen had moeten worden. Voorheen dacht ik dat wijsheid bestond uit het verzamelen van zo veel mogelijk kennis en informatie. Deze hele zoektocht leerde me dat het minstens zo belangrijk is mensen op een empathische wijze te begrijpen. Het vermogen om te begrijpen wat de ander doormaakt. Als je die twee zaken bundelt, kun je veel betere besluiten nemen.’

Werkt de zorgverlening in praktijk anders dan de papieren werkelijkheid voorspiegelt?

‘Het is belangrijk om mensen op empathische wijze te begrijpen’

‘De werkelijkheid strookt niet altijd met datgene wat je bestuurlijk hoort’

‘Ik heb ook stage gelopen in de thuiszorg tijdens de coronapandemie. Dat heeft me veel gebracht. Ik was niet alleen afhankelijk van bestuurlijke informatie, maar deed ook vanuit de praktijk de nodige informatie op. De werkelijkheid strookt niet altijd met datgene wat je bestuurlijk hoort. Datzelfde geldt voor mijn ervaringen tijden de stage in de geriatrische revalidatiezorg. Ook daar zag ik elementen uit de systeemwereld botsen met wat er werkelijk gebeurt. We creëren en stimuleren heel veel aanbod, zowel beroepsmatig als vrijwillig, vanuit het sociaal domein. We gaan er allemaal vanuit dat het sociale netwerk de rest opvangt. Maar er zijn mensen die geen sociaal netwerk hebben. Daardoor ontstaan schrijnende situaties. Belangrijke doktersafspraken worden vanwege het ontbreken van vervoer gemist, waardoor iemand niet de zorg ontvangt die nodig is. Een onderbroek wordt meerdere dagen gebruikt, want er is niemand die de was doet. En dat terwijl we zoveel zorgvoorzieningen hebben. Deze situaties zijn te voorkomen. Ergens zijn we de verbinding tussen vraag en aanbod op bepaalde plekken kwijtgeraakt.’

Kunt u met de geleerde lessen die kloof tussen de systeemwereld en echte wereld beter overbruggen?

‘Ik las onlangs dat 70 procent van de mensen zender is en slechts 30 procent vragensteller. Het is ongelofelijk belangrijk om goede vragen te durven stellen. Zeker als bestuurder. Want wie gezag heeft, draagt grote verantwoordelijkheden en acties hebben grote effecten. Waarom is het dan zo moeilijk om vragen te stellen? Omdat je dan erkent dat je het niet weet. Je stelt je kwetsbaar op. In de functieprofielen van bestuurders gaat het altijd over verbinding. Daarvoor is het essentieel om de juiste vragen te stellen. Die heb je keihard nodig om de ander goed te kunnen zien en te begrijpen. Het stellen van een vraag is een krachtige daad die leidt tot wijsheid. Ik vind dit de essentie van ons bestuurlijke vak. Soms zijn gesprekken best spannend. Als je echter de ander oprecht wilt horen en begrijpen, dan voelt die ander dat. Vervolgens kan het dan zo zijn dat je er op de inhoud niet uitkomt, maar dat je toch op een harte-

lijke manier uit elkaar gaat en wordt bedankt voor het goede gesprek.’

Zijn burgemeesters überhaupt toegerust om een besluit tot verplichte opname te nemen? ‘Rond de invoering van de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg zijn de nodige bijeenkomsten georganiseerd. Daar ging het grotendeels over de vraag wie wat wanneer moet doen en hoe de hoorplicht te organiseren. Vanuit de systeembenadering dus. Het gaat echter over mensen. Dat vraagt om empathie, de bereidheid anderen te willen begrijpen. Het bouwen van systemen is concreet en gebaseerd op logica. We vergeten daarbij vaak de mens. Heel veel systemen zijn eigenlijk vanuit gestold wantrouwen bedacht. We zouden veel meer vanuit de mens moeten redeneren. Een goed bestuurder stelt zijn hart open voor de mensen om hem heen. Stel je de mens centraal, dan kan het niet anders dat je in combinatie met de kennis die je hebt wijze besluiten neemt.’

Kun je empathie aanleren? ‘Deels wel. Mijn afstudeeropdracht handelde over empathie bij verpleegkundigen en artsen. Uit vakliteratuur blijkt dat de ingezette therapieën veel effectiever werken bij patiënten die hun behandelaars en verzorgers als empathisch ervaren. Empathie vergroot de effectiviteit van je handelen. De resultaten worden beter. Het goede nieuws is dat empathie deels valt te leren, dat heb ik ook onderzocht. Natuurlijk heeft de ene mens hier van nature meer aanleg voor dan de ander. Er zit variatie in de mate van nieuwsgierig en geïnteresseerd zijn in een ander. Je zult er moeite voor moeten doen. Ik zie gelukkig veel collega’s om mij heen die daar mee bezig zijn. Die proberen de ander te zien en te begrijpen. Ga daar vooral mee door, want het is essentieel om een betere bestuurder te worden. Dat straalt ook af op medewerkers. Ik stel hen vragen, zij komen bij mij met vragen. Bijvoorbeeld over oplossingen die niet altijd binnen het systeem liggen. Ze willen daar gemotiveerd van af kunnen wijken om tot de beste oplossing voor een inwoner te komen. En dat is wat ik bedoel met de mens centraal stellen.’ ←

12

Diversiteit gemeenteraden blijft achter

Het aandeel raadsleden met een migratieachtergrond blijft nog altijd fors achter bij de samenleving. Vorig jaar had 5,9 procent van de raadsleden een migratieachtergrond, terwijl dat in heel Nederland 25,2 procent is.

Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Amsterdam in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Het aantal raadsleden met een migratieachtergrond is de laatste zeven jaar nagenoeg gelijk gebleven: in 2016 was het 6 procent. Vooral in kleinere gemeenten is extra aandacht nodig om de representativiteit van de gemeenteraden te verbeteren, schrijft onderzoeker Floris Vermeulen van de UvA. (RvdD) ←

AGENDA

15 APRIL

Aftrapbijeenkomst

Verkiezing meest toegankelijke gemeente

Online, 11.00-12.00 uur en 13.00-14.00 uur | vng.nl/agenda

16 APRIL

35 jaar digitale informatiehuishouding bij de overheid

Online, 15.00-16.00 uur | vng.nl/agenda

17 APRIL

Drugspreventie: denormaliseren

doe je zo

’s-Hertogenbosch, 10.00-16.00 uur, skipdietrip.nl

18 APRIL

Dag van de Financiële Verhoudingen 2024

Arnhem, 14.00-16.15 uur of online | bit.ly/dag-

18 APRIL

Slimme stappen naar datavolwassenheid

Online, 13.30-15.00 uur | vng.nl/agenda

18 APRIL

Stedelijke transformatie: meer woningen, maak het voor elkaar

Deventer, 10.00-16.30 uur | stedelijketransformatie.nl

18 APRIL

arbeidsinzet gemeentelijke sector

Online, 11.00-12.30 uur | vng.nl/agenda

22 APRIL

Jan Troost-lezing

Eerste lezing over de overleden

belangenbehartiger

voor mensen met een beperking

Utrecht, 15.00 uur-17.00 uur | vng.nl/agenda

30.600

mensen waren er op 1 januari 2024 dakloos

Een jaar eerder waren dat er nog ongeveer 26.600. Bron: CBS

COELO: lokale lasten harder gestegen

De lokale lasten stijgen in 2024 harder dan in voorgaande jaren. Dat blijkt uit de Atlas van de lokale lasten die het COELO recent publiceerde. Een huishouden met een eigen woning betaalt dit jaar gemiddeld 7,6 procent meer aan belasting aan gemeente, provincie en waterschap.

Gezinnen die een woning bezitten, betalen dit jaar gemiddeld 1.670 euro aan lokale lasten. Daarvan gaat 994 euro naar de gemeente. Dat is 58 euro meer dan in 2023. Nog eens 475 euro gaat naar het waterschap en 201 euro naar de provincie. Huurders betalen gemiddeld 999 euro per jaar, waarvan de helft aan de gemeente.

De gemeentelijke woonlasten – het totaal van ozb, rioolhef-

6,1 procent voor woningeigenaren en 6,3 procent voor huurders.

Tilburg is voor huishoudens met een koopwoning het goedkoopst. Zij betalen dit jaar 1.300 euro aan belastingen voor gemeenten en waterschappen. Bloemendaal is het duurst: daar betalen huishoudens gemiddeld 2.766 euro. Dag hoge bedrag wordt veroorzaakt door de hoge WOZ-waarden in Bloemendaal. Die zorgen ervoor dat de gemeente een relatief lage algemene uitkering krijgt uit het gemeentefonds, aldus het COELO.

Huurders zijn het goedkoopst af in Nijmegen, omdat die gemeente ervoor kiest de woonlasten zo veel mogelijk op te leggen aan woningeigenaren. West Betuwe is voor huurders het duurst. (RvdD) ←

3 VRAGEN AAN...

Hans Broekhuizen

Mediationvaardigheden kunnen helpen om de relatie tussen inwoner en gemeente te verbeteren. Dat zegt Hans Broekhuizen, voorzitter van de Vereniging Mediators Overheid (VMO) en burgemeester van Twenterand.

Hoe levert de mediator een bijdrage aan het herstel van vertrouwen tussen inwoners en overheid?

‘Een mediator wordt ingezet bij een geëscaleerd conflict. De VMO bevordert ook de toepassing van mediationvaardigheden door bestuurders en ambtenaren om een conflict te voorkomen. Bij een geschil schieten we tegenwoordig in het automatisme van de formele procedures, met zienswijzen, bezwaarschriften en de gang naar de rechter om je gelijk te halen. Dat zorgt alleen voor een verliezer en winnaar. Vat weerstand van inwoners niet als zodanig op, maar als een waardevolle vorm van betrokkenheid. Omarm als overheid die behoefte om te participeren en zet daar mediationvaardigheden bij in. Dan kom je tot een heel andere relatie met inwoners. Bij een goed gesprek ontstaat vanzelf begrip voor elkaars situatie. De overheid zou ook veel beter eigen dilemma’s kunnen delen: “Beste inwoner, u heeft gelijk, maar ik zit echter juridisch of financieel klem”. De praktijk leert dat een conflict dan verzacht en dat er oplossingen op tafel komen die samen zijn bedacht.’

Heeft u die ervaring zelf ook als burgemeester van Twenterand?

‘Ik zet mijn mediationvaardigheden bijvoorbeeld in bij gesprekken met autonomen en soevereinen. Die accepteren het bevoegd gezag niet. Dan blijkt dat ik ze sympathiek vind. Ik snap ze, maar ga niet mee in hun motieven en ideeën, omdat die niet passen binnen onze rechtsstaat. Omgekeerd hoor ik dat ik dan wel een representant van de kroon ben, maar dat we toch een fijn gesprek hadden. Mediation is geen trucje. De kernwaarde is oprechtheid. Een eerlijk gesprek waarin je de zorgen deelt en oplossingen zoekt waarbij je elkaar zo mogelijk versterkt.’

De VMO houdt volgende week donderdag haar jaarcongres. Wat laat u daar zien?

‘Mediationvaardigheden vormen de basis voor een goed gesprek. Dat helpt bij het overbruggen van de kloof tussen overheid en inwoners. Deelnemers krijgen in één dag alle facetten daarvan voorgeschoteld door specialisten als bijvoorbeeld de Rotterdamse ombudsman. Vaak lijkt een probleem helder, maar het komt nooit zomaar uit de lucht vallen. Er zit een voorgeschiedenis aan vast, de inwoner voelt zich niet serieus genomen. Mediation krijgt dat op tafel. Het voorkomt juridische haarkloverij, waardoor ook veel energie uit de organisatie lekt. Medewerkers vinden dat niet fijn. Die gaan ’s avonds liever naar huis met het gevoel samen met inwoners een mooie oplossing te hebben bedacht. Bestendig de relatie met inwoners langdurig, want zij gaan niet weg. Die staan over twee jaar met een ander probleem op de stoep.’ ←

GEMEENTELIJK INKOOP PLATFORM

De

O van opdracht geven

RIJKER. MAAR NOG TE VAAK, ZIET FRED WIJNHOF VAN HET

VERVOLGENS BIJ DE INKOOPADVISEUR GELEGD. JUIST DE INTERNE OPDRACHTGEVER IS VERANTWOORDELIJK.

Gemeenten kopen jaarlijks voor zo’n 35 miljard euro aan werken, producten en diensten in, van de inkoop van ICT tot de uitvoering van de Wmo, de ondersteuning van inburgeraars en de aanleg van rotondes. ‘Duurzaam inkopen of maatschappelijk verantwoord opdracht geven en inkopen staat bij 342 gemeenten in het beleid,’ zegt Wijnhof. Maar vaak blijft het daarbij, zeker in kleinere gemeenten. En dat terwijl gemeenten vanwege de omvang van hun inkoop een forse maatschappelijke impact kunnen hebben.

KINDERSCHOENEN

Het Gemeentelijk

Inkoop Platform

viert op 25 april zijn 25ste jubileum met een congres in Utrecht. De huidige voorzitter is Stijn Wigmans.

Meer info via gemeentelijkinkoopplatform.nl.

In 1999 werd door Wijnhof, destijds werkzaam als inkoopadviseur bij de gemeente Nijmegen, het Gemeentelijk Inkoop Platform (GIP) opgericht. Deze maand viert het platform zijn 25-jarig jubileum, met een congres in Utrecht. Bij de oprichting stond de gemeentelijke inkoop nog in de kinderschoenen, met veel gemeentelijke inkoopafdelingen met één medewerker, herinnert Wijnhof zich. ‘Er was veel behoefte aan het uitwisselen van kennis.’ Wijnhof was zelf als oprichter jarenlang voorzitter van het platform en is nu nog adviseur.

Tegenwoordig gaan er, zeker sinds de decentralisaties in het sociaal domein en de opkomst van ICT, miljarden in gemeentelijke inkoop om.

‘Inkoop is een belangrijk middel om beleidsdoelstellingen te behalen, ook op het gebied van duurzaamheid’, zegt Wijnhof. Dat zien gemeenten

ook zo, ervaart hij. Veel lokale overheden hebben zich in 2022 aangesloten bij het Manifest MVOI, waarin breder dan voorheen wordt gekeken naar het behalen van maatschappelijke doelen. Met het manifest zelf is niets mis, zegt Wijnhof. Maar vaak stokt het bij de uitvoering: nadat de wethouder het manifest heeft ondertekend, verslapt de aandacht vaak al snel. Wat overblijft: torenhoge verwachtingen van de inkoopadviseur. ‘Vaak wordt vergeten dat ambtenaren het moeten uitvoeren’, zegt Wijnhof. ‘In grote gemeenten kan dat. Utrecht heeft veertig medewerkers op inkoop. Maar gemeenten met minder dan 30.000 inwoners hebben vaak slechts een halve of hoogstens een hele fte op inkoop.’ Volgens Wijnhof moet de regie

bij duurzame inkoop daarom komen te liggen bij de interne opdrachtgever. ‘Die is primair verantwoordelijk.’ De projectleider heeft immers het budget voor de inkoop, én weet vaak inhoudelijk meer over zijn vakgebied dan de inkoper. De inkoopadviseur kan hem daarin bijstaan. ‘Die weet immers heel veel over de procedures en de juridische ondersteuning bij de inkoop. Die kan echter niet zeggen welk soort beton over dertig jaar herbruikbaar is, of welke onderdelen van een laptop duurzamer zijn dan andere. Dat is echter wel wat ik de afgelopen jaren op inkoopadviseurs heb zien afkomen. De goedwillende adviseur in een kleine gemeente moet nu ook al dat soort vragen beantwoorden. Dan moet je bij elk inkoopproces diep in de keten kijken waar de grondstoffen vandaan komen, of hoeveel stikstof er wordt uitgestoten. Dat kan hij of zij helemaal niet, zo’n inkoopadviseur heeft daar helemaal geen verstand van.’

Ook in het Manifest MVOI wordt de focus verplaatst naar de opdrachtgever. Dat blijkt uit de definities. De afgelopen jaren maakte ‘duurzaam inkopen’ al plaats voor ‘maatschappelijk verantwoord inkopen’ (MVI). Recent werd daar de O van opdracht geven aan toegevoegd. Als het aan Wijnhof ligt, wordt in nu de I van inkoop geschrapt. Dan is er alleen nog sprake van maatschappelijk verantwoord opdracht geven.

VOORBEELDGEDRAG

Commitment van het college voor duurzame inkoop blijft belangrijk om binnen de organisatie iedereen betrokken te houden, maar ook omdat de gemeente een voorbeeldfunctie heeft. Op het jubileumcongres is aandacht voor de rol van het college. Wijnhof wijst naar de gemeente Amsterdam. De hoofdstad zet fors in

op duurzaamheid: binnen de A10 mogen dieselauto’s vanaf 2025 de stad niet meer in. Er werd daarom afgelopen zomer met verbazing gekeken naar een aanbesteding voor 37 nieuwe vuilniswagens. Die moesten niet elektrisch zijn, maar op diesel rijden en zouden een uitzondering krijgen op het dieselverbod. Dat had een praktische reden: er is te weinig capaciteit op het elektriciteitsnet om de zware wagens op te laden. Maar de toon was gezet. Wijnhof: ‘Dan straal je als gemeente niet uit dat je duurzaamheid echt belangrijk vindt.’ Vaak scharen gemeenten de lokale inkoop onder maatschappelijk verantwoorde inkoop, ook omdat collegeleden veel contact hebben met lokale ondernemers. Bij voorkeur profiteren mkb-bedrijven uit de gemeente zelf van een aanbesteding. Dat lukt niet altijd: grote projecten zoals het leerlingenvervoer worden vaak door meerdere gemeenten tegelijk aanbesteed. Ook de VNG moedigt samen inkopen aan, omdat het leidt tot schaalvoordelen. Maar daarmee, zegt Wijnhof, zet je lokale ondernemers op achterstand. Die hebben niet de capaciteit om een grote aanbesteding te winnen. ‘Zo wint Connexxion vaak de aanbesteding van het leerlingenvervoer, en niet de lokale taxibedrijven. Houd daar rekening mee bij de aanbesteding.’ ←

‘Vaak wordt vergeten dat de ambtenaren het moeten uitvoeren’

ZANDZAKKEN TEGEN EXPLOSIESCHADE

Buren hebben zandzakken geplaatst naast een huis in Schiedam. Die woning, het huis van een drugscrimineel, werd in maart voor de tweede keer getroffen door een explosief. Voor de buurt is de maat vol. Gemeenten zitten in hun maag met de aanslagen in woonwijken, die vaak met zwaar vuurwerk worden gepleegd en die een grote impact hebben op de omgeving.

Het aantal explosies was in 2023 bijna drie keer zo hoog dan een jaar eerder. Volgens de politie gaat het om een trend, waarbij

worden uitgevochten. De VNG werkt aan een handreiking over de omgang van gemeenten met explosies.

Hulp

voor de circulaire gemeente

BESTAANDE REGELS BIEDEN GEMEENTEN VOLOP INSTRUMENTEN OM WERK TE MAKEN VAN CIRCULARITEIT, VAN HET STIMULEREN VAN HOUTBOUW TOT HET TEGENGAAN VAN VOEDSELVERSPILLING. CIRCULAW, EEN INITIATIEF VAN DE GEMEENTE AMSTERDAM, MAAKT HET INSTRUMENTARIUM INZICHTELIJK.

De Nederlandse circulaire ambities liegen er niet om, en ook gemeenten moeten aan de slag. In 2030 moet het gebruik van primaire grondstoffen zijn gehalveerd, in 2050 moet onze economie volledig circulair zijn. Het vorig jaar verschenen Nationaal Programma Circulaire Economie (NPCE) beschrijft hoe dit doel te bereiken is: minder en andere grondstoffen gebruiken (biobased in plaats van fossiel), zorgen dat producten door reparatie een langere levensduur hebben en hoogwaardig hergebruik stimuleren door bijvoorbeeld van een oude spijkerbroek weer een nieuwe te maken en geen poetslap. Voor vijftien productgroepen waar waardevolle grondstoffen in zijn verwerkt, van elektrische

apparaten tot windturbines, zijn juridische maatregelen geformuleerd of in de maak. Zo gelden er circulariteitseisen in aanbestedingen voor windturbineparken en zonnepanelen. Het ministerie verkent de productgroepen die nog meer onder het NPCE kunnen vallen. Er wordt onder meer gekeken naar elektrolysers en batterijen in elektrische voertuigen. Gemeenten zijn een belangrijke schakel in de uitvoering van het nationaal programma. De meeste gemeenten koesteren zelf circulaire ambities. Zo stimuleren ze circulair bouwen, voeren ze een diftarbetaalsysteem voor restafval in om meer grondstoffen apart in te zamelen of richten ze samen met de kringloopwinkel ‘retourshops’ in, waar afgedankte spullen een tweede leven krijgen. Veel gemeenten zijn ook bezig hun in-

koopbehoefte circulair in te vullen. Als gemeenten in hun inkoopcontracten en aanbestedingen circulariteitseisen stellen, dan kan dat er weer toe leiden dat producten meer circulair en dus beter recyclebaar worden ontworpen. Circulariteit begint immers aan het begin van de keten en niet aan het eind bij de afvalbak.

BLACK BOX

Regelgeving biedt gemeenten volop de instrumenten om circulariteit een slinger te geven. Veel van deze regelgeving is echter nog een black box, ontdekte circulair innovatiestrateeg Arjan Hassing van de gemeente Amsterdam, toen hij zo’n vier jaar geleden meeschreef aan het circulaire beleidsplan van de gemeente. ‘In ons plan wilden we ook regels, eisen en criteria stellen om circulariteit in de uit-

voeringspraktijk te stimuleren. Plannen maken en inwoners en bedrijven prikkelen en ondersteunen is goed. Dat moeten we ook blijven doen, maar normeren is ook nodig, anders kom je niet tot verdere opschaling van circulariteit. Tegelijkertijd vroegen we ons echter af hoe we dat concreet in moesten vullen. Er bleek geen overzicht van dit soort juridische instrumenten te bestaan. In ons uitvoeringsprogramma hebben we toen een plek opgenomen om de regelgeving in beeld te brengen.’

RIJP EN GROEN

Ondersteund door ontwerpbureau Dark Matter Labs, gespecialiseerd in transitievraagstukken, maakte Hassing een rondje langs gemeenten, provincies en universiteiten. Dat leverde een flinke stapel wetgeving op, rijp en groen door

elkaar. ‘Het waren allemaal kleine stukjes regelgeving die in verschillende wetten en regels zijn terug te vinden, niet op een centrale plek. Naast de afvalwetgeving zijn er nog veel meer vindplaatsen in zowel het publiek als het privaat en fiscaal recht. Met deze wetsbepalingen is het mogelijk om aanvullende eisen te stellen om circulariteit te bevorderen.’

Verder zag Hassing dat er in de praktijk

Vergeleken met beton is hout een uitstekend milieuvriendelijk bouwmateriaal.

nog weinig van deze regelgeving wordt toegepast. ‘Dat is ook begrijpelijk’, zegt hij. ‘De mensen die er in de praktijk mee aan de slag moeten, denk aan beleidsmakers, projectleiders en inkopers, zijn geen juristen en hebben deze kennis niet. De juristen zelf zijn doorgaans verregaand gespecialiseerd in één gebied van het recht. Wetgeving is een ingewikkeld woud en je moet gericht kunnen kijken aan welke knoppen je moet draaien. Via de Omgevingswet kun je bijvoorbeeld voedselverspilling door horecabedrijven tegengaan in de vergunning. Maar dat moet je wel weten.’

INZICHTELIJK

Hassing en zijn team wilden de regelgeving inzichtelijk maken en direct bruikbare juridische instrumenten destilleren. Voor het doorvlooien van de wetgeving schakelden ze studenten in, later aangevuld met ervaren juristen van Flux Partners en de circulaire experts

‘Normeren is ook nodig, anders kom je niet tot verdere opschaling’

Gemeenten kunnen het voorkomen van voedselverspilling opnemen in de omgevingsvergunning

van Metabolic. ‘Samen met een aantal juridische faculteiten hebben we een gestandaardiseerde methodiek voor wetsanalyses ontwikkeld, waarbij we gericht met specifieke thema’s aan de slag zijn gegaan.’ De thema’s (zie kader) haken aan bij de productgroepen, zoals deze ook in het NPCE terugkomen. ‘Voor alle fases van een product, van het ontwerp tot het afdanken, hebben we de instrumenten die circulariteit kunnen bevorderen op een rij gezet.’

PLATFORM

Om de gewenste centrale plek voor de circulaire regelgeving te realiseren, nam Hassing samen met een aantal collega’s en de betrokken medewerkers van Dark Matter Labs het initiatief voor een digitaal platform, CircuLaw gedoopt, dat nu twee jaar in de lucht is. ‘We wilden deze instrumenten niet alleen voor onze eigen gemeente inzichtelijk maken, maar dachten meteen dat andere gemeenten daar hun voordeel eveneens mee kunnen

doen. We kunnen zo ook van elkaar leren.’

Bij elk thema staan de beschikbare juridische instrumenten – de ‘ knoppen om aan te draaien’ – opgesomd. Voor het stimuleren van houtbouw zijn dat maar liefst 38 instrumenten. ‘De komende drie maanden komen er nog volop thema’s bij. We zitten nu vol in de productiemodus.’

OMGEVINGSWET

Mogelijke kandidaten zijn textiel, elektrische apparaten, organische reststromen, gebiedsontwikkeling, woningen en sportvelden. ‘We zijn heel blij dat de Omgevingswet nu van kracht is. De helft van de instrumenten die we op CircuLaw presenteren, is daarop geënt. Het is cruciaal dat gemeenten hiermee aan de slag gaan in de praktijk. Als ze de instrumenten gebruiken die wij aanreiken, ontstaat er vanzelf meer jurisprudentie en kunnen wij het instrumentarium op CircuLaw verder aanscherpen.’

Het is de bedoeling dat CircuLaw de komende jaren ook wordt verrijkt met praktijkvoorbeelden van gemeenten en andere overheden. ‘We zijn pas begonnen. Veel gemeenten zijn de instrumenten nu aan het ontdekken’, zegt Hassing.

De interesse is groot. De website trok vorig jaar achtduizend unieke bezoekers. Hassing wil gaan volgen welke organisaties er precies van de instrumenten gebruikmaken en hoe. ‘Daar ontwikkelen we een monitoringsysteem voor.

We voeren veel onderzoek onder gebruikers uit, ook om de instrumenten te verbeteren. Met de wetsanalyses gaan we door. Een aantal overheden betaalt hieraan mee en alle kennis is open source, dus voor iedereen beschikbaar. Op de instrumenten zelf hebben we al veel enthousiaste reacties gehad.’ Binnenkort gaan ook de dertig gemeenten in de Metropoolregio Amsterdam aan de slag met het instrumentarium van CircuLaw. ←

CircuLaw

CircuLaw biedt op vijf thema’s tientallen instrumenten voor gemeenten om circulariteit een slinger te geven:

1. Voedselverspilling: blijft een hardnekkig probleem, veel ongebruikt voedsel wordt weggegooid; gemeenten kunnen het voorkomen van voedselverspilling opnemen in onder meer contracten en de omgevingsvergunning.

2. Meubels: 90 procent van afgedankte meubels belandt nog bij het grofvuil: subsidiëren van lokale ambachtscentra voor hoogwaardig hergebruik kan de meubelketen meer circulair maken.

3. Houtbouw: vergeleken met beton is hout een milieuvriendelijk bouwmateriaal; door bijvoorbeeld een verplichte sloopmelding in te voeren krijgt de gemeente inzicht in de beschikbare hoeveelheid hout voor hergebruik.

4. Windturbines: gemeenten kunnen

windenergie stimuleren door eisen te stellen bij onder meer de gronduitgifte voor woningen en bedrijven; bij aanbestedingen kunnen ze circulaire windturbines eisen, die beter recyclebaar zijn.

5. Matrassen: zorg ervoor dat inwoners oude matrassen bij het grofvuil inleveren en niet op straat gooien, want nat en vervuild zijn ze niet te recyclen; verbied buitenreclame voor niet-circulaire matrassen.

Meer informatie: circulaw.nl.

Als ik zie wat er door de dader bij iedereen is teweeggebracht, dat vind ik heel heftig.

Geld voor veiliger verkeer

Gemeenten kunnen hiermee verkeersveiligheidsmaatregelen nemen zoals het verbreden van fietspaden, het verlagen van de snelheidslimiet en de aanleg van rotondes. De regels om aanspraak te maken op dit geld worden verruimd wanneer de derde tranche ingaat. Dat is waarschijnlijk in het derde kwartaal dit jaar.

Zo wordt het mogelijk om in één keer aanspraak te maken op een groter geldbedrag. Daarnaast worden de geschatte kosten voor het uitvoeren van de maatregelen beter passend gemaakt bij de daadwerkelijke kosten. Eerder werden de kosten berekend op basis van het huidige prijspeil. Doordat de uitvoering vaak pas een jaar of twee later plaatsvindt, liepen gemeenten ertegenaan dat de bijdrage van het rijk aan een maatregel lager uitviel dan verwacht. Verder wordt de verantwoording voor gemeenten eenvoudiger. Straks kijkt het rijk alleen of een maatregel is gerealiseerd, de bijdrage staat vooraf vast. (MM) ←

Beste Thorbeckeprofessor,

IN HET REGLEMENT VAN ORDE VAN DE GEMEENTERAAD VAN PUTTEN STAAT IN ARTIKEL 37: ‘RAADSLEDEN DIENEN SCHRIFTELIJKE

VRAGEN AAN HET COLLEGE OF DE BURGE

MEESTER IN BIJ DE GRIFFIER’. MAAR MAG OOK

EEN COMMISSIELID SCHRIFTELIJKE VRAGEN

INDIENEN?

EVELIEN VAN DRIE, RAADSGRIFFIER PUTTEN

Geachte mevrouw Van Drie,

De Gemeentewet kent het recht om schriftelijke vragen te stellen toe aan raadsleden. Volgens de algemene regels kunnen raadsleden anderen machtigen om dingen te doen, maar de Gemeentewet kan zich tegen zo’n machtiging verzetten. Een ander raadslid machtigen om de stem uit te brengen in de gemeenteraadsvergadering, kan bijvoorbeeld expliciet niet.

De vraag is dan dus of de Gemeentewet zich verzet tegen het uitbreiden van de kring personen die vragen mogen stellen waar het college antwoord op moet geven. Volgens mij is dat niet het geval. In andere gemeenten voorziet het Reglement van Orde zelfs expliciet in de bevoegdheid voor burgerleden om ook schriftelijke vragen te stellen. Daar is nog nooit een principieel probleem van gemaakt. Ik zie dat ook niet. Ik denk dus, dat het mag! ←

Geerten Boogaard, Thorbeckehoogleraar

Ook een vraag voor Geerten Boogaard? Stuur een mail naar: thorbeckehoogleraar@ vngmagazine.nl.

Burgemeester René Verhulst van Ede kijkt terug op de gijzeling bij een jongerenkroeg in zijn gemeente, De Telegraaf, 2 april

BESCHUT WERK

‘Ineens

lukt het allemaal’

IN 2026 MOETEN ER 125.000 BANEN VOOR MENSEN MET EEN AFSTAND TOT DE ARBEIDSMARKT ZIJN GECREËERD, WAARVAN 25.000 BINNEN DE OVERHEID. VOOR VEEL GEMEENTEN EEN ZWARE KLUS. MAAR NIET VOOR GRONINGEN. SOCIAAL ONTWIKKEL BEDRIJF IEDERZ HIELP SAMEN MET HET UWV MET EEN VERSNELD EN COLLECTIEF TRAJECT 25 MENSEN SUCCESVOL AAN WERK.

WSaheb Bayani: ‘Ik kan niet goed tegen chaos en drukte en hier zit ik perfect op mijn plek.’

ie binnenkomt in het grote lichte iederzgebouw aan de Silkeborgweg in Groningen, een pand met hoge plafonds en veel ramen, voelt direct de positieve sfeer. Overal wordt hard gewerkt, druk gepraat en gelachen. Sommige mensen zijn in groepjes bezig met het voorbereiden van de broodjes en de soep voor de lunch, anderen werken individueel aan het in elkaar timmeren van kinderspeelgoed of het inpakken van pillendoosjes. Of ze maken gelukspoppetjes voor de gemeente, zoals Saheb Bayani dat doet. Anderhalf jaar geleden vluchtte hij met zijn vrouw en twee kinderen uit Afghanistan. Na honderd uur Nederlandse les én zijn participatie-uren in het kader van de inburgering, kon hij via het iederz-traject aan de slag. ‘Ik kan niet goed tegen chaos en drukte en hier zit ik perfect op mijn plek’, vertelt Bayani. ‘Het werk is makkelijk en de mensen zijn vriendelijk. Ik word ook echt geholpen met de taal.’ Dankzij de unieke samenwerking tussen sociaal ontwikkelbedrijf iederz, onderdeel van de gemeente Groningen en het UWV nam het aantal beschutte werkplekken voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt flink toe. Met 172 werkplekken voldoet Groningen ruimschoots aan het

‘We hebben het ei van Columbus gevonden’

quotum van 165 fte’s, dat vorig jaar voor de gemeente was gesteld. Het idee achter de nieuwe aanpak is een nieuw programma voor collectieve instroom. ‘Ineens lukt het helemaal’, zegt directeur Gina Olthoff van iederz. ‘We hebben het ei van Columbus gevonden. Zo voelt het wel een beetje. Voor ik anderhalf jaar geleden bij iederz startte, was al besloten dat er een nieuw gebouw moest komen. Dat was hard nodig, want we werkten vanuit drie locaties in de stad en de gebouwen waren echt gedateerd. Dankzij het mooie gebouw kunnen we ons veel beter profileren. Ook naar klanten en opdrachtgevers. Het geeft veel meer uitdrukking aan de relevantie van onze doelgroep. Iedereen voelt zich er welkom en het werk wat je doet, wordt dan ineens belangrijker. Zo voelt het.’

EEN SOORT MARATHON

Sinds 2018 is het instroomportaal onderdeel van iederz. ‘Hier komt de doelgroep binnen en kijken wij naar hun ontwikkelperspectief en hoe wij daar invulling aan kunnen geven’, gaat Olthoff verder. ‘Tot vorig

jaar hebben zo’n vierhonderd mensen succesvolle werk- en scholingstrajecten doorlopen. Maar toch moesten we ieder jaar constateren dat we dat quotum steeds niet haalden. De conclusie was dat het individuele programma waarin iedereen een voor een werd bekeken en benaderd efficiënter kon.’ Het afgelopen jaar startte iederz daarom een nieuw programma van in totaal vijf weken. Onderdeel daarvan: een groepsgerichte aanpak waarin meteen wordt onderzocht wat de persoonlijke situatie is en welke documenten daarbij horen,’ zegt Olthoff. Ook doen de organisatie dan direct de aanvraag bij het UVW voor de indicatie beschut werk. ‘Dat heeft heel goed gewerkt.’

STAGECARROUSEL

Dat komt mede door de samenwerking met de uitkeringsinstantie. ‘Ons einddoel was een collectieve toekenning van de indicatie’, gaat Olthoff verder. ‘Hier in de kantoorruimtes op de gang hebben drie arbeidsdeskundigen de hele dag indicatieaanvragen beoordeeld, aangevuld door onze ontwikkelcoaches,

de mensen zelf en tolken voor de nieuwe Nederlanders. Een soort marathon dus.’

De uitkomst was goed, want iedereen die meedeed kreeg een indicatie ‘Nieuw Beschut’. Olthoff: ‘De weken erop zijn we ze verder gaan begeleiden naar een vervolgplek. Onder meer door ze werknemersvaardigheden aan te leren maar ook door ze te laten ontdekken wat ze leuk vinden en waar hun talenten liggen. In een stagecarrousel worden ze op verschillende plekken bij iederz geplaatst. Als ze die doorlopen hebben, stromen ze van het instroomportaal door naar een werkafdeling en blijven we de ontwikkeling stimuleren. Bij iederz of bij een externe werkgever als dat lukt.’

UITVAL VOORKOMEN

Gea Meijer, die vanuit het UWV van het begin af aan betrokken was, is erg blij met de intensivering van de samenwerking. ‘We hadden al wel wat mensen die binnen Nieuw Beschut waren geplaatst, maar er was toch ook veel uitval. Deze aanpak is bij uitstek geschikt om dat in de toekomst te voorkomen. We zitten er nu veel meer bovenop en met elkaar kijken we naar wat nodig is voor een succesvolle en duurzame plaatsing. Doordat iederz al zo veel voorwerk heeft gedaan en al zo veel weet van deze mensen, komen ze direct op de goede plek terecht.’

Zoals Zwaantje Boelens, die een heleboel verschillende banen had, waaronder taxichauffeur, maar telkens vastliep. In een van de ruimtes bij iederz is ze vandaag SPF-bakjes aan het wegen en inpakken. ‘Voor de dermatologie in het ziekenhuis’, vertelt ze. ‘Er moeten er veertig in een strip en dan moet de doos dicht.’ Boelens kan niet tegen stress en het is snel te veel. Via de werkcoach van UWV kwam ze bij iederz terecht. ‘Ik kan hier echt mezelf zijn en mijn grenzen aangeven. Als ik een dag niet lekker in mijn vel zit, dan kan ik dat gewoon zeggen en dan sla ik even over.’ Collega Maurien Martines Felicia zit tegenover Zwaantje en is ook druk met de SPFbakjes. ‘Ik heb een rugprobleem en keukenwerk werd te zwaar dus kwam ik thuis te zitten. Hier bij iederz begrijpt iedereen het als je iets te veel vindt. Niemand doet er moeilijk over. Je hoort er gewoon bij en dat is heel fijn. Een mooie kans dus.’ ‘Mooi en fijn werk in een prettige werkomgeving, dat gun je iedereen.’ Wethouder Carine Bloemhoff

is trots op wat de gemeente en het UWV hebben neergezet. ‘Als je als gemeente echt iets wilt doen voor deze kwetsbare groepen en ze weer perspectief wilt geven, dan moet je inzetten op werk dat écht bij ze past. Dankzij dat werk krijgen ze weer regelmaat en structuur in hun leven. Maar ook sociale contacten. Kortom, ze doen weer mee. Het traject van iederz is een prachtig portaal om door te stromen naar die plek. Dit jaar hebben we een enorme inhaalslag gemaakt en we gaan gewoon door. Dankzij de goede samenwerking met het UWV en de collectieve aanpak konden we veel sneller de juiste indicaties stellen en was er geen nodeloze vertraging. Kortom, dit nieuwe model werkt echt. Het zorgt dat we niet verzanden in de bureaucratie maar dat er écht wat gebeurt.’ ←

Zwaantje

Boelens: ‘Ik kan hier echt mezelf zijn en mijn grenzen aangeven.’

aanpassingen voor het troittoir

Geen kosten voor uw Gemeente 5 mm dun Geen

Innovatie in

Laat ook uw Gemeente voorlopen in duurzame mobiliteit! Ontdek FlatPower: de slimme en veiligere oplossing voor het opladen van elektrische auto's over het trottoir. De ultra-platte FlatPower oplaadkabel maakt het mogelijk voor bewoners zonder eigen oprit om gemakkelijk en veilig hun elektrische voertuig op te laden. Met succes getest in de Gemeente Noordwijk en nu ook klaar voor uitrol in uw Gemeente. Bezoek www.flatpower.tech voor meer informatie en zet ook in uw Gemeente een stap in de toekomst van elektrisch rijden.

Bekijk video

Die ene melding

Journalist Wil Thijssen interviewt

voor de wekelijkse rubriek Die ene melding in de Volkskrant politieagenten over incidenten die hen –soms jaren later nog – altijd bijgebleven zijn. Zeventig van die interviews zijn nu gebundeld.

De indringende verhalen laten zien hoe ingrijpend het politiewerk kan zijn, wanneer agenten geconfronteerd worden met de dood, ook van jonge kinderen, suïcide of vrouwenhandel, of wanneer ze als ME’er zelf belaagd worden en dat ternauwernood overleven. Het zijn zaken die jaren later nog altijd impact hebben op de agenten.

Maar de agenten die Thijssen interviewt

Crisiscommunicatie

Vrijwel elke crisis komt onverwachts, schrijft oud-burgemeester Job Cohen van Amsterdam in een korte reactie op Klaar voor elke crisis.

Crisisexpert Tom Compaijen werkte onder meer als adviseur crisiscommunicatie voor de gemeente Amsterdam. Op basis van zijn ervaringen schreef hij een handzaam en overzichtelijk boek, waarin de zeven lessen van crisiscommunicatie centraal staan. Want goede communicatie, schrijft Compaijen, is onontbeerlijk voor de aanpak van welke crisis dan ook.

Tom Compaijen, Klaar voor elke crisis. Boom uitgevers, € 32,50.

laten ook de mooie kanten van het politiewerk zien. Zo is er het verhaal over het meisje dat wordt gered uit handen van haar familie die haar als slaaf liet werken en die na haar bevrijding haar leven weer heeft opgepakt, en nog altijd contact heeft met de agent die haar geholpen heeft.

Thijssen is erin geslaagd om in de interviews ook het andere verhaal van de politie te laten zien: mensen die met passie hun werk doen, ondanks alle ellende waarmee ze worden geconfronteerd.

Wil Thijssen, Die ene melding. Zeventig aangrijpende politieverhalen. Prometheus, € 21,99.

Omgevingscommunicatie

Bij strategisch omgevingsmanagement wordt de communicatie vaak te laat ingeschakeld, schrijft communicatieadviseur Monique Broekhoff. In haar boek zet ze uiteen waarom juist de communicatieadviseur een belangrijke rol speelt bij grote projecten.

Of het nu gaat om de opvang van asielzoekers of om de bouw van een nieuwbouwwijk: al snel zijn veel partijen betrokken, met verschillende belangen. Onder de Omgevingswet wordt vroegtijdige participatie ook gestimuleerd. In haar handzame boek zet Broekhoff in praktische stappen uiteen hoe je als communicatieadviseur aan de slag kunt met strategisch omgevingsmanagement.

Monique Broekhoff, Omgevingscommunicatie & participatie. Een praktisch stappenplan. Uitgeverij De Communicatiepraktijk, € 29,95.

‘Europa,

dat zijn wij allemaal’

DE KOMENDE JAREN KOMT VANUIT BRUSSEL VEEL NIEUWE

REGELGEVING OP DE GEMEENTEN AF. WAT BETEKENT DIT VOOR

DE LOKALE OVERHEID, DIE ONMISBAAR IS VOOR EEN GOEDE

UITVOERING VAN AL DIE REGELS? ‘HET IS EVIDENT DAT WE VOOR STAAN, EN TOCH MOET HET GEBEUREN.’

Europa kiest

Donderdag 6 juni

gaat Nederland naar de stembus om een nieuw Europees

Parlement te kiezen. In aanloop naar de verkiezingsdag verschijnt in VNG Magazine een serie artikelen over de relatie tussen gemeenten en de Europese Unie.

Dit is deel 1.

De Green Deal, het plan waarmee de Europese Commissie Europa in 2050 klimaatneutraal wil maken, gaat gepaard met een groot aantal wetsvoorstellen die gemeenten in meer of mindere mate raken: de herziening van de richtlijnen voor stedelijk afvalwater, bodemmonitoring, luchtkwaliteit en voor industriële emissies; en de Natuurherstelverordening. Die laatste, ook wel de natuurherstelwet genoemd, is in de ijskast gezet omdat een maand geleden onverwachts bleek dat de benodigde meerderheid van 65 procent van de EU-lidstaten toch niet zou worden gehaald. Maar ook zonder die natuurherstelwet zal er de komende jaren veel op het bordje van gemeenten belanden om de Europese doelstellingen te halen. Volgens een recente impactanalyse van de VNG krijgen gemeenten waarschijnlijk te maken met aangescherpte normen en aanvullende taken rondom milieu en natuurbehoud. Dat gemeenten aan de lat staan, is in lijn met de Omgevingswet waarvan de basisfilosofie is dat activiteiten in, en besluitvorming over de fysieke leefomgeving zo lokaal mogelijk worden belegd, dicht bij de burger.

LASTIG

De grote vraag is: hoe dan? In de analyse staat dat gemeenten niet

voldoende zijn toegerust voor een samenhangende uitvoering van alle EU-wetsvoorstellen. Daar zijn mensen en kennis voor nodig, zegt de Middelburgse wethouder Rutger Schonis (D66). ‘Als er een Europese richtlijn is geïmplementeerd, hoe ga je die dan monitoren, hoe rapporteer je terug? Dat is lastig.’

Lastig, maar niet onmogelijk? ‘Neem de Kaderrichtlijn Water, best een groot thema,’ zegt Schonis. ‘Gemeenten zijn daar flankerend bij betrokken, het is geen feestje van de waterschappen of de provincies. Door de manier waarop gemeenten omgaan met bestrijdingsmiddelen, geef je daar al invulling aan. Maar heel eerlijk: ik durf er mijn hand niet voor in

Milieuzones in gemeenten, zoals Den Haag, zijn gebaseerd op Europese normen voor de uitstoot van schadelijke stoffen door het verkeer.

het vuur te steken dat gemeenten van al die andere Europese richtlijnen weten wat de stand van zaken is en hoe ze daarop moeten handelen.’

Met een goed gebruik van ‘GBV’ kom je een heel eind, zegt hij. ‘Gezond boerenverstand. In de praktijk doen gemeenten al heel veel wat in lijn is met Europese regelgeving. Maar we hebben niet de kennis in huis om alles te weten. Middelburg heeft vijftigduizend inwoners en een ambtelijk apparaat dat daarbij past, dan zit zoiets als een kenniscoördinator er niet in. Met zo’n Kaderrichtlijn Water kom je met logisch nadenken een heel eind, maar de richtlijn voor kunstmatige intelligentie die er straks aan komt, is heel wat anders. Die kun je eigenlijk niet bij gemeenten neerleggen, zelfs een stad als Amsterdam of Rotterdam kan echt niet zomaar genoeg AI-experts uit de kast trekken.’

CREATIVITEIT

Marieke Schouten is wethouder (GroenLinks) van Nieuwegein en lid van de VNG-delegatie in het Comité van de Regio’s dat in Brussel adviseert over nieuwe wetten die invloed hebben op gemeenten en regio’s –ongeveer 70 procent van alle EU-wetgeving. Ja, zegt ze, er komt veel op gemeenten af. En nee, het wordt niet gemakkelijk om alles wat moet, ook echt voor elkaar te krijgen. ‘Als het gemakkelijk zou zijn, hadden we geen bestuurders nodig. Het is evident dat we voor een lastige klus staan. En toch moet het gebeuren. We hebben gewoon een aantal forse problemen en om die op te lossen is creativiteit nodig.’ Overigens constateert Schouten dat burgers in toenemende mate grotere stappen zetten dan de beleidsmakers. Als recent voorbeeld noemt ze het gebruik van

pesticiden. ‘Als ik mag chargeren: als het een slecht effect heeft op de bodem dan gaan we wat minder snel in de benen, maar als het een slecht effect heeft op de gezondheid en we weten steeds meer over verbanden tussen bepaalde pesticiden en ziekten als parkinson, dan komt het dichtbij en dan staan burgers op.’

IMPLEMENTATIEKRACHT

Gemeenten zouden zich in Europa via het Comité van de Regio’s nog steviger dan ze nu al doen kunnen opstellen als het gaat om de uitvoerbaarheid van Europese wet- en regelgeving, zegt Schouten. ‘Het is onze rol in het Comité om ons daarover te blijven opwinden. We laveren tussen politieke ambities en uitvoerbaarheid. Maar tegelijkertijd moeten we ons op dat Europese abstractieniveau ook weer niet te veel bemoeien met de implementatie, we willen niet op de stoel van de gemeenten gaan zitten. In algemene zin is onze boodschap wel: doe nu eens echt iets aan de implementatiekracht op het lokale niveau. Het is goed dat er nu een impactanalyse van de VNG is die de vinger op die zere plek legt.’

‘Met gezond boerenverstand kom je een heel eind’

‘Zeggen dat iets “moet” van Europa, is een zwaktebod’

Schouten wil zich als lokaal bestuurder bij het nemen van impopulaire maatregelen niet verschuilen achter het argument dat ‘het nu eenmaal moet van Brussel’: ‘Europa, dat zijn wij allemaal. Soms kan er een goede reden voor zijn om je achter Brussel te verschuilen, maar ondertussen maken we van alle kanten gebruik van Europa. Geld voor het sociaal domein komt uit Europa, bij aanbestedingen denken we er niet eens meer over na dat we daarvoor gebruikmaken van Europese regels. Normen voor luchtvervuiling, die zijn gewoon op Europees niveau nodig. Als je zegt: “Het moet van Brussel”, dan heb je geen sterk verhaal, dat is een zwaktebod. Natuurlijk schuurt en kraakt het soms aan alle kanten, maar dat kan ook bijna niet anders.’

Neem de energietransitie, zegt de wethouder. ‘Die doet pijn bij heel veel mensen, dat snap ik heel goed. Het is niet fijn als de kosten voor energie hoger worden en voor veel mensen is het een barrière om in te zetten op verduurzaming van de woning. Maar we hebben hier wel afspraken over gemaakt, lokaal, landelijk en in Europa. Het is een werkelijkheid waar we mee te maken hebben. Het is aan ons, bestuurders, om daar lokale afwegingen in te maken. We hebben schaarste aan ruimte, aan energie, aan woningen en er komen eisen op ons af op het gebied van water, lucht en energie. Dat komt allemaal bij elkaar in ons stedelijk gebied. Dus ja, het is complex en dat toont de VNG-analyse ook terecht aan. En bij de ene gemeente lukt het wat beter dan bij de andere om lokaal de afweging te maken hoe je met al die eisen omgaat.’

SAMENWERKING

Samenwerking is wat Schonis betreft cruciaal. Meer taken zullen met hetzelfde aantal mensen moeten worden opgepakt, want personeel is ook schaars. In Zeeland, met zijn overzichtelijke schaal, wordt op veel gebieden al goed samengewerkt, zegt hij. De discussie over het ‘ravijnjaar’ en de dreigende financiële tekorten bij gemeenten vindt Schonis zelf

niet zo interessant. ‘Ik ben zelf Kamerlid geweest en dan weet je: iedereen wil altijd meer geld. Gemeenten onderscheiden zich daar niet mee. De vraag moet zijn: welke taken willen we blijven doen en hoe kan dat op een goede manier? Geld is daarvoor natuurlijk een middel, maar het bovenliggende thema is het intact houden en versterken van onze positie als gemeenten om aan die opstapeling van taken te kunnen blijven voldoen.’

Dan kan er een moment komen dat gemeenten ook aan Europa laten horen dat de rek eruit is, zegt Schonis. ‘Neem AI bijvoorbeeld. Dat gaat zo snel, dat kunnen gemeenten gewoon niet bijbenen, dat moet je echt op rijksniveau aanpakken.’

KENNIS

Ook voor Schouten in Nieuwegein ligt de oplossing in de regionale samenwerking: ‘De mensen kennen elkaar, het is een overzichtelijke schaal, er vindt onderling uitwisseling plaats en er wordt heel veel geïnvesteerd in kennis. Als gemeente kunnen we niet alles meer. We verwachten steeds meer van ambtenaren, zij moeten schapen met vijf poten zijn: én processen kunnen begeleiden, én inhoudelijk heel goed zijn, én goed integraal kunnen werken. Dat is wel veelgevraagd. In Nieuwegein lukt het nog redelijk goed om mensen te vinden en vast te houden, maar ik vermoed dat de situatie in veel andere gemeenten zorgelijker is.’ ←

‘Als het gemakkelijk zou zijn, hadden we geen bestuurders nodig’

Martijn van der Steen

Co-decaan NSOB en bijzonder hoogleraar EUR

steen@nsob.nl

STENEN EN MENSEN

Onlangs was ik te gast bij een groep geweldige corporatiebestuurders die zich hebben verenigd onder het motto ‘Stenen en Mensen’. Het zijn bestuurders die in ‘hun’ wijken zien hoe daar de bittere ellende zich heeft opgestapeld. Waar mensen overleven en bloei en ontwikkeling allang niet meer op het netvlies staan. En dat, zo laten de meest schokkende cijfers zien die ik in jaren zag, is geen uitzondering. Het is de regel. In de sociale huursector stapelen ongezondheid, armoede en stress zich op. Dat is geen stigma, het zijn de trieste feiten. Het probleem is volgens deze corporatiebestuurders dat de samenleving en de overheid deze mensen voortdurend benaderen vanuit domeinen in plaats van als mens. Er zijn wonen, zorg, armoedebeleid. Waarbij iedereen aan één draadje van de kluwen trekt, die zo onbedoeld steeds strakker wordt. Met als maximale opbrengst dat mensen niet door de bodem zakken. Dat ze in leven blijven. Tot bloei komen, kansen grijpen, ruimte vinden om zichzelf te zijn, de samenleving in te stappen en te leven voorbij het overleven komt het zelden. Het is een schrale opbrengst van zoveel hoog-professionele voorzieningen. We werken ons kapot, maar verliezen – of vermalen – de mensen. Onze mensen. Dat kan anders. Maar dan moet er wel iets veranderen. In mijn praktijk zie ik dagelijks individuen keihard werken om het anders te doen. In hun dagelijkse ontmoetingen stellen zij de mens in al zijn meervoudigheid centraal. Er is geen tekort aan mensen die hun nek uitsteken. Maar ze lopen tegen een plafond

aan. Organisaties zijn niet gebouwd voor het centraal stellen van mensen. Er zijn kaders, richtlijnen en urenverantwoordingen. Werken vanuit de mens past niet. En waar dat tóch lukt, is er meteen een volgend plafond. Wetten, regels en systemen zijn immers gebouwd vanuit domeinen. Ze gaan over stukjes van het leven, nooit over het geheel. En als we dan zelfs die barrière hebben genomen, komen we op een nog dieper niveau: de mensbeelden waarmee we naar de samenleving kijken. Alsof mensen onbetrouwbaar zijn én hun ellende hun eigen schuld is. Die mensbeelden maken dat ‘de mens’ verdacht is en wantrouwen verdient. Het is een giftig en ellendig mensbeeld.

WE WERKEN ONS KAPOT, MAAR VERLIEZEN DE MENSEN

Maar toch is er hoop. De dynamiek die de verandering tegenhoudt, kan haar in omgekeerde volgorde óók aanjagen. Als we de lagen omdraaien die goede doorbraakinitiatieven smoren, krijgen we een krachtige bedding waarin een nieuwe aanpak van de sociale kwesties in onze samenleving kan stromen. Waarin het op mensen gerichte initiatief vanzelfsprekend is, omdat er een positief mensbeeld onder ligt. Waarin wetten het leven centraal stellen, boven het domein. Waar organisaties zijn ingericht om van daaruit te doen, te denken en te werken. Stenen en mensen dus. De voorbeelden en voorlopers zijn er. Laten we aan de slag gaan. De mensen kunnen niet meer wachten. ←

BETOOG HANS ANDEWEG

Caribische eilanden zijn géén gemeenten

Hans Andeweg maakt zich zorgen over de ontwikkelingen op Bonaire, Sint Eustatius en over de relatie met Nederland. Hij komt met vier aanzetten om tot een effectiever bestuur te komen.

De drie Nederlandse ‘bijzondere gemeenten’ in de Cariben (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) zijn vooral op papier Nederlands. In werkelijkheid gaat nagenoeg elke vergelijking met een gemeente in Europees Nederland mank. Geen van de eilanden heeft een goed functionerende beleidscyclus met een heldere scheiding in verantwoordelijkheden tussen het dagelijks bestuur en de eilandsraad (gemeenteraad), en de planningen-controlcyclus staat nog in de kinderschoenen. Gek is dat niet: in Europees Nederland hebben we er 175 jaar over gedaan om te zijn waar we nu staan en in de Cariben zijn ze pas in 2010 begonnen als Nederlandse ‘gemeenten’ – en dan ook nog eens zonder veel enthousiasme.

De eilandsraden zien zich meer als een parlement dan als een gemeenteraad

De meeste Caribische eilanden hebben een soort zelfstandige status en dus zien de eilandsraden zich meer als een parlement dan als een gemeenteraad. Dat bleek ook tijdens de onlangs gehouden conferentie over de wijzigingen in de WolBES, de Wet openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba. De eilandsraden willen als gelijken met het Nederlands parlement onderhandelen (‘nevengeschikt’) in plaats van zich te schikken in de ‘ondergeschikte’ rol. De communicatie vanuit Europees Nederland met de eilanden verloopt stroef door een gebrek aan vertrouwen en kennis van de Cariben. Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Koninkrijksrelaties) heeft hard gewerkt aan herstel van vertrouwen. Vertrouwen kan worden bereikt door als Europees Nederland op een volwaardige manier met Caribisch Nederland te communiceren. Zo heeft Van Huffelen de inspanningen van de regionale expert Nilda Arduin op Sint Eustatius mogelijk gemaakt. Arduin adviseert om mét elkaar te praten en niet óver elkaar. Ook op bestuurlijk niveau: maak helder waar gemeenten als bestuurslaag voor kunnen staan, maar maak ook helder waar de grenzen liggen. Zoek naar passende oplossingen per eiland. Maak daartoe de Caribische gemeentewet, de WolBES, flexibel. De drie eilanden zijn onderling te verschillend.

Schrijf ook een betoog voor VNG Magazine: redactie@vngmagazine.nl

Ik geef vier aanzetten die kunnen leiden tot effectiever bestuur op de eilanden.

1. GEEN BEROEPSPOLITICI MEER

Laat de eilandsraden als echte volksvertegenwoordiging opereren en maak mogelijk dat meer groepen op de eilanden vertegenwoordigd zijn. Maak een einde aan de mogelijkheid om ‘beroepspoliticus’ te worden in de eilandsraad. Nu krijgen ambtenaren vrijstelling waardoor ze fulltime raadslid kunnen zijn en overdag vergaderen. Dat bemoeilijkt ondernemers en werknemers om het raadswerk in hun vrije tijd te doen.

2. COLLEGE ALS EERSTE AANSPREEKBAAR

De bestuurscolleges op de eilanden moeten ook feitelijk het dagelijks bestuur zijn en de eerst aanspreekbaren voor wie contact met de eilanden wil. Zij leggen over hun werk verantwoording af aan de eilandsraad en kunnen afspraken maken over de bestuurlijke inzet. De colleges worden nu gehinderd door eilandsraden, die zelf met ondernemers en bestuurders praten en daarin ook eigen voorstellen doen.

3. MAAK EGEN AFWEGINGEN MOGELIJK

Er worden (vanuit Nederland) veel geld en projecten aangeboden. Bij gebleken succes is er geen structureel

De drie eilanden zijn onderling te verschillend

geld om zaken voort te zetten. Breng het college en de eilandsraad in de positie om binnen hun eigen verantwoordelijkheden afwegingen te kunnen maken.

4. DESNOODS TERUG NAAR HET MONISME

Een duale bestuursvorm vereist een goede invulling en ondersteuning van de bestuurlijke driehoek. Een goed functionerende driehoek kan veel signaleren, reguleren en waar nodig zelfs bijsturen. Als blijkt dat ons dualisme nog niet uit de verf kan komen vanwege de schaal van de eilanden, de bestuurlijke verhoudingen of het gebrek aan ambtelijk kader, overweeg dan de (her)introductie van het monisme. In Europa zijn we ooit ook op die manier begonnen. ←

Hans Andeweg heeft als griffier een jaar gewerkt op Sint Eustatius en nadien als adviseur voor Saba. Andeweg was eerder onder meer (interim-)raadsgriffier in Gorinchem, Gouda, Utrechtse Heuvelrug en Wassenaar.

Beeld: Gerlo Beernink

PERSONALIA

Judith Goudriaan

van Hattem. Daarmee keert ze terug in de politiek-bestuurlijke omgeving die ze zo miste sinds ze manager Europa werd bij de provincie Flevoland.

Vanwaar deze overstap?

‘Voordat ik twee jaar geleden als manager Europa begon, was ik bij de provincie Flevoland al vier jaar statenadviseur. Mijn nieuwe functie was ontzettend leuk, maar ik miste wel de interactie met de statenleden en het politiek-bestuurlijke krachtenveld. Daar was ik wel over aan het nadenken toen de vacature in Hattem voorbijkwam. Als griffier ben je een belangrijke spil voor de lokale democratie, tussen het bestuurlijke en het politieke in. De democratie is heel belangrijk. Daar wil ik graag aan bijdragen.’

Wat gaat u doen?

‘Ik wil de raad meer zichtbaar maken voor de inwoners. Vaak zijn de inwoners niet bekend met de politiek, dus dat is wel een vraagstuk. Het begint ermee dat we in de plaatselijke krant goed communiceren over wat er speelt in de raad, wat er aankomt en wat er besloten is. Daarnaast is participatie ook in Hattem een groot onderwerp, en willen we met de raad daar beter op aansluiten. En ik heb van de werkgeverscommissie van de raad het verzoek gekregen om goed naar de griffie te kijken. Voor een sterke raad is een goede griffie nodig; maar wat is er nodig om die ondersteuning goed vorm te geven?’

Wat heeft u geleerd?

‘Toen ik voor de provinciale staten van Flevoland werkte, merkte ik dat er best veel onbegrip is tussen de politiek en de ambtelijke organisatie. Ambtenaren komen soms in een lastige positie als een gedeputeerde of wethouder iets wil, terwijl dat misschien helemaal niet kan. En vanuit de ambtelijke afdeling wordt de politiek ook weleens vergeten. In Hattem wil ik dat goed organiseren, zodat ze ook van elkaar snappen waarom bepaalde dingen gebeuren zoals ze gebeuren. Daar maakt goede communicatie een belangrijk onderdeel van uit.’ (RvdD) ←

OVERLEDEN

Wethouder Marjan Sijperda van Westerkwartier is op 1 april overleden. Ze is 61 jaar geworden. Ze werd in juli 2022 wethouder in Westerkwartier, op voordracht van de lokale partij VZ Westerkwartier.

Jan van Esch, D66-raadslid in Tilburg, is op 26 maart op 64-jarige leeftijd overleden. Van Esch was sinds 2006 in verschillende rollen actief voor de gemeenteraad van Tilburg, sinds 2019 was hij plaatsvervangend voorzitter.

Gemeenteraadslid Bert Timmer (1956) uit Diemen is overleden, zo is op 20 maart bekend geworden. Timmer was lid van de VVD en werd in 2018 raadslid in Diemen. In 2021 werd hij fractievoorzitter.

Arjan Wisseborn, wethouder in Stichtse Vecht, is op 14 maart op 60-jarige leeftijd overleden. Wisseborn was wethouder sinds september 2021, daarvoor was hij raadslid (vanaf 2018).

GEMEENTEN

André Baars (CDA) is op 15 maart begonnen als waarnemend burgemeester van Maasdriel. Hij vervangt waarnemend burgemeester en partijgenoot Jaco Geurts, die herstelt van een medische ingreep. Baars was van 2011 tot november 2020 burgemeester van Ermelo. Daarvoor was hij wethouder in Steenderen en Bronckhorst.

VVD’er Mark Verheijen begon op 1 april in Wijdemeren als tijdelijk vervanger van partijgenoot Crys Larson, die haar taken in september vorig jaar op medisch advies neerlegde. Sindsdien is Charlie Aptroot (VVD) daar waarnemend burgemeester. Hij had aangegeven slechts voor een beperkte periode beschikbaar te zijn. Verheijen was in 2023 waarnemend burgemeester in Etten-Leur. Daarvoor was hij onder meer lid van de Tweede Kamer, gedeputeerde van de provincie Limburg en wethouder van Venlo.

Eiko Smid start op 7 mei als burgemeester van SintMichielsgestel. Smid werkt nu nog als Chef Kabinet van de commissaris van de Koning in Overijssel. Eerder werkte hij onder meer als adviseur public affairs. Ook was hij van 2008 tot 2014 gemeenteraadslid in Utrecht namens het CDA. Smid volgt in Sint-Michielsgestel Han Looijen (VVD) op, die in oktober 2023 na vier jaar stopte. Sindsdien is Erik Ronnes (CDA) waarnemend burgemeester.

Leon Anink is voorgedragen als burgemeester van redactie@vngmagazine.nl

Zwijndrecht. Hij wordt naar verwachting op 28 mei geïnstalleerd. Anink (VVD) is nu nog gemeentesecretaris van Molenlanden en raadslid in Capelle aan den IJssel. Anink werkte eerder bij de Veiligheidsregio’s Rotterdam-Rijnmond en Haaglanden. In Zwijndrecht wordt hij de opvolger van Hein van der Loo, die sinds 8 maart 2023 burgemeester van Almere is. Sindsdien is PvdA’er Edo de Haan waarnemend burgemeester.

Richard Korteland is voorgedragen als de nieuwe burgemeester van Almelo.

Ingezonden mededeling

De kracht van verbeelding

25 en 26 juni 2024

Zien we u op het VNG Jaarcongres?

De kracht van verbeelding

Verbeeldingskracht is essentieel om de stap naar voren te zetten.

‘In wat voor land willen we in de toekomst leven?’ en ‘Wat willen we toekomstige generaties nalaten?

Op 25 en 26 juni benutten we tijdens het VNG Jaarcongres in het Groene Hart de verbeeldingskracht van onze gemeenten om nieuwe mogelijkheden te verkennen, creatieve oplossingen te delen en te werken aan een toekomst die we samen vormgeven.

VNG Jaarcongres | 25 en 26 juni | Groene Hart

Meer info en inschrijven: www.vngjaarcongres.nl

Korteland (VVD) is sinds 2016 burgemeester van Meppel. Daarvoor was hij wethouder en raadslid in Papendrecht. In Almelo wordt hij de opvolger van partijgenoot Arjen Gerritsen, die sinds 1 november 2023 commissaris van de Koning in Flevoland is. Sindsdien neemt Mirjam van ’t Veld (CDA) de functie waar. De installatie van Korteland als burgemeester van Almelo is naar verwachting op 19 juni.

Femke Halsema mag zich opmaken voor een tweede termijn van zes jaar als

Laat u inspireren in het Groene Hart!

Met onder meer:

Voorzitter VNG

Liesbeth Spies

Gastvrouw en burgemeester van Alphen aan den Rijn

Pieter Verhoeve

Gastheer en burgemeester van Gouda

Gastheer en burgemeester Woerden

Architectuurhistoricus

Architect en stedenbouwkundig ontwerper

Voorzitter van de Nationale Jeugdraad en het SER Jongerenplatform

Auteur, ondernemer en voormalig olympisch kampioen schaatsen

burgemeester van Amsterdam. Haar nieuwe termijn gaat op 12 juli in. Halsema (GroenLinks) was, voordat zij in 2018 in Amsterdam werd benoemd, tussen 1998 en 2011 lid van de Tweede Kamer. Na haar vertrek uit de Haagse politiek was zij in Tilburg bijzonder hoogleraar Politiek in de 21e eeuw, publicist en documentairemaker.

Alwin Oortgiesen is met ingang van 13 maart begonnen als interim-gemeentesecretaris van Houten. Het besluit volgde op het terugtreden van Aletta

Barink. Oortgiesen was eerder onder meer interimdirecteur Strategie en Ontwikkeling bij de gemeente Houten, concerndirecteur in Enschede en gemeentesecretaris in Winterswijk.

Jorien van den BeijVeenstra begon op 1 april als gemeentesecretaris van Heiloo. Ze is nu nog manager publiek en bestuur en locosecretaris bij de gemeente Velsen. Eerder heeft ze als interim-manager bij diverse ministeries, gemeenten en uitvoeringsorganisaties gewerkt. In Heiloo wordt ze de opvolger

van Ciska de Jong, die op 1 januari aan de slag ging als gemeentesecretaris van Harderwijk. Sindsdien neemt Theo Kemper de functie waar.

François Kool startte op 1 april als gemeentesecretaris van de gemeente Eijsden-Margraten. Kool is sinds september 2017 al directeur in EijsdenMargraten. Na het vertrek van Mari-An Gerits per 1 februari dit jaar werd hij daar waarnemend gemeentesecretaris. Daarvoor werkte hij twaalf jaar als afdelingshoofd en directeur

bij de gemeente Voerendaal.

Gemeentesecretaris Lizet Keijzers van BodegravenReeuwijk vertrekt per 1 mei; ze wordt senior programmamanager bij de gemeente Haarlemmermeer. Keijzers heeft ruim 18 jaar voor Bodegraven-Reeuwijk gewerkt, sinds 1 juni 2021 als gemeentesecretaris.

Marcel Jacobs wordt vanaf begin mei de nieuwe gemeentesecretaris van Ermelo. Hij volgt dan Aldrik Weststrate op, die met pensioen gaat. Weststrate

was ruim veertien jaar gemeentesecretaris in Ermelo en eerder vervulde hij deze functie ruim acht jaar in Korendijk. Jacobs werkt sinds 2017 bij de gemeente Apeldoorn in diverse leidinggevende functies, momenteel is hij daar afdelingshoofd Omgevingsbeleid.

Marianne Kragting stopt met ingang van 1 juni als gemeentesecretaris van Staphorst, ze gaat dan met pensioen. Kragting begon op 16 maart 2020 in Staphorst, daarvoor was ze gemeentesecretaris in Haaksbergen. Eerder werkte ze voor het sociaal domein bij de gemeenten Utrecht, Lochem, Zutphen en Zwolle.

Henk Mensink stopt op 1 juni als gemeentesecretaris van de gemeente Oss. Hij gaat met pensioen. Mensink was sinds de zomer van 2018 gemeentesecretaris. Daarvoor was hij onder meer secretarisdirecteur van Waterschap Limburg, gemeentesecretaris van Peel en Maas en directeur bij de gemeente Eindhoven.

Marijke van de Plasse is op 27 maart benoemd als gemeenteraad van de gemeente Venlo. Ze is de tijdelijk vervanger van Geert van Soest, die na 21 jaar is gestopt. Van de Plasse was al bij diverse gemeenteraden adviseur.

Jeske Louer stopt per de gemeenteraad van Waalwijk. Ze wordt bestuursadviseur bij Waterschap De Dommel. Louer heeft twintig jaar bij de

De functie wordt voorlopig waargenomen door plaatsFrances Opperman

Peter Peeters begon op gemeenteraad van Maastricht. Hij was vanaf 2007

In Maastricht werd Peeters de opvolger van Henk-Jan Bodewitz, die in september 2023 naar de Technische Universiteit Eindhoven vertrok. Sindsdien is Hans

Janien Jonker begint op 13 mei als gemeentesecretaris van Berkelland. Ze is nu nog concernmanager en locosecretaris in Hardenberg, daarvoor werkte ze bij de gemeente Almelo, onder meer als concernprojectleider, programmamanager en hoofd sociaal domein. Jonker volgt Martin Broers op, die in oktober vertrok. Sindsdien is locosecretaris Gerard Koudijs waarnemer.

Jouke Spoelstra wordt in mei de nieuwe burgemeester van Westerveld. Spoelstra (CDA) is sinds 2016 wethouder in Achtkarspelen. In diezelfde gemeente was hij eerder raadslid. Hij volgt in Westerveld partijgenoot Rikus Jager op, die na zestien jaar burgemeesterschap met pensioen gaat vanwege het bereiken van zijn zeventigste verjaardag.

Verdellen waarnemend

Erik Hoitink startte op gemeenteraad van Tubbergen. Hoitink heeft ruime ervaring bij diverse gemeenten. Zo was hij werkzaam bij het ambtelijk samenwerkingsverband Noaberkracht van Tubbergen en Dinkelland. Sinds 2017 was hij bestuursadviseur bij de gemeente Hardenberg. Hoitink is in Tubbergen de opvolger van Laurens Legtenberg, die in november 2021 naar Haaksbergen vertrok. De functie is sindsdien waargenomen door Helga van Limbeek, Jan Bouke Zijlstra en Arie van Eck

Judith Goudriaan wordt

gemeenteraad van Hattem. Het besluit om haar

wijzen staat 15 april op de agenda van de raad, ze begint dan per 1 mei. Goudriaan werkt nu nog als manager bij de provincie Flevoland, tussen 2017 en 2022 was ze daar senior statenadviseur. In Hattem

wordt ze de opvolger van Ine Margriet Westhoff, die in november vorig jaar vertrok naar Zwartewaterland. Sindsdien is Göran Winters

Sjors Heerdink start 1 mei

gemeenteraad van de gemeente Hulst. Hij blijft tot uiterlijk 31 december dit jaar. Heerdink werkte -

seur in diverse gemeenten. In Hulst is hij de tijdelijke vervanger van Dirk Van Bunder, die naar Woensdrecht vertrekt.

BURGEMEESTERS VACATURE

Het is mogelijk om te solliciteren naar het burgemeestersambt van Capelle aan den IJssel (circa 67.600 inwoners), vacant sinds 20 december 2023. Het salaris bedraagt € 11.154,01 per maand.burgemeester. Sollicitaties vóór 18 april sturen naar de CdK in de provincie ZuidHolland.

VERKIEZINGEN 2026

Aan de bak

om voorzieningen te schrappen

HET FINANCIEEL RAVIJNJAAR 2026 IS OOK HET JAAR VAN DE VOLGENDE GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN. RAADSLEDEN MAKEN ZICH ZORGEN. HET VOORUITZICHT OM ALLEEN MAAR TE KUNNEN BEZUINIGEN, WERKT WEINIG MOTIVEREND. HET ZET DE KWALITEIT VAN DE LOKALE DEMOCRATIE VERDER ONDER DRUK.

De emmer loopt langzaam over, zegt vicevoorzitter Abdullah Uysal van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. De werkdruk voor raadsleden is sinds de decentralisaties van 2015 flink toegenomen. Daarnaast kampen lokale politici in toenemende mate met agressie en bedreigingen. De lokale speelruimte om politieke keuzes te maken, werd intussen door het rijk de afgelopen jaren al steeds verder beperkt.

Een flinke bezuinigingsopdracht van 3 miljard euro neemt het laatste stukje speelruimte af, zegt Uysal, die zelf voor GroenLinks gemeenteraadslid is in Dordrecht. ‘Voor veel mensen is het feit dat je het verschil kunt maken voor je gemeente de voornaamste reden om de politiek in te gaan. Maar als je helemaal niets meer kunt doen, dan neemt het plezier af. Raadsleden zijn wel gewend om lastige keuzes te maken. Maar waar we in 2026 mee te maken krijgen, is van een geheel andere orde. Iedereen gaat dat merken.’

VERPLICHTE UITGAVEN

Als het kabinet niet bijstuurt, stevenen gemeenten af op een korting van 3 miljard euro in 2026. Het kabinet kort op het accres van het gemeentefonds, de opschalingskorting staat nog altijd in de boeken, de loon- en prijsontwikkeling wordt niet volledig meer gevolgd en het accres stijgt

in 2026 niet mee met de groei van het aantal inwoners. Het is een enorm gat waar gemeenten tegenaan lopen. De hoop is dat Den Haag tijdig ingrijpt, bij voorkeur dit voorjaar. De lokale begrotingscyclus voor 2025 gaat al bijna van start, en die heeft ook impact op de jaren daarna. Nieuwe langjarige financiële afspraken worden door gemeenten nu al vooruitgeschoven of weggestreept, om te voorkomen dat ze in 2026 vastzitten aan verplichte uitgaven.

INCIDENTEEL

Zo werpt het ravijnjaar 2026 zijn schaduw vooruit. Het was de afgelopen jaren al behelpen, omdat geld dat vanuit Den Haag wel beschikbaar werd gesteld vaak incidenteel was. Dat maakt

overhandigd aan VNG-voorzitter Sharon Dijksma.

het moeilijk om structurele uitgaven vast te leggen. In een manifest dat de raadsledenvereniging in januari met de actiegroep Raden in Verzet overhandigden aan toenmalig informateur Ronald Plasterk en aan VNG-voorzitter Sharon Dijksma, wijzen de raadsleden op de consequenties van het tekort. Door de structurele korting vanuit het rijk ‘zullen gemeenten onvermijdelijk zeer ingrijpende en zichtbare bezuinigingen op de inwoners moeten opleggen’, schreven de indieners.

Bijna twaalfhonderd raadsleden uit zo’n driehonderd gemeenten ondertekenden het manifest. ‘Deze raadsleden maken zich dus allemaal zorgen’, zegt raadslid Sicco Louw (PvdA) uit Zoetermeer. Hij is voorzitter van Raden in Verzet. De actiegroep begon in Zoetermeer na zorgen over het budget voor de jeugdzorg en de Wmo, maar opereert sinds enige tijd breder. ‘Het comité bestaat nu uit negen mensen uit het hele land’, zegt Louw. In zo’n 25 gemeenten zijn inmiddels moties aangenomen waarin de raad het college ook oproept de barricaden op te gaan, gebaseerd op het manifest.

KAPOT BEZUINIGEN

Gemeenteraadsleden, stellen de partijen in het manifest, zijn politiek actief geworden omdat ze ‘het allerbeste willen’ voor hun gemeente en ‘niet om de gemeente kapot te bezuinigen’. Raden in Verzet en de raadsledenvereniging waarschuwen voor de consequenties: politieke partijen hebben nu al moeite om voldoende geschikte raadsleden te vinden. Als de animo in aanloop naar de raadsverkiezingen in 2026 verder afneemt, dreigt de democratische stabiliteit te verdwijnen.

Raadsleden zijn best wel wat gewend. De afgelopen jaren waren al niet gemakkelijk en noopten raden al tot het maken van ‘scherpe keuzes’ over waar een gemeente wel of geen geld aan uitgeeft, zegt Uysal. ‘Maar straks komen gemeenten in een situatie waarin ze taken helemaal niet meer kunnen uitvoeren.’ Voor scherpe keuzes is dan geen ruimte meer: bezuinigen is dan de enige optie. Basisuitgaven in onder meer de jeugdzorg en in het sociaal domein zijn grotendeels juridisch verplicht. Onderwerpen waar wel op bezuinigd kan worden, zijn daardoor vaak al uitgekleed. Om die reden adviseert de VNG in haar recente begrotingsadvies voor de komende jaren om bezuinigingsmogelijkheden voor 2026 in beeld te brengen, en daarbij ook nadrukkelijk te focussen op taken in medebewind. Juist op de autonome taken hebben gemeenten immers al fors bezuinigd, en in de medebewindstaken gaan grotere bedragen om.

SERIEUS GENOMEN

Uysal: ‘In 2026 is er, als er niets gebeurt, gewoon geen geld meer. Dat raakt elk raadslid en is moeilijk uit te leggen. Raadsleden geven aan dat het op deze manier

‘Raadsleden zijn wel gewend om lastige keuzes te maken’

Vicevoorzitter Abdullah Uysal (links) van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden en raadslid Sicco Louw, voorzitter van Raden in Verzet, ondertekenden eind januari het manifest ‘Zonder geld geen gemeenten’ waarna het werd

40

‘Alle partijen hebben vaak al moeite om genoeg geschikte kandidaten te vinden’

niet gaat. Als er geen gehoor aan wordt gegeven, hoe serieus genomen voel je je dan als raadslid?’

ZORGEN

Binnen de raadsledenvereniging hoort Uysal dat raadsleden zich regelmatig afvragen of ze zich nog verkiesbaar stellen voor de raadsverkiezingen van 2026. ‘Mensen nemen het ravijn mee in hun overweging. Ik hoor het dan vooral van raadsleden die al heel lang actief zijn. Zij hebben ook al de decentralisaties meegemaakt en zien dat er meer taken moeten worden uitgevoerd met minder middelen. Dat is geen goed teken, want dat gaat ten koste van de kwaliteit van het lokaal bestuur. Alle partijen hebben vaak al moeite om genoeg geschikte kandidaten te vinden. De aantrekkelijkheid van het ambt van raadslid komt hierdoor in het geding. Dat komt een goed functionerende lokale democratie niet ten goede. Daar maken wij ons zorgen over.’ Het is nog niet duidelijk of ook mensen die zich in 2026 voor het eerst zouden willen kandideren, afhaken, blijkt uit een rondgang van VNG Magazine Veel lokale partijen hebben twee jaar voor de stembusgang de scouting voor de raadsverkiezingen nog niet opgestart. ‘Maar het helpt niet als je straks als partij de lijst moet vullen, terwijl de boodschap is dat raadsleden aan de bak moeten om de voorzieningen in je gemeente te schrappen’, zegt Sicco Louw van Raden in Verzet.

CONSTANT SCHIPPEREN

Ook gemeenteraadslid Kitty Schmidt (Deventer Sociaal) uit Deventer maakt zich zorgen. Ze heeft het speelveld flink zien veranderen sinds ze in 2010 begon. Schmidt benadrukt dat haar gemeente financieel nog stabiel is, maar zegt ook dat het ‘constant schipperen’ is om dat zo te houden. ‘Dat komt het beleid niet ten goede. Het is heel lastig om alles wat we willen overeind te houden. We zitten nu nog niet zodanig in de problemen dat we pijnlijke maatregelen moeten nemen. Als het ravijn er echt komt, dan

moeten ook wij snijden in dingen waar we eigenlijk niet in willen snijden. Na de gemeenteraadsverkiezingen kunnen we dan alleen maar bezuinigen. Daar moeten we eerlijk over zijn.’

Deventer is met omliggende gemeenten bezig met het opstellen van de regiovisie beschermd wonen en maatschappelijke opvang. Het programma loopt tot en met 2026. Schmidt: ‘Als er vanuit Den Haag alleen incidenteel geld komt, is het hartstikke lastig om dit structureel te borgen.’ Bijkomende ergernis, zegt Schmidt, is dat het rijk zijn beleid meer dan eens bijstuurt. ‘Dat komt het lokale beleid niet ten goede. We gaan met bepaalde verwachtingen aan het werk, dan is het heel vervelend als er vanuit Den Haag weer een oekaze komt.’ Dat geldt niet alleen voor het sociaal domein, maar ook voor bijvoorbeeld inburgering, waarbij het rijk ook nog eens geld terugvordert als een gemeente de rijksdoelen niet haalt. ‘Dit zijn fundamentele zorgen.’

VEEL VERPLICHTINGEN

Ook Schmidt wijst op de andere factoren die het raadswerk al minder aantrekkelijk maken, en die ervoor zorgen dat het ‘lastig is om mensen voor een langere periode te binden aan het raadswerk’. ‘Het raadswerk komt met veel verplichtingen: de raadsvergadering zelf, fractievergaderingen, stukken lezen, werkbezoeken. Maar mensen moeten al zoveel’, zegt ze: ‘werk, een gezin, mantelzorg, vrijwilligerswerk. En dan zijn er bedreigingen. Het is geen fijne sfeer om je werk als raadslid goed te doen. In Deventer valt het gelukkig mee, maar ik merk ook dat mensen een korter lontje hebben en hoge verwachtingen van raadsleden. Die kunnen we zo niet waarmaken.’

Schmidt is naar eigen zeggen strijdbaar. ‘Dat moet je ook wel zijn als raadslid.’ Stoppen vanwege het ravijn is voor haar niet aan de orde. ‘Ik wil het in mijn gemeente beter maken voor de mensen die kopjeonder dreigen te gaan en laat me niet snel uit het veld slaan.’ ←

RAAD & WERK

Eloy Aerssens

RAAD VVD HAARLEM WERK HOTELMANAGER

‘De dynamiek van het hotel trekt me heel erg, elke dag is anders. Op dit moment ben ik bezig met het aansturen van een verbouwing, een andere keer met de normale gang van zaken en dan weer met een meer overkoepelend beleid: waar kunnen we onze service verbeteren? Het hotel heeft 88 kamers, een restaurant en ruimtes voor feesten en partijen en zakelijke bijeenkomsten. Veel direct

contact met de gasten heb ik niet, maar ik zie ze wel veel. Mijn kantoor zit dicht bij de ontbijtzaal. En ik wil vooral bereikbaar zijn voor collega’s. In het werk gaat het vaak om praktisch denken, terwijl de gemeenteraad wat theoretischer is. Het is een andere manier van denken. Dat is wel leuk, maar in de politiek zouden we weleens wat meer andersom kunnen denken.’

VACATURES

42

Hét overzicht van vacatures binnen gemeenten voor hoger opgeleiden.

ICT

Senior informatieadviseur

DUO+ (Ouderkerk aan de Amstel)

Informatiebeheerder

Koggenland

Technisch applicatiebeheerder

Leeuwarden

Senior adviseur informatisering en automatisering

OVER-gemeenten (Wormer)

Informatieanalist

Schouwen-Duiveland

Teamleider informatiemanagement

Soest

Adviseur ICT

Vught

BESTUURLIJK

Concerndirecteur

Alphen aan den Rijn

Veenendaal

communicatie

Voorschoten

Colofon

Voor een overzicht van alle vacatures en meer informatie zie www.gemeentebanen.nl.

FACILITAIR

Afdelingsmanager

Wijdemeren

ECONOMISCH

Medemblik

Financieel adviseur

Stroomopwaarts MVS (Vlaardingen)

Beleidsadviseur economie

Voorschoten

CULTUUR

Adviseur recreatie en toerisme

Alphen aan den Rijn

Coördinator Stadspas Nieuwegein

OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID

Senior juridisch

vergunningen horeca Eindhoven

Projectleider criminele geldstromen Haarlem

ORGANISATIE

Arbo-coördinator

BAR organisatie (Ridderkerk)

Salarisadministrateur

BAR organisatie (Ridderkerk)

Senior HR-beleidsadviseur

De Buch (Heiloo)

Arbo-adviseur

Haarlem

HR-adviseur

Hilversum

RUIMTELIJKE ORDENING

Technisch vastgoedbeheerder

Alphen aan den Rijn

groen

De Buch (Heiloo)

programma energietransitie

Hoorn

Vergunningverlener

Huizen

Junior projectleider

Leiderdorp

Jurist stadsbeheer

Leidschendam-Voorburg

Medemblik

Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070-373 83 93, info@vng.nl

Uitgever Dineke Sonderen, Sdu BV, tel. 070-378 99 24 Hoofdredactie Esther Bunnik Chef redactie Rutger van den Dikkenberg

Senior adviseur energietransitie

Nieuwegein

Junior beleidsadviseur

OVER-gemeenten (Wormer)

domein

Vijfheerenlanden

Afvalcoach afvalinzameling Voorschoten

WERKGELEGENHEID

Contractmanager sociaal domein Albrandswaard

Afdelingsmanager participatie

Den Haag

Schuldhulpverlener Medemblik

WELZIJN

Beleidsadviseur

Alphen aan den Rijn

Afdelingsmanager domein samenleving

BEL Combinatie (Eemnes)

Consulent Centrum voor Jeugd en Gezin

Haarlemmermeer

Nuenen

Redactie Leo Mudde, Marten Muskee, Monique Westenbroek Marije van den Berg, Geerten Boogaard, Sandra Braakmann,

Dimitry de Bruin, Pieter van den Brand, Jiri Büller, André Krouwel, Sanne van der Most, Martijn van der Steen Contact redactie tel. 070-378 96 43, redactie@vngmagazine.nl Fier.media Vormgeving Monique Westenbroek

Senefelder Misset, Doetinchem Advertentie-exploitatie

Abonnementen parlementariërs en ambtenaren bij gemeenten en stads- en streekgewesten. Aanvragen en wijzigingen: www.vng.nl, vngleden@vng.nl of 070-3738393

Betaalde abonnementen Prijs jaarabonnement: 198 euro (excl. 9% btw). Sdu Klantenservice, www.sdu.nl/service, tel. 070-378 98 80.

Schriftelijk opzeggen uiterlijk twee maanden vóór het einde van de abonnementsperiode bij Sdu Klantenservice, Postbus 20025, 2500 EA Den Haag © 2024, ISSN 1566-1636 Mis

Kies voor zekerheid met de kennisbank VIND Inkoop en Aanbesteding VIND

De online kennisbank VIND Inkoop en Aanbesteding biedt u gevalideerde vakinformatie waarmee u sneller vraagstukken kunt oplossen tijdens het inkoop- en aanbestedingstraject.

Via actuele vakkennis en praktische tools vindt u een pasklare en goed onderbouwde oplossing. VIND Inkoop en Aanbesteding is uniek door de thematische, praktijkgerichte vertaling van de wet- en regelgeving. Hiermee wordt u optimaal ondersteund in uw werk.

Meer weten? Kijk op www.sdu.nl/vind-inkoopenaanbesteding

goed voorbereid de verkiezingen in!

Kieswet en Kiesbesluit

editie 2024

Direct leverbaar

Kieswet en Kiesbesluit bevat de volledige en actuele teksten van zowel de Kieswet als het Kiesbesluit zoals die gelden op 1 januari 2024.

handig in gebruik:

Bijna alle wetsartikelen zijn voorzien van kopjes in de marge.

In één oogopslag precies zien waar het artikel over gaat.

Een uitgebreid en overzichtelijk trefwoordenregister maakt het extra praktisch.

Onmisbaar voor de afdeling Burgerzaken en op de tafel van elk stembureau!

isbn 978 90 12 40963 6

te bestellen via: www.sdu.nl