VNG Magazine nr. 18-2023 by Sdu Uitgevers

MAGAZINE VAN DE VERENIGING VAN NEDERLANDSE GEMEENTEN

THEMA HRM 18 24 NOV 2023

KRAPTE OP DE ARBEIDSMARKT

Waar vind je nog personeel?

PENSIOEN ABP: HET NIEUWE STELSEL IS DOELGERICHTER

vng.nl

BESTUURDERSDAG HOE ZIET GOED LOKAAL BESTUUR ERUIT?

VOETBALRELLEN OOK BIJ DE AMATEURS GAAT HET MIS

WIJ HEBBEN DE KENNIS, JIJ SCOORT DE PUNTEN

SCAN DE QR CODE VOOR MEER INFORMATIE

DE BAL LIGT BIJ JOU Met een groot aanbod aan opleidingen en events in het fiscale, juridische en overheidsdomein laat Sdu jou uitblinken in wat je doet. Op welk punt in je carrière je

ook bevindt, wij hebben de kennis in huis die jij nodig hebt. Tackle je actuele uitdagingen en scoor je punten. Dat brengt de bal aan het rollen.

ONTDEK DE MOGELIJKHEDEN VAN SDU OPLEIDINGEN OP SDU.NL/OPLEIDINGEN

IN DIT NUMMER yÇww0ª ׁ‫ ׂׄ ظ ׈‬y ß0w 0ª ׂ‫ ظ ׃ׂ׀‬h ªJ yJ ‫ׇׇ‬

Coverfoto: Shutterstock | Nummer 19 verschijnt op 8 december 2023

THEMA Pensioen Pensioenfonds ABP maakt zich op voor het nieuwe pensioenstelsel. Dat is transparanter en eerlijker, zegt ABP-voorzitter Harmen van Wijnen.

THEMA Ruimte voor groei De werkdruk in het ruimtelijk domein neemt toe. Brabantse gemeenten willen nu mensen van buiten verleiden.

THEMA Gepensioneerden Lopik verleidt gepensioneerden om bij te springen.

22 28

THEMA Gelderland Academie Gelderse gemeenten en de provincie helpen raadsleden om hun kennis te vergroten.

Lokaal bestuur Hoe ziet goed lokaal bestuur eruit? Op de VNG Bestuurdersdag in Utrecht komt die vraag aan bod. Ina Sjerps en Philip van Veller doen een voorzet.

38 Voetbalrellen Ook in het amateurvoetbal komen rellen voor. Maatregelen uit het betaald voetbal kunnen soelaas bieden, zeggen burgemeesters.

EN VERDER 6 Lopende Zaken 7 Commentaar Leonard Geluk 13 Drie vragen aan 21 Thorbeckehoogleraar 31 Column Martijn van der Steen 32 Betoog 34 Personalia 37 Raad & Werk

3 MAGAZINE

2023

ACTUEEL

Akkoord over gemeentecao’s: 6 procent erbij Gemeenteambtenaren krijgen volgend jaar in totaal 6 procent loonsverhoging. Dat hebben de ambtenarenbonden afgesproken met de VNG. Ook krijgen ambtenaren een extra vakantiedag.

4 MAGAZINE

2023

al zulke plannen, maar die voldoen nog niet allemaal aan de nieuwe eisen. SOCIALE WERKVOORZIENING

Het gaat om een principeakkoord voor zowel de cao voor gemeenten als voor de samenwerkingsorganisaties van gemeenten (WSGO). De bonden en de werkgevers leggen het onderhandelingsresultaat nog voor aan de achterbannen. Medio december blijkt of die ook kunnen instemmen met de nieuwe cao’s. TWEE STAPPEN

Volgens de nieuwe afspraken gaan de lonen bij gemeenten in twee stappen met in totaal 6 procent omhoog. In januari 2024 volgt er een verhoging van 4,75 procent. Per 1 oktober komt daar nog eens 1,25 procent bij. De cao heeft een looptijd van vijftien maanden, van 1 januari aanstaande tot en met 31 maart 2025. Daarnaast wordt het aantal boven-

wettelijke vakantiedagen verhoogd van zeven naar acht. De sociale partners hebben ook afgesproken dat gemeenten beleid moeten maken om de vitaliteit van werknemers te bevorderen. In die plannen moet onder meer aandacht zijn voor de fysieke en mentale fitheid en voor de balans tussen werk en privé. Veel organisaties hebben overigens

Daarnaast is er een principeakkoord gesloten over de cao voor de sociale werkvoorziening. Het gaat om twee cao’s. De Cao SW geldt voor mensen die al voor 2015 in dienst waren bij de sociale werkplaats, op basis van de toenmalige Wet sociale werkvoorziening. De Cao Aan de Slag geldt voor medewerkers die onder de Participatiewet in de sociale werkvoorziening aan de slag zijn gegaan. De aanpassingen waren ten eerste nodig door de verhoging van het minimumloon met 13,6 procent. Veel werknemers in de SW-sector verdienen het minimumloon. De Cao SW wordt opengebroken. De voorgenomen salarisverhoging van 3,8 procent wordt naar voren gehaald van 1 januari 2024 naar 1 oktober 2023. Op 1 januari volgt dan nog een verhoging met 50 euro. Ook in de Cao Aan de Slag is een loonsverhoging opgenomen, maar die is afhankelijk van de inschaling. (RvdD) ←

Steeds meer toiletten in de HogeNood-app Ik denk dat de politiek vaak onderschat hoeveel werk gemeenschappen uit handen kunnen nemen. Mensen wíllen bijdragen Djoke Reitsma, voorzitter van Doarpsbelang in het Friese dorp Reduzum, hoopt op meer middelen en ruimte van de overheid voor gemeenschapsinitiatieven, NRC 11 november

Het aantal toiletten in de HogeNood-app, een app die aangeeft waar zich het dichtstbijzijnde (semi-)openbare toilet bevindt, is tussen 2020 en 2023 gestegen van 6.600 naar 8.300. West Maas en Waal is dit jaar volgens de Maag Lever Darm Stichting de meest toiletvriendelijke gemeente, gevolgd door Amersfoort en Veere. Volgens de stichting is de stijging vooral het gevolg van meer lokaal beleid, ‘maar er zijn nog steeds veel te veel gemeenten die in gebreke blijven.’ Politieke druk lijkt effectief: behalve in Veere en Culemborg heeft in elke gemeente in de top 10 de gemeenteraad aangedrongen op terugdringen van het toilettekort. (LM) ←

‘Let op, schoolzone!’ Automobilisten krijgen in de loop van volgend jaar een digitale waarschuwing als ze in de buurt rijden van een schoolzone. Een experiment hiermee was succesvol. De aanleiding is een proef waaruit blijkt dat meer dan de helft van de automobilisten zegt het rijgedrag aan te passen na een dergelijke waarschuwing. Het experiment met de digitale waarschuwing liep eerder in de gemeenten Amsterdam, Helmond, ’s-Hertogenbosch, Meierijstad en Rotterdam. Niet alleen brachten die gemeenten de locaties van hun honderdnegentig schoolzones in kaart, maar ze maakten met de PO-Raad (de sectorvereniging voor primair onderwijs) ook een database met alle informatie over de schooltijden en schoolvakanties. Wanneer automobilisten rond het begin en het einde van de lesdag in de buurt reden van een schoolzone, kregen zij tijdens de proef via de navigatie te horen: ‘Je nadert een schoolzone. Matig je snelheid.’ (MM) ←

TNO: kosten gemeentelijke infrastructuur over tien jaar drie keer zo hoog Gemeenten zijn over tien jaar veel meer geld kwijt aan renovatie en onderhoud van infrastructuur. De kosten stijgen van 0,5 miljard euro nu naar 1,6 miljard euro straks. Dat blijkt uit een prognose van TNO.

Gemeenten staan de komende tientallen jaren voor een enorme opgave om de infrastructuur te vernieuwen. De jaarlijkse kosten voor vernieuwing van alle civiele infrastructuur in eigendom van de overheid in totaal stijgen van 1,1 miljard euro per jaar nu naar 3,4 miljard euro per jaar over twintig jaar. KOSTEN

Van de voorspelde kosten ligt ongeveer 55 procent bij de gemeenten, 9 procent bij de provincies, 13 procent bij de waterschappen en 23 procent bij de landelijke beheerders Rijkswaterstaat en ProRail. Veel van de bruggen, wegen, viaducten en sluizen zijn toe aan vervanging, renovatie of groot onderhoud. Ze werden

grotendeels gebouwd in een periode toen Nederland veel minder inwoners had en niet iedereen over een auto beschikte. Tegenwoordig rijden er meer en veel zwaardere auto’s en vrachtwagens dan waar destijds op gerekend was. De infrastructuur heeft het daarom zwaar-

der te verduren dan destijds en is eerder aan het einde van de technische levensduur dan voorzien. TEKORTEN

De problematiek wordt nog groter door het tekort aan arbeidskrachten en bouwmaterialen, ziet TNO. Daar komt nog de wens bij om de vervangings- en renovatieprojecten in toenemende mate klimaatneutraal en duurzaam uit te voeren. Dit werkt allemaal kostenverhogend. De provincies verwachten dat de kosten nog verder zullen oplopen dan het TNO-rapport laat zien, vanwege de woningbouwopgave. Die vereist meer infrastructuur en brengt extra kosten met zich mee. TNO adviseert om de samenwerking tussen de overheden te stimuleren, in te zetten op innovatieve en duurzame werkwijzen en te zorgen voor nog beter inzicht in de opgave. TNO deed het onderzoek op verzoek van de VNG, het rijk en het IPO. (MM) ←

MAGAZINE

2023

LOPENDE ZAKEN

Meer over de commissies en het vergaderschema: vng.nl/vereniging TEKST: VNG

Bestuurdersdag en Najaars ALV Op vrijdag 1 december is het zover: de Bestuurdersdag en aansluitend de Najaars Algemene Ledenvergadering (ALV) in Utrecht. De agenda en stukken voor de ALV zijn nu beschikbaar op vng.nl. Op bestuurdersdag.vngconnect.nl kunt u zich aanmelden voor de Bestuurdersdag en Najaars ALV.

À0ªÇJ mXj ßyJّ BESTUURSVERGADERING 1 NOVEMBER 2023

6 MAGAZINE

2023

VNG-voorzitter Sharon Dijksma opent de online bestuursvergadering waarin het bestuur onder meer de agenda van de Algemene Ledenvergadering (ALV) bespreekt en de vorming van het zogenoemde ‘regioberaad’. PILOT REGIOBERAAD In de Verenigingsstrategie 2030 is de ambitie opgenomen om via een ‘regioberaad’ meer leden actiever te betrekken bij de VNG en sneller te kunnen reageren op actuele, grote onderwerpen. Dit in aanvulling op de bestaande governance. Bestuurslid Sacha Ausems is voorzitter van de werkgroep die een pilot organiseert om te toetsen wat de beste vorm is. Vooralsnog is het idee dat het regioberaad gaat werken als een klankbordgroep, die tweewekelijks online bijeenkomt. Bij de werving van de deelnemers spelen de provinciale afdelingen een grote rol. Het beraad moet de variëteit binnen de leden van de VNG weerspiegelen. Het VNG-bestuur heeft met alle provinciale afdelingen gesproken en geïnventariseerd welke wensen er leven over de invulling. Binnenkort is er met de voorzitters van de provinciale afdelingen nog een vervolgoverleg. Op vrijdag 1 december komt het beraad voor de eerste keer bijeen tijdens de Bestuurdersdag in Utrecht. ALGEMENE LEDENVERGADERING ‫ ن‬mß‫ه‬ Op vrijdag 1 december vindt de

Najaars ALV plaats en het bestuur bespreekt de agenda. Op de ALV gaat het onder meer over de kabinetsformatie en het Klimaatakkoord. Op basis van de verkiezingsuitslag van woensdag 22 november gaan verschillende politieke partijen gesprekken voeren om tot een nieuw kabinet te komen. Het VNG-bestuur bereidt richting deze formatie de inzet voor gemeenten voor. De voorzitter meldt het bestuur dat er deze weken in totaal zes (online) bijeenkomsten zijn met de leden. Tijdens deze bijeenkomsten bespreken bestuur en directie met de leden de inzet. Mede op basis daarvan stelt het bestuur een resolutie op. Deze resolutie wordt tijdens de ALV aan de leden voorgelegd. Een ander ALV-onderwerp is de actualisering van de voorwaarden voor uitvoering van het Klimaat-

akkoord. Commissievoorzitter Lot van Hooijdonk (commissie Economie, Klimaat, Energie en Milieu) vertelt dat de afgelopen maanden met de leden is gesproken over de veranderde omstandigheden, zoals netcongestie en gebrek aan arbeidskrachten. En over de vraag wat gemeenten nodig hebben om hiermee om te gaan, in combinatie met de verhoogde doelstellingen van het kabinet. Het bestuur stelt aan de leden aangescherpte randvoorwaarden voor. STAND VAN ZAKEN OMGEVINGSWET De Omgevingswet treedt op 1 januari 2024 in werking. Op verzoek van vicevoorzitter Mark Boumans (tijdelijk voorzitter van de commissie Ruimte, Wonen en Mobiliteit) geeft VNG-beleidsdirecteur Albert Vermuë een presentatie over de stand van zaken. Met name het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) is belangrijk. Het bevoegd gezag dat een rol speelt bij omgevingsvergunningen wordt hierop aangesloten en dat is complex. Er is een serviceketen ingericht om vanaf 1 januari 2024 ondersteuning te bieden bij de implementatie van de Omgevingswet. GEMEENTELIJK PERSPECTIEF OP ASIEL EN MIGRATIE Voorzitter van de Tijdelijke Commissie Asiel en Migratie (TCAM) is bestuurslid Rutger Groot Wassink. Hij leidt het proces om te komen tot een gemeentelijke, langetermijnvisie op het vraagstuk asiel en migratie. De eerste opzet hiervoor wordt door het bestuur besproken.

COMMENTAAR

Leonard Geluk Algemeen directeur VNG leonard.geluk@vng.nl, linkedin.com/in/leonardgeluk

NA DE VERKIEZINGEN

n de productietijd van VNG Magazine kan er nog veel gebeuren, maar op het moment dat ik dit schrijf is er consensus dat het een saaie verkiezingscampagne is. Niks mis met een beetje saai; misschien is het juist een voorbode van een nieuw tijdperk. Van politieke relletjes en kippendrift is er nog nooit iets verbeterd in de samenleving. Wat is je plan? Is het realistisch, en is het authentiek? Wat hebben we aan je als je straks aan de knoppen zit? Zo heb ik gekeken naar de campagne. Een beetje zoals het SCP in zijn reflectie op de verkiezingsprogramma’s: politiek is niet alleen doelen nastreven, maar ook kiezen wat het belangrijkst is, en wat partijen doorgaans niet graag doen. Als toeschouwer van de debatten denk ik vaak: is dit idee uitvoerbaar? Heb je er echt over nagedacht? Het SCP signaleert dat er op dit punt veel ruimte is voor verbetering. Dat onderschrijf ik en desondanks ben ik hoopvol. Dat komt door de redelijk inhoudelijke campagne en omdat er, gezien de verkiezingsprogramma’s, de politieke wil is om de gemeentefinanciën eens en voor altijd goed te regelen. Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde in oktober voor moties om de opschalingskorting te bevriezen tot 2029 en het financiële ravijn te dichten. Voor gemeenten zijn vier dingen essentieel om goed te kunnen werken: herstel van het accres vanaf 2026, indexering van het gemeentefonds die past bij de stijgende zorgvraag, afschaffen van de opschalingskorting en een goede balans tussen taken en middelen. Van alle onderwerpen houdt dit gemeenten het meeste bezig. Ik denk dat ik op de verkiezingsavond zoals altijd om negen uur op het puntje van m’n stoel zat voor de exitpoll met daarna urenlang de uitslagenschermen. Was Schiermonnikoog weer de eerste gemeente? Of was het Rozendaal? Ongetwijfeld ben ik te laat gaan slapen, en met tegenzin omdat de echte uitslag nog niet bekend was. Echt spannend wordt het nu de coalitievorming gaat beginnen. Ik denk aan een zin die me opviel in het boek Alkibiades van Ilja Leonard Pfeijffer: ‘Nergens vertonen wonderwerken zich met meer tegenzin dan in de moeizame zoektocht naar een meerderheid voor het minst slechte compromisvoorstel, waarin alle denkbare deelbelangen zijn uitgeruild of gecompenseerd.’ Ik hoop zo dat het anders gaat. Weliswaar is de combinatie van veranderopgaven complex en zijn de politieke tegenstellingen groot, deze omstandigheden geven ook ruimte voor oplossingen. De Denktank 2040 – pluriform en veelkleurig als de politiek zelf – doet een voorzet met zijn verhaal voor een krachtiger, menselijker en groener Nederland. Ik hoop op een coalitie die het aandurft. ←

(0 w²À y(XJّ HEDEN GEVEN OOK RUIMTE VOOR OPLOSSINGEN

Het Verhaal voor Nederland 2040 staat op: toekomstnederland2040.nl.

7 MAGAZINE

2023

TEKST: RUTGER VAN DEN DIKKENBERG | BEELD: OLAF KRAAK

THEMA §ّÀ §w y R ªw0y ß y àXhy0y

Voldoende 8 MAGAZINE

2023

vet

op de

botten

DE SEINEN VOOR EEN VERHOGING VAN DE AMBTENARENPENSIOENEN STAAN OP Jª 0y‫ ة‬ð0JÀ §ّÀ §w y R ªw0y ß y WIJNEN. MAAR DE INDEXERING MAG DE OMSLAG NAAR HET NIEUWE PENSIOENّ STELSEL NIET IN DE WEG STAAN.

‘De indexatie zal niet nul zijn’

‘We hebben heel veel geld in de kelder waar we niets mee mogen’

10 MAGAZINE

2023

Wie is... Harmen van Wijnen is sinds januari 2022 voorzitter van het uitvoerend bestuur van

aat het ambtenarenpensioen komend jaar omhoog? De kans is groot, zegt Harmen van Wijnen, bestuursvoorzitter van pensioenfonds ABP. Het fonds heeft de ambitie dat de pensioenen jaarlijks meestijgen met de inflatie. Dat lukte vorig jaar voor het eerst sinds 2009. De belangrijkste eis om te kunnen indexeren: de financiële positie van het fonds moet het toestaan. Tussen september 2022 en afgelopen september stegen de prijzen met gemiddeld 3 procent. Een pensioenverhoging van 3 procent is dan ook de ambitie, zegt Van Wijnen. Of dat kan, wordt nu berekend. Het pensioenfonds kijkt daarvoor allereerst naar de dekkingsgraad. Dat is de verhouding tussen de waarde van de beleggingen van het fonds en de huidige en toekomstige pensioenuitkeringen. Eind oktober bedroeg die 116,7 procent. Van Wijnen: ‘Dat ziet er goed uit.’ Het ABP wil in 2027 overstappen naar het nieuwe pensioenstelsel. ‘Voor de overgang willen we voldoende vet op de botten hebben,’ zegt Van Wijnen, ‘zodat we bewegingsruimte hebben om nog wat te compenseren. We verwachten dat dat nodig zal zijn. Ons verantwoordingsorgaan, dat is ons overleg met werkgevers, werknemers en gepensioneerden, zal uiteindelijk een advies geven. Maar het is te verwachten dat we wel iets kunnen doen, de indexatie zal niet nul zijn.’

pensioenfonds ABP. Daarvoor was hij al twee jaar algemeen directeur bij het ABP. Eerder werkte hij onder meer als bestuursvoorzitter van de Christelijke Hogeschool Ede.

Tussen 2009 en vorig jaar, toen er een indexatie was van 12 procent, zijn de pensioenen niet verhoogd. Waarom kon dat niet? ‘In de huidige pensioenregeling geven we een behoorlijk harde belofte: na je pensioendatum krijg je zoveel pensioen. Als je zo’n harde belofte maakt, moet je die ook waarmaken en als zodanig waarderen. Dat moeten we doen met de veelbesproken rekenrente. Die rente was de afgelopen jaren heel erg laag. Dan moet je heel veel geld in kas hebben om die beloftes waar te kunnen maken. We mogen de pensioenen pas volledig verhogen als de dekkingsgraad boven de 130 procent zit. Dat betekent dat we heel veel geld in

de kelder hebben liggen waar we niets mee mogen. Tegelijkertijd, en dat noem ik de pensioenparadox, hebben we sinds 2009 jaren gehad met goede beleggingsopbrengsten. De rendementen waren hoog, maar onze verplichtingen waren hoger. Pensioenfondsen die overgaan naar het nieuwe stelsel, mogen nu al indexeren als de dekkingsgraad boven de 105 procent zit. Van die mogelijkheid hebben we vorig jaar gebruikgemaakt en dat willen we ook dit jaar doen. De rente is inmiddels ook aangetrokken. Daardoor daalt de hoeveelheid geld die we in kas moeten hebben. Onze beleggingsresultaten zijn ook lager, maar die daalden minder hard dan de verplichtingen, waardoor we er per saldo beter voorstaan.’ Wat betekent het nieuwe stelsel voor die ambities? ‘Het nieuwe systeem beweegt meer mee met de financiële markten. Dat is transparanter, eerlijker en realistischer. In het nieuwe stelsel doen we geen harde belofte meer, maar spreken we een serieuze ambitie uit. Garanties kunnen we niet geven. Dat willen we ook niet. Daardoor kunnen we het geld eerder bij de deelnemer krijgen. In het nieuwe systeem bouwen we ook schokdempers in en is er nog steeds een buffer nodig. Maar die kan veel lager zijn. Hoeveel precies, zijn we nu aan het uitrekenen. Zo kunnen we een slecht beleggingsjaar alsnog opvangen. We willen hierbij ook echt luisteren naar de deelnemers: welke risico’s zijn zij bereid om te lopen, en welke buffers moeten er zijn? Dat vragen we uit, via ons verantwoordingsorgaan, de vakbonden, door het hoorrecht van gepensioneerdenverenigingen en via enquêtes.’ Bij goede beleggingsresultaten zal het pensioen straks eerder verhoogd worden dan nu. Maar als de resultaten verlaagd worden, zullen ambtenaren dat ook eerder merken. ‘Ja, en daar hebben we die schokdempers voor. In extreme situaties, als we bijvoorbeeld vijf jaar achtereen slechte resultaten boeken, is de buffer op een gegeven moment wel leeg. Maar dat is in het oude stelsel uiteindelijk ook zo. Eén van de mooie dingen

van het nieuwe stelsel is dat we met leeftijdscohorten kunnen gaan werken. Nu moet het risicoprofiel nog voor iedereen hetzelfde zijn, dat hoeft straks niet meer. Jonge generaties kunnen meer risico lopen, dat willen ze ook. Oudere generaties willen meer zekerheid. Daar kunnen we straks veel gerichter mee omgaan.’ Veel mensen, ook ambtenaren, maken zich zorgen over het nieuwe stelsel, waarin de hoogte van het pensioen minder zeker is. Wat zegt u tegen hen? ‘Ik begrijp die zorgen. Het pensioen werd ervaren als een soort basisvoorziening. Mensen hebben decennialang het beeld gehad dat je op je 65ste met pensioen mocht. Er waren hele generaties die zelfs al eerder met de VUT konden. Vroeger was het pensioen ook gebaseerd op het laatste loon dat iemand had, inmiddels is het gebaseerd op het gemiddelde loon. Mensen hebben het gevoel dat er zekerheden worden afgepakt. Als we nu vertellen dat we naar een systeem gaan met minder zekerheid, dan hebben we een communicatief nadeel. Maar het pensioen was altijd al onzeker. We vertellen mensen graag dat het nieuwe stelsel veel doelgerichter is. Want wat heb je liever: dat je twaalf jaar goede rendementen haalt, maar toch niet kunt indexeren, of een stelsel waarin je de hogere rendementen wel eerder kunt doorgeven?’ Wat gaan ambtenaren merken van die overgang? ‘Er wordt al hard gewerkt. We bouwen een nieuw huis. Dat doen we samen met werkgevers en werknemers. De sociale partners van alle vijftien sectoren die bij ons zijn aangesloten zijn de architect ervan. Die zijn al twee jaar bezig. Wij krijgen straks de bouwtekeningen en dan gaan we echt bouwen. ‘Ten tweede moeten we het huis dat we nu hebben, opruimen. We moeten van al onze deelnemers hun historie bijhouden. Waar waren ze in dienst? Welk salaris hadden ze in een jaar? Zijn ze getrouwd? Die gegevens hebben we nu allemaal nodig om op de pensioendatum een aanspraak uit te rekenen. Het nieuwe stelsel is eenvoudiger. Daarin wordt per jaar het pensioenkapitaal van de deelnemer uitgerekend.

Maar dat betekent nu dat we dat voor iedere deelnemer al moeten uitrekenen, en niet pas als ze met pensioen gaan. Dat is een enorme operatie. ‘De derde stap is dat we al die verhuisdozen met informatie meenemen naar het nieuwe huis. Dat moet op een zorgvuldige en evenwichtige manier gebeuren, want dan moeten de aanspraken worden omgezet in kapitalen. Daarbij moet iedereen krijgen waar hij recht op heeft. Als we nu gaan rekenen, kan het zijn dat bepaalde leeftijdsgroepen misschien iets te weinig zouden krijgen. Daarom is het fijn dat we extra speelruimte hebben om die groepen te kunnen compenseren.’ Het ABP heeft dit jaar de meeste fossiele beleggingen stopgezet. Wat is de reden daarvoor? ‘We hebben een verantwoordelijkheid voor de wereld om ons heen. Ons allergrootste belang is dat de deelnemers een zo goed mogelijk pensioen krijgen. We zijn langetermijnbeleggers, we kijken vijftig jaar vooruit. En dan zien we dat de fossiele industrie onder druk staat. Zij zullen hun bedrijfsmodellen moeten aanpassen. Als ze dat niet doen, dan is het einde bedrijf. Vanuit zorgvuldig beleggingsbeleid zijn die bedrijven nu te risicovol. Daarnaast willen we een bijdrage leveren aan een aantal grote transities, waaronder de klimaattransitie. Het zou het mooist zijn als wij als grootaandeelhouder deze bedrijven kunnen overhalen om hun model om te zetten. Maar dat lukt niet met de fossiele bedrijven. Daarom verleggen we onze aandacht en investeren we nu juist in renewables. De derde reden is dat een groot deel van de deelnemer dit van ons vraagt. Daar willen we naar luisteren.’ ←

‘Het pensioen werd ervaren als een soort basisvoorziening’

11 MAGAZINE

2023

ACTUEEL Zorgplicht digitale overheid komt eraan Gemeenten krijgen vanaf 1 januari de plicht om ervoor te zorgen dat hun inwoners voldoende ondersteund worden bij het digitale contact met de overheid.

Dat is geregeld in de Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer (Wmebv). Nederland telt ongeveer 4 miljoen inwoners die moeite hebben om digitaal mee te komen. Zij kunnen onder meer geholpen worden bij de Informatiepunten Digitale Overheid (IDO’s) in bibliotheken. De Wmebv regelt dat burgers het recht krijgen om formele berichten elektronisch aan de overheid te versturen. (RvdD) ←

4.548.466 Aantal tegels dat 173 gemeenten in zeven maanden verwijderden voor het Nederlands Kampioenschap Tegelwippen

Bron: nk-tegelwippen.nl

Meer info: vng.nl/wmebv

12 MAGAZINE

2023

AGENDA 27 NOVEMBER

Online, 28-11: 14.00-16.00

Ketenaanpak kinde-

uur/4-12: 13.30-15.30 uur |

ren met overgewicht

vng.nl/agenda

en obesitas Online, 15.00-16.00 uur |

30 NOVEMBER

vng.nl/agenda

Lokaal samenwerken

Gezamenlijk plan voor betere schuldhulp Met een nieuw plan krijgen gemeenten praktische handvatten om de schuldhulp effectiever en toegankelijker te maken. Gemeenten kunnen met onderdelen van het plan direct aan de slag.

aan mantelzorg28 NOVEMBER

ondersteuning

Wegwijzer gemeente-

Online, 15.00-16.30 uur |

lijk kermisbeleid

movisie.nl

Tilburg, 13.30-17.00 uur | vng.nl/agenda

1 DECEMBER Najaars ALV en

28 EN 29 NOVEMBER

Bestuurdersdag VNG

Onderzoeksagenda

Utrecht, 9.30-16.00

herijking gemeente-

uur | bestuurdersdag.

fonds

vngconnect.nl

Online, 28-11 (ambtenaren), 14.00-15.00 uur,

7 DECEMBER

29-11 (bestuurders),

Valpreventie

16.00-17.00 uur | vng.nl/

Online, 13.00-14.00 uur |

agenda

vng.nl/agenda

28 NOVEMBER EN

8 DECEMBER

4 DECEMBER

Samenwerken aan de

Voorlichtingsbijeen-

politieke besluitvor-

komst ledenraadple-

ming van de toekomst

ging Cao Gemeenten/

Utrecht, 12.00-17.00 uur |

SGO 2024-2025

ǐȲǞǏ˛ƵȲȺ‫خ‬ȁǶ

De VNG, het kabinet, Divosa en de branchevereniging voor ˛ȁƊȁƧǞǁǶƵ ǘɐǶȯɨƵȲǶƵȁƵȲȺ yßßj ǘƵƦƦƵȁ ƮǞɈ ȯǶƊȁ‫ ة‬Elementen van Basisdienstverlening, samen gemaakt. Het rijk stelt voor de uitvoering vanaf volgend jaar structureel 40 miljoen euro beschikbaar. Onderdelen van de ‘basisdienstverlening’ zijn onder meer ƵƵȁ ȲƵǐǞȺɈȲƊɈǞƵȺɯȺɈƵƵǿ ɩƊƊȲƮȌȌȲ ɨƵȲȺƧǘǞǶǶƵȁƮƵ ǘɐǶȯɨƵȲǶƵners beter kunnen samenwerken, het standaard aanbieƮƵȁ ɨƊȁ ƵƵȁ ȺƊȁƵȲǞȁǐȺǲȲƵƮǞƵɈ ǿƵɈ ƵƵȁ Ɗ˜ȌȺɈƵȲǿǞǯȁ ɨƊȁ ׁ‫ ׈‬ maanden en het bieden van voldoende nazorg. Zo moet er ƦǞǯɨȌȌȲƦƵƵǶƮ ƊǶɈǞǯƮ ȯƵȲȺȌȌȁǶǞǯǲ ƧȌȁɈƊƧɈ ɩȌȲƮƵȁ ȌȯǐƵȁȌǿƵȁ ƊǶȺ ǞƵǿƊȁƮ ȁƊ ƵƵȁ ȺƧǘɐǶƮǘɐǶȯɈȲƊǯƵƧɈ ƵƵȁ ɈƵȲɐǐɨƊǶ ǘƵƵǏɈ Ƶȁ ȌȯȁǞƵɐɩ ƵȲȁȺɈǞǐƵ ȺƧǘɐǶƮƵȁ ƮȲƵǞǐɈ Ȍȯ ɈƵ ƦȌɐɩƵȁ‫خ‬ Volgens minister Carola Schouten (Armoedebeleid) mag ǘƵɈ ȁǞƵɈ ɐǞɈǿƊǲƵȁ Ǟȁ ɩƵǶǲƵ ǐƵǿƵƵȁɈƵ ǯƵ ɩȌȌȁɈ‫ خ‬ٙ(ǞƵ ǘɐǶȯ moet beschikbaar zijn. Het is daarom heel belangrijk dat we gemeenten handvatten bieden om dit goed te organiseren.’ RƵɈ ȯǶƊȁ ǞȺ ƵƵȁ ȲƵƊƧɈǞƵ Ȍȯ ƧȌȁȺɈƊɈƵȲǞȁǐƵȁ ƮƊɈ ƮƵ ǲɩƊǶǞɈƵǞɈ ɨƊȁ ǐƵƦȌƮƵȁ ǘɐǶȯ ȺɈƵȲǲ ǲƊȁ ɨƵȲȺƧǘǞǶǶƵȁ ȯƵȲ ǐƵǿƵƵȁɈƵ‫ خ‬ Door goede ervaringen van gemeenten te bundelen in de basisdienstverlening moet dit verbeterd worden. Het streven is dat alle gemeenten de richtlijnen en handvatten van Elementen van Basisdienstverlening invoeren. (LM) ←

TEKST: MARTEN MUSKEE | BEELD: TWAN WIERMANS

3 VRAGEN AAN...

Franklin Boon Eijsden-Margraten erkent als eerste gemeente de natuur als rechtspersoon, dankzij een motie van de lokale partij PRO, een fusie van D66, PvdA en GroenLinks. Het college moet nu de praktische en juridische mogelijkheden in kaart brengen, zegt raadslid Frank Boon.

Waarom wilt u natuur als rechtspersoon erkennen? ‘Het wordt tijd dat de natuur een eigen stem krijgt. In andere landen hebben natuurgebieden, rivieren of bergmassieven al het vermogen om te zeggen “tot hier en niet verder”. Er worden hier wel allerlei maatregelen genomen om de natuur te beschermen, maar die geldt daarbij als object, niet als subject. Natuur kan hier niet klagen. Als rechtspersoon kan de natuur zeggen: “Ik heb mijn rechten, ik mag bloeien en groeien”. Daar moet dan een vertegenwoordiger voor worden aangesteld. Milieujurist Jessica den Outer hielp ons met het formuleren van de motie. Zij schreef een boek over rechten van de natuur en staat dit jaar in de Duurzame 100 2023 van Trouw. Ze helpt de gemeente ook bij de verdere uitwerking van de motie.’

13 MAGAZINE

2023

Staat de natuur steviger in de schoenen wanneer een mens namens die natuur straks een rechtszaak kan aanspannen? ‘In Nederland zijn nog geen voorbeelden. De jurisprudentie ontbreekt. Andere landen hebben andere rechtssystemen. Het gaat ons in eerste instantie ook niet om het aanspannen van rechtszaken. De natuur hoort aan tafel te zitten en ook zelf het gesprek te kunnen entameren als het fout gaat. Een rechtspersoon die niet overal tegen is, maar serieus genomen wil worden. De overheid is sowieso verantwoordelijk voor een gezonde leefomgeving. Bij de vertegenwoordiger van de natuur denken wij aan een samenwerkingsverband van natuurorganisaties, aangevuld met burgers, denkers en kunstenaars. Breed opgezet als een gedegen gesprekspartner. Ook het sociaal domein haakt aan, natuur is goed voor het menselijk welzijn.’ Om wat voor natuur gaat het in Eijsden-Margraten? ‘De gemeente beschikt over veel natuur, maar we trekken het breder, het landschap speelt ook een belangrijke rol. Ons landschap was uniek met de terrassen en hagen. Dat verdween veelal door verticaal ploegen. Zo ontstaat erosie en dat levert een gevaar op voor de mensen die hier wonen. Herstel van het landschap is goed voor alles en iedereen. De natuur staat onder druk en de biodiversiteit gaat achteruit. Dat treft iedereen. Het Savelsbos bijvoorbeeld is een uniek oerbos. Dat willen we zo houden. Toch ziet het bos zich geconfronteerd met menselijke activiteiten die de rust verstoren. Het Savelsbos wil daarover in gesprek kunnen met de gemeente, die hoort te handhaven. Het bos wacht niet langer af wat anderen doen. Het geeft als rechtspersoon zelf aan het niet langer te accepteren dat het als pretpark wordt behandeld.’ ←

TEKST: LEO MUDDE

THEMA ðXhّXy²Àª w0ª²

Klaarstomen voor de

ruimte 14 MAGAZINE

2023

HET GROEIEND AANTAL TAKEN IN HET RUIMTELIJK DOMEIN LEIDT TOT WANHOOP IN GEMEENTEHUIZEN. DE WERKDRUK NEEMT TOE, ER IS EEN SCHRIJNEND TEKORT AAN BELEIDSMEDEWERKERS. (0 §ª ßXy!X0 y ª(ّ ª yÀ 0y (0 ª yÀ²0 J0w00yÀ0y ß0ªð yy0y 00y mX²À, EN DIE WERKT.

emeenten zitten te springen om beleidsmedewerkers en -adviseurs in het ruimtelijk domein. De stikstof- en de wooncrisis, de energietransitie, klimaatadaptatie, de Omgevingswet, natuurontwikkeling – de opgaven zijn groot en de capaciteit is beperkt. Het inhuren van externen, de vluchtstrook als de capaciteit in de eigen organisatie tekortschiet, is duur – áls ze al beschikbaar zijn. De Vereniging Brabantse Gemeenten (VBG) en de provincie Noord-Brabant toonden zich niet doof voor de roep van gemeenten om meer mensen. Zij startten samen met Berenschot en de Bestuursacademie een ontwikkeltraject, Ruimte voor Groei, om mensen van buiten te verleiden naar de gemeente over te stappen. Gericht op zij-instromers, carrière-

switchers met allerlei soorten ervaring: inkopers, juristen, journalisten, iedereen kwam in aanmerking. WORTEL

De wortel die in de advertentie werd voorgehouden, zag er ook wel erg sappig uit: een breed ontwikkeltraject van een jaar, onder werktijd en zonder terugbetalingsregeling voor wie voortijdig afhaakt, een jaarcontract bij een gemeente in de regio van jouw voorkeur met uitzicht op een vaste aanstelling, flexibele werktijden, de mogelijkheid om thuis te werken – en de andere arbeidsvoorwaarden van de gemeente-cao natuurlijk. Zeg daar maar eens nee tegen. Ook voor de gemeenten was het een aantrekkelijke route: het budget dat ze anders zouden inzetten voor weer een jaar dure inhuur werd nu ingezet voor de werving en selectie, opleiding, begeleiding en loonkosten. Met het perspectief

van een vaste kracht met doorgroeimogelijkheden, en dus rendement van de investering. Het werd een succes. Van de 56 Brabantse gemeenten deden er 25 mee, van groot (Eindhoven, ’s-Hertogenbosch) tot klein (Rucphen, Bernheze). Samen hadden ze 31 plekken te vergeven. Projectleider Veerle Hendriks van de provincie: ‘De reacties overtroffen onze verwachtingen. We kregen 249 inschrijvingen, dat is heel veel in de huidige arbeidsmarktsitua tie. Daarvan bleven er na een eerste screening 113 over, met wie we meetand-greet sessies organiseerden voor de gemeenten. Ze hadden ineens de mensen voor het uitkiezen.’ Hoe werkte het? Na de selectie van de deelnemers begon het feitelijke traject, bedoeld om de deelnemers goed op te vangen bij hun nieuwe werkgever en ze binnen een jaar door te ontwikkelen tot zelfstandige en succesvolle beleids-

Windturbines bij Waalwijk. Onder meer de energietransitie verklaart de grote vraag naar beleidsmedewerkers in het ruimtelijk domein.

medewerkers. Vanaf de eerste werkdag gingen ze aan de slag, waarbij ze konden rekenen op de ondersteuning van een ervaren collega, een ‘buddy’. De inschaling was voor iedereen hetzelfde: schaal 9.6 – ongeacht ervaring en opleiding (minimaal hbo-niveau). ZINGEVING

Volgens Hendriks hebben mensen een flinke drive om bij gemeenten aan te slag te gaan. ‘Ze willen iets betekenen voor de maatschappij, ze zoeken vaak een stuk zingeving. Dat vinden ze bij de gemeente. Een inkoper van plastic verpakkingen zei tegen mij: “Ik keek naar mijn dochter en dacht, wat vertel ik haar later als ze vraagt wat ik voor de wereld heb gedaan?” Er ontstaat een generatie die steeds vaker iets wil dóén. Ze voelen zich bij de gemeente weer als mens gewaardeerd, de werksfeer is anders, men heeft oog voor elkaar.’ Sommigen moesten daarvoor financieel een stapje terug doen. Dat bleek geen hoge drempel, zegt Hendriks: ‘Er staat iets tegenover: werkplezier, kortere reisafstand, flexibele werktijden, een betere werk-privébalans. Blijkbaar is dat genoeg om, in combinatie met het zinvolle werk, dat lagere salaris voor lief te nemen. Overigens, zo laag is het niet, de gemeente betaalt best markconform. Er gingen ook mensen op vooruit.’

Maar de gemeente heeft natuurlijk ook haar eigenaardigheden waarmee niet iedereen bekend is. De politiek-bestuurlijke context, de transparante processen, de interactie met inwoners – allemaal dingen die een gemiddelde onderneming niet kent. Daarom ook kende het ontwikkeltraject een intensieve opleidingscomponent, met modules over onderwerpen als de werking van gemeenten en provincie, ruimtelijke ordening, milieu, of het schrijven van een beleidsstuk. Dat gebeurde in één groep, met docenten waarmee casuïstiek wordt behandeld. Hendriks: ‘Zo stomen we ze klaar voor de werkvloer. Het is mooi om te zien hoe hecht de groep werd, hoe betrokken ze zijn bij de materie. Van de buddy’s hoor ik ook terug dat ze duidelijk kunnen merken dat het geen schoolverlaters zijn, maar mensen met werkervaring. Die vinden snel hun weg in de systemen en de organisatie.’ Volgens Hendriks is het traject goed

bevallen. ‘Het is best spannend voor gemeenten om mensen aan te nemen zonder ervaring op dat gebied. Vaak vielen mensen bij sollicitaties af omdat ze die ervaring misten. Dit traject bood net wat meer comfort, met een goede screening aan de voorkant waardoor veel gemeenten die eerst aarzelingen hadden, toch zeiden: we doen mee.’ KLEINERE GEMEENTEN

Vooral kleinere gemeenten waren blij verrast dat ze aantrekkelijk waren als werkgever. Als er al sprake was van een calimerocomplex, dan was dat onterecht. Hendriks: ‘Mensen willen graag op de fiets naar het werk, of willen werken in de eigen of de buurgemeente, of ze vinden het interessant om bezig te zijn met iets wat ze goed kennen, wat zich in de eigen omgeving afspeelt. Direct impact hebben, dat speelt erg tot de verbeelding. En dat kan ook heel goed bij een kleinere gemeente.’ ←

‘Er ontstaat een generatie die steeds vaker iets wil dóén’

15 MAGAZINE

2023

IN BEELD

MAXIMUMSNELHEID LAGER IN AMSTERDAM In de meeste straten van Amsterdam gaat de maximumsnelheid vanaf 8 december omlaag naar 30 kilometer per uur. In de nacht ervoor worden de al geplaatste borden ontdaan van hun stickers. Als er onder meer een grote afstand is tot bebouwing, er een lage dichtheid is en/of geen langzaam verkeer van de straat gebruik kan maken, blijft de snelheidsgrens van 50 kilometer per uur van kracht.

00m(‫ ب‬j 0y ß y à00m‫ غ‬y§

TEKST: SANNE VAN DER MOST

THEMA KRAPTE OP DE ARBEIDSMARKT

‘Fijn om me weer

nuttig

te voelen’ 18

ARBEIDSMARKTKRAPTE IS OOK VOOR GEMEENTEN EEN GROEIEND PROBLEEM. DE VNG HEEFT ER ZELFS EEN SPECIAAL PROGRAMMA VOOR OPGEZET DAT BEGIN 2024 VAN START GAAT. SOMMIGE GEMEENTEN, ZOALS LOPIK, WETEN HET TIJ NU AL TE KEREN.

MAGAZINE

2023

n Lopik gooiden ze een bijzondere wervingscampagne in de strijd tegen het tekort aan personeel. ‘Wij hebben als gemeente structureel te weinig medewerkers’, zegt HRM-adviseur Margaretha Heimensen. ‘Vacatures zijn lastig te vervullen en ook als we een tijdelijke klus hebben voor een kortere periode, is het moeilijk om mensen te vinden. Alle gemeenten vissen natuurlijk in dezelfde vijver en die raakt steeds leger. We deden al van alles om

het tekort aan te vullen. Samenwerkingen met andere gemeenten bijvoorbeeld, of inhuur van externen. Maar het leverde geen duurzame oplossing op.’ NIET UITGEWERKT

Tot ze in Lopik op het idee kwamen om een andere groep te benaderen; de gepensioneerden, naast een traineeprogramma dat is gestart met acht andere gemeenten. Heimensen: ‘Er is een behoorlijk grote groep mensen die met pensioen is maar nog lang niet

uitgewerkt. Daar doet eigenlijk niemand iets mee. Jammer, want het zijn mensen met veel kennis, kunde en ervaring die nog heel graag iets willen en kunnen betekenen.’ In een bijzondere wervingscampagne werd specifiek die doelgroep aangesproken. Heimensen: ‘Onze insteek was simpel. Ben jij pensionado of zij-instromer en vind je het leuk om nog te blijven werken of zoek je een nieuwe uitdaging? Dan hebben we deze functies in de aanbieding. Zit er iets leuks voor je tussen, bel ons en dan drinken we samen een kop koffie.’ DRIE ADVERTENTIES

‘We deden al van alles om het tekort aan te vullen’

Drie advertenties, was het oorspronkelijke idee. En als daar tien reacties op zouden komen, waren ze in Lopik al dik tevreden. Maar wat gebeurde overtrof alle verwachtingen. ‘Op de eerste twee

Michel Lamers: ‘Elke dag thuiszitten ging me vervelen. Daar werd ik niet gelukkig van.’ (Beeld: Pim Mul)

19 MAGAZINE

2023

oproepen reageerden maar liefst negentig mensen’, zegt Heimensen. ‘Daar sloeg ons hoofd wel even van op hol. De derde advertentie lieten we maar achterwege.’ GEEN DRUK

Aan de speeddate dus maar. Want dat geeft in korte tijd meteen een goed gevoel. ‘Bij veertig mensen was er de klik. Die zitten nu in een pool met medewerkers die we kunnen inzetten voor tijdelijke klussen en tijdens piek en ziek. Heel flexibel dus en niet te veel vastigheid, want daar zitten ze helemaal niet op te wachten.’ Michel Lamers (66) is een van hen. Na een lange carrière als softwareontwikkelaar was hij in rustiger vaarwater gekomen. ‘Ik ben er even uit geweest, maar ik merkte dat ik het werk toch wel miste. Elke dag thuiszitten ging me vervelen. Daar werd ik niet gelukkig

van.’ Toen hij de advertentie van Lopik zag, aarzelde hij geen moment. ‘Ik belde en er was meteen een klik. Tijdens de speeddate heb ik uitgelegd waar precies mijn expertise ligt. Al snel werd ik gevraagd te helpen bij een probleem rond Cognos, een ICT-tool van IBM van een hele tijd terug. In het verleden heb ik daarmee gewerkt en er ook een presentatie over gegeven. Lopik gebruikte uiteraard een nieuwere versie, maar na even inlezen kon ik daar ook mee uit de voeten. Het is fijn om me weer nuttig

te voelen en echt weer ergens aan te werken. Dat extra inkomen is natuurlijk fijn, maar dat is niet mijn grootste drijfveer. Ik ga met veel plezier naar het werk. Daar gaat het om. Petje af voor hoe de gemeente dit heeft aangepakt ook. Zo lang ik het leuk vind, ga ik ermee door. Maar er zit geen druk achter.’ CAMPER

Dat is ook precies de bedoeling. De gepensioneerden in Lopik zijn aan de slag op tijdelijke klussen. Ze krijgen

‘Ons hoofd sloeg wel even op hol’

‘Ik ga met veel plezier naar het werk. Daar gaat het om’

20 MAGAZINE

2023

een arbeidscontract. ‘Omdat ze gepensioneerd zijn, is dat wat flexibeler dan bij werkenden’, licht Heimensen toe. ‘Zo kunnen wij ze zes tijdelijke contracten achter elkaar aanbieden in plaats van drie. Dat werkt perfect. Als je liever in de winter werkt en in de zomer met de camper eropuit gaat, dan kan dat gewoon. Na de zomer kom je gewoon weer bij ons terug.’ Naast Michel Lamers zijn er in Lopik ook mensen aan de slag met onder meer een secretariële achtergrond of ervaring met openbare orde en veiligheid. Ook werkt er vanuit de pool iemand bij het klantcontactcentrum en dan is er ook nog iemand gestart bij het pensionadoproject zelf. ‘Die persoon is gaan helpen bij het werven van zij-instromers’, vertelt Heimensen. ’Dat werkte zo goed dat hij zelfs de trekker werd van het hele project.’ SAMENWERKING

Kortom, uiteenlopende functies en expertise door de hele organisatie heen. ‘En dat werkt geweldig’, aldus Heimensen. ‘Als we iemand nodig hebben, kijken we altijd eerst naar de pool. Tegelijkertijd is onze gemeente niet zo groot. We kunnen dus niet alle veer-

tig mensen tegelijkertijd aan het werk zetten. Daarom hebben we contact met andere gemeenten en samenwerkingspartners in de regio opgezocht. Het is allemaal nog pril, maar onze bedoeling is om de mensen uit de doelgroep die dat willen, ook elders onder de aandacht te brengen, zodat zij ook aa nde slag kunnen. Zo verspreidt ons idee zich als een olievlek over de regio.’

Last but not least: het programma brengt een overzicht van alle lopende of bestaande initiatieven op dit onderwerp. ‘Het initiatief van Lopik sluit daar perfect bij aan’, vindt programmamanager Isabelle Vugs. ‘Hartstikke goed en vooruitstrevend hoe ze het daar aanpakken. In januari komen wij met een juridische handreiking die het voor gemeenten makkelijker maakt om mensen bij meerdere gemeenten aan de slag te krijgen.’

PROGRAMMA

Lopik is zeker niet de enige gemeente waar de krapte op de arbeidsmarkt voor problemen zorgt. Met het programma Arbeidsmarktkrapte wil de VNG op korte termijn concrete stappen maken die bijdragen aan het bedwingen van het personeelstekort bij gemeenten en tegelijkertijd onderzoeken wat gemeenten op de lange termijn te doen staat. De aanpak van dit programma is vierledig: versterken van de aantrekkingskracht van de gemeentelijke werkgever, innovatie inzetten om de krapte te verminderen, het ontwikkelen van gemeenschappelijke producten en tot slot onderzoeken en in kaart brengen welke knelpunten er op dit moment nog zijn en hoe die kunnen worden getackeld.

OPROEP

In het kader van het programma Arbeidsmarktkrapte doet de VNG daarnaast een oproep aan gemeenten die op een creatieve of innovatieve manier aan de slag willen met het vinden van personeel. Vugs: ‘Vanaf januari 2024 zijn we op zoek naar vijftien pilots die bijdragen aan behoud, werving of statuur van de uitvoering. De VNG ondersteunt een pilot met een (co)financiering tot 250.000 euro, expertise en begeleiding.’ Pilots kunnen worden aangedragen en uitgevoerd door individuele gemeenten, maar ook samenwerkingsverbanden tussen gemeenten, of met andere overheden of organisaties kunnen deelnemen. ←

Informatie Kijk op vng.nl/arbeidsmarktkrapte voor meer informatie over het programma Arbeidsmarktkrapte en de pilots, of scan de QR-code.

ACTUEEL Beste Thorbeckeprofessor,

Ik heb geen enkele boodschap aan de belangen van een Amerikaans bedrijf. Het gaat om de gezondheid van de mensen die hier wonen. Wethouder Ferry Hoekstra (Gemeentebelangen,

OP DE KADE IN GORINCHEM WERD IK VRIENّ DELIJK ONTVANGEN DOOR DE BURGEMEESTER, MET AMBTSKETEN EN AL. IK VOND HET FIJN DAT ZIJ MIJN BESTAAN NIET IN TWIJFEL TROK. MAAR DAARDOOR TWIJFEL IK NU ZELF: BESTAAT DE BURGEMEESTER EIGENLIJK WEL? OF WAS HET GEWOON MEVROUW MELISSANT? SINTERKLAAS

Beste Sinterklaas,

ÇǞɈǘȌȌȲȁ‫ ف‬ȁȌƵǿɈ ǘƵɈ ȌȯȺƧǘȌȲɈƵȁ ɨƊȁ ƮƵ ǲȲǞǿȯ ɨƊȁ ²ƧǘǞȯǘȌǶ‫ ة‬ȌȁƮƵȲ ƮȲɐǲ ɨƊȁ ǶɐƧǘɈɨƊƊȲɈǿƊƊɈȺƧǘƊȯȯǞǯ hƵɈ ǶɐƵ‫ ة‬ƵƵȁ ǲǶƊȯ Ǟȁ ǘƵɈ ǐƵɹǞƧǘɈ ɨƊȁ ƮƵ inwoners, NRC 16 november

Volgend jaar beveiliging op maat Burgemeesters en wethouders die bedreigd worden, krijgen vanaf 1 januari meer beveiliging op maat. De maatregelen waren al eerder aangekondigd, maar demissionair minister Hugo de Jonge heeft ze nu ǐƵȺȯƵƧǞ˛ƧƵƵȲƮ‫خ‬

Lokaal bestuurders kunnen vanaf komend jaar een beveiligingsadvies op maat krijgen. Ook vervalt het maximumbedrag dat het rijk beschikbaar stelt voor beveiliging. De beveiligingsadviezen worden verstrekt door het rijk, zodat er op lokaal niveau geen discussie over is. De regeling geldt vooralsnog niet voor raadsleden. Uit een consultatie over de plannen blijkt volgens De Jonge wel dat daar behoefte aan is. De minister zal met politie en justitie overleggen over de mogelijkheden om de veiligheid van deze groep te verbeteren. In de loop van volgend jaar komt daar meer duidelijkheid over. In 2021 maakte 77 procent van de burgemeesters en 67 procent van de wethouders een incident met agressie mee. Dat was een stijging van gemiddeld 20 procent ten opzichte van 2020. De incidenten gebeurden ook bij woningen van bestuurders. (RvdD) ←

Burgemeesters bestaan. En het is niet verrassend dat u vaak zo goed met hen overweg kunt als ze in functie zijn. In ˛ǶȌȺȌ˛ȺƧǘƵ ɹǞȁ ƦƵȺɈƊƊȁ ǯɐǶǶǞƵ ȁƊǿƵǶǞǯǲ Ȍȯ dezelfde manier: als een algemeen aanvaarƮƵ ˛ƧɈǞƵ ƮǞƵ ƧȌȁȺɈȲɐƧɈǞƵǏ ǘƊȁƮƵǶƵȁ ǿȌǐƵǶǞǯǲ maakt.

21 MAGAZINE

Iedereen beseft dat bij Sinterklaas, maar het vergt ook een daad van collectieve verbeelding om in een mens met een ambtsketen een burgemeester te zien. Toch is dat belangrijk omdat we juist daardoor het verschil kunnen maken ɈɐȺȺƵȁ ƮƵ ȯƵȲȺȌȌȁ Ƶȁ ǘƵɈ ƊǿƦɈ‫( خ‬ƊɈ ǘƵƵǏɈ niets met geloof te maken, maar alles met verbeeldingskracht. En daar kunnen we Ǟȁ ǘƵɈ ȌȯƵȁƦƊƊȲ ƦƵȺɈɐɐȲ ȁǞƵɈ ǐƵȁȌƵǐ ɨƊȁ hebben. ← Geerten Boogaard, Thorbeckehoogleraar Ook een vraag voor Geerten Boogaard? Stuur een mail naar: thorbeckehoogleraar@ vngmagazine.nl.

2023

TEKST: ANNEMIEKE DIEKMAN | BEELD: GELDERLAND ACADEMIE

THEMA GELDERLAND ACADEMIE

raad

opleiden 23 RAADSLEDEN IN GELDERLAND KUNNEN VIA DE GELDERLAND ACADEMIE OP TAL VAN VLAKKEN HUN KENNIS VERBREDEN. MAATWERK OP REGIONAAL NIVEAU ZORGT VOOR EEN GOEDE AANVULLING OP HET REGULIERE OPLEIDINGSAANBOD.

et opleidingsaanbod van de Gelderland Academie, gestart in 2016, oogt gevarieerd. Van de Dialoogtraining tot een masterclass Burgerparticipatie en de interactieve integriteitsgame. Maar je kunt er bijvoorbeeld ook leren hoe je moet omgaan met de lokale pers. Of de podcastserie over ondermijnende criminaliteit beluisteren.

TOEGESPITST OP DE REGIO

In september opende burgemeester Loes van der Meijs van Doesburg de mediatraining voor raadsleden uit de regio Gelderland-Midden.

‘De aanleiding voor het oprichten van de Gelderland Academie is het leveren van maatwerk naast het bestaande landelijke opleidingsaanbod’, zegt Dorien van der Kamp. Ze is raadsgriffier in Overbetuwe en samen met Judith van den Wildenberg, raadslid in Barneveld (Burger Initiatief), kort na de start bij de Gelderland Academie betrokken geraakt. ‘We zijn er niet om te concurreren, maar om aan te vullen. Als we bijvoorbeeld een bijeenkomst hebben over agressie en intimidatie tegen raadsleden en collegeleden, dan nodigen we de officier van justitie uit. Vaak is er een politieagent bij en de burgemeester van de gemeente waar we te gast zijn. Daarmee maak je het veel meer lokaal of regionaal dan dat je een landelijk bureau invliegt, dat in Friesland hetzelfde programma draait als in Zeeland.’

MAGAZINE

2023

‘We zien de cursussen ook als een plek voor ontmoeting’ ‘Los van dat we de kennis regionaal aanbieden, zien we de cursussen ook als een plek voor ontmoeting’, zegt Van der Kamp. ‘Het is leuk om een raadslid uit Friesland tegen te komen, maar het is vaak nuttiger voor je werk om een raadslid uit een buurgemeente te ontmoeten. Zo kun je elkaar daarna makkelijker vinden over de gemeentegrenzen heen.’ BREDE INSTEEK

De insteek van de academie was vanaf het begin breed, hoewel er extra aandacht is voor raadsleden van lokale partijen. Zij hebben geen landelijk opleidingscentrum of wetenschappelijk bureau achter zich. Zo is er speciaal een Dag voor de lokale partijen in het leven geroepen, waarop zij cursussen kunnen volgen die anderen vanuit de landelijke partij krijgen aangeboden. ‘De samenstelling van de groepen is bij de meeste bijeenkomsten gemengd,’ zegt Van den Wildenberg. ‘Zowel

24 MAGAZINE

2023

raadsleden van landelijke als lokale partijen, mede afhankelijk van het onderwerp.’ De opleidingsbehoefte onder raadsleden wordt over het algemeen via de griffiers en de griffierskringen in kaart gebracht. ‘De raadsleden kunnen ook zelf direct aangeven waar hun interesse ligt, maar dat gebeurt minder’, aldus Van der Kamp. ‘Als blijkt dat raadsleden uit een gemeente interesse hebben in een onderwerp, bijvoorbeeld regionale samenwerking, kijken we vervolgens of er nog andere gemeenten zijn waar die interesse leeft. We willen een cursus eigenlijk alleen voor minimaal drie gemeenten tegelijk aanbieden, omdat we ook dat ontmoeten zo belangrijk vinden.’ DIALOOG

De Gelderland Academie werkt samen met externe docenten, onder meer van adviesbureaus, de

De Gelderse bestuurdersdag in juni 2022 in Burgers’ Zoo had agressie en intimidatie als thema.

VNG Academie Gemeenten willen een leidende rol spelen in de aanpak van grote maatschappelijke vraagstukken. Dat vraagt om deskundige en betrokken ambtenaren en bestuurders. Leren en ontwikkelen worden nog steviger in de verenigingsstrategie van de VNG verankerd. Om kennis voor alle leden toegankelijk te maken, vormen de VNG Academie en Kennishub vanaf 1 januari het centrale punt waar leren, delen en ontwikkelen samenkomen.

Opname van de podcast ‘Goede raad bij ondermijning: vakantieparken’.

Radboud Universiteit en de Hogeschool Arnhem Nijmegen. Een mooi voorbeeld is de dialoogtraining Verschillen overbruggen, die is gegeven door de Nijmeegse hoogleraar Noelle Aarts. Van den Wildenberg: ‘Die cursus was voorbereid met mensen van de universiteit om de vraag goed duidelijk te krijgen. Daar kwam uit naar voren dat ze het liefst een vijfdaagse cursus zouden geven. Maar dat kan niet voor raadsleden, die hebben al geen tijd voor een tweedaagse cursus. Dus het werd uiteindelijk één dag.’ De eendaagse cursus ging over hoe je het beste om kunt gaan met populistische groepen en extreme ideeën en uitingen. ‘Het maatschappelijk debat verhardt, ook in de gemeenteraden’, aldus Van den Wildenberg. ‘Er komen partijen op die op een totaal andere manier werken dan gebruikelijk was, dat uit zich in andere taal en gebaren. Hoe ga je daar nu mee om? Aarts kwam met een in mijn ogen revolutionaire visie. Zij maakte duidelijk: met argumenten kom je er niet. Dat vond ik echt een openbaring, want ik was altijd heel argumentgericht. In plaats daarvan kun je luisteren en vragen stellen, waardoor je toch in verbinding treedt. Dat werkt volgens haar beter dan iemand met argumenten van de raad om de oren te slaan.’ Tijdens de cursus werd dit geoefend met acteurs. ‘Ik vond het super confronterend, maar het heeft me wel een stuk opener gemaakt.’ TOEKOMSTPLANNEN

Zowel VNG Gelderland als de provincie levert geld en mensen voor het programmateam van de academie, dat uit zes mensen bestaat en samenwerkt op het provinciehuis. ‘Bij VNG Gelderland is hiervoor structureel een budget opgenomen in de begroting,’ zegt Van der Kamp. ‘Het wordt bekostigd uit de bijdragen die wij van de gemeenten ontvangen. En de provincie heeft onlangs ook weer voor vijf jaar geld beschikbaar gesteld en hiervoor een post opgenomen in de begroting, dus we kunnen in ieder geval vijf jaar door.’ Plannen genoeg, onder meer om het gebruik van de website te stimuleren. Ook wordt er ingezet op het maken van podcasts en webinars, een laagdrempelige manier om kennis op te doen volgens veel raadsleden. De tip die Van der Kamp andere provincies zou willen meegeven: ‘ Doe het samen als gemeenten en provin-

cie. En betrek, zoals nu in Gelderland ook gebeurt, de waterschappen erbij.’ Andere provincies, zoals Overijssel en Noord-Brabant, zijn ook geïnteresseerd in een opleidingsplatform. Zuid-Holland heeft sinds 2022 de Zuid-Holland Academie en in Zeeland is de Zeeuwse Academie gestart, met het motto Leren en ontwikkelen dicht bij huis. Precies zoals de Gelderland Academie voorstaat. ←

‘IK HAD GEWOON WAT MEDIATRAINING NODIG’

EVA DE MAN,

raadslid in Barneveld voor Pro’98 en leerkracht in het basisonderwijs ‘Dit is mijn eerste termijn als raadslid. Het was in het begin dan ook best lastig om thuis te raken op de verschillende beleidsterreinen. De belangrijkste vraag voor mijzelf was: hoe word ik een goede volksvertegenwoordiger? Ik hoorde over de Gelderland Academie tijdens een congres van VNG Gelderland en daarna heb ik in het cursusaanbod op de website naar interessante cursussen gezocht. In Barneveld hebben we een actieve lokale krant. Hoe ik ook mijn best deed en wat ik ook vertelde, het kwam nooit lekker in de krant te staan. Het lag niet aan mijn kennis, ik lees heel veel, maar ik had gewoon wat mediatraining nodig. ‘Uiteindelijk bleek dat maar een klein onderdeel van de curȺɐȺ ȺȯƵƧǞ˛Ƶǲ ǘǞƵȲȌɨƵȲ ǐǞȁǐ‫ ة‬ɨȌȌȲƊǶ ǘƵɈ ȺȌƧǞƊǶƵǿƵƮǞƊǐƵƦȲɐǞǲ voor raadsleden kwam aan bod. Dat stond niet helemaal duidelijk in de omschrijving, maar die tips kan ik ook heel goed gebruiken. Binnenkort is er een heisessie van onze partij en daar presenteer ik ons socialemediabeleid tot aan de volgende gemeenteraadsverkiezingen in 2026. Hoe zetten we het in, wat willen we ermee bereiken, hoe kunnen we de gezichten achter onze partij laten zien, wie pakt wat op? Zelf ben ik bijvoorbeeld heel handig met Instagram, mijn collega is dan weer opperhoofd LinkedIn. ‘De cursus had wat mij betreft wel wat inclusiever kunnen zijn. Zo werden er nogal stereotype voorbeelden gebruikt. Jammer, ik vind dat iedereen zich moet kunnen herkennen in de taal en inhoud die worden gebruikt.’

25 MAGAZINE

2023

'ĞŵĞĞŶƚĞ ŽĞƚŝŶĐŚĞŵ en BAM Wonen Ğ <ǁĞŬĞƌŝũͲtĞŝĚĞtĂůĚ Een natuurinclusieve woonwijk bouwen ŽĞƟŶĐŚĞŵ ĚŽĞƚ ŚĞƚ 'ĞŵĞĞŶƚĞ ŽĞƟŶĐŚĞŵ ŝƐ ĚĞ ƵŝƚĚĂŐŝŶŐ ĂĂŶŐĞŐĂĂŶ͗ ďŝŶŶĞŶ ǀŝũĨ ũĂĂƌ ĞĞŶ ŶĂƚƵƵƌŝŶĐůƵƐŝĞǀĞ ǁŝũŬ ŶĞĞƌǌĞƩĞŶ͕ ǀĂŶ ŝĚĞĞ ƚŽƚ ĞŶ ŵĞƚ ƌĞĂůŝƐĂƟĞ͘ EŝĞƵǁďŽƵǁƉƌŽũĞĐƚ Ğ <ǁĞŬĞƌŝũ ŝŶ ĚĞ ǁŝũŬ tŝũŶďĞƌŐĞŶ ĐŽŵďŝŶĞĞƌƚ ŵĞĞƌĚĞƌĞ ĚƵƵƌǌĂŵĞ ŝŶŝƟĂƟĞǀĞŶ͕ ǁĂĂƌďŝũ ǌŝũ ĚĞ ďĞƐƚĂĂŶĚĞ ŶĂƚƵƵƌ ŝŶƉĂƐƚ͘ Ž ŬƌŝũŐĞŶ ĂůůĞ ǁŽŶŝŶŐĞŶ ĞĞŶ ŐƌŽĞŶ ĚĂŬ ŽĨ ǌŽŶŶĞƉĂŶĞůĞŶ͘ sĂŶ ƟŶǇ ŚŽƵƐĞƐ ĞŶ ƐŽĐŝĂůĞ ŚƵƵƌǁŽŶŝŶŐĞŶ ƚŽƚ ĂĂŶ ǀƌŝũƐƚĂĂŶĚĞ ŬŽŽƉǁŽŶŝŶŐĞŶ͘ /ŶŐƌŝĚ >ĂŵďƌĞŐƚƐ͕ ǁĞƚŚŽƵĚĞƌ ďŝũ ŐĞŵĞĞŶƚĞ ŽĞƟŶĐŚĞŵ ŵĞƚ Ž͘Ă͘ ƌƵŝŵƚĞůŝũŬĞ ŽƌĚĞŶŝŶŐ ĞŶ ǀŽůŬƐŚƵŝƐǀĞƐƟŶŐ ŝŶ ŚĂĂƌ ƉŽƌƚĞĨĞƵŝůůĞ͗ ͚ Ğ <ǁĞŬĞƌŝũ ŝƐ ŶŝĞƚ ǌŽŵĂĂƌ ĞĞŶ ŶŝĞƵǁďŽƵǁƉƌŽũĞĐƚ͘ ,Ğƚ ŝƐ ĞĞŶ ƉƌĂĐŚƟŐ ǀŽŽƌďĞĞůĚ ǀĂŶ ŚŽĞ ĚƵƵƌǌĂĂŵŚĞŝĚ͕ ĐŝƌĐƵůĂƌŝƚĞŝƚ͕ ŶĂƚƵƵƌŝŶĐůƵƐŝǀŝƚĞŝƚ ĞŶ ůŽŬĂůĞ ƐĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐĞŶ ƐĂŵĞŶŬŽŵĞŶ͘ ,ŝĞƌŵĞĞ ĐƌĞģƌĞŶ ǁĞ ĞĞŶ ďĞƚĞƌĞ͕ ŐƌŽĞŶĞƌĞ ƚŽĞŬŽŵƐƚ ǀŽŽƌ ǌŽǁĞů ĚĞ ďĞǁŽŶĞƌƐ ĂůƐ ĚĞ ŶĂƚƵƵƌůŝũŬĞ ŽŵŐĞǀŝŶŐ͘ Ğ <ǁĞŬĞƌŝũ ŝƐ ĚĂŶ ŽŽŬ ĞĞŶ ďƌŽŶ ǀĂŶ ŝŶƐƉŝƌĂƟĞ ǀŽŽƌ ƐŽŽƌƚŐĞůŝũŬĞ ƉƌŽũĞĐƚĞŶ ŝŶ ŚĞĞů EĞĚĞƌůĂŶĚ ĞŶ ǌĞůĨƐ ĚĂĂƌďƵŝƚĞŶ͛͘ D tŽŶĞŶ ŵĂŐ ĞĞŶ ŐƌŽŽƚ ĚĞĞů ǀĂŶ Ěŝƚ ŝŶŶŽǀĂƟĞǀĞ ƉƌŽũĞĐƚ ďŽƵǁĞŶ ĞŶ ĚŽĞƚ ĚĂƚ ŽŶĚĞƌ ĚĞ ŶĂĂŵ tĞŝĚĞtĂůĚ͘ >ĞĞŶĚĞƌƚ ĚĞŶ ,ĞŝũĞƌ͕ ĚŝƌĞĐƚĞƵƌ ǀĂŶ D tŽŶĞŶ͗ ͚tĞŝĚĞtĂůĚ ŝƐ ŵĞĞƌ ĚĂŶ ĂůůĞĞŶ ĚĞ ĐŽŶƐƚƌƵĐƟĞ ǀĂŶ ĚƵƵƌǌĂŵĞ ǁŽŶŝŶŐĞŶ͘ ,Ğƚ ŝƐ ĞĞŶ ĂŵďŝƟĞƵǌĞ ǀŝƐŝĞ ŽƉ ŚŽĞ ĚĞ ŐĞďŽƵǁĚĞ ĞŶ ŶĂƚƵƵƌůŝũŬĞ ŽŵŐĞǀŝŶŐ ƐĂŵĞŶŐĂĂŶ͕ ƚĞƌǁŝũů ŚĞƚ ůŽŬĂůĞ ĞŶ ƌĞŐŝŽŶĂůĞ ŐĞŵĞĞŶƐĐŚĂƉƉĞŶ ďĞƚƌĞŬƚ ĞŶ ǀĞƌƐƚĞƌŬƚ͘ /Ŷ Ěŝƚ ƉƌŽũĞĐƚ ǌŝĞŶ ǁŝũ ŶĂŵĞůŝũŬ ĞĞŶ ďĞůĂŶŐƌŝũŬĞ ƌŽů ǀŽŽƌ ůŽŬĂůĞ ĞŶ ƌĞŐŝŽŶĂůĞ ďŽĞƌĞŶ͘ ŝũ ǀĞƌďŽƵǁĞŶ ĚĞ ďŝŽďĂƐĞĚ ŵĂƚĞƌŝĂůĞŶ ĚŝĞ ǁŝũ ŐĞďƌƵŝŬĞŶ ŝŶ ŽŶǌĞ ŽǀĞƌǁĞŐĞŶĚ ŚŽƵƚĞŶ ǁŽŶŝŶŐĞŶ͛͘ EĂƌĚ ǀĞƌĚŝũ͕ ƉƌŽũĞĐƚůĞŝĚĞƌ ǀĂŶ ŐĞŵĞĞŶƚĞ ŽĞƟŶĐŚĞŵ͕ ŚĞĞŌ ĞĞŶ ƟƉ ǀŽŽƌ ŐĞŵĞĞŶƚĞŶ ŵĞƚ ĞĞŶ ƐŽŽƌƚŐĞůŝũŬĞ ĂŵďŝƟĞ͗ ͚ ĞĚĞŶŬ ĐƌĞĂƟĞǀĞ ŝĚĞĞģŶ ĞŶ ǀĞƌƚĂĂů ĚĞǌĞ ŝŶ ĞĞŶ ĂŵďŝƟĞƵǌĞ ƵŝƚǀƌĂĂŐ͘ ĞƉĞƌŬ ũĞǌĞůĨ ŶŝĞƚ ĚŽŽƌ ĂůůĞĞŶ ƚĞ ŬŝũŬĞŶ ŶĂĂƌ ĚĞ ƐƚĂŶĚĂĂƌĚĞŶ͘ ƌĞŶŐ ĚĞ ĂŵďŝƟĞ ŽǀĞƌ ŽƉ ŵĂƌŬƚƉĂƌƟũĞŶ ĠŶ ŽƉ ƚŽĞŬŽŵƐƟŐĞ ďĞǁŽŶĞƌƐ͘ ůŝũĨ ĚĞǌĞ ĂŵďŝƟĞ ƵŝƚĚƌĂŐĞŶ͘ Ž ŝƐ ŶĂƚƵƵƌŝŶĐůƵƐŝĞĨ ǁŽŶĞŶ ŶŝĞƚ ĂůůĞĞŶ ǀŽŽƌ ĚĞ ŚĂƉƉǇ ĨĞǁ͕ ŵĂĂƌ ǀŽŽƌ ŝĞĚĞƌĞĞŶ͛͘ DĞĞƌ ǁĞƚĞŶ͍ EĞĞŵ ĐŽŶƚĂĐƚ ŽƉ ŵĞƚ ƉƌŽũĞĐƚůĞŝĚĞƌ ǀĂŶ ŐĞŵĞĞŶƚĞ ŽĞƟŶĐŚĞŵ EĂƌĚ ǀĞƌĚŝũ ǀŝĂ Ŷ͘ĞǀĞƌĚŝũΛĚŽĞƟŶĐŚĞŵ͘Ŷů ŽĨ ŵĞƚ ŽŵŵĞƌĐŝĞĞů DĂŶĂŐĞƌ ǀĂŶ D tŽŶĞŶ ŶŐĞůĂ sŽƌƐƐĞůŵĂŶ ǀŝĂ ĂŶŐĞůĂ͘ǀŽƌƐƐĞůŵĂŶΛďĂŵ͘ĐŽŵ͘

BEELD: DIMITRY DE BRUIN

CIJFERS IN BEELD

HET LANGDURIG ZIEKTEVERZUIM BIJ GEMEENTEN NEEMT AL JAREN TOE, BLIJKT UIT ONDERZOEK VAN A&O FONDS. DE STIJGING KOMT ONDER MEER DOOR WERKDRUK EN STRESS. BRON: A&O FONDS GEMEENTEN

2023 % 8

GEMIDDELD ZIEKTEVERZUIM

2023 (1e helft)

‫ ׃ة׆‬%

BIJ GEMEENTEN Van 2018 t/m 2023, per type verzuim

6 Grootste stijging bij extra lang verzuim (meer dan 365 dagen) Lang verzuim (43 t/m 365 kalenderdagen)

Middellang verzuim (8 t/m 42 kalenderdagen) Kort verzuim (maximaal 7 kalenderdagen)

LANDELIJK Organisaties met meer dan honderd medewerkers

2023 (1e helft)

‫ׁة׆‬

2023 (1e helft) OPENBAAR BESTUUR Totaal in 2023

2018

2019

2020

2021

2022

2023 (1e helft)

À §ّ‫ ׅ‬ª0(0y0y m yJ ß0ªðÇXw Eerste helft 2023

Werkdruk en stress

‫׈ׅ‬

Fysieke en fysiologische aandoeningen

LANDELIJK Alle organisaties, totaal in 2023

‫ׁة׆‬

48 %

42 %

19 %

Privéomstandigheden

Andere psychische klachten

Coronagerelateerde ziekten, zoals long covid / post-covid

‫ׄةׅ‬

TEKST: LEO MUDDE

VNG BESTUURDERSDAG

Terug naar

de kern en de eenvoud

HOE ZIET GOED LOKAAL BESTUUR ERUIT? HET IS EEN VAN DE THEMA’S VAN DE VNG BESTUURDERSDAG. TWEE MENSEN UIT DE PRAKTIJK NEMEN VAST EEN VOORSCHOT. INA SJERPS EN PHILIP VAN VELLER ZIJN HET OVER ÉÉN DING EENS: ‘DE EERSTE OVERHEID’ MOET WEER TERUG OP DE AGENDA.

MAGAZINE

2023

Ina Sjerps burgemeester Harlingen

raag aan ChatGPT hoe een goed lokaal bestuur eruit moet zien en criteria als transparante besluitvorming, participatie van burgers, efficiënte dienstverlening, integer, samenwerking en partnerschap, duurzaam en innovatief rollen over het beeldscherm. Het zal veel bestuurders bekend in de oren klinken. Op de Bestuurdersdag van de VNG, 1 december in Utrecht, is een van de deelsessies gewijd aan de vraag hoe goed lokaal bestuur in de praktijk moet uitwerken in een steeds complexer wordende omgeving met grote uitdagingen. In de discussie worden heilige huisjes niet gespaard, belooft het programma: horen alle taken waarmee gemeenten worden geconfronteerd wel op hun bordje? Waarom is alles opgeknipt in diffuse ketens en samenwerkingsverbanden? Hoe krijgen we de eenvoud weer terug, voor de gemeente en voor haar inwoners?

EERSTE OVERHEID

Bij de term ‘goed lokaal bestuur’ denkt Philip van Veller direct aan ‘de eerste overheid’. Van Veller, wethouder (VVD) in LeidschendamVoorburg, vindt het jammer dat die term in de vergetelheid is geraakt. ‘We hadden met dat verhaal over de gemeente als eerste overheid een prachtig verhaal. Daar zat echt een gevoel van betrokkenheid bij de

inwoners achter, en de ambitie om vanuit die gedachte echt betekenisvol voor hen te kunnen zijn. Het was de grondgedachte achter de decentralisaties: als we iets voor de inwoners wilden betekenen, moesten die nieuwe taken dicht bij hen georganiseerd zijn. Over die eerste overheid hoor ik nu bijna niets meer. Het verhaal is in de schaduw komen te staan van de discussies over geld. We willen geld om dingen te doen die we moeten doen, maar waaróm we het willen, vanuit een visie van de gemeenten, dat zit er nu niet zo sterk meer in.’ TIJDSGEWRICHT

Waar het weer over zou moeten gaan is de vraag: wat is nou de gemeente in dit tijdsgewricht?

Philip van Veller: ‘ Het moet gaan over de taken die gemeenten echt dicht bij de inwoners kunnen doen.’

Van Veller: ‘Wat is goed lokaal bestuur? Dat zijn drie elementen waarover we moeten nadenken: wat is goed, wat is lokaal, en wat is bestuur? Daar zitten werelden achter.’ SCHAAL

Zelfs een schijnbaar eenduidig begrip als ‘lokaal’ is minder simpel dan het lijkt. ‘Gemeenten zijn per definitie lokaal, maar wat is de schaal van lokaal? We zien schaalvergroting van taken en soms ook van publieke waarden, ook in regionale zin. Maar lokaal kan ook schaalverkleining betekenen, als de gemeentelijke schaal te groot is. Dan krijg je wijk- en dorpsaanpakken. Dus dat hele fenomeen lokaal moet je ook vertalen.’ Volgens Van Veller ontwikkelen gemeenten zich steeds meer als uitvoeringskantoor van de rijksoverheid. Maar de discussie moet gaan over wat een goed bestuur aan de onderkant is, voor de inwoners. ‘De Raad voor het Openbaar Bestuur kwam vorig jaar met het rapport over de overheid die haar gezag moest herwinnen. Dat gaat natuurlijk ook over het lokaal bestuur. Zijn wij nog wel in staat om te besturen?’

als dat niet zo is, dat het rijk daar dan iets aan moet doen.’

GEMEENTERAAD

MAGAZINE

Als het aan hem ligt, moet de discussie over een goed lokaal bestuur zich concentreren op de taken die gemeenten ook echt dicht bij de inwoners kunnen doen. ‘We zitten nu met te veel taken die we wel doen, maar die eigenlijk helemaal niet lokaal zijn of in heel Nederland hetzelfde zijn. Dan denk ik: waarom zouden we iets überhaupt moeten doen als er in de gemeenteraad geen afwegingen kunnen worden gemaakt? Dan is er geen sprake meer van lokaal bestuur en daar zou je eigenlijk weg van moeten blijven.’ Een concreet voorbeeld heeft hij ook: ‘Neem het controleren van energielabels van kantoren, die taak is pas nog naar ons toe gekomen. Mijn gemeenteraad heeft daar niet om gevraagd, de wet over die energielabels hebben wij ook niet verzonnen. Maar wij moeten het wel, via onze omgevingsdienst, uitvoeren. Dat kost mij 57.000 euro, wat ik zelf moet bijplussen, want ik krijg daar geen vergoeding voor vanuit het

2023

Philip van Veller wethouder LeidschendamVoorburg

FRANSE TOESTANDEN

Zet de trend van gemeenten die meer en meer het uitvoeringsloket van het rijk worden door, dan dreigen Franse toestanden met gemeenten die weinig of niets meer te vertellen hebben. Van Veller: ‘Lokale media doen er veel minder toe dan vroeger. Doordat mensen vooral afgaan op wat de landelijke media brengen, ontstaat vanzelf de gedachte dat alles in Nederland eigenlijk overal hetzelfde moet zijn. En

‘Dit is een

complete uitholling van het bestuur’

‘Niemand is meer eindverantwoordelijk voor het resultaat’ rijk. Hoe leg ik dat uit aan de gemeenteraad? Dit is een complete uitholling van het bestuur.’ NABIJHEID

30 MAGAZINE

2023

In Harlingen deelt burgemeester Ina Sjerps de mening van Van Veller dat een goed lokaal bestuur zich dicht bij de inwoners hoort af te spelen. Daarom is ze ook zo blij met de schaal van Harlingen, zo’n 16.000 inwoners, waar ze wordt aangesproken in de winkelstraat waar iedereen komt, waar ze nog elk zestigjarig huwelijk kan bezoeken en alle sportclubs en de scouting kent. Die nabijheid is essentieel voor goed lokaal bestuur, volgens Sjerps. Herkenbaar, dicht bij de inwoners. De burgemeester maakt zich daarom zorgen over de toegenomen rol van regionale samenwerking, vooral in het sociaal domein. ‘Daardoor wordt de zorg voor onze kwetsbare inwoners weggeorganiseerd van de gemeente, wordt de democratische legitimatie verzwakt en is niemand meer eindverantwoordelijk voor het resultaat. ‘Daarmee hangt mijn tweede zorg samen: de ketensamenwerking. De bestuurskunde heeft ons de afgelopen decennia geleerd dat ambtenaren, dat organisaties allemaal een eigen rol, taak of bevoegdheid hebben waar ze verantwoordelijk voor zijn. Doordat we nu met veel verschillende instanties samenwerken, is iedereen verantwoordelijk voor zijn eigen schakel van de keten. Dat betekent dat niemand verantwoordelijk is voor het eindresultaat. Waardoor, als het misgaat, iedereen z’n handen in onschuld kan wassen en naar een ander kan wijzen. Dat zie je bijvoorbeeld bij de toeslagenaffaire.’ VRAGEN OM PROBLEMEN

Een omgevingsdienst opschalen, of de brandweer: prima. ‘Maar bij de decentralisatie van het zorgdomein heeft het rijk de gemeente nooit helemaal vertrouwd. Dus werden er gelijktijdig regels meegegeven waaraan gemeenten moesten voldoen, en ze moesten gaan samenwerken. Steeds in verschillende verbanden, de

meeste gemeenten hebben tientallen samenwerkingsverbanden. Het mantra was en is dat gemeenten het niet zelf kunnen. Maar waar is die stelling bewezen? Door het sociaal domein op te knippen en op te schalen vraag je om problemen, want al die organisaties doen een stukje van de zorg voor onze inwoners en weten van elkaar niet wat ze doen. Het gevolg is dat onze meest kwetsbare inwoners te maken krijgen met een baaierd aan organisaties die allemaal een stukje van de hulpverlening voor hun rekening nemen. En als het dan te ingewikkeld wordt maken we een nieuwe organisatie die dat weer moet coördineren. Mensen kunnen rustig verdrinken in de ellende, zonder dat één persoon of één organisatie daarvoor eindverantwoordelijk is.’ STOFKAM

Als de discussie over goed lokaal bestuur érgens over moet gaan, dan is het: meer eenvoud en meer nabijheid. Sjerps: ‘Gemeenten zijn nu veel tijd kwijt aan het vergaderen in al die samenwerkingsconstructies. Die tijd kun je niet besteden aan persoonlijk contact met burgers, en dat is wel waar onze inwoners vaak behoefte aan hebben. Ik zeg niet dat we alle regionale samenwerking moeten opheffen, maar er moet wel een stofkam doorheen. Wij waren toch die eerste overheid, wij stonden toch het dichtst bij de burger? Door steeds op te schalen en in steeds meer verbanden te werken kunnen we dat niet meer waarmaken.’ Kortere ketens, minder ketens vooral. Meer zelf weer verantwoordelijk worden voor het resultaat. Dat zou niet alleen moeten gelden voor bestuurders, maar ook voor ambtenaren, zegt Sjerps. ‘De les van de toeslagenaffaire is volgens mij dat ambtenaren niet alleen verantwoordelijk horen te zijn voor hun eigen deel van de keten, maar ook voor het maatschappelijk resultaat. Als je ziet dat de politieke besluitvorming echt groot onrecht aanricht, dan moet je je mond opendoen. Zelfs als dat je carrière kan schaden, ja. De moraal en de ethiek moeten terug in de ambtelijke professie en het bestuur.’ ←

De Bestuurdersdag en de Najaars-ALV van de VNG vinden plaats op 1 december in Utrecht. Voor meer informatie over het programma en inschrijving: bestuurdersdag. vngconnect.nl.

Martijn van der Steen Co-decaan NSOB en

COLUMN

bijzonder hoogleraar EUR steen@nsob.nl

WEERBAAR BESTUUR

olitiek is niet voor bange mensen, zo luidt een bekende tegeltjeswijsheid. Politici moeten impopulaire besluiten nemen. Dan stappen lokale politici naar voren en gaat het er in de raad hard aan toe. Maar die strijd wordt dan wel met politieke middelen gestreden. De realiteit is al een tijdje anders. Politici hebben meer dan ooit te vrezen. In een recente rondgang langs lokale politici viel mij op onder welke druk zij werken. We kennen het stereotype van agressieve figuren in de stad, die na een onwelgevallig besluit verhaal halen. Dat zijn serieuze incidenten, maar wat mij raakte is dat raadsleden daar met een bijna nostalgisch verlangen over praten: ‘Waar is die tijd gebleven?’ Eerst kwam de dreiging van ondermijnende criminaliteit. Hier hebben vooral burgemeesters mee te maken, omdat zij met hun bevoegdheden verstorende acties ondernemen. Ik sprak een burgemeester bij wie tot twee keer toe was ingebroken. Niet voor buit, maar als boodschap: we weten waar je kinderen zijn. Het is een ontwikkeling die we nooit normaal mogen vinden. Maar lokale politici vertellen dat er wél iets bijgekomen is. Ze zijn steeds indringender het object van online haat, spot en op verzonnen feiten en zelfgebakken deskundigheid gebaseerde extreme kritiek. Ze worden ontmenselijkt tot exponenten van een kwaad en als tegenstander van de échte lokale gemeenschap. Als deel van een complot, gericht op het onleefbaar maken van een goed lokaal leven. Luidruchtige kritiek is niet nieuw, maar de online haat tegen de politiek is écht een nieuwe fase ingegaan: de politicus wordt met naam, en meestal een ontmenselijkende bijnaam, als bedreiging voor het goede leven aangeduid. Het is een giftig pad dat niemand ontziet en de lokale democratie in de kern bedreigt. Ook voor wie het niet zelf betreft. Het is een golf van drek waarin uiteindelijk de gehele lokale politiek verdrinkt, niet alleen de politici die toevallig nu worden besmeurd. Lokale politici incasseren het deemoedig en dapper, maar dat betekent niet dat we de grenzen niet moeten bewaken. Zelfmatiging, een dikke huid en ‘even slikken’ zijn niet de oplossing voor online haat en ontmenselijking. De politieke gemeenschap moet opkomen voor haar leden. Politici kunnen voorleven dat ze hun meningsverschillen in de politieke arena uitvechten en niet daarbuiten. Ze kunnen hun achterbannen en bekenden aanspreken op wat ze online uitspoken; en ophouden met het aanjagen ervan. Burgemeesters kunnen zich hardmaken voor de bescherming van lokale politici, ook als dat buiten hun formele gezichtsveld plaatsvindt. De rijksoverheid kan krachtiger optreden tegen online haat tegen lokale politici. Ter bescherming van de politici van nu én die van morgen. Politiek is niet voor bange mensen, maar lokale politiek verdient dappere en krachtige beschermers. ←

HET IS EEN GOLF VAN DREK WAARIN DE LOKALE POLITIEK VERDRINKT

31 MAGAZINE

2023

BETOOG

JAAP VAN VEEN

Bofkontjesregeling voor kleinere afvalberg Met een subsidieregeling voor wasbare luiers hoopt Heerenveen de afvalberg fors te verminderen. De regeling draagt bij aan de ambitie om in 2050 klimaatneutraal te zijn, schrijft wethouder Jaap van Veen. 32 MAGAZINE

2023

oe kun je inwoners stimuleren om minder afval te produceren? Een financiële prikkel door inwoners per kilo afval te laten betalen, werkt in onze gemeente goed. Maar daarmee belast je jonge gezinnen met kinderen in de luiers behoorlijk, want luiers zorgen nu eenmaal voor een aanzienlijk gewicht in de afvalbak.

BOFKONTJESREGELING

Met een subsidie voor wasbare luiers, onze zogenoemde ‘Bofkontjesregeling’, hopen wij ouders te stimuleren om de overstap te maken naar een milieuvriendelijk alternatief.

Uiteindelijk zijn de ouders de echte bofkontjes

Wasbare luiers hebben een oubollig imago, maar de moderne versies hebben nog maar weinig overeenkomsten met de katoenen luiers die onze (groot) ouders gebruikten. Integendeel, ze lijken veel meer op de huidige wegwerpluiers, compleet met handige klittenbandsluitingen. Alleen zijn ze gemaakt van textiel. Onderzoek toont bovendien aan dat kinderen met wasbare luiers gemiddeld een jaar eerder zindelijk zijn. Uiteindelijk zijn de ouders dus de echte bofkontjes van deze regeling. ZEVENTIG PAKKETTEN

De regeling werkt eenvoudig. Om gebruik te maken van de Bofkontjessubsidie kopen ouders een compleet pakket met kwaliteitsluiers voor de gehele luierperiode uit de ‘Kant en Klaartje-serie’ van leverancier Kaatje Katoen. De prijs voor een pakket is circa 1.000 euro, afhankelijk van het gekozen type luiers. Vanuit de gemeente dragen we 500 euro per pakket bij. De subsidiepot bedraagt 35.000 euro, daarmee kunnen we subsidie geven voor zeventig pakketten. Het mooie daarbij is dat deelnemers door Kaatje Katoen deskundig worden begeleid bij de overstap naar

Schrijf ook een betoog voor VNG Magazine: redactie@vngmagazine.nl

33 Beeld: Alex de Haan/Persbureau Noordoost MAGAZINE

2023

wasbare luiers. Dit begint al tijdens informatiebijeenkomsten waar geïnteresseerde ouders vrijblijvend kunnen beoordelen of wasbare luiers bij hen passen. REKENSOMMETJE

Wat interessanter is, is wat het oplevert. Met de overstap naar wasbare luiers besparen ouders veel geld voor aanschaf en afvalverwerking van wegwerpluiers. Het rekensommetje is niet heel ingewikkeld; een kind verbruikt gemiddeld ongeveer 5.500 wegwerpluiers. Uitgaande van een gemiddeld wegwerpgewicht van 250 gram per luier, bespaar je met het gebruik van wasbare luiers in totaal al 500 euro aan afvalkosten. Daarnaast bespaar je de aanschafkosten van wegwerpluiers, wat volgens het Nibud ongeveer 35 euro per maand is. Met het gebruik van wasbare billendoekjes kan het voordeel nog verder oplopen.

Wasbare luiers zijn een prachtig voorbeeld van afvalpreventie

AFVALBERG

zorgt voor minder gewicht in de afvalbak en dat is beter voor het milieu. Want: hoe minder afval, hoe beter. De Bofkontjesregeling draagt daarmee bij aan de ambitie van de gemeente Heerenveen om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Dan nog even terug naar Kaatje Katoen. De keuze voor deze leverancier is een zeer bewuste keuze. Kaatje Katoen hecht namelijk veel waarde aan de kwaliteit van hun producten en aan de wijze waarop deze geproduceerd worden. ←

Een flinke besparing dus voor de ouders. Maar het uiteindelijke doel van de regeling is het verminderen van de afvalberg. Wasbare luiers zijn een prachtig voorbeeld van afvalpreventie. Het gebruik hiervan

Jaap van Veen (VVD) is wethouder in Heerenveen. Hij heeft onder meer het onderwerp afval in portefeuille.

PERSONALIA OVERLEDEN Het Bloemendaalse raadslid Albertine ZoetmulderSanders is op 12 november op 54-jarige leeftijd overleden. Ze was al langere tijd ziek. Zoetmulder (VVD) was bijna 22 jaar lid van de gemeenteraad van Bloemendaal, sinds 2018 was ze fractievoorzitter.

GEMEENTEN

OVERSTAP

34 MAGAZINE

2023

Enno Koops Enno Koops stapt over van de rijksoverheid, waar hij zich het afgelopen jaar bezighield met de verantwoording van de coronaaanpak, naar de gemeente Hoeksche Waard.

Vanwaar deze overstap? ‘Bij het rijk heb ik mooie vaardigheden opgedaan tijdens verschillende interessante opdrachten. Maar die vaardigheden had ik allemaal op een verschillend moment nodig. Bij de gemeente kan en moet ik ze soms allemaal tegelijk gebruiken. Dan gaat het om het snappen hoe je moet omgaan met bestuurlijke kwesties, maar ook wat de vraagstukken in de uitvoering zijn. Bij de gemeente kun je al die vaardigheden op een heel andere manier inzetten. Bij de gemeente is de connectie tussen de hoge bestuurlijkpolitieke vraagstukken en de impact op de uitvoering veel directer dan bij het rijk. Als gemeentesecretaris mag ik me druk maken over hoe we met de organisatie kunnen doen wat de gemeente nodig heeft, je hebt een belangrijke scharnierfunctie. Dat sprak me aan. Ik ga dus niet weg bij het rijk omdat ik weg wil, maar omdat ik het fijn vind om me op een andere manier in te zetten.’

Wat heeft u geleerd?

‘Ik heb de laatste paar jaar veel ingewikkelde klussen mogen doen. De belangrijkste les daarbij: je moet altijd duidelijk zijn. Als het minder leuk is, maar ook als het wel leuk is. Soms wordt weleens vergeten te zeggen dat dingen ook goed gaan. Maar het is ook moeilijk om dingen aan de orde te stellen. Dat moet je op tijd doen. En je moet de juiste verwachtingen scheppen.’

Wat gaat u missen?

‘Ik werkte bij het rijk in een veld dat ik heel goed ken. Gelukkig had ik er altijd aanspreekpunten; mensen die ik even kon bellen als ik vastliep. Die vertrouwde omgeving laat ik achter. In Hoeksche Waard is mijn hoofddoel de komende tijd om de organisatie te leren kennen, en de gemeente zelf. Ik heb er ongelooflijk veel zin in.’ (RvdD) ←

Mirjam Visscher start op 8 januari 2024 als gemeentesecretaris van Nissewaard. Ze volgt Marc Weerts op, die per 1 september gemeentesecretaris van Westland werd. Visscher is sinds 2019 directeur Regio en Ruimte bij het ministerie van EZK. Ze heeft meer dan twintig jaar werkervaring bij de (semi-)overheid. Zo was ze onder meer actief als manager economie, cultuur, wonen en duurzaamheid bij de gemeente Leiden, hoofd Strategie en Staf bij het InnovationQuarter (de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij Zuid-Holland) en als senior beleidsadviseur Economie bij de provincie Zuid-Holland. Derkje Veurink is met ingang van 2 november benoemd tot gemeentesecretaris van Velsen. Tot dat moment was ze daar directeur en eerste locosecretaris. Ze werkt sinds 2015 bij de gemeente Velsen. Veurink is de opvolger van Koen Radstake, die aan de slag ging als interimdirecteur bij de gemeente Haarlem.

redactie@vngmagazine.nl

Het college van B en W van Nijkerk heeft op 7 november besloten Johan de Jager te benoemen als gemeentesecretaris. Hij is sinds eind mei 2023 al interim-gemeentesecretaris, als opvolger van Dick van Huizen, die naar Oostzaan ging. De Jager werkte voor zijn komst naar Nijkerk bij diverse gemeenten als (interim-)gemeentesecretaris.

ÇªJ0w00²À0ª²ّ VACATURES Geïnteresseerden in het

burgemeestersambt van Sint-Michielsgestel (circa 30.200 inwoners), vacant sinds 1 oktober 2023, kunnen daarnaar solliciteren. Het salaris bedraagt 9.360,34 euro bruto per ǿƊƊȁƮ‫( خ‬Ƶ ȯȲȌ˛ ƵǶȺƧǘƵɈȺ kan worden aangevraagd via burgemeestersaangelegenheden@brabant.nl of tel. 06-52794333 / 06-18303119. Sollicitaties vóór 4 december sturen naar de CdK in de provincie Noord-Brabant. Het is mogelijk om te solliciteren naar het burgemees-

tersambt van Zwijndrecht (circa 45.100 inwoners), vacant sinds 8 maart 2023. Het salaris bedraagt 10.141,29 euro bruto per ǿƊƊȁƮ‫( خ‬Ƶ ȯȲȌ˛ ƵǶȺƧǘƵɈȺ staat op zuid-holland.nl/ sollicitatieburgemeester. Sollicitaties vóór 5 december sturen naar de CdK in de provincie Zuid-Holland. De burgemeestersvacature van Westerveld (circa 19.900 inwoners), vacant per 15 mei 2024, is opengesteld. Het salaris is 8.616,91 euro bruto per maand. De ȯȲȌ˛ ƵǶȺƧǘƵɈȺ Ƶȁ ƊȁƮƵȲƵ

informatie is te vinden op bit.ly/vacaturewesterveld. Sollicitaties vóór 7 december sturen naar de CdK in de provincie Drenthe. Belangstellenden kunnen solliciteren naar het burgemeestersambt van Almelo (circa 74.000 inwoners), vacant sinds 1 november 2023. Het salaris bedraagt 10.989,18 euro bruto per ǿƊƊȁƮ‫( خ‬Ƶ ȯȲȌ˛ ƵǶȺƧǘƵɈȺ staat op werkenbijoverijssel.nl/burgemeesteralmelo. Sollicitaties vóór 8 december sturen naar de CdK in de provincie Overijssel.

Ingezonden mededeling

35 MAGAZINE

2023

Ons aanbod Met Andere Ogen Doen-dag 24 november Fort Voordorp, Groenekan

Laat u inspireren door onze opleidingen en congressen Om welk vakgebied het ook gaat: als geen ander weten we hoe complex de inhoud van beleid en weten regelgeving kan zijn. Kom daarom naar een van onze inspirerende en verdiepende congressen.Voor heldere en praktische handvatten én om vakgenoten uit het hele land te ontmoeten.

Ons hele aanbod vindt u op vngconnect.nl

}ÀiÃ i ii Ìiw > V l ÓäÓÎ 27 november Orpheus, Apeldoorn Leerlingenvervoer 29 november Webinar VNG Bestuurdersdag en ALV 1 december Jaarbeurs, Utrecht Gemeentelijk Grondstoffencongres Ó£ >>ÀÌ ÓäÓ{ Hart van Holland, Nijkerk

NET UIT

Mis- en desinformatie Feiten zijn geen feiten meer. Die constatering doet politicoloog Harmen Binnema (Universiteit Utrecht) in het nieuwe jaarboek van ƮƵ ßƵȲƵȁǞǐǞȁǐ ɨƊȁ JȲǞǏ˛ ƵȲȺ‫ خ‬

op, stelt het openbaar bestuur voor een uitdaging. Griffiers spelen een belangrijke rol in de informatievoorziening, en een sterk bewustzijn van de dynamiek op sociale media is daarbij cruciaal. Maike Popma, bij VNG Realisatie actief als adviseur op het gebied van digitale ethiek, beschrijft in haar bijdrage de risico’s van AI-tools die misbruikt kunnen worden om mis- en desinformatie te verspreiden. En ‘trollenbestrijder’ Robert van der Noordaa bepleit dat gemeenten beleid moeten maken om beter met nepnieuws om te gaan.

De omgang met mis- en desinformatie plaatst griffiers en raden voor nieuwe vragen, want raadsleden kunnen onbedoeld beïnvloed worden door valse informatie, of deze zelf verspreiden. In de bundel komt zowel de impact van fake news op de samenleving aan bod, met verstoringen van de openbare orde als gevolg, als de omgang met desinformatie in de lokale politiek zelf. De veranderende mediaomgeving, merkt onderzoeker Rens Vliegenthart (WUR)

Informatie, desinformatie en misinformatie. hƊƊȲƦȌƵǲ ßƵȲƵȁǞǐǞȁǐ ɨƊȁ JȲǞǏ˸ ƵȲȺ ‫ىמםכם‬ JȲƊɈǞȺ ɈƵ ƮȌɩȁǶȌƊƮƵȁ Ȍȯ ǐȲǞǏ˛ ƵȲȺ‫خ‬ȁǶ‫خ‬

MAGAZINE

2023

Regievoeren

Particibeter

Het is een opkomende term binnen de publieke sector: regievoeren. Maar hoe doe je dat?

In de energietransitie zijn participatietrajecten nooit ver weg.

Organisatieadviseur Hans Licht gaat in zijn nieuwe boek in op deze vraag. Zijn conclusie: regievoeren is geen vak, maar een kunst, of zelfs een levensovertuiging. Want regievoering vraagt macht, maar de basis van die macht rust niet meer op het recht van de sterkste, betoogt hij.

Welke rol speel je als raadslid in zulke trajecten? En hoe start je zo’n traject eigenlijk? In de podcast Particibeter, gepresenteerd door Bas Westerweel en Maya van der Steenhoven, wordt besproken hoe participatie in Nederland beter kan, met name in de energietransitie.

Hans Licht, Het geheim van re-

Podcast Particibeter, te beluisteren via particibeter.nl, Spotify en

gievoeren. New

andere platforms.

Governance in het publieke domein, Scriptum, € 29,50.

TEKST: RUTGER VAN DEN DIKKENBERG | BEELD: MARTINE SPRANGERS

RAAD & WERK

Renate van der Giessen RAAD WESTLAND VERSTANDIG, WESTLAND WERK BEGELEIDER MENSEN MET EEN BEPERKING ‘Middin is een zorgorganisatie voor mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking en niet-aangeboren hersenletsel. Ik werk nu op een werken leerlocatie, waar ik de groep begeleid die zich bezighoudt met dienstverlening. We werken op onze locatie aan opdrachten, maar gaan ook naar opdrachtgevers toe. Dat is soms wel een beetje spannend, maar voor ons een goede manier om te laten zien dat deze mensen op hun eigen niveau

kunnen meedoen. Ze ontpoppen zich er inmiddels als volwaardige collega’s, dat is leuk om te zien. In de politiek wil ik ook laten zien dat iedereen ertoe doet. We zeggen: het burgerbelang komt voor het gemeentebelang. De politiek is soms stroperig. Wij vinden juist dat je heel benaderbaar moet zijn, en niet op afstand staan. Niet lullen, maar poetsen. Dat spreekt me wel aan.’

TEKST: PAUL VAN DER ZWAN

AMATEURVOETBAL

Zelfs het

veld

was niet meer

heilig

38 MAGAZINE

2023

OM RELLEN IN DE TOP VAN HET AMATEURVOETBAL À0 ß ªّ KOMEN, NEMEN GEMEENTEN SOMS INGRIJPENDE MAATREGELEN. MAAR OM DAT VOETBAL VEILIG TE HOUDEN, MOETEN ZIJ BETER TOEGERUST WORDEN, VINDEN DE BURGEMEESTERS VAN KATWIJK EN BUNSCHOTEN. MAATREGELEN ROND HET BETAALD VOETBAL ZIEN ZIJ ALS VOORBEELD.

lauw Witte Narren tegen Kattuk Noord. Inwoners van Katwijk likken hun vingers af bij dit affiche van de plaatselijke derby tussen Quick Boys en Katwijk in de tweede divisie van het amateurvoetbal. De ludieke bijnamen veronderstellen wellicht gezelligheid en saamhorigheid. Maar bij onderlinge wedstrijden is het menens. Te erg menens, blijkens de rellen waarmee de derby’s de laatste jaren gepaard gingen. Met als dieptepunt het duel in maart 2022. Burgemeester Cornelis Visser: ‘Toen gingen ongeveer honderd supporters op het veld met elkaar op de vuist. Dat was de druppel die de emmer deed overlopen.’ Visser stelde daarom voor het seizoen 2022-2023 en het huidige voetbalseizoen een verbod in voor uitpubliek bij de Katwijkse derby. De Katwijkse burgemeester kon bijna niet anders. Hoewel er tevoren veelvuldig overleg was tussen de gemeente, de politie, het Openbaar Ministerie en de clubs, ging het toch mis. Het duel was al vervroegd naar 13.30 uur, zodat supporters minder tijd hadden om in te drinken. Quick Boys had op de tribune een fysieke scheiding aangebracht tussen de vakken van beide supportersgroepen met daarlangs een zwart doek en ertussen ook nog een leeg vak. Supporters van de beide kemphanen

konden elkaar niet bereiken via de tribune. Wel op het veld. Visser: ‘Een omslag, tot dat moment was het veld heilig.’ TRIEST

Het publiek bij de derby bestaat grotendeels uit echte Katwijkers, zegt Visser. ‘Degenen die zich goed gedragen zijn nu de dupe. Dat is natuurlijk triest.’ Desondanks bevallen derby’s zonder uitpubliek volgens Visser goed. De gemeente houdt bij risicowedstrijden in de tweede en derde divisie nog steeds vooroverleg met de politie en clubs. Daarbij worden de risico’s in kaart gebracht en afspraken gemaakt wie welke maatregelen neemt. ‘Er zijn soms nog

De derby tussen Quick Boys en Katwijk in maart 2022.

kleine schermutselingen rond de wedstrijden, maar geen massale vechtpartijen meer.’ Het nieuwe regime voor uitsupporters, dat ook geldt voor regiogenoot Rijnsburgse Boys en tot voor kort voor wedstrijden tegen Spakenburg, scheelt niet alleen een hoop geweld, maar ook veel geld. Op wedstrijddagen waren soms rond de honderd agenten nodig om de openbare orde en veiligheid in het dorp te bewaken. Dat kostte volgens Visser tussen de vijftigduizend en honderdduizend euro. ‘Dat is maatschappelijk natuurlijk ook niet meer uit te leggen, zeker niet gezien het grote tekort aan politieagenten.’ ALCOHOL

Spakenburg-IJsselmeervogels is landelijk wellicht de moeder der amateurderby’s. In tegenstelling tot Katwijk en Quick Boys zitten de Blauwen (Spakenburg) en de Rooien al sinds hun oprichting begin jaren dertig vrijwel altijd in dezelfde poule. Op die duels komen zo’n zeven- tot achtduizend toeschouwers af. Dit jaar wordt deze derby overigens niet gespeeld, na de degradatie van IJsselmeervogels vorig seizoen. Burgemeester Melis van de Groep is Spakenburger van geboorte. ‘Ik kom van de oostkant van de haven, dan moet je dus wel een Rooie zijn.’ Naar zijn zeggen verlopen de derby’s over het algemeen ‘ordelijk’. Dankzij de vele veiligheidsmaatregelen. Zo legt de gemeente op derbydagen het dorp vanaf elf uur droog en moet de tap van de thuisspelende club tot vijf uur dicht blijven. ‘Alcohol vergroot immers de kans op rellen.’ Daarnaast heeft de gemeente een convenant afgesloten met de clubs waarin staat wie wat doet rond de wedstrijden. Bijvoorbeeld of

er stewards nodig zijn of verkeersregelaars. Clubs moeten gebruikmaken van gecertificeerde stewards. ‘Niet zelden huren ze stewards of verkeersregelaars in bij een bedrijf,’ zegt burgemeester Van de Groep. De politie kijkt tevoren het draaiboek door, het Openbaar Ministerie kijkt mee. Toch gaat het bij wedstrijden tegen sommige clubs in de competitie soms mis. ‘Groepen uit de harde kern van betaaldvoetbalorganisatie (BVO)-clubs, met daarin ook personen met een stadionverbod, zorgen voor rellen. Voor groepen die kaarten bij de bezoekende clubs bestellen, hanteren we de zogeheten buscombi: kaartje voor de bus en de wedstrijd ineen.’ Zo weet de club wie er van buiten het dorp naar de wedstrijden komen. Maar dat geldt niet altijd. ‘Stel dat een groep zich aanmeldt als zijnde een tennisclub; dan kan het zijn dat het in werkelijkheid gaat om de harde kern van een BVO uit de regio. Wij hebben daar echter geen zicht op.’ STADIONVERBOD

Van de Groep en zijn collega Visser willen daarom

‘Degenen die zich goed gedragen zijn nu de dupe’

39 MAGAZINE

2023

voorkom een zoektocht naar de juiste kengetallen zorg dat u op de hoogte bent!

Heeft u als deskundige in uw dagelijkse praktijk regelmatig comptabele gegevens nodig op het gebied van sociale zekerheid, maatschappelijke dienstverlening, gezondheid, belastingen, huurtoeslag en arbeidsmarktmaatregelen? Of bijvoorbeeld op het gebied van de wet WOZ, loonbelasting, premiehefﬁngen en zorgverzekering. Met deze nieuwe actuele wettenbundels van Sdu wordt u optimaal geïnformeerd.

TE BESTELLEN VIA : www.sdu.nl/shop

‘Er zijn soms nog

kleine schermutselingen

rond de wedstrijden’

graag namen krijgen van supporters met een stadionverbod in het betaald voetbal. Visser: ‘Je moet dossiers hebben zodat je eventueel voldoende feiten kent voor het opleggen van een gebiedsverbod van een relschopper.’ Daarnaast zien de burgemeesters veel in stadionverboden voor héél Nederland, dus inclusief het amateurvoetbal. En ook in een pasjessysteem voor supporters zien zij wel been. Samen hebben zij er al met de KNVB over gesproken. Van de Groep: ‘De voetbalbond heeft nog geen inhoudelijke toezeggingen gedaan. Wel houdt de KNVB nauwlettend in de gaten hoe de maatregelen tegen rellen in Katwijk en Spakenburg uitwerken.’ Van de Groep en Visser zouden overigens graag regelmatig overleggen met burgemeesters van gemeenten met een club in de tweede of derde divisie. VERGUNNING

De burgemeesters Paul Depla (Breda) en Ahmed Marcouch (Arnhem) vertegenwoordigen de voetbalgemeenten in de regiegroep Voetbal en Veiligheid van de KNVB. Het gaat om gemeenten met een betaaldvoetbalorganisatie. De regiegroep heeft daarom volgens Depla niet gesproken over de noodklok

die zijn collega’s van Katwijk en Spakenburg hebben geluid. Desgevraagd wil hij er wel iets over zeggen. De tweede divisie telt achttien clubs, de derde divisie samen 36 clubs. ‘Niet alle clubs hebben problemen met orde en veiligheid rond de wedstrijden,’ zegt Depla. ‘Daarom hebben algemene maatregelen om supportersgeweld te beteugelen weinig zin.’ Depla noemt als voorbeeld zijn eigen gemeente, waar NAC Breda speelt in de eerste divisie (Keuken Kampioen Divisie) en De Baronie in de derde divisie. ‘Bij De Baronie gebeurt nooit iets. Als ik daar hetzelfde veiligheidsregime opleg als aan NAC, schiet ik met een kanon op een mug.’ DANCEFESTIVAL

Gemeenten en clubs in het amateurvoetbal en de politie kunnen volgens Depla wel leren van de afspraken rond veiligheid in het betaald voetbal. ‘Aan de organisatie van een evenement kun je wel eisen stellen. Zo gaat het immers ook bij de organisatie van bijvoorbeeld een dancefestival. Als een club een wedstrijd niet op een veilige manier kan organiseren, kun je overwegen om geen vergunning te verlenen. Blijft een club voortdurend in gebreke, dan hoort dat consequenties te krijgen.’ ←

Lagere regionen Clubs in de lagere regionen van het

Borger. Zeker gezien wat hij als fervent Ajax-

afsteken van vuurwerk. De KNVB kent een

amateurvoetbal kennen geen rellen als op

supporter in 2018 meemaakte in Lissabon,

vuurwerkverbod, maar afsteken wordt

de schaal van de tweede en derde divisie,

ɩƊƊȲ ǘǞǯ ǿƵɈ ɨȲǞƵȁƮƵȁ Ƶȁ˛ ƧƊٌ ǯƊɮ ƦƵɹȌƧǘɈ‫ خ‬

soms toch oogluikend toegestaan. Joling:

alleen al doordat er minder publiek komt.

yƊ Ɗ˜ ȌȌȯ ɩƵȲƮƵȁ ɹǞǯ Ǟȁ ǘɐȁ ǘȌɈƵǶ ƊƊȁǐƵɨƊǶٌ

‘Vuurwerk verhoogt natuurlijk de sfeer, maar

Toch gaat het ook daar weleens mis. Jaarlijks

len door supporters van de Portugezen. ‘Dat

wees voorzichtig. Vuurwerk naar elkaar

haalt de KNVB enkele clubs uit de com-

was heel erg beangstigend.’

gooien vind ik ronduit crimineel.’

petitie nadat wedstrijden daar door hun

Joling heeft zelf gevoetbald en is hoofdtrai-

Mocht een amateurclub problemen heb-

ɈȌƵƮȌƵȁ ȲƵǐƵǶǿƊɈǞǐ ˜ Ǟȁǲ ɐǞɈ ƮƵ ǘƊȁƮ ǶȌȯƵȁ‫ خ‬

ner van vierdeklasser SV Borger. Onveilig-

ben met supporters, dan ligt de oplossing

Maar over het algemeen valt dat wel mee,

heid in het lagere amateurvoetbal heeft

volgens Joling voor de hand: ‘Ga met hen in

weet Arne Joling, raadslid voor de VVD in

volgens hem vaak te maken met het

gesprek en houd hen in de gaten.’

41 MAGAZINE

2023

VACATURES Hét overzicht van vacatures binnen gemeenten voor hoger opgeleiden.

ÇÀ w ÀX²0ªXyJ‫غ‬ ICT

Voor een overzicht van alle vacatures en meer informatie zie www.gemeentebanen.nl.

Teammanager

Senior juridisch adviseur

Beleidsadviseur energie

burgerzaken Schouwen-Duiveland

handhaving/openbare orde en veiligheid Land van Cuijk Toezichthouder Westwijk Vlaardingen

Koggenland Beleidsmedewerker wonen SED organisatie (Hoogkarspel) Vergunningverlener Omgevingswet Zwartewaterland

IXy y!X00m‫غ‬ ECONOMISCH Financieel beleidsadviseur

Allround functioneel

applicatiebeheerder DUO+ (Ouderkerk aan de Amstel) Portfoliomanager/regisseur ICT-dienstverlening Huizen Beheerder basisadministraties Vught

BESTUURLIJK

42 MAGAZINE

2023

Raadsadviseur

Dijk en Waard Senior adviseur bestuurscommunicatie Dordrecht Lobbyist Tilburg Juridisch adviseur Vijfheerenlanden

(X0y²Àß0ªm0yXyJ‫غ‬ FACILITAIR Teamleider publiek

BEL-combinatie (Eemnes) Senior functioneel beheerder burgerzaken Dijk en Waard

Capelle aan den IJssel Beleidsmedewerker grond- en economische zaken Huizen Senior beleidsadviseur economie Katwijk !ȌȁȺɐǶƵȁɈ ˛ ȁƊȁƧǞǁȁ Medemblik

§0ª² y00m‫غ‬ ORGANISATIE

y(0ªàXh²‫غ‬ à0À0y²!R §‫غ‬ CULTUUR

Senior vergunning-

Beleidsadviseur sport en

bewegen Alphen aan den Rijn Strategisch adviseur jeugd en onderwijs Vijfheerenlanden Beleidsadviseur leven (sport en bewegen) Vught

OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID Beleidsadviseur open-

bare orde en veiligheid BEL Combinatie (Eemnes)

Corporate recruiter

Amstelveen P&O-ondersteuner Edam-Volendam

RUIMTELIJKE ORDENING

verlener omgevingsrecht Alphen aan den Rijn Projectassistent gebiedsontwikkeling Bodegraven-Reeuwijk Milieujurist/ beleidsadviseur Ede Beleidsadviseur mobiliteit Eindhoven Juridisch adviseur grondzaken Hoorn Projectcoördinator energietransitie Huizen Landmeter/dronepiloot Katwijk

² !X m0 ð j0y‫غ‬ WERKGELEGENHEID Beleidsadviseur sociaal

domein – jeugd Alphen aan den Rijn Strategisch adviseur sociale basis Vijfheerenlanden

WELZIJN Preventiemedewerker

Almelo Klantregisseur statushouders Alphen aan den Rijn Adviseur gezonde leefomgeving Amstelveen Jeugd- en gezinswerker Koggenland Jeugdhulpverlener Medemblik Welzijnswerker ouderen Oldebroek Welzijnswerker vrijwilligerswerk Oldebroek

Colofon ßyJ wƊǐƊɹǞȁƵ ǞȺ ǘƵɈ ȌǏ˛ ƧǞǁǶƵ ȌȲǐƊƊȁ ɨƊȁ ƮƵ ßƵȲƵȁǞǐǞȁǐ ɨƊȁ yƵƮƵȲǶƊȁƮȺƵ JƵǿƵƵȁɈƵȁ Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070-373 83 93, info@vng.nl Uitgever Dineke Sonderen, Sdu BV, tel. 070-378 99 24 Hoofdredactie Esther Bunnik Chef redactie Rutger van den Dikkenberg Redactie Leo Mudde, Marten Muskee, Monique Westenbroek Medewerkers Marije van den Berg, Geerten Boogaard, Sandra Braakmann, Dimitry de Bruin, Annemieke Diekman, André Krouwel, Sanne van der Most, Martijn van der Steen Contact redactie tel. 070-378 96 43, redactie@vngmagazine.nl Ontwerp Fier.media Vormgeving Monique Westenbroek Druk Senefelder Misset, Doetinchem Advertenties Cross, Marco Blijswijk, tel. 010-742 10 21, marco@cross.nl. Abonnementen JȲƊɈǞȺ ɨȌȌȲ ƦɐȲǐƵǿƵƵȺɈƵȲȺ‫ ة‬ɩƵɈǘȌɐƮƵȲȺ‫ ة‬ǐƵǿƵƵȁɈƵȺƵƧȲƵɈƊȲǞȺȺƵȁ‫ ة‬ȲƊƊƮȺٌ Ƶȁ ƧȌǿǿǞȺȺǞƵǶƵƮƵȁ‫ ة‬ȲƊƊƮȺǐȲǞǏ˛ ƵȲȺ‫ ة‬ parlementariërs en ambtenaren bij gemeenten en stads- en streekgewesten. Aanvragen en wijzigingen: www.vng.nl, vngleden@vng.nl of 070-3738393. Betaalde abonnementen Prijs jaarabonnement: 183 euro (excl. 9% btw). Sdu Klantenservice, www.sdu.nl/service, tel. 070-378 98 80. Schriftelijk opzeggen uiterlijk twee maanden vóór het einde van de abonnementsperiode bij Sdu Klantenservice, Postbus 20025, 2500 EA Den Haag. © 2023, ISSN 1566-1636

Mis niets! Neem nu een jaarabonnement op VNG Magazine via sdu.nl/service of bel naar 070-378 98 80

CURSUSAANBOD OVERHEIDSAMBTENAREN

ZORG DAT JE ALTIJD UP-TO-DATE BLIJFT

SCAN DE QR CODE EN GA DIRECT NAAR ONS AANBOD OVERHEIDSAANSPRAKELIJKHEID

Praktijkgerichte cursus over onrechtmatige overheidsbesluiten en aansprakelijkheid van de overheid uit onrechtmatige daad | 7 december 2023 | Veenendaal

WET KWALITEITSBORGING VOOR HET BOUWEN Wijzigingen in Burgerlijk Wetboek, vergunningverlening en handhaving 11 december 2023 | Veenendaal

DE POSITIE VAN HET KIND IN HET CIVIELE JEUGDRECHT Praktijkproblematiek op verdiepend niveau 14 december 2023 | Breukelen

VERGUNNINGVERLENING ONDER DE OMGEVINGSWET Goed voorbereid op de omgevingsvergunning onder Omgevingswet 18 december 2023 | Online

AANBOD OVERHEIDSJURISTEN Diverse cursussen en masterclasses met thema’s binnen het bestuursrecht. Van Staatssteun tot Openbare Orde. Actueel aanbod vind je online.

SDUJURIDISCHEOPLEIDINGEN.NL/OVERHEID