VETTE HAP HOE WEER JE DE SNACKBAR?
ZORGTECHNOLOGIE ‘HET LEVEN EEN BEETJE MOOIER MAKEN’
ETHIEK EN RECHT GELIJKHEID IS NIET ALTIJD RECHTVAARDIG
Kieswet en Kiesbesluit bevat de volledige en actuele teksten van zowel de Kieswet als het Kiesbesluit zoals die gelden op 1 januari 2023.
handig in gebruik:
Bijna alle wetsartikelen zijn voorzien van kopjes in de marge.
U ziet in één oogopslag precies waar het artikel over gaat.
Een uitgebreid en overzichtelijk trefwoordenregister maakt het extra praktisch.
Onmisbaar voor de afdeling Burgerzaken en op de tafel van elk stembureau!
isbn 978 90 12 40870 7
te bestellen via: www.sdu.nl
Miljoenennota
Wat heeft het kabinet in petto voor de gemeenten? Een overzicht van de plannen die op Prinsjesdag werden gepresenteerd.
THEMA Vechten tegen de vette hap Gemeenten die de komst van nog meer fastfoodrestaurant willen weren, lopen op tegen wettelijke drempels.
THEMA Rode draad
Een integrale aanpak van zorg en preventie vraagt nogal wat van gemeenten. GALA en IZA zijn mooie akkoorden, nu komt het aan op de uitvoering.
THEMA
Helma Kaptein Technologie als antwoord op de stijgende zorgvraag. Maar het werkt pas als alle partijen elkaars taal leren spreken.
THEMA Dierenbuddy Veel gemeenten werken al met de Dierenbuddy, als wapen tegen eenzaamheid.
Goed en fout
Wat doe je als gemeentejurist wanneer een besluit juridisch klopt, maar toch niet lekker voelt? Marcel Becker adviseert: ‘Ga de strijd aan met de wethouder.’
Er moet meer vaart worden gemaakt met het Deltaprogramma en de uitvoering van concrete maatregelen. Dit in samenhang met de grote transitieopgaven in de landbouw en woningbouw.
Dat zegt Deltacommissaris Peter Glas in het Deltaprogramma 2023 Versnellen, verbinden, verbouwen. Hij biedt het programma met een ‘indringend gevoel van urgentie’ aan het kabinet aan. ‘De tijd van vrijblijvendheid is voorbij, ga echt aan de slag’, zegt Glas. Klimaatverandering manifesteert zich steeds duidelijker in extreme buien, overstromingen, hittegolven, droogte en zeespiegelstijging. Weersextremen komen steeds vaker voor terwijl Nederland volgens Glas op diverse plaatsen aanloopt tegen de harde grenzen van het (natuurlijke) systeem.
Een ‘waterbom’ als in 2021 in Limburg kan elk moment en overal vallen. Nederland is daar nog onvoldoende op voorbereid. Er dient meer inzet te worden
gepleegd om maatschappelijke ontwrichting, schade en verstoring van vitale functies als gevolg van wateroverlast of een overstroming zoveel mogelijk te beperken.
De Deltacommissie adviseert dan ook meer werk te maken van gevolgbeperking via ruimtelijke maatregelen en crisisbeheersing. Daarnaast dient de
bewustwording over slachtoffer- en schaderisico’s te worden bevorderd.
Daarbij moet het hoofdwatersysteem in samenhang met het regionale watersysteem worden beschouwd. De huidige afstemming tussen overlast in het hoofdwatersysteem en de regionale en lokale watersystemen is te beperkt. Om goed voorbereid te zijn op een crisis bij een overstroming of extreme wateroverlast, is het van belang dat dit prioriteit heeft of krijgt binnen de programmering en acties van alle veiligheidsregio’s. Er zijn volgens de Deltacommissie diverse instrumenten beschikbaar bij het implementeren van de benodigde concrete maatregelen. Zo zal bij de volgende ronde stresstesten ook het thema ‘gevolgbeperking overstroming en wateroverlast’ goed moeten worden meegenomen. Glas roept de provincies, waterschappen en gemeenten op om samen, en in afstemming met de veiligheidsregio’s, te bepalen welke partij daarvoor de primaire verantwoordelijkheid moet nemen. Dit valt nu vaak tussen wal en schip. (MM) ←
Straks is niet langer het ministerie van Binnenlandse Zaken verantwoordelijk voor de ondersteuning van gemeenten bij de organisatie van verkiezingen, maar de Kiesraad.
Wethouder Eva Boswinkel (GroenLinks) van Zutphen is blij dat ‘de regio’ op de agenda van de landelijke politiek staat, de Volkskrant 21 september
Dit voorstel van BZK-minister Hugo de Jonge ligt nu voor advies bij de Raad van State. Volgens De Jonge is de Kiesraad voor de ondersteuning van gemeenten en stembureau de aangewezen instantie, vanwege zijn expertise op het terrein van verkiezingen en zijn onafhankelijke positie. De Kiesraad krijgt ook extra bevoegdheden om te beoordelen of verkiezingen op de juiste manier verlopen. (LM) ←
Iedereen wil opeens een ‘regio’ zijn, zelfs Rotterdam-Zuid.
-
route, een van de leerroutes van het inburgeringsstelsel, is tot en met 2029 zeker gesteld.
Tot nu toe was er alleen financiering tot en met 2025 geregeld.
De onderwijsroute is vooral gericht op (jonge) nieuwkomers in Nederland die een inburgeringsplicht hebben en niet over voldoende vooropleiding beschikken om in te stromen in regulier onderwijs.
De nieuwkomers krijgen taalles en vakken, zoals wiskunde of natuurkunde, aangeboden ter voorbereiding op een mbo-, hbo- of academische opleiding.
Gemeenten, die sinds 2022 een belangrijke rol spelen in het inburgeringsstelsel, kopen de onderwijstrajecten in.
Voor de periode 2026-2029 komt nu 89 miljoen euro beschikbaar. De komende jaren gaat het ministerie van SZW het inburgeringsstelsel, waaronder de onderwijsroute, evalueren.
Op basis daarvan wordt bekeken hoe deze leerroute vanaf 2030 wordt vormgegeven.
Ook volgend jaar krijgen kinderen die dit het hardst nodig hebben een gratis maaltijd op school.
Afgelopen voorjaar is gestart met het aanbieden van een gratis ontbijt of lunch
onderwijs, voortgezet speciaal onderwijs, speciaal onderwijs en praktijkonderwijs
kan bijvoorbeeld door te werken met vrijwilligers die het eten klaarmaken en daarvoor een vrijwilligersvergoeding kunnen krijgen of door de inzet van Scholen kunnen er ook voor kiezen om boodschappenkaarten te
Uit een onderzoek van Bureau Louter, gebaseerd op CBS-cijfers, kwam Alphen-Chaam uit de bus als de op één na (Terschelling) gezelligste gemeente van Nederland.
Burgemeester Lieke Schuitmaker (op de foto links) grijpt het onderzoek aan om met de inwoners en organisaties in gesprek te gaan over de vraag: waarom zijn we gezelligste gemeente van Brabant en hoe kunnen we dat blijven? Het antwoord denkt ze al een beetje te weten: ‘Gemeenschapszin, het gezellig hebben met elkaar, naar elkaar omkijken –
dat in Alphen-Chaam zo goed doen, is iets om trots
Meer over de commissies en het vergaderschema: vng.nl/vereniging
TEKST: VNG
De VNG zoekt kandidaten voor in totaal 13 vacatures in het VNG-bestuur en in verschillende VNG-commissies (inclusief colleges). We nodigen u van harte uit om u kandidaat te stellen voor een of meer vacatures.
AANMELDING KANDIDATEN
In de profielschetsen vindt u informatie over wie in aanmerking komen voor de betreffende vacatures en de vereisten per vacature. De profielschetsen staan op VNG.nl.
U kunt zich kandidaat stellen tot uiterlijk woensdag 4 oktober a.s. voor 12.00 uur. Op de website governance.vng.nl kunt u zich registreren als kandidaat en aangeven naar welke vacature(s) uw belangstelling uitgaat.
Mocht u naar aanleiding van het voorgaande vragen hebben, dan kunt u die stellen via kandidaatstelling@vng.nl. We zijn kandidaten bij voorbaat dankbaar voor hun bereidheid om een bijdrage te leveren aan het werk van de VNG.
2023
De commissie wordt geleid door Mark Boumans (vicevoorzitter van de VNG en burgemeester van Doetinchem). Hij neemt het voorzitterschap waar tot er op de ALV in december 2023 een nieuwe commissievoorzitter is benoemd.
ZEESPIEGELSTIJGING
Joris Geurts van Kessel en Annemiek Roeling van het ministerie van IenW presenteren het Kennisprogramma Zeespiegelstijging.
De zeespiegelstijging bedraagt tot nu toe enkele millimeters per jaar.
Maar dat gaat veranderen. In 2100 zal de zeespiegel enkele decimeters tot enkele meters gestegen zijn. Allerlei variabelen spelen een rol, waardoor er grote onzekerheid is. Met name het smelten van het landijs is moeilijk in te schatten. De gevolgen hebben betrekking op waterveiligheid (overstromingen) en beschikbaarheid van zoet water. Technisch gezien kan Nederland veilig worden gehouden tot een zeespiegelstijging van drie meter. Maar verzilting treedt nu al op.
In de discussie wordt gesproken over de relatie met andere opgaven, zoals ‘water en bodem sturend’. Duidelijk is dat de zeespiegelstijging overal in het land gevolgen heeft. Geconstateerd wordt dat de ernst van de situatie niet breed wordt beseft en dat er dus veel communicatie nodig is. Ook richting bestuurders. De inleiders benadrukken het belang van het reserveren van ruimte voor toekomstige voorzieningen. Behalve de zeespiegelstijging leiden ook andere vormen van wateroverlast tot nieuwe maatregelen.
WETSVOORSTEL VERSTERKING REGIE VOLKSHUISVESTING
Commissielid Martijn Balster licht de stand van zaken toe. Het wetsvoorstel ligt voor advies bij de Raad van State. De VNG kan zich vinden in de doelen van de wet, maar is op belangrijke punten niet blij met de uitwerking. De VNG wil dat er naast een minimum ook een maximum aan de toewijzingen van urgenten wordt gesteld. Uit de Uitvoeringstoets van VNG Realisatie komen zorgen rond de kosten voor gemeenten, de onzekerheid over uitwerking in lagere regelgeving en een teveel aan rijksbemoeienis.
Uit het artikel 2-onderzoek naar gemeenten blijkt dat er soms grote verschillen in bedragen zijn tussen grotere en kleinere gemeenten, terwijl ze dezelfde handelingen moeten uitvoeren. Het lijkt erop dat de kosten in kleine gemeenten onvoldoende zijn onderzocht.
De concept-VNG-reactie op het wetsvoorstel wordt nog besproken in twee andere VNG-commissies. Daarna stuurt de VNG haar reactie naar de Raad van State. Met het ministerie wordt verder gesproken over de uitkomsten van het artikel 2-onderzoek.
Sociale diensten zien het aantal mensen met grote financiele problemen toenemen. Het inkomen van veel mensen is te laag, hun werk te onzeker en het systeem van toeslagen te ingewikkeld.
De VNG is één van de partijen die de laatste jaren stelselmatig aandacht vroegen voor de bestaanszekerheidscrisis.
Het is veelbelovend dat dit nu een belangrijk thema is van de verkiezingen. Dit vormt hopelijk de aanzet voor de noodzakelijke ingrepen. Gemeenten kunnen daarin een belangrijke rol spelen.
In het licht van de problemen die we het hoofd moeten bieden, is bestaanszekerheid cruciaal. De vergrijzing, de energietransitie, de geopolitiek en het veranderende klimaat geven onrust en onzekerheid achter elke voordeur. De overheid moet de grote veranderopgaven in goede banen leiden. Dat lukt alleen als burgers erop kunnen vertrouwen dat de overheid ze niet in de armoede laat zakken. En dat basale zekerheden gewaarborgd zijn: een toereikend inkomen, een woning, onderwijs en toegang tot zorg. Feitelijk is bestaanszekerheid geen politieke keuze, maar een grondwettelijke taak van de overheid. In de Denktank 2040 is een menselijker land één van de hoofddoelen. In het scenario voor 2040 wordt bestaanszekerheid zo opgevat dat elke Nederlander in dat jaar de garantie heeft van voldoende inkomen in een eenvoudiger stelsel dat de wirwar van toeslagen overbodig maakt. In gemeenten en bij de VNG leven veel ideeën hoe we bestaanszekerheid ver-
der kunnen brengen. In maart van dit jaar publiceerden we daarover het essay Bestaanszekerheid als belofte. Gemeenten zagen het aantal huishoudens dat ze bij inkomenscrises moesten helpen verdubbelen naar bijna één miljoen huishoudens. Deze crisisaanpak is niet houdbaar, er moeten fundamentele en uitvoerbare keuzes worden gemaakt voor de lange termijn. Weliswaar is er al het een en ander verbeterd in de toeslagen en in de Participatiewet, maar dit gebeurt binnen bestaande kaders, wat leidt tot uitvoeringsproblemen en tegenstrijdigheden in regels. De maatregelen voorkomen evenmin dat we dweilen met de kraan open, denk aan het online gokken waardoor steeds meer jongeren schulden krijgen.
Gemeenten willen naar voren stappen op het thema van bestaanszekerheid. Samen met het rijk en andere partners willen we een nieuw Akkoord van Wassenaar sluiten en afspraken maken voor een Lokale Agenda Bestaanszekerheid. Drie beloften staan daarin centraal: voldoende inkomen, werkzekerheid en een overheid die inwoners vertrouwt en zelf betrouwbaar is.
Bestaanszekerheid vraagt een grote verbouwing van het stelsel. De kennis van de uitvoering en de leefwereld, en de brede blik van gemeenten zijn daarbij onmisbaar. We zijn klaar om in actie te komen. ←
DE HOOP IS GEVESTIGD OP DE TECHNOLOGIE
ALS HÉT ANTWOORD OP DE PROBLEMEN
VAN EEN VERGRIJZENDE SAMENLEVING.
MAAR HET BIJEENBRENGEN VAN DE VELE
BETROKKEN PARTIJEN IS MISSCHIEN WEL
VEEL BELANGRIJKER, ZEGT HELMA KAPTEIN.
‘Waar we níét zo goed in zijn, is het opschalen van een pilot’
Helma Kaptein is sinds juli 2021 lector Implementatie zorgtechnologie aan de Hogeschool Rotterdam.
Naast haar werkzaamheden als lector is zij directeur van Science2Change.
Het zal zo’n vijftien jaar geleden zijn geweest dat gemeenten een proef deden met de inzet van een robotstofzuiger. Met de pilot wilden ze onderzoeken of dit hulpmiddel, in combinatie met huishoudelijke hulp, de kwaliteit van de schoonmaak zou verhogen en ook kosten zou besparen.
Vorig jaar ontdekte Helma Kaptein dat twee gemeenten wéér een onderzoek waren begonnen naar de inzet van de robotstofzuiger bij mensen met een ondersteuningsvraag. Toen dacht ze wel even: goh, wat gebeurt hier?
Kaptein is lector Implementatie zorgtechnologie aan de Hogeschool Rotterdam. In die hoedanigheid praat ze veel met gemeenten over wat ook wel de ‘sociale technologie’ wordt genoemd, technologie die binnen het sociaal domein wordt ingezet om mensen langer gezond thuis te kunnen laten wonen en hun leven een beetje mooier te maken.
Als we de komende jaren nog kwalitatief goede zorg willen blijven leveren, dan zullen we iets moeten doen aan de efficiëntie, zegt ze. Maar ook moet worden ingezet op het voorkomen dat iemand zorgbehoevend wordt, op preventie. ‘Hoe kun je, met een minimale input van zorgprofessionals, een maximale kwaliteit van leven behouden? Dat is de vraag waar we voor staan. En daar hebben gemeenten een heel belangrijke rol in te spelen.’
Dan zou het wel prettig zijn als ze van elkaar leren, en niet na vijftien jaar weer dezelfde pilot met de robotstofzuiger gaan doen…
‘Een pilot om te kijken of iets grootschalig moet worden ingezet, daar zijn we in Nederland erg goed in, gemeenten dus ook. Waar we níét zo goed in zijn, is het opschalen van een pilot. Dat heeft met veel factoren te maken. Hoe meet je of een stofzuiger daadwerkelijk werkt, ga je stofdeeltjes meten en zo ja, welke dan en aan welke waarden moeten ze voldoen? Welke parameters gebruiken we om te bepalen of
iets succesvol is? En dan moeten gemeenten ook nog een knoop doorhakken. De twee gemeenten van die laatste pilot kwamen tot verschillende conclusies – de ene wilde verder met de robotstofzuiger, de andere juist niet.
‘Waar het om gaat, is dat gemeenten er niet in slagen gemeenschappelijke conclusies te trekken over welke technologie wel of niet ingezet moet worden. Dan is de robotstofzuiger nog iets waar iedereen zich iets bij kan voorstellen. Er zijn natuurlijk ook ingewikkeldere dingen.’
Noemt u eens iets.
‘Neem de zorgrobot Tessa die momenteel veel wordt gebruikt. Die wordt bijvoorbeeld ingezet bij mensen met beginnende dementie. Zo helpt de robot mensen eraan te herinneren dat ze hun medicatie moeten innemen, dat het tijd is voor een wandelingetje of dat ze hun tanden moeten poetsen. Tessa brengt structuur in hun leven aan, maar zonder mensen het idee te geven dat ze worden gekoeioneerd. Bij beginnende dementie blijkt dit veel toegevoegde waarde te hebben. Maar als iemand niet meer beginnend dementerend is, maar een fase verder, dan is er een andere robot nodig, een Tessa 2.0. Die moet je dan wel vroeg genoeg inzetten, want anders zijn mensen te ver heen om ermee te leren omgaan.
‘De gemeente kan dan tegensputteren, want dan ga je een duurdere technologie inzetten voor iemand die deze nu nog niet nodig heeft. Maar moet je dan wachten tot het te laat is? Dat zijn lastige afwegingen.’
Dat is toch het hele idee achter preventie: nu kosten maken om te voorkomen dat de zorgkosten in de toekomst onbetaalbaar worden?
‘Als een gemeente ontzettend haar best doet om die hoge kosten in de toekomst te voorkomen, en daaraan ook aan de voorkant in investeert, betekent dat niet dat de uiteindelijke besparing ook bij de gemeenten landt. De zorgverzekeraar lacht in z’n vuistje, die vindt het wel prettig als de gemeente het goed doet waardoor hij straks minder geld hoeft uit te keren.’
‘Als je de gemeenten er niet goed bij betrekt, is het dweilen met de kraan open’
U noemt de zorgverzekeraars, een van de vele partijen die het Integraal Zorgakkoord hebben getekend, waaronder de VNG. Dit soort vraagstukken hoort eigenlijk thuis onder de paraplu van dat IZA. ‘Dat is een belangrijke stap. Al die partijen kunnen nu bespreken hoe ze samen het verschil gaan maken, wat ze moeten doen zonder elkaar te bijten. Er zitten natuurlijk veel uitdagingen in zowel het sociale als het zorgdomein, die werelden moeten bij elkaar worden gebracht.
‘En hoe zorg je er dan ook nog voor dat een gemeente haar eigen recht behoudt om zelf dingen te kunnen bepalen? Een van de redenen waarom gemeenten via de Wmo geld voor de zorg hebben gekregen, is dat zij hun inwoners het best kennen. Zij moeten dus ook nog een stuk vrijheid houden om te bepalen wat voor die persoon in die situatie de beste aanpak is. Daar begint het. Als je de gemeenten er niet goed bij betrekt, is het dweilen met de kraan open. Dan blijft de zorgvraag toenemen, en daar hebben we niet voldoende mensen voor om dat te behappen.’
Mijn schrikbeeld is dat ouderen straks door een robotwasstraat moeten omdat er geen zorgpersoneel meer is om ze te wassen. Is technologie hét antwoord op de groeiende problemen in de zorg, of blijft de menselijke factor altijd belangrijk?
‘Het antwoord is ja en ja. Er zijn mensen voor wie het menselijk contact belangrijk blijft, omdat het bezoek van de thuiszorg zo ongeveer het enige moment is dat ze iemand zien. Vervang je dat door een robot, dan betekent dat een gigantische achteruitgang van de kwaliteit van leven.
‘Maar er zijn ook mensen die de regie willen houden, die niet willen wachten op de thuiszorg. Die zelf willen bepalen wanneer ze uit bed komen. Juist omdat mensen zo verschillend zijn, zijn gemeenten zo belangrijk. Zij hebben een beeld van de individuele behoeften en wensen.’
De verleiding kan groot zijn om voor de goedkoopste oplossing te gaan.
‘Kosten mogen nooit bepalend zijn. Als dat je eerste afweging is, sla je elke discussie bij voorbaat dood. Uiteindelijk is goed zorgen voor onze medemens de basis van het zorgstelsel. Ons geld is niet oneindig, de inzet van onze mensen is niet oneindig, maar uiteindelijk doen we het toch. Om het leven een beetje mooier te maken. Overigens is technologie slechts een stap in een veel groter proces. Voor mij begint het met het voeren van het eerlijke gesprek met elkaar, met een gemeenschappelijke taal. De professional die zijn eigen specifieke ding doet en dat in isolatie kan uitvoeren, zal verdwijnen. Als de professionals en de instituties beter met elkaar de juiste keuzes kunnen gaan maken en veel minder ieder in de eigen hokjes oplossingen gaan bedenken, dan gaan we elkaar echt helpen. De technologische dingen worden in de slipstream daarvan wel meegenomen.’
Hoe belangrijk is de persoonlijke betrokkenheid van een wethouder daarbij?
‘Die is verrekte belangrijk. Je hebt een boegbeeld nodig om van die gebaande wegen te komen, die zegt “Hier gaan we voor” en daarvoor mensen de ruimte geeft. Je hebt mensen nodig die hun kop boven het maaiveld uitsteken zonder angst dat die er meteen af wordt gehakt. Er moet een omgeving zijn waarin het veilig is om nieuwe dingen te doen. Daarom is het ook cruciaal om mensen die betrokken zijn bij een eerste pilot, te behouden. Je moet niet stoppen voor het opschalen, want steeds weer een pilot doen zonder vervolg is frustrerend, dan haken mensen af. Als je geen mensen hebt die het voortouw nemen en vasthouden, voeren we over tien jaar weer hetzelfde gesprek.’ ←
MAGAZINE 2023
Om gemeenten te helpen bij het werven van voldoende stembureauleden en stemmentellers voor de Tweede Kamerverkiezing op 22 november, start het ministerie van BZK een campagne via regionale media.
Met de campagne worden mensen opgeroepen zich aan te melden. Aanmelden kan rechtstreeks bij de gemeente. Ook ambtenaren van het rijk, provincies en waterschappen worden opgeroepen om zich aan te melden als stembureaulid. Voor de bezetting van de stembureaus tijdens deze verkiezing hebben gemeenten naar verwachting 50 duizend vrijwilligers nodig. Gemeenten en de VNG hebben hun zorgen geuit of er genoeg stembureauleden en tellers kunnen worden gevonden. (MM) ←
15% van de 65-plussers heeft minder dan 1 keer per maand of nooit contact met de buren.
Bron: CBS
2 OKTOBER Tijdelijk huisverbod
Online, 15.00-17.00 uur | vng.nl/agenda
2 OKTOBER
Toelichting roadmap
Gezond Leven
Online, 13.30-14.30 uur | vng.nl/agenda
3 OKTOBER
Duurzame mobiliteit Utrecht, 9.00-17.30 uur | crow.nl
5 OKTOBER middelen en lokale keuzes 30 jaar COELO | VNG, Den Haag, 13.30-17.00 uur | vng.nl/agenda
9 OKTOBER
Dag van de stad Arnhem, 10.00 -17.00 uur | dedagvandestad.nl
9 OKTOBER Asbestsanering
Online, 12.30-14.00 uur | bit.ly/asbest
9 OKTOBER Expeditie algoritmes Amersfoort, 12.00-17.30 uur | bit.ly/ expeditiealgoritmes
11 OKTOBER
Leegstand woningen
Amsterdam, 13.00-17.00 uur | vng.nl/agenda
12 OKTOBER Start bestuurlijk
netwerk mobiliteit
Utrecht, 14.30-17.00 uur | vng.nl/agenda
12 OKTOBER
Landelijke bijeenkomst gemeentelijke burgerfora
VNG, Den Haag, 13.30-17.30 uur | lokale-democratie.nl
Bijna twee derde van de inwoners van gemeenten biedt burenhulp. In 2014 was dat nog de helft.
Dat blijkt uit de Burgerpeiling-analyse ‘Verbondenheid door burenhulp’ door VNG-onderzoeker Mark Gremmen. De meest actieve leeftijdsgroep die burenhulp biedt, is die tussen de 40 en 74 jaar. De hulp aan buren onder deze leeftijdsgroep is al lange tijd hoog met een aandeel actieven van bijna 70 procent. Jongvolwassenen en 75-plussers zetten zich het minst vaak in voor burenhulp.
75-plussers zien minder mogelijkheden om zich in te zetten vanwege de ervaren gezondheid en door beperkingen als mobiliteit. Jongvolwassenen geven aan dat hun gezinssituatie, werk of een gebrek aan interesse hen beperkt in hun inzet.
Opmerkelijk is de afname van de inzet van jongvolwassenen sinds de lockdownperiode, terwijl hun inzet gedurende de coronapandemie juist wel toenam.
Mensen zijn vaak bereid laagdrempelige hulp te bieden of te vragen, zoals boodschappen doen, een oogje in het zeil houden, vervoer te regelen of klusjes in en om het huis te doen. Gaat het echter om meer persoonlijke hulp, zoals hulp bij administratie, advies bij aanvragen of het oppassen op kinderen of huisdieren, dan neemt de bereidheid snel af. Ook voelen mensen zich ongemakkelijk om hulp te vragen.
Ruim 85 procent van de inwoners voelt zich thuis in de buurt. De helft van de inwoners voelt zich betrokken bij de mensen in de eigen buurt. (MM) ←
Gemeenten en deskundigen gaan op 12 oktober met elkaar in gesprek over lokaal armoedebeleid en mensenrechten. Gastheer is burgemeester Lucas Bolsius van Amersfoort.
‘Bij de kinderen kun je het verschil maken.’
Wat is de relatie tussen armoedebeleid en mensenrechten?
‘Dan kom je vooral terecht bij een thema als bestaanszekerheid. De jongste generatie merkt eigenlijk al vanaf dag 1 dat bestaanszekerheid invloed heeft op hun ontwikkeling en hun leven. Daar zit bij ons in Amersfoort een enorme drive om te kijken hoe we die kinderen een goede startpositie kunnen geven om te zorgen dat dat niet later nog een keer ingehaald moet worden. Veel jongeren zijn kwetsbaar voor structuren die denken hen te kunnen gebruiken voor verkeerde praktijken. Ze daarvoor weerbaar maken is een belangrijk onderdeel van wat we proberen te doen. Vooral bij de jeugd moet het verschil worden gemaakt.’
Moeten gemeenten er af en toe aan herinnerd worden dat er zoiets als mensenrechten bestaat?
‘Zeker, maar dan moet je daar ook de voorbeelden en inzichten bij geven zodat het niet een containerbegrip blijft. Wat betekent het nou voor een kind als het onvoldoende mee kan doen, wat doet dat met het zelfbeeld, met schaamte, met gezondheid? Een feit is dat wanneer je in een bepaald deel van de stad wordt geboren, je levensverwachting al begint met minder jaren in het vooruitzicht. We moeten ons afvragen waar we als mensen het verschil kunnen maken. Veel is in systemen georganiseerd, durven wij ook met passie binnen dat systeem te opereren? Als we zien dat een systeem niet volmaakt is, durven we dan vanuit een moreel inzicht de grenzen op te zoeken? Soms moeten mensen geholpen worden, omdat ze geholpen móéten worden. Waarom zou je dat ingewikkeld onder woorden moeten brengen?’
In een vorig leven werkte u als hulpverlener in een vluchtelingenkamp in Afrika. Heeft dat uw mensbeeld bepaald?
‘Ja. Ik heb daar een andere emotie bij het begrip mensenrechten gekregen. Ik heb letterlijk honderdduizenden mensen zien knokken om te overleven. Waar ik werkte, zat een miljoen vluchtelingen. Als mens was ik niet in staat een miljoen mensen toekomst te bieden, maar ik houd me vast aan het Joodse beeld dat ook in Schindler’s List zit: als je één mens van mijn volk hebt geholpen, heb je mijn hele volk geholpen. Als je in de gemeente één jongere aan de goede kant van de streep hebt gekregen, heb je al succes geboekt. In dat kamp was de dood overal aanwezig. Mij is altijd bijgebleven dat we op een gegeven moment kinderen hoorden zingen. Dat gaf weer hoop, zelfs in die situatie was er een toekomst. Dus als je mij vraagt waar we als overheid het verschil kunnen maken, dan is dat bij de kinderen.’ ←
PRINSJESDAG WAS VOOR GEMEENTEN EEN TELEURSTELLING HET FINANCIËLE GAT VOOR 2026 EN VERDER IS MAAR IETS KLEINER GEWORDEN. VEEL INGREPEN IN DE GEMEENTEFINANCIËN BLIJVEN ONGEMOEID EN OOK DE OPSCHALINGSKORTING STAAT NOG ALTIJD OVEREIND.
Gemeenten kunnen hiermee de groeiende uitgaven in de zorg niet opvangen. De Tweede Kamer heeft ondertussen de nieuwe financieringssystematiek voor 2026 en verder controversieel verklaard, al deed de Raad van State op Prinsjesdag nog wel de oproep om de systematiek, waarin het accres wordt gekoppeld aan het bruto binnenlands product, wél in te voeren en te zorgen voor voldoende geld voor gemeenten.
Het kabinet maakt in zijn begroting structureel 2 miljard euro extra per jaar vrij om kwetsbare huishoudens te ondersteunen.
Vanaf 2025 past het kabinet het toeslagpartnerbegrip aan. Ouders die bij hun
kind gaan wonen om van hen mantelzorg te ontvangen, worden dan niet meer gekort op hun toeslagen.
Ook komend jaar is er een gratis schoolontbijt op scholen met veel kinderen uit financieel kwetsbare huishoudens. Hiervoor komt 165 miljoen beschikbaar.
Voor verbetering van de koopkracht en het terugdringen van armoede in de bijzondere Caribische gemeenten Bonaire, Sint Eustatius en Saba trekt het kabinet in 2024 30 miljoen uit. Vanaf 2025 wordt dit bedrag structureel verhoogd naar jaarlijks 32 miljoen. Ook gaat de kinderbijslag in Caribisch Nederland omhoog, evenals de minimumuitkeringen en het minimumloon.
WONEN
Voor investeringen in de bouw van betaalbare nieuwbouwwoningen is via de Startbouwimpuls en de zesde tranche
van de Woningbouwimpuls extra geld beschikbaar. De Startbouwimpuls wordt verhoogd van 250 miljoen naar 300 miljoen euro. Voor de zesde tranche van de Woningbouwimpuls is 300 miljoen uitgetrokken.
MOBILITEIT
Het rijk maakt van het behoud van de bestaande rijksinfrastructuur prioriteit. Er zijn geen extra middelen vrijgemaakt voor onderhoud van infrastructuur in beheer van decentrale overheden. Dit terwijl daar grofweg 70 procent van de onderhoudsopgave ligt. In het Mobiliteitsfonds is 350 miljoen niet-uitgegeven geld voor ontsluiting van grootschalige woningbouwlocaties verschoven naar volgend jaar. Er komt 893 miljoen beschikbaar voor gemeenten voor de aanleg van wegen en andere infrastructurele voorzieningen bij deze locaties.
KLIMAAT
In het Klimaatfonds is 500 miljoen tot en met 2028 vrijgemaakt voor de aanleg van warmtenetten en 23 miljoen per jaar voor de aanleg van elektriciteitsnetten. De Uitvoeringskosten Klimaat Medeoverheden zijn voor 2024 vastgesteld op 499 miljoen euro. Deze wordt bij Voorjaarsnota naar verwachting nog geïndexeerd voor de loon-prijsontwikkeling.
HERSTRUCTURERINGSFONDS
Het Herstructureringsfonds binnensteden van 100 miljoen loopt deze kabinetsperiode door. Voor 2024 komt 16 miljoen euro beschikbaar.
BZK stelt vanaf volgend jaar structureel
1,8 miljoen euro beschikbaar voor een Autoriteit Wet op de politieke partijen. Die autoriteit is een onderdeel van de
Wet op de politieke partijen (Wpp) waar het kabinet aan werkt. Het wetsvoorstel ligt aan de basis voor een subsidieregeling voor decentrale politieke partijen van 8,5 miljoen jaarlijks in de periode 2024-2028.
MEEDOEN
De ongeveer 6.500 huishoudens onder het bijstandsniveau krijgen de komende jaren een tegemoetkoming via de gemeente. Daarvoor wordt de wet tijdelijk gewijzigd, vooruitlopend op een structurele oplossing die is voorzien vanaf 2028. Het kabinet reserveert voor deze tijdelijke regeling 89 miljoen euro. Ook schrapt het kabinet de verlaging van de jonggehandicaptenkorting. Daarnaast investeert het in beschutte werkplekken voor mensen die niet bij een reguliere werkgever aan de slag kunnen. Er komt ruim structureel 64 miljoen extra bij
voor de financiering van beschut werk. Ook komt er van 2026 tot en met 2029 bijna 90 miljoen beschikbaar voor de onderwijsroute, zodat nieuwkomers gemakkelijker kunnen doorstromen naar een mbo-, hbo- of universitaire opleiding. Dit vergroot voor hen de kans op het vinden van werk.
In 2024 zet het kabinet de plannen van de Hervormingsagenda Jeugd door. In totaal komt er 1,45 miljard beschikbaar voor jeugdzorg. Tegelijkertijd zijn met betrokken partijen afspraken gemaakt over maatregelen om de jeugdzorguitgaven in 2024 te verlagen met 374 miljoen. Daarnaast hoort elk kind veilig op te groeien. Dit vraagt om een goede jeugdbescherming. Daarom investeert het kabinet dit jaar extra in de jeugdbescherming.
Voor de ouderenzorg trekt het kabinet komend jaar 345 miljoen uit. Ouderen worden hiermee ondersteund om zo lang mogelijk zelfstandig te blijven, en ontvangen zij zorg en ondersteuning, in de meeste gevallen thuis in hun vertrouwde omgeving.
De georganiseerde, ondermijnende criminaliteit heeft een grote impact op de samenleving. Daarom investeert het kabinet fors in de bestrijding daarvan. Om het Stelsel Bewaken en Beveiligen, bedoeld om aanslagen op personen, objecten en diensten te voorkomen, te verbeteren en uit te breiden, komt er structureel 112 miljoen euro extra beschikbaar.
Legale migratie wordt verbeterd en versterkt door zorgvuldig te beslissen op verblijfsaanvragen. Het kabinet wil werk maken van een stabiele opvangcapaciteit om schommelingen in de instroom van asielzoekers beter aan te kunnen. Stapsgewijs wordt de asielopvang uitgebreid naar 41 duizend plekken en gemeenten krijgen ondersteuning bij het realiseren van opvang, maar er komt ook geld vrij voor het bevorderen van het terugkeerproces. ←
#STILLESTRIJD TREKT
DOOR HET LAND
Het indrukwekkende kunstwerk #StilleStrijd maakt een rondreis langs verschillende steden. Deze zomer was de start op het Museumplein in Amsterdam, inmiddels is het aangekomen in Utrecht. Het beeld, 2,5 meter hoog en 4 meter lang, is een initiatief van het Power of Art House. Dat wil met het project het taboe rondom depressie en zelfdoding onder jongeren doorbreken en een gesprek op gang brengen: ‘Dit beeld schreeuwt om aandacht.’
Het beeld is de komende tijd te zien in onder meer Breda en Rotterdam. Ook volgend jaar is het in verschillende steden te zien, waaronder Groningen, Arnhem en Amersfoort.
DE INTEGRALE AANPAK VAN ZORG EN PREVENTIE MOET MENSEN
HELPEN GEZOND TE BLIJVEN, OF GEZOND TE WORDEN. MAAR DAT VERGT AAN DE ACHTERKANT FLINK WAT INSPANNINGEN VAN ORGANISATIES EN GEMEENTEN.
Gemeenten zijn druk bezig met de vraag hoe ze uitvoering kunnen geven aan twee belangrijke
akkoorden: het
GALA (Gezond en Actief Leven Akkoord) en het IZA (Integraal Zorgakkoord), begin dit jaar door rijk en VNG (namens de gemeenten) ondertekend.
‘Het tijdpad is spannend’, stelt wethouder Frans Klovert (D66) vast. Hij beheert in Zuidplas de portefeuille Jeugd, Gezondheid en Cultuur. ‘En die akkoorden kwamen nogal plots op ons bord te liggen. Maar natuurlijk ondersteunen we de doelen ervan.’
Het Integraal Zorgakkoord wil bevorderen dat de zorgsector samenwerkt om de zorg effectief en betaalbaar te houden.
Het Gezond en Actief Leven Akkoord
streeft naar het bredere doel van een gezonde generatie in 2040. IZA vraagt dus van de zorgsector om met een integrale blik naar mensen met een aandoening, ziekte of beperking te kijken en hen te helpen met een gezonde(re) leefstijl.
GALA wil dat gemeenten inzetten op een optimale omgeving om burgers te helpen gezond te blijven, en samen met partners werken aan zaken als een kansrijke start, valpreventie, welzijn op recept, gecombineerde leefstijlinterventies voor volwassenen, en de aanpak van overgewicht en obesitas bij kinderen. Afstemming tussen verschillende instellingen en instituten is de bindende factor tussen de twee akkoorden.
Om te voldoen aan het IZA is een regionale aanpak met zorgaanbieders, zorgverzekeraars, gemeenten en GGD’s nodig. Voor het uitwerken van het GALA zijn lokale afspraken van belang, met
ook wel regionale samenwerking. Lokaal én regionaal moeten gemeenten aan de slag met een samenhangende aanpak.
PRAGMATISCH
‘In Zuidplas waren we al met van alles bezig. Het sportakkoord moest worden opgeleverd en we moesten ondertussen dus uitzoeken welke eisen het GALA en IZA stelden,’ vertelt wethouder Klovert. ‘We hebben de hele tent gemobiliseerd en zijn direct een hok ingedoken om te overleggen.’
Zuidplas heeft het mede vanwege de tijdsdruk pragmatisch aangepakt, vertelt de wethouder. ‘Als college zijn we natuurlijk net een jaar bezig en we hadden al een politiek programma dat sterk inzet op integraal beleid. Alle vier de wethouders zijn betrokken bij preventie en ieder begeeft zich voor een deel ook op het terrein van de buurman. We konden
dus doorpakken met de thema’s mentale problemen, overgewicht, mantelzorg, eenzaamheid en preventie. De thema’s in ons politieke programma zijn gekozen aan de hand van gebiedspaspoorten, gemaakt op basis van vragenlijsten aan inwoners over hoe zij naar hun leefomge-ving kijken.’
In de samenwerking waren ook al stappen gezet. ‘De huisartsen waren al aangehaakt, we hebben een adviesraad sociaal domein en welzijns- en zorgaanbieder Stichting ZO! is met vrijwilligers en professionals actief in het brede so ciaal domein.’
Yvonne van Heerwaarden is adviseur en regionaal aanspreekpunt voor MiddenHolland wat betreft IZA en GALA. Ook zij is druk aan de slag met zorgverzekeraar
VGZ, zorgpartijen en de GGD namens de gemeenten Bodegraven-Reeuwijk, Gouda, Krimpenerwaard, Waddinxveen en Zuidplas om tot één regioplan te komen. Ze noemt de insteek van GALA en IZA een goede motivator om gezamenlijk problemen aan te pakken en integraal preventiebeleid te maken. Maar ze zegt ook: ‘Het is best lastig om het sociaal domein en het medisch domein op elkaar af te stemmen. Het is nog moeilijker te overzien wat de rode draad moet zijn. Daarnaast zitten in de
werkagenda van de VNG taken om de vijf ketenaanpakken regionaal vorm te geven, die vervolgens lokaal moeten worden uitgevoerd.’
Een flinke opgave, omdat elke gemeente te maken heeft met andere behoeften en wensen van inwoners en de politieke kleur soms verschilt.
Ze is ook kritisch over de opdracht die gemeenten van de overheid meekrijgen: ‘Zo heeft Midden-Holland één ziekenhuis, dat de eigen broek moet ophouden. Markwerking betekent dus dat veel en dure zorg leveren het meest gunstig uitpakt voor het bedrijf. Maar dat draagt niet altijd bij aan de integrale en preventieve opdracht en is misschien niet het beste voor inwoners. Er moet op een vernieuwende manier integraal worden gewerkt, terwijl de financiële schotten nog bestaan.’
Naast het afwegen van organisatiebelangen, lopen gemeenten bij het nastreven van de akkoorden ook tegen praktische
problemen aan. ‘Zo groeit de bevolking door het bijbouwen van extra wijken,’ zegt Van Heerwaarden. ‘Voor het bevorderen van de mentale en fysieke gezondheid van deze nieuwe burgers is natuurlijk meer mankracht nodig – en personeelstekorten vormen nu al een probleem. Daarom staat in ons regiobeeld ook dat we arbeidskrachten willen aantrekken en behouden en onderzoeken waar minder mensen voor nodig zijn. Een spannende opdracht.’
Verder kunnen organisaties vaak sneller veranderingen doorvoeren dan gemeenten. Ook dat bemoeilijkt een integrale aanpak. ‘Dat zorgpartners in staat zijn om sneller te schakelen, zie je terug aan hun transformatieplannen. Als ze deze plannen integraal willen vormgeven wanneer de plannen het sociaal domein raken, dan moeten ze ook passen in de lokale aanpak van gemeenten – en
‘Stoei met de vraag hoe
MAGAZINE 2023
gemeentelijke besluiten nemen veel tijd in beslag. Dat maakt een gezamenlijke ambitie uitvoeren ingewikkeld.’
De gemeenten moeten met beide akkoorden aan de slag, maar er zit een spanningsveld tussen die twee, stelt Van Heerwaarden vast. ‘IZA gaat over het toegankelijk houden van zorg voor zieke mensen; GALA is bedoeld om gezonde burgers te helpen zo lang mogelijk gezond te blijven.’
Wethouder Klovert beaamt dat het IZA het zowel complexer als vanzelfsprekender maakt om samen te werken. ‘Een groep zorginstellingen heeft bijvoorbeeld het voortouw genomen om met de verzekeraar in gesprek te gaan. Heel fijn. Tegelijk kan daardoor de medische blik de overhand nemen. Daarnaast is de medische sector geneigd om te zeggen: “Wij genezen, doen jullie dan de preventie?” Dat is niet integraal. Ander voorbeeld. Als gemeente hoeven we de zorg niet alleen in te kopen, dat doen we met de regio Midden-Hollland. Wat tegelijkertijd betekent dat we overeenstemming moeten bereiken over de verschillende behoeften en financiën van de vijf betrokken gemeenten.’
Ondanks de complexe opdracht is adviseur Van Heerwaarden geenszins pessimistisch. ‘Met vijf gemeenten in de regio Midden-Holland is het behapbaar om iedereen betrokken te houden. Wel moet je uitkijken met tijdsdruk. Kijk naar regio’s die al goed bezig zijn, zoals Twentse Koers. Die gemeenten zijn tien jaar geleden al gestart met samenwerken. De financiën mogen beschikbaar
zijn tot en met 2026, maar we zijn tegen die tijd heus nog niet klaar.’
Inspiratie opdoen bij andere regio’s kan helpen, maar geen enkele aanpak is te kopiëren. Van Heerwaarden: ‘Zo hebben we in Midden-Holland geen Gemeenschappelijke Regeling (besluit tot samenwerking tussen bestuursorganen), zoals in Twente. Het is een voordeel als in een regio de werkvelden van de jeugdhulpregio, veiligheidsregio en een zorgverzekeraar overlappen – die zijn het verst in de samenwerking.’
Ook de wethouder vindt de opdracht om integraal beleid te maken en uit te voeren een goede ambitie, maar mist een belangrijke pijler. ‘Het onderwijs. Wij draaien een pilot waarin kinderopvang, onderwijs en jeugdzorg nauw samenwerken. Het aantal doorverwijzingen naar jeugdzorg is daardoor verminderd – de kansen van educatie en onderwijs moeten dus ook deel uitmaken van een gezamenlijke aanpak.’
Monitoren of een integrale aanpak verbetering oplevert, is ook nog lastig, vindt Klovert. ‘Door privacyregels en: hoe meet je of iemand door het beleid niet ziek is geworden? Verder kun je slecht achterhalen wat er werkelijk achter de voordeur gebeurt. Met jaloezie kijken we naar ons Groene Hart Ziekenhuis dat in beeld heeft vanuit welke wijken zorgvragen te verwachten zijn. De vraag is natuurlijk of je als overheid ook zo ver zou mogen –en willen – meten.’
Zijn voornaamste zorg is deze: ‘Als we
niet uitkijken, zitten we aan de voorkant te snijden om aan de achterkant te betalen. De overheid moet nu eenmaal in sommige primaire behoeften van inwoners voorzien. Daarvoor moet de landelijke overheid genoeg geld beschikbaar stellen.’
Klovert zit echt niet alleen om geld te bedelen: ‘Ik zie kansen in verzekeraars die hun rol pakken als het om preventie en voorkomen van zware zorg of hulp gaat. Politici moeten de discussie durven aangaan over waar de rol van de overheid begint en eindigt. Als gemeente kunnen we mensen aanzetten tot een gezonde leefstijl om overgewicht te voorkomen; daarna moeten mensen het zelf doen en kan de markt daarop inspelen.’ Je hoeft sommige problemen ook niet blijvend aan te pakken, denkt hij. ‘Verwarde mensen, eenzame jongeren, deze problemen vragen nu aandacht. Wellicht ligt dat over een tijdje weer anders. Hopelijk bieden de akkoorden genoeg mogelijkheden voor flexibiliteit.’
Het advies van Klovert luidt dan ook: ‘Bij elke gemeente ligt al een programma waaraan je geld wilt besteden. Ga daar gewoon mee aan de slag’.
Verandermanager Van Heerwaarden ziet grotere kans van slagen als regio’s een goede governancestructuur opzetten. ‘Gedeelde ambitie pakt voor iedereen anders uit dan wanneer je veranderingen in je eentje bedenkt. Heb het dus over hoe je pijnlijke keuzes maakt met elkaar. Stoei met de vraag hoe je boven je eigen organisatiebelang uitstijgt. En maak heldere afspraken.’ Want: ‘Met elkaar kun je in diepe ravijnen storten, maar ook op toppen van bergen staan.’ ←
‘Wij draaien een pilot waarin onderwijskinderopvang, en jeugdzorg nauw samenwerken’
geworden van internetfraude, Trouw 22 september
Tegen een gedoogverklaring voor de verkoop van softdrugs kan voortaan bezwaar worden gemaakt, en vervolgens beroep worden ingesteld bij de bestuursrechter.
Dat geldt ook voor de beslissing om een gedoogverklaring te weigeren of in te trekken. Dit is het gevolg van de uitspraak van de Raad van State in een rechtszaak tussen een coffeeshop en de gemeente Apeldoorn.
Eerder oordeelde de Raad van State nog dat hiertegen geen bezwaar kon worden gemaakt, onder meer om verdere juridisering van het gedogen te voorkomen. Nu stelt de Raad van State echter dat deze lijn voorbijgaat aan de bijzondere positie van coffeeshops.
Een burgemeester kan ervoor kiezen om er in een exploitatievergunning voor een horecabedrijf rekening mee te houden dat het om een coffeeshop gaat, maar dat hoeft niet. Daarom is er volgens de Raad te weinig rechtsbescherming met alleen maar de mogelijkheid van bezwaar en beroep tegen exploitatievergunningen en niet tegen gedoogbeslissingen. (MM) ←
Beste Thorbeckeprofessor, MAG ER TEGELIJK EEN NOODBEVEL EN EEN NOODVERORDENING WORDEN UITGESCHRE VEN? EN WAAROM WORDEN NOODBEVELEN ZO SLECHT GEPUBLICEERD OP WEBSITES VAN GEMEENTEN, OOK ACHTERAF?
M. OOIJEN
Geachte mevrouw Ooijen,
Voor noodmaatregelen met een meer -
waarin reeds een noodverordening geldt,
vallen onder een lichter publicatieregime dan noodverordeningen. Het idee van be-
meegedeeld aan degene tegen wie ze zijn gericht. Noodverordeningen zijn regels die Geerten Boogaard, Thorbeckehoogleraar
Als wethouder schaam ik mij kapot dat het is gebeurd. Het laat zien dat iedereen dit kan overkomen, ook gemeenten.
IN DE STRIJD TEGEN OVERGEWICHT PLEITEN GEMEENTEN AL EEN TIJD BIJ HET RIJK VOOR WETTELIJKE INSTRUMENTEN OM NIEUWE
FASTFOODVESTIGINGEN TE KUNNEN VERBIEDEN. HET MAKEN VAN ZO’N INGEWIKKELDE WET DUURT LANG. IN DE TUSSENTIJD HALEN GEMEENTEN ZELF MAAR VAN ALLES UIT DE KAST.
Niet alleen het aanbod ‘traditioneel’ fastfood stijgt gestaag, dat geldt ook voor het aanbod van ander ongezond voedsel als pizza’s, kebab en ijs – zeker in de buurt van scholen. Dat is een probleem, zeker als je weet dat een op de zeven kinderen te zwaar is, in de lagere sociale klassen zelfs een op de drie. Tijd voor een ommezwaai dus. Reeds in 2021 pleitte Leon Meijer, wethouder (ChristenUnie) in Ede, samen met de wethouders in de vier grote steden voor een aanpassing in de Omgevingswet.
‘Er komt steeds meer horeca bij en dat is bijna uitsluitend de vette hap’, merkt hij op. ‘Dan kunnen wij als gemeente kinderen wel heel vooruitstrevend leren wat gezond eten is, maar als ze in het centrum alleen maar kunnen kiezen uit patat, patat en nog eens patat, dan schiet het natuurlijk niet op. Helemaal niet als je daar als gemeente niet op kunt ingrijpen.’
‘Stel dat je alle fastfoodketens en snackbars als ongezond bestempelt en de bakkers niet, ben je er dan?’
SAMENWERKING
In Ede gooien ze het daarom over een andere boeg. Door samen te werken en te overleggen met winkeliers bijvoorbeeld. Meijer: ‘Wij krijgen een nieuw treinstation en om te voorkomen dat de hal wordt volgebouwd
met fastfood, zijn we met de NS in gesprek gegaan. Eén winkel wordt nu helemaal door ons ingevuld met gezonde en gevarieerde producten. Daarnaast zijn we bezig met de aanpak van het winkelcentrum. In overleg met de horecaondernemers komt er een gezonder aanbod met kleinere porties, minder vlees en meer groen. Hartstikke fijn natuurlijk, maar zonder wettelijke maatregelen blijven het reddingsboeien en kunnen we het gat in de dijk niet dichten.’
‘Het lastige is natuurlijk ook dat er geen vaste definitie is van fastfood’, zegt Charlotte Schuiling, raadslid (D66) in Deventer. ‘Dat loopt uiteen van frituurzaken en dönerzaken tot pizzeria’s en de bekende Amerikaanse ketens. Ook in ‘normale’ restaurants staat de menukaart vol met snel te bereiden maaltijden met vlees, frites en ander calorierijk voedsel.’
Samen met een aantal andere raadsleden diende Schuiling een motie in tegen de vestiging van een nieuwe McDonald’s in een historisch pand in de binnenstad. ‘Die heeft het helaas niet gered’, zegt Schuiling. ‘Gezondheid is geen toetsingscriterium bij de vergunningverlening. Als fractie wilden wij dat omzeilen door een maximumgrens voor het aantal fastfoodzaken in de binnenstad vast te leggen. Ons voorstel haalde helaas geen meerderheid. En dat terwijl Deventer zich profileert als een JOGG-gemeente, Jongeren Op Gezond Gewicht.’
De wet loopt hopeloos achter op de wetenschappelijke kennis over voedsel en gezondheid, vindt Schuiling. ‘We willen dat de rijksoverheid onderzoekt of er een meetbare en uitvoerbare grens kan komen voor een maximum aan fastfoodzaken in de gemeente en in de nabijheid van scholen. Maar ook per wijk of per 1000 inwoners. Zo’n grens kan worden gehanteerd als indirecte maatstaf voor gezondheid en biedt helderheid aan ondernemers als toets voor vergunningaanvragen.’
ZWAARDER GESCHUT
‘Het duurt lang en ik begrijp dat sommige gemeenten een beetje moedeloos worden’, zegt staatssecretaris Maarten van Ooijen (ChristenUnie) van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. ‘Het is top dat gemeenten zelf van alles uit de kast halen, want dit is natuurlijk een cruciaal onderwerp. De doelen van het Nationaal Preventieakkoord uit 2018, waaronder een gezonde leefstijl en minder obesitas, hebben we helaas nog niet gehaald.’
Tijd voor zwaarder geschut dus. De afbakening tussen gezond en ongezond voedsel is juridisch echter heel lastig, zegt Van Ooijen. ‘Stel dat je alle fastfoodketens en snackbars als ongezond bestempelt en de bakkers niet, ben je er dan? Er zijn zat bakkerswinkels die misschien ook heel ongezonde en vette broodjes verkopen die net zo “slecht” zijn. En wat doe je met al
‘Zonder wettelijke maatregelen kunnen we het gat in de dijk niet dichten’
die fastfoodketens en snackbars die juist zo hun best doen om gezonder voedsel, kleinere porties en meer groente aan te bieden? Die rem je dan juist af en dat is ook jammer.’
Het kabinet is volgens de staatssecretaris ‘echt bezig’ met grote veranderingen, want de belangen zijn ‘enorm’. ‘We krijgen maar één kans, dus we moeten meteen raak schieten en komen met een voorstel dat juridisch haalbaar en legitiem is én het juiste doel bereikt. Daar zijn we hard mee bezig. Nog voor het eind van het jaar komen we met een eerste schets van de wet. Daarmee gaan we de samenleving in om onder een breed publiek de reacties te peilen. Vervolgens nemen we het wetsvoorstel in voorbereiding.’
Een eerste mening is er al. Want hoewel het Haagse Hart voor Den Haag-raadslid Ralf Sluijs overgewicht – zeker bij kinderen – een groot probleem vindt, ziet hij het weren van fastfood absoluut niet als gemeentetaak. ‘In een aantal Haagse wijken lijdt één op de drie kinderen aan overgewicht, tegenover een landelijk gemiddelde van één op de acht, volgens GGD Haaglanden. Dat is zorgelijk en verdient alle aandacht’, zegt hij. ‘Maar dat doe je niet door, zoals het college in Den Haag wil, nieuwe fastfoodzaken en uitbreiding van bestaande zaken in de hoofdwinkelstructuur te verbieden. Ik heb grote moeite met de betuttelbrigade die mensen vertelt hoe ze hun leven moeten leiden.’
Bovendien, zegt Sluijs, is ongezond eten in de buurtsuper veel goedkoper te krijgen dan bij de snackbar op de hoek. ‘Is het verbieden van supermarkten dan de volgende stap? Waanzin natuurlijk. Zorg liever dat er meer wordt gesport op scholen, voer schoolzwemmen weer in, maak sportverenigingen voor iedereen bereikbaar, stimuleer kinderen naar school te fietsen en geef leefstijlbegeleiding en voorlichting over gezonde voeding. Kortom: enthousiasmeren en stimuleren in plaats van dwang, drang en verbieden.’
Anniek de Ruijter, hoogleraar gezondheidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam, begrijpt het probleem. ‘Natuurlijk is het de verantwoordelijkheid van mensen zelf om gezond of ongezond te eten.’
Toch is die keuze veel moeilijker dan gedacht, zo blijkt uit de wetenschap. ‘Als het voedselaanbod voor meer dan 80 procent ongezond is, dan is het moeilijk om gezonde keuzes te maken. Ik denk dat je als gemeente een neutrale voedselomgeving moet waarborgen, of ten minste 50 procent gezond aanbod. Dan blijft er meer dan genoeg keuze om ongezond te eten en daar heeft niemand wat van te zeggen. Bij kinderen geldt overigens dat van de overheid meer kan worden verwacht. Zij zijn kwetsbaar en beïnvloedbaar en verdienen daarom meer bescherming.’
Toch is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Gemeenten voeren al jaren een strijd tegen de enorme toename van fastfood in de buurten. De Ruijter: ‘Ze hebben geen juridische instrumenten om op te treden. Het is een gezondheidsuitdaging die voortkomt uit de snel veranderende omgeving, en de reguleringsinstrumenten blijven achter. We kunnen de voedselomgeving nog niet zo goed meetbaar maken als bijvoorbeeld luchtkwaliteit.’
Inmiddels wordt daar door onderzoekers hard aan gewerkt met een groep onderzoekers. Dus binnenkort zal er veel meer mogelijk zijn, verwacht ze. ‘Uiteindelijk is het aan gemeenten en het rijk om hier samen in op te trekken.’
En dat gaat wat De Ruijter betreft niet alleen over fastfoodketens, maar ook over supermarkten. ‘Ik zie geen reden om supermarkten te bevoordelen ten opzichte van andere ondernemers. Ook daar ligt een schone taak voor de centrale overheid. De tijd van preventieakkoorden en maar blijven praten, is nu echt voorbij.’ ←
‘Kinderen zijn kwetsbaar en verdienen meer bescherming’
Mensen die ondersteuning nodig hebben, worden niet altijd op tijd bereikt. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) verkent in een nieuw rapport de leefwereld van deze groep mensen.
De ervaringsverhalen laten zien hoe problemen in het ene leefgebied kunnen overslaan naar het andere. Ook wordt de zelfredzaamheid van mensen door gemeenten en hulpverleners vaak onderschat: inwoners vinden het vaak juist moeilijk om hulp te vragen.
Neem het verhaal van barman Willem, die door opstapelende gezondheids-
Wat als je je werk verliest? Arbeidspsycholoog Martha Meerman beschrijft aan de hand van twaalf personen die in 2020 werkloos werden, welke impact dat op hen heeft.
In het boek worden de obstakels beschreven die deze mensen tegenkwamen. De arbeidsmarkt is meer dan een kwestie van vraag en aanbod: werk moet ook bij je passen. De overheid speelt echter een cruciale rol bij de vraag wat passend werk precies is.
Martha Meerman, Op zoek naar passend werk. De rol van het individu op een roerige arbeidsmarkt
Eburon, € 24,90.
problemen zijn inkomen verliest, in de schulden raakt en al snel de grip op de situatie verliest. Pas als hij uit huis gezet dreigt te worden, gaan de radertjes lopen. Maar zelfs dan zijn de problemen niet over.
Het SCP-rapport biedt een inkijk in hoe goed regelingen, van onder meer de gemeente, en steun toch schrijnend kunnen uitpakken, zeker als er niet op tijd aandacht voor hulpzoekenden is.
Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), Gezien, gehoord en geholpen willen worden. Ervaringsdeskundigen uit het sociaal domein over gemiste ondersteuning, beschikbaar via scp.nl.
Sinds kort is de website maatschappelijkestabiliteit.nl in de lucht, waar het totale leeraanbod voor gemeenten op het gebied van maatschappelijke stabiliteit is verzameld en in samenhang gebracht.
Periodiek wordt het leeraanbod geactualiseerd. Aan de website werken veel (overheids-) partners mee, waaronder de VNG, het Nederlands Genootschap van Burgemeesters, de Wethoudersvereniging en individuele gemeenten.
Op de site zijn ook veel publicaties te vinden die leerzaam zijn voor gemeenten, van de factsheet Online extreemrechtse radicalisering en een handreiking voor gemeenten die een bewonersbijeenkomst voor de komst van een asielopvangcentrum willen organiseren, tot een sociologische verklaring van de avondklokrellen in vier Brabantse steden en de handreiking Openbare manifestaties. En dat alles geordend in acht thema’s: inclusie, polarisatie, maatschappelijke onrust, problematisch gedrag, radicalisering, extremisme, aantasting democratische rechtsorde en de digitale dimensie.
GEZONDHEID IS EEN BREED BEGRIP. HET GAAT OVER BEWEGEN, VOEDING,
OVERGEWICHT
DE DIERENBUDDY BEWIJST ZIJN BESTAANSRECHT. DE VRIJWILLIGE HULPVERLENER BIEDT OUDEREN EN CHRONISCH ZIEKEN LEVENS VREUGDE DOORDAT MENS EN DIER LANGER BIJ ELKAAR KUNNEN BLIJVEN. DIT VOORKOMT EENZAAMHEID.
Een dierenbuddy van de Dierenbescherming voorkomt eenzaamheid bij zowel dier als mens, door hulp te bieden bij de verzorging van huisdieren. De baasjes kunnen vanwege ziekte of ouderdom minder goed voor hun dier zorgen. De hulp van deze vrijwilligers voorkomt uitplaatsing van het dier en daarmee een drama.
Diverse gemeenten, waaronder Nijmegen, werken al met dierenbuddy’s. ‘De dierenbuddy helpt eenzaamheid tegen te gaan in een samenleving die zelfredzaamheid van mensen verwacht. Die komt bij mensen binnen die al lang geen sociaal netwerk meer hebben’, vertelt Elvira Beckmann, kwartiermaker Dierenbuddy bij de Dierenbescherming.
Het initiatief vindt zijn oorsprong in 2006 onder de naam DUO, Dierenbuddy Utrecht Ouderen. Vrijwilligers hielpen ouderen die slecht ter been waren met het uitlaten van hun hond. Dat groeide langzamerhand uit tot de Dierenbuddy, sinds 2019 een vast onderdeel van de Dierenbescherming. Beckmann: ‘Dierenbescherming was altijd bezig met het redden en opvangen van dieren, daar hoort preventie nu ook bij. Voorkomen is beter dan genezen.’
Dierenbescherming rolt de Dierenbuddy landelijk uit en hoopt in 2025 in
honderd gemeenten actief te zijn. De teller staat nu op dertig. Een consulent brengt de hulpvraag in kaart en maakt een ondersteuningsplan. Vaak gaat dat in samenspraak met andere professionals die in de regel ook bij deze mensen over de vloer komen. ‘De hulpvraag komt binnen van de diereneigenaar zelf, of van een hulpverlener van een andere instantie die met de handen in het haar zit. De cliënt heeft bijvoorbeeld een kat. Er zitten naaktslakken bij het voer en het huis ligt vol ontlasting waardoor de thuiszorg eigenlijk niet meer wil komen.’
DICHTE GORDIJNEN
Komt de hulpvraag van een diereneigenaar zelf, dan blijkt regelmatig dat die eigenlijk ook
hulp nodig heeft voor zichzelf. Volgens Beckmann ligt schaamte vaak ten grondslag aan de vraag. ‘Voor het dier hebben ze alles over en trekken ze wel aan de bel. De dierenbuddy is soms de eerste die achter de voordeur komt. Denk aan een woning waar de gordijnen altijd dichtzitten.’
Nijmegen startte in mei met de inzet van dierenbuddy’s. Ondertussen zijn er al acht aanvragen binnen. Het was een unaniem door de gemeenteraad aanvaard voorstel van het CDA dat de zaak in gang zette. Wethouder dierenwelzijn Jean Paul Broeren (Stadspartij Nijmegen) is daar blij mee: ‘Huisdieren brengen mensen vreugde, zeker de mensen die eenzaam zijn. Tegenwoordig moeten inwoners langer zelfstandig blijven wonen. Eenzaamheid daarbij is een groot probleem in Nederland. Dan is het fijn om een huisdier te hebben waar je lekker tegenaan kunt praten.’
Tegelijkertijd is het volgens Broeren prettig dat er mensen in de buurt zijn die ondersteuning bieden wanneer iemand niet meer in staat is om zijn hond
‘Het is heel lastig om bij inwoners met problemen achter de deur te komen. De dierenbuddy is laagdrempelig.’
dagelijks uit te laten of de kattenbak te verschonen. Dat geldt zeker voor mensen zonder sociaal netwerk of familie in de buurt. ‘De dierenbuddy is een perfecte oplossing. Daarom is het goed dat we hier in Nijmegen mee aan de slag zijn gegaan.’
Het is heel lastig om bij inwoners met problemen achter de deur te komen. De dierenbuddy is laagdrempelig. Broeren: ‘Als die constateert dat er echt iets aan de hand is, kan de buddy in samenspraak met de hulpvrager altijd schakelen met de gemeente. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat wij daar als een spion naar binnen gaan. De dierenbuddy kan andere hulpvragen uitzetten. Die weet de weg vaak beter te bewandelen dan de persoon zelf. Dat is echt wel een mooie bijvangst.’
Dieren kunnen dankzij de hulp langer in hun vertrouwde omgeving blijven. Een teckel en het baasje die al vele jaren bij elkaar zijn in hetzelfde huis, hebben zich gehecht. Beckmann: ‘Voor het dier is het super stressvol wanneer het in een asiel terechtkomt. Natuurlijk wordt het herplaatst en in het asiel goed verzorgd, maar het blijft een andere omgeving met andere dieren. Dat is niet wenselijk. Gaat het om een hondje van twee jaar met nog een heel leven voor zich, dan is het misschien wel beter om die te verplaatsen.’
De dierenbuddy gaat voor minimaal zes maanden een commitment aan met een hulvrager. De Dierenbescherming wil niet te snel vrijwilligers wisselen omdat ze vaak een band opbouwen met het dier en de eigenaar. ‘De mensen bij wie we komen, zijn bijna allemaal eenzaam. Ze hebben ook niet genoeg financiële middelen om hulp op een andere manier in te kopen via bijvoorbeeld een hondenuitlaatservice. Sommige dierenbuddy’s komen al jaren bij hetzelfde baasje. Dan ontstaat er een nieuw soort familie, dat biedt levensvreugde. Ze raken bevriend met de dierenbuddy en vinden het fantastisch.’
‘Voor het dier is het super stressvol wanneer het in een asiel terechtkomt’
Vanwege die financiële problemen kent Nijmegen naast de dierenbuddy’s ook een dierenvoedselbank.
Broeren: ‘Mensen die ook bij de voedselbank komen, besteden het weinige geld dat ze hebben sowieso al aan hun dieren. De dieren zijn vaak alles voor die mensen. De dierenvoedselbank wordt gerund door vrijwilligers. De gemeente heeft pas een nieuw onderkomen gefaciliteerd. Dat draait als een tierelier. Het is jammer dat dit nodig is, maar tegelijkertijd heel goed dat het er is.’
Beckmann wijst op het belang van een goede matching tussen hulvrager en dierenbuddy. De hulpvraag van een oude dame met een klein hondje die een extra wandelingetje nodig heeft, is niet complex. Voor iemand met bijvoorbeeld een identiteitsstoornis of die dementeert, heeft de dierenbuddy wel enige maartschappelijke ervaring of iets van opleiding nodig. ‘Steeds meer mensen krijgen dementie, terwijl ze langer zelfstandig thuis moeten blijven wonen. Die mensen gaan alleen maar achteruit, dat maakt de hulpvraag steeds complexer.
Een betaalde coördinator is het eerste aanspreekpunt voor de dierenbuddy’s. Die doet de intakegesprekken, werkt de mensen in en vraagt de VOG aan. Daar kan
de dierenbuddy ook terecht als hij of zij ergens tegenaan loopt, bijvoorbeeld bij een bijtincident met een andere hond. De consulent bestrijkt een groter werkgebied, bijvoorbeeld Midden-Nederland of NoordHolland. Het aantal actieve vrijwilligers is vrij stabiel, dat zit al twee jaar rond de vijfhonderd mensen. Een gemeente kan op twee manieren aan de slag met Dierenbuddy. Dat kan als onderdeel in een aanbestedingscontract met de Dierenbescherming over het opvangen, redden en vervoeren van dieren. Wanneer een gemeente alleen geïnteresseerd is in de Dierenbuddy, dan doet de Dierenbescherming daarvoor een subsidieaanvraag.
ENDORFINE
Het valt Beckmann op dat geïnteresseerde ambtenaren in de gesprekken vaak aanhaken op het bestrijden van eenzaamheid. Ze haalt daarbij een initiatiefnota van Alphen aan den Rijn aan over het langer bij elkaar houden van mens en dier. Dat voorkomt eenzaamheid en mensen blijven langer gezond als ze de liefde voor hun huisdier voelen. ‘Dat maakt endorfine aan, het gelukshormoon. Mensen met een hondje gaan naar buiten om het dier uit te laten. Die wandelen in het park en hebben meer aanspraak dan iemand van dezelfde leeftijd met dezelfde beperking die niet naar buiten hoeft.’
Het gebeurt regelmatig dat een eigenaar of dier overlijdt. Dat is al drie jaar lang 38 procent. Het geeft volgens Beckmann aan hoe kwetsbaar die doelgroep is.
Het gebeurt ook regelmatig dat de dierenbuddy een van de weinigen is die naar de begrafenis gaat. En een enkele keer per jaar blijkt iemand overleden wanneer de dierenbuddy aanbelt. ‘Je moet er niet aan denken hoelang het anders had geduurd voor die persoon was gevonden. De vrijwilligers hebben dus ook een signalerende functie. Er komt letterlijk iemand achter de voordeur die er anders niet zou zijn.
Het geeft veel energie en voldoening wanneer door de dierenbuddy mens en dier bij elkaar kunnen blijven, en het welzijn van het dier gewaarborgd blijft.’ ←
‘De dieren zijn vaak alles voor die mensen’
Mensen blijven langer gezond als ze de liefde voor hun huisdier voelen
Iedereen kent de tegeltjeswijsheid ‘voorkomen is beter dan genezen’. Het is een wijsheid die ouders overbrengen op hun kinderen, docenten op hun leerlingen, en verkopers op potentiële klanten. Beter wat investeren in iets dat leed voorkomt, dan het ondergaan en vervolgens tegen hoge kosten het repareren ervan.
Het is vreemd dat in zo ongeveer alle domeinen dit adagium de basis van ons handelen vormt – behalve dat van zorg en gezondheid, nota bene het domein waarop het tegeltje betrekking heeft. Daar doen we het tegenovergestelde. We geven meer dan honderd miljard uit aan het omgaan met ziekte, een enkel miljard aan het voorkomen ervan.
Dat is niet omdat voorkomen geen zin heeft. Gezonde voeding voorkomt overgewicht, een betrouwbare voorspeller van benodigde zorg op latere leeftijd.
Druk, stress en vroege psychische aandoeningen laten we ontstaan en escaleren voordat we tot dure behandeling overgaan. We betalen gevolgschade van een slecht gebit, maar negeren het nut van periodieke controle door de tandarts. We zien hoe eenzaamheid en verwaarlozing leiden tot majeure inzet van hulpverleners, maar ‘vergeten’ dat de inrichting van de wijken, buurten en woningen het sociale weefsel uit het leven van mensen hebben weggenomen. De ongemakkelijke waarheid is dat we liever genezen dan voorkomen.
Dat is een gevolg van de inrichting van ons systeem. Genezen betalen we via collectieve premies en belastingen. Het collectief betaalt de genezing. Voorkomen moeten mensen grotendeels zelf betalen. En ze moeten zelf het initiatief
nemen. Het collectief regelt het oplossen van problemen, maar laat mensen bij het voorkomen ervan aan hun lot over.
De wereld van gezondheid draait in Nederland om zorg: om het aanpakken van wat mankeert, niet om het bevorderen van een gezond leven. Het voorkomen van ongezondheid, door het investeren in een leefbare en gezonde omgeving, het wegnemen van belemmeringen voor preventie (zoals eigen bijdragen), het verkleinen van sociale ongelijkheid en het bieden van laagdrempelige hulp aan mensen voor wie het leven moeilijk is. Het zijn logische acties, die het leven van mensen gezonder én aangenamer maken, én zich financieel terugbetalen. In lagere premies, lagere collectieve lasten en in heel veel minder lastendruk op de sociaal domein begroting van gemeenten. Daartoe moet wél iets veranderen. Veel preventieve zorg is gemeenschapszorg: het versterken van sociaal weefsel, de leefomgeving van mensen, gemeenschappelijke voorzieningen zonder indicaties. In de praktijk zijn daarvoor concrete wetswijzigingen en veranderde financiële systemen nodig. Weg van betaling per ingreep ter genezing, naar investering in maatschappelijke gezondheid die voorkomt. Want voorkomen is beter dan genezing. Voor ons als mens, én voor uw gemeentelijke begroting. ←
Met het afschaffen van de laatste coronamaatregelen in 2022 kwam er een einde aan een periode van juridische chaos. Den Haag kan voor een toekomstbestendige herziening van het noodrecht een voorbeeld nemen aan gemeenten, betoogt Adriaan Wierenga.
Toen het coronavirus in alle hevigheid om zich heen begon te grijpen, werd snel duidelijk dat het noodrecht voor de infectieziektebestrijding niet toereikend was om deze gezondheidscrisis het hoofd te bieden. Hierin was vooral geregeld hoe om te gaan met (potentieel) geïnfecteerden: quarantaine en isolatie. Bij deze uitbraak bleek echter dat juist het gezonde deel van de bevolking moest worden beschermd. Vanwege deze ontoereikende wetgeving werd toen het gemeentelijk noodrecht aangegrepen om winkels en horeca te sluiten, anderhalvemetermaatregelen op te leggen en samenkomsten te verbieden. Het ging om noodverordeningen van de voorzitters van de 25 veilig-
heidsregio’s, waarin de maatregelen op instructie van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport landelijk werden uitgerold.
Het gemeentelijk noodrecht, waartoe de noodverordeningsbevoegdheid behoort, is echter bedoeld voor lokale en kortstondige rampen en openbareordeverstoringen. Nu werd het gedurende bijna negen maanden landelijk ingezet totdat de coronawet in de vereiste wettelijke basis voorzag. Niet snel daarna werd ook nog een avondklok ingevoerd, een verregaande beperking van de bewegingsvrijheid van mensen, destijds bedacht met vooral tijden van oorlog voor ogen. Dit gebeurde op basis van weer een andere juridische grondslag uit het staatsnoodrecht, de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag. Het was al met al dus een geheel van juridische houtjetouwtje-knutselconstructies om deze crisis het hoofd te bieden.
VERSIMPELING
Dat het noodrecht moet worden herzien, daar zijn vriend en vijand het al jaren over eens. De huidige voorstellen van de regering daartoe zijn echter onno-
‘De huidige voorstellen van de regering zijn onnodig complex en ontoereikend’
dig complex en ontoereikend voor de toekomst. Vóór een volgende crisis zich aandient, is een meer grondige en integrale herziening en versimpeling van het staatsnoodrecht nodig.
Het infectieziektebestrijdingsrecht is inmiddels aangepast, maar enkel om eenzelfde ziekte als corona aan te pakken. Toekomstige crises of rampen kun je echter nooit volledig voorspellen of voorzien, laat staan overal een precieze wet voor maken. Crises, hun verloop en de noodzakelijke maatregelen zijn vaak onvoorspelbaar. Dan heb je niets aan heel specifieke wetten.
Bij de herziening van het noodrecht voor het bestrijden van nationale rampen zou Den Haag er goed aan doen zich te laten inspireren door het gemeentelijk noodrecht. In het gemeentelijk noodrecht zijn de bevoegdheden duidelijk, evenals de controle op deze bevoegdheden. Het betreft een zeer flexibele bevoegdheid, waarin geen onderscheid wordt gemaakt tussen de verschillende soorten crises of rampen die een gemeente of regio kunnen treffen. Bij ernstige wanordelijkheden of rampen kan de burgemeester alle maatregelen treffen die noodzake-
Schrijf ook een betoog voor VNG Magazine: redactie@vngmagazine.nl
lijk zijn ter handhaving van de openbare orde of ter beperking van gevaar.
LEVENSREDDEND
Maak van de kern van het staatsnoodrecht ook een open en flexibele bevoegdheid. Regel duidelijk wie die bevoegdheid heeft, bijvoorbeeld de minister van Justitie en Veiligheid. Toezicht ligt vervolgens bij het parlement, zowel bij de Eerste als Tweede Kamer. Op die manier kun je snel schakelen, en wordt voor de bevolking goed duidelijk wat er van haar wordt verwacht. Dit kan levensreddend zijn bij calamiteiten of rampen, ook de onvoorzienbare. ←
Mr. Adriaan J. Wierenga is noodrechtspecialist en onderzoeker aan de RUG.
‘In het gemeentelijk noodrecht zijn de bevoegdheden duidelijk
’Beeld: Elmer Spaargaren
Avine Fokkens, voorheen gedeputeerde in de provincie Fryslân, is de nieuwe burgemeester van Heerenveen.
‘In mijn sollicitatiebrief gaf ik aan het fantastisch te vinden dat ik burgemeester mag worden. Dat het in Heerenveen is, is een dubbel cadeau. Heerenveen is bij uitstek een gemeente die alles in zich heeft. Dat het ook nog eens in Fryslân is, maakt het helemaal af. Als burgemeester in de gemeente als eerste overheid, mag je meedelen in de vreugde en het verdriet. Dat is een eervolle rol waar ik enorm naar uitzie. Besturen gaat primair over mensen. Verder ben je het boegbeeld van de gemeente, én je mag voorzitter zijn van het hoogste politieke orgaan.’
‘Als burgemeester ben je er voor de inwoners en ondernemers, dus ik hoor benaderbaar en toegankelijk te zijn. Het zal ook voorkomen dat ik streng en doortastend moet optreden. Daarnaast breng ik de gemeente verder in haar ambities. Als gedeputeerde hield ik me met de Lelylijn bezig. Die is belangrijk voor Heerenveen. Nu ga ik niet op de stoel van de wethouder zitten, maar de burgemeester is ook lobbyist voor de gemeente. Verder wil ik de leefbaarheid op peil houden.’
‘Enkele jaren geleden was er discussie over nut en noodzaak van de provincies. Ik denk dat daarvan wel degelijk sprake is, kijk alleen maar naar het stikstofdossier. Fryslân is sowieso een provincie die zichtbaarder is voor de inwoners dan andere provincies. De provincie en alle gemeenten trekken samen op. Alle burgemeesters en wethouders kennen elkaar. We zijn benaderbaar, dat maakt besturen in Fryslân heel mooi. We vinden de mienskip en brede welvaart heel belangrijk.’ (MM) ←
Nico Outhuijse, PVV-raadslid in Lelystad, is in de nacht van zondag 10 september overleden. Hij was al enige tijd ziek. Outhuijse zat sinds 2018 in de gemeenteraad; hij werd 65 jaar.
Jan Luteijn (SGP) blijft langer waarnemend burgemeester van Krimpen aan den IJssel dan aanvankelijk de bedoeling was. Door gespannen politieke verhoudingen vindt de gemeenteraad het ‘niet opportuun’ om nu te beginnen aan de wervingsprocedure voor een nieuwe burgemeester. Zorgvuldigheid moet prevaleren boven snelheid, vindt de raad. Luteijn (SGP) vervangt sinds 6 maart Martijn Vroom (CDA), die naar Leidschendam-Voorburg ging. Bij zijn benoeming als waarnemer werd uitgegaan van een jaar, maar op verzoek van de Zuid-Hollandse CdK wordt dat nu langer.
Marina Starmans-Gelijns (VVD) is sinds 26 september de nieuwe burgemeester van Etten-Leur. Ze was vanaf februari 2015 burgemeester van Dongen. Daarvoor was ze wethouder in achtereenvolgens Son en Breugel, Dongen en Waalre. In Etten-Leur volgde ze Miranda de Vries (PvdA) op, die sinds 1 januari voorzitter is van de raad van bestuur van Zorggroep Elde Maasduinen. Sindsdien nam Mark Verheijen (VVD) de functie waar.
Marnix Bakermans is sinds 26 september waarnemend burgemeester van Dongen. Hij was werkzaam in het bedrijfsleven, wethouder in Uden en van 2013 tot 2022 burgemeester van Landerd dat opging in de nieuwe gemeente Maashorst. In Dongen vervangt hij Marina Starmans (VVD), die burgemeester in Etten-Leur werd.
Michiel Pijl is per 26 september de nieuwe burgemeester van Medemblik. De CDA’er was sinds 2016 burgemeester van Drechterland, eerder was hij wethouder en raadslid in Hoorn. In Medemblik werd hij de opvolger van Frank Streng (VVD), die vanwege gezondheidsproblemen al afscheid heeft genomen. Sinds 12 september 2022 wordt het burgemeesterschap waargenomen door Dennis Straat (VVD).
Anko Postma is op 28 september begonnen als burgemeester van Tubbergen. Hij was sinds 2017 wethouder in Opsterland voor de lokale partij Opsterlands Belang. Voorafgaand aan zijn wethouderschap had hij een eigen adviesbureau
voor training en coaching en was hij betrokken bij een aantal interim-projecten.
Postma is in Tubbergen de opvolger van Wilmien Haverkamp-Wenker, die vanwege ziekte in oktober 2022 stopte. Formeel liep haar eerste termijn in januari 2023 af. Sinds 4 oktober vorig jaar is VVD’er Jon HermansVloedbeld waarnemend burgemeester.
Elbert Roest stopt eind september als burgemeester van Bloemendaal. Hij wil niet in aanmerking komen voor herbenoeming omdat hij in 2024 zeventig wordt. Eigenlijk liep zijn ambtstermijn al op 6 september af, maar op verzoek van de Noord-Hollandse commissaris van de Koning bleef hij een paar weken langer. Roest (D66) begon in 2017 in Bloemendaal, daarvoor was hij burgemeester van Laren en raadslid en wethouder in Doesburg. Ankie Broekers-Knol (VVD) neemt vanaf 1 oktober het burgemeesterschap waar. Ze was van 2013 tot en met 2019 voorzitter van de Eerste Kamer. Daarna was ze drie jaar staatssecretaris van Justitie
Maurits van den Bosch wordt op 10 oktober geïnstalleerd als burgemeester van Bladel. Hij is nu nog fractievoorzitter van het CDA in Maashorst en hij werkt als zelfstandig trainer op het gebied van ‘hostmanship’. In Bladel wordt hij de opvolger van Remco Bosma (VVD), die sinds februari 2023 dijkgraaf is van het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Het ambt wordt sindsdien waargenomen door Willibrord van Beek (VVD).
en Veiligheid. Eerder was ze van 1986-1997 raadslid in Bloemendaal.
De gemeenteraad van Oirschot heeft burgemeester Judith Keijzers-Verschelling voorgedragen voor een tweede termijn, die op 2 oktober begint. Keijzers (CDA) is sinds oktober 2017 burgemeester in Oirschot. Eerder was ze raadslid en wethouder in Son en Breugel, statenlid in NoordBrabant en wethouder in Waalwijk.
Burgemeester Marga
termijn als burgemeester van ’s-Hertogenbosch. De gemeenteraad heeft hem voorgedragen voor een tweede termijn, die aanvangt op 11 oktober. Mikkers (VVD) begon in oktober 2017 als burgemeester in de Brabantse hoofdstad. Eerder was hij burgemeester van Maasdriel (2003-2007) en van Veldhoven (20072017).
Judith de Jonge wordt per 1 december
gemeentesecretaris van Vijfheerenlanden. Zij volgt
Nanette van Ameijde op, die de organisatie per 1 oktober verlaat. De Jonge is nu nog gemeentesecretaris van Wijk bij Duurstede, daarvoor werkte ze bij de gemeente Borsele.
Vermue van Sluis is door de gemeenteraad voorgedragen voor een tweede termijn. Die begint op 6 oktober. Voordat ze in 2017 aantrad in Sluis, was ze vijf jaar burgemeester van Cranendonck. Daarvoor was ze onder meer raadslid en wethouder in Borsele en werkte ze bij het ministerie van Economische Zaken en bij de gemeenten Wouw en Veere.
Jack Mikkers mag zich opmaken voor een tweede
De gemeenteraad van Elburg wil door met burgemeester Jan Nathan Rozendaal. De raad besloot hem aan te bevelen voor herbenoeming. Rozendaal (SGP) begon op 13 oktober 2017 in Elburg. Daarvoor was hij wethouder in Papendrecht.
VVD’er Arjen Gerritsen wordt commissaris van de Koning in de provincie Flevoland. Hij is daar de opvolger van Leen Verbeek (PvdA), die op 1 november met pensioen gaat. Gerritsen is sinds september 2016 burgemeester van Almelo. Eerder was hij burgemeester van Haren en De Bilt.
Ook was hij raadslid en wethouder in Wierden. Gerritsen wordt op 1 november in Flevoland geïnstalleerd.
Jan Willem Kradolfer is in september gestart als interim-gemeentesecretaris van Hollands Kroon. Eerder was hij gemeentesecretaris in Enschede, Bloemendaal, Zaanstad en Roermond. De aanstelling is voor de duur van één jaar. De functie werd de afgelopen maanden waargenomen door Melissa Roecoert
Nico van Mourik is in september begonnen als interim-gemeentesecretaris van Loon op Zand. Hij vervangt daar Vivian Pouw, die inmiddels is vertrokken. Van Mourik was eerder onder meer gemeentesecretaris van Breda, algemeen directeur van de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant en directeur bij de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant.
Anky Griekspoor is op 19 september gestopt als gemeentesecretaris van Medemblik. Ze begon op
15 januari 2022 in Medemblik. Daarvoor was ze onder meer gemeentesecretaris van Leudal, Zandvoort, Kampen en Eemnes. Voor haar komst naar Medemblik was ze actief bij de politie Noord-Holland en tijdens de coronacrisis was ze landelijk voorzitter Bevolkingszorg en namens alle gemeenten adviseur van het Veiligheidsberaad.
Wil Verberkt stopt per 1 oktober als gemeentesecretaris van Asten, een functie die hij 18 jaar heeft vervuld. Hij gaat met pen-
Ingezonden mededeling
Ons aanbod
sioen. Verberkt wordt per die datum opgevolgd door Marcel Derks, die nu nog directielid is op het ruimtelijk domein bij de gemeente Horst aan de Maas. Daarvoor was hij dat ook op het sociaal domein.
Martin Broers stopt per 1 oktober als gemeentesecretaris van Berkelland. Hij wil zijn loopbaan elders voortzetten. Voordat Broers met ingang van 1 september 2016 werd benoemd in Berkelland, was hij gemeentesecretaris in Coevorden en Leusden.
Verschillende Risico-opleiding Overheden (ROO) oktober - november
VNG Juridische 2-daagse 2023
2 & 3 oktober (Ermelo)
Dag van de Stad 2023
9 oktober (Arnhem)
Trainees inspiratie event: Beleid en Gedrag
27 oktober (Den Haag)
Laat u inspireren door onze opleidingen en congressen
Om welk vakgebied het ook gaat: als geen ander weten we hoe complex de inhoud van beleid en wet- en regelgeving kan zijn. Kom daarom naar een van onze inspirerende en verdiepende congressen.Voor heldere en praktische handvatten én om vakgenoten uit het hele land te ontmoeten.
VNG Uitvoeringscongres
2 november (Den Haag)
VNG Congres RPO
9 november (Apeldoorn)
2-daagse training:
Van Gelijk hebben naar Gelijk krijgen
14 & 28 november 2023
Met Andere Ogen Doen-dag 24 november (Groenekan)
27 november (Congrescentrum Orpheus, Apeldoorn)
Ons hele aanbod vindt u op vngconnect.nl
Eerder bekleedde hij leidinggevende functies in Tubbergen en Waterland.
Koen Radstake stopt per 1 oktober als gemeentesecretaris van Velsen. Hij heeft de functie precies acht jaar bekleed, daarvoor werkte hij ook al zeven jaar als directeur bij de gemeente Velsen. Voor 2008 had Radstake diverse functies, onder meer bij de gemeenten Alphen aan den Rijn, Haarlemmermeer, Den Haag en Amsterdam. Radstake begint voor zichzelf; zijn eerste klus wordt interim-directeur bij de gemeente Haarlem. Daar gaat hij op 9 oktober aan de slag.
Gemeentesecretaris Gabrielle Haanen van Utrecht gaat op 1 november met pensioen. Ze is sinds september 2016 in functie. Haanen bekleedde die functie eerder, tussen 2009 en 2016, in Tilburg. Daarvoor was ze gemeentesecretaris in Heerlen en adjunct-gemeentesecretaris in Maastricht. Eerder werkte ze bij twee hogescholen.
Michiel Ruis start op 1 november als gemeentesecretaris in Utrecht. Hij volgt Gabrielle Haanen op, die dan met pensioen gaat. Ruis is nu nog gemeentesecretaris in Haarlemmermeer. Eerder werkte hij in diverse functies bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Daar was hij onder meer projectdirecteur en plaatsvervangend directeur Gebieden en Projecten. Sinds 2015 is hij in dienst bij de gemeente Haarlemmermeer als directeur en in 2021 werd hij daar gemeentesecretaris.
Raymond Jeene startte
van de gemeenteraad van Leidschendam-Voorburg.
Hij is de opvolger van Christiaan de Vries, die in september 2022 vertrok. Sindsdien wordt de functie waargenomen door Ita Joosten. Jeene was eerder
Delft en plaatsvervangend -
Ita Joosten is op 18 september door de gemeenteraad
Bart Drewes begint per 1 december als de nieuwe gemeentesecretaris van Rheden. Hij heeft die functie nu nog in Bronckhorst. Voor Drewes in 2016 als gemeentesecretaris begon in Bronckhorst, werkte hij onder meer bij de VNG. In Rheden wordt hij de opvolger van Nadja Renkema-Holstein, die sinds 1 september directeur-bestuurder is bij thuiszorgorganisatie STMG. De functie wordt tijdelijk waargenomen door Martin Rommers
van Voorst aangewezen als
om een tijdelijke aanstelling; Joosten vervangt Dini Vriezekolk, die met pensioen gaat. Joosten was eerder onder meer raadsgrif-
in Bunnik en Leidschendam-Voorburg.
Cecile Bus is tijdens de raadsvergadering van 28 september aangewede gemeenteraad van Teylingen. Ze was eerder
Montfoort en werkte als
en Vijfheerenlanden. Ze is in Teylingen de tijdelijke opvolger van Robert van Dijk
van de gemeenteraad van
Robin Meinen begint op 1 oktober als griffier van de gemeenteraad van Haaksbergen. Hij is nu nog raadsgriffier in Losser (sinds januari 2022). Daarvoor werkte hij tien jaar in diverse functies voor de gemeente Doetinchem. In Haaksbergen wordt hij de opvolger van Gerrit Raaben, die met pensioen gaat.
Belangstellenden kunnen solliciteren naar het burgemeestersambt van Hoogeveen (circa 56.500
inwoners), vacant per 1 april 2024. Het salaris bedraagt € 10.141,29 bruto per maand.
bit.ly/vacaturehoogeveen. Sollicitaties vóór 2 oktober sturen naar de CdK in de provincie Drenthe.
De burgemeestersvacature van Schiedam (circa 80.700 inwoners), vacant sinds 2 juni 2023, is opengesteld. Het salaris is € 10.989,18 bru-schets en andere informatie is te vinden op bit.ly/vacatureschiedam. Sollicitaties vóór 3 oktober sturen naar de CdK in de provincie ZuidHolland.
Geïnteresseerden in het burgemeestersambt van de gemeente Heemstede (circa 27.800 inwoners), vacant per 17 januari 2024, kunnen daarnaar solliciteren. Het salaris bedraagt € 9.360,34 bruto per
staat op bit.ly/vacaturesheemstede. Sollicitaties vóór 10 oktober sturen naar de CdK in de provincie
GELIJKE BEHANDELING IN GELIJKE GEVALLEN IS EEN BELANGRIJKE WAARDE BIJ HET HANDELEN VAN DE GEMEENTE. TOCH PAKT DIE GELIJKHEID IN SOMMIGE OMSTANDIGHEDEN ONRECHTVAARDIG UIT, ZEGT ETHICUS MARCEL BECKER.
arcel Becker is universitair hoofddocent wijsgerige ethiek en politieke filosofie aan de Nijmeegse Radboud Universiteit. Hij is een van de sprekers op de Juridische Tweedaagse van de VNG, begin oktober in Ermelo. Zijn stelling is dat een gemeentejurist in het werk onvermijdelijk te maken krijgt met ethische vraagstukken. Hoe gaat de jurist daarmee om, hoe verhoudt de ethiek zich tot het politieke, organisatorische en juridische domein? Wat is de functie van ethiek in het openbaar bestuur, hoe draagt ze bij aan de kwaliteit daarvan?
Het lijkt zo eenvoudig: in Nederland wordt iedereen in gelijke gevallen gelijk
Mbehandeld. Een belangrijke rechtsstatelijke waarde, vastgelegd in het eerste artikel van de Grondwet. Het is de bodem onder een fatsoenlijk openbaar bestuur. Maar in de dagelijkse praktijk wordt niet iedereen gelijk behandeld. ‘Stel dat de norm voor een gesprek aan de balie van het gemeentekantoor 10 minuten is. De ambtenaar achter dat loket moet iedereen gelijk behandelen. Maar aan wie geeft de ambtenaar meer tijd: aan de burger die amper Nederlands spreekt en moeilijk kan aangeven wat er aan de hand is, of aan die hyperassertieve burger die nauwelijks uitleg nodig heeft?’ Aan die eerste natuurlijk, daar zal geen discussie over zijn, zegt Becker. ‘Dus die notie van gelijke behandeling vraagt er tegelijk om dat je verschil maakt tussen de ene en de andere situatie. Het woordje gelijkheid is niet zo simpel in de
alledaagse subtiliteit van het werk. Het vraagt ethisch besef van de ambtenaar, hoe daarmee om te gaan.’
Er zal altijd een spanningsveld zijn tussen de juridische aspecten van het werk, en de ethische. Wat volgens het wetboek of de regeltjes correct is, is dat niet per se ook volgens de ethiek.
Neem de zaak-Richard de Mos in Den Haag. Becker: ‘Na de uitspraak van de rechter was er bij hem een triomfgevoel omdat hem juridisch niets te verwijten viel. Maar in de gedragscode van bestuurders staat dat je de schijn van belangenverstrengeling moet voorkomen. Je kunt je afvragen of die schijn van belangenverstrengeling niet heeft gespeeld in de kwesties waar hij mee te maken had. Ook al zou het hoger beroep
aantonen dat De Mos juridisch niets te verwijten valt, dan nog is het niet gezegd dat zijn handelen ethisch niet problematisch zou kunnen zijn.’
RUIMTE
Een rechter heeft weinig ruimte om te zeggen dat iets weliswaar juridisch klopt, maar ethisch niet. Dat de Raad van State enkele jaren geleden spijt betuigde over zijn eerdere uitspraken in kinderopvangtoeslagzaken en beterschap beloofde, was uitzonderlijk. Maar wat een rechter niet kan doen, mag van gemeentejuristen wél worden verwacht, zegt Becker.
‘Een ambtenaar kan in een advies aan de wethouder zeggen: juridisch-formeel kan deze inbreng van meneer A door de beugel, maar ethisch gezien is de gelijkheid er niet mee gediend dat de hardst schreeuwende partij z’n zin krijgt.
‘Uiteindelijk is een gemeentejurist gewoon een ambtenaar die in het algemeen belang werkt. Hij heeft niet enkel een juridische taak, hij heeft een algemene ethische taak – zoals iedereen die bij een gemeente werkt. De gemeentejurist heeft een bijzondere verantwoordelijkheid omdat hij op het normatieve domein van het recht zit.
‘Maar ethiek is ook normatief, de gemeentejurist zit bij uitstek in de positie
om er ook vanuit de ethiek op te wijzen als dingen niet door de beugel kunnen. Als de hardste schreeuwer juridisch misschien een punt heeft, maar als je ziet dat de gelijkheid daarmee in het geding is, dan heb je als gemeentejurist een ethische taak om aan de bel te trekken.’ Oók als dat tegen de zin van de wethouder is.
Volgens Becker speelt ethiek ook in de traditionele spanning tussen enerzijds de ambtenaar en anderzijds de wethouder. ‘De ambtenaar maakt een bepaalde zakelijke afweging, vervolgens gaat de wethouder er allerlei andere zaken bij halen: het politieke spanningsveld, naderende verkiezingen, de media die er ook iets van gaan vinden. Dat conflict
zal de wethouder altijd winnen. En toch, ook al weet hij dat hij uiteindelijk gaat verliezen, is het aan de ambtenaar om eventuele ethische overwegingen zo lang mogelijk onder de aandacht te blijven brengen. Hij moet de strijd aangaan. In zijn advies zal hij kort maar krachtig moeten uitleggen wat er ethisch aan de hand is. Dat is geen juridische taal, dat gaat over waarden en normen, over plichten, over gelijkheid, over deugden en over wat in een bepaalde situatie gepast is. Dat is een ander register dan het juridische, maar ambtenaren moeten dat register wel beheersen om uit te leggen wat er aan de hand is.’
Becker, die ook lessen in ethiek geeft aan juristen in opleiding, weet dat het voor
‘Het woordje gelijkheid is niet zo simpel in de alledaagse subtiliteit van het werk’
juristen niet altijd gemakkelijk is om zich te verplaatsen in de denkwereld van nietjuristen. Toch moeten ze proberen die vertaalslag te maken, dus in niet-juridische, ‘ethische’ taal uitleggen wat er qua normen en waarden op het spel staat. ‘Dat is ingewikkeld, maar uiteindelijk gaat het gewoon om gelijkheid. De gemeentejurist kan dan tegen de wethouder zeggen: afgezien van de juridische ingewikkeldheden, de gelijkheid staat op het spel. Dan kan de wethouder zeggen dat het om het geld gaat, om het economisch belang van de gemeente. Maar dan wordt het een gesprek over wat nou de kernwaarde is: gaan we voor het geld, of gaan we voor gelijkheid? Houdt de wethouder desondanks voet bij stuk, dan zal de ambtenaar zeggen: veel succes met het verdedigen hiervan in de gemeenteraad. Maar dan heeft hij in het advies wél benoemd wat er ethisch op het spel staat, dat zal de raad dan bij de besluitvorming moeten meewegen.’
Daar komt bij, zegt Becker, dat de gemeente ook wat heeft uit te leggen aan de samenleving, die sneller verandert dan wetgeving kan bijhouden en instituties, zoals de overheid, meer gaat wantrouwen. In die situatie mag van
ambtenaren worden verwacht dat zij meer gaan uitleggen wat ze doen, en waarom. ‘Stel, je hebt een goed doortimmerd juridisch besluit en dan vraagt een actiegroep: waarom moet dat? Dan is het heel gemakkelijk om te zeggen: geloof mij nou maar, zo werkt het nu eenmaal. Vroeger kon een jurist daar nog mee wegkomen, nu zijn mensen assertiever en zeggen: ik snap er niks van, leg het eens uit. Het vraagt moed om je niet achter juridisch jargon te verschuilen en met gewone mensen te communiceren wat er aan de hand is. Met het risico dat je op je bek gaat omdat mensen het niet met je eens zijn. Maar dat hoort bij een transparante en betrouwbare overheid.’ Gaat de juridische norm, de wet, niet altijd boven een ethische norm? Becker: ‘Een jurist zal altijd zeggen: er gaat niets boven de wet. Maar die wet grondt in de ethiek, ze is gemaakt vanuit bepaalde opvattingen over goed en kwaad. De ethiek, de moraal is de voedingsbodem van het recht. Als we een wedstrijd gaan doen wie het eerst komt, dan heeft de ethiek de beste papieren.’
Discussies over goed of fout, fatsoenlijk of niet fatsoenlijk worden in het openbaar bestuur al snel onder het kopje ‘in-
tegriteit’ geplaatst. Een prachtig begrip, maar veel te ver opgerekt, zegt Becker. ‘Ooit stond integriteit voor “niet corrupt zijn”, en wat je buiten je functie deed, mocht niet strijdig zijn met jouw openbaar functioneren. Later kwam er van alles bij en werd het begrip enorm verbreed. Ga je als ambtenaar over de vergunning van de kroeg van de broer van je partner, dan heb je al een integriteitsprobleem. Het is een heel zwaar begrip geworden, heel ongemakkelijk.’
Het woord integriteit zou alleen moeten worden gebruikt voor de zaken die er écht toe doen, vindt Becker. ‘Noem al het andere ethiek, of waarden en normen, of goed bestuur. Maar noem niet alles integriteit. Stel je voor, je bent wethouder en een ambtenaar zegt tegen jou: “Ik kan dit besluit niet onderschrijven want hiermee is de integriteit in het geding” – dat wordt een gezellige discussie. Zegt die ambtenaar daarentegen: “Ik heb hier problemen mee, want op de achtergrond spelen een aantal kernwaarden van de overheid en die zitten hier niet goed in, daar moeten we het over hebben”, dan heb je een ander soort, en veel beter gesprek.’ ←
‘Het vraagt moed om je niet achter juridisch jargon te verschuilen’Tweedaagse De
Juridische Tweedaagse van de VNG met als thema ‘Ethische dilemma’s en de gemeentejurist’, speciaal voor gemeentejuristen en juridisch beleidsmedewerkers, wordt op 2 en 3 oktober gehouden in Ermelo. Meer informatie: vngjuridische2daagse.nl.
RAAD CDA, ZUIDPLAS WERK FOTOGRAAF
‘Ik ben zelfstandig fotograaf en gespecialiseerd in snelheid: speedboten, auto’s en voornamelijk motoren. Het is me met de paplepel ingegoten. Mijn vader deed het ook en daar was ik altijd erg van onder de indruk. Ik fotografeer in heel Europa, vaak in opdracht van importeurs. Zo
Spanje en op een roadtrip van München naar Boedapest.
Omdat ik zelfstandige ben, kan ik tijd inruimen voor de politiek. Ik ben wel idealistisch. Als fotograaf ben ik altijd erg met de details bezig, dat doe ik in het raadswerk ook. Ik houd me bezig met alle ruimtelijke dossiers. Een cijfertje in een bestemmingsplan kan voor omwonenden grote gevolgen hebben. Die controlerende taak van de raad vind ik erg belangrijk. Het moet wel kloppen.’
Voor een overzicht van alle vacatures en meer informatie zie www.gemeentebanen.nl.
Hét overzicht van vacatures binnen gemeenten voor hoger opgeleiden.
ICT
Functioneel beheerder (MS 365)
Baarn
Adviseur informatiemanagement
Ridderkerk
Recordmanager
Velsen
BESTUURLIJK
Teamleider managementondersteuning
Zaandam
Concernjurist
Zwartewaterland
FACILITAIR
Adviseur control & audit
Almelo
Adviseur dienstverlening
Eemnes
Senior juridisch adviseur privaatrecht
Leiden
Medewerker verbijzonderde interne controle (VIC)
Mijdrecht
Tactisch inkoopadviseur
Almelo
Beleidsadviseur
toerisme en recreatie
De Ronde Venen
Senior medewerker salarisadministratie
Dordrecht
Senior salarisspecialist
Eindhoven controller
Lansingerland
adviseur
Utrechtse Heuvelrug
Beleidsadviseur/ regisseur economie
Zwartewaterland
ENERGIE
Ervaren programmamanager warmtetransitie
Leidse regio
Leiden
CULTUUR
Senior beleidsadviseur
onderwijshuisvesting
Woerden
OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID
Teamcoördinator handhaving
Dordrecht
Regisseur ondermijning
Voorschoten
ORGANISATIE
Organisatieadviseur
Alphen aan den Rijn
RUIMTELIJKE ORDENING
Projectleider vastgoed
Alphen aan den Rijn
Assetmanager civiele
kunstwerken
Edam-Volendam
Teamleider openbare
ruimte
Eemnes
Beleidsadviseur mobiliteit en bereikbaarheid
Houten
Communicatieadviseur
Werk slim, reis slim
Leeuwarden
Technisch projectleider
Leiden
Assetmanager wegen
Lelystad
Projectleider civiele
techniek
Schouwen-Duiveland
Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070-373 83 93, info@vng.nl
Uitgever Dineke Sonderen, Sdu BV, tel. 070-378 99 24 Hoofdredactie Esther Bunnik Chef redactie Rutger van den Dikkenberg
Beleidsadviseur
gebouwd erfgoed
Woerden
Gebiedsontwikkelaar
Zwartewaterland
WERKGELEGENHEID
Senior beleidsadviseur
arbeidsmarkt
Eindhoven
Coördinator team werkdienstverlening
Nieuwegein
WELZIJN
Beleidsadviseur jeugd
Amstelveen
Praktijkondersteuner
ggz-jeugd
De Ronde Venen
Gedragsdeskundige
Hoogkarspel
Consulent inburgering asielmigranten
Leiden
Senior beleidsmedewerker sociaal domein
Maassluis
Sociaal professioneel
Wmo
Nieuwegein
Klantmanager inburgering
Soest
Consulent jeugd Voorschoten
Redactie Leo Mudde, Marten Muskee, Monique Westenbroek Medewerkers Marije van den Berg, Geerten Boogaard, Sandra Braakmann, Pieter van den Brand, Jiri Büller, Annemieke Diekman, Merel van Dorp, André Krouwel, Sanne van der Most, Martijn van der Steen Contact redactie tel. 070-378 96 43, redactie@vngmagazine.nl Ontwerp Fier.media Vormgeving Monique Westenbroek Druk Senefelder Misset, Doetinchem Advertenties Cross, Marco Blijswijk, tel. 010-742 10 21, marco@cross.nl.
Abonnementen parlementariërs en ambtenaren bij gemeenten en stads- en streekgewesten. Aanvragen en wijzigingen: www.vng.nl, vngleden@vng.nl of 070-3738393.
Betaalde abonnementen Prijs jaarabonnement: 183 euro (excl. 9% btw). Sdu Klantenservice, www.sdu.nl/service, tel. 070-378 98 80. Schriftelijk opzeggen uiterlijk twee maanden vóór het einde van de abonnementsperiode bij Sdu Klantenservice, Postbus 20025, 2500 EA Den Haag. © 2023, ISSN 1566-1636
(derde gewijzigde druk)
De Wet verplichte ggz is niet eenvoudig te lezen en de toepassing in de praktijk kost ook nu nog de nodige hoofdbrekens bij allen die ermee moeten werken. Wanneer is verplichte zorg mogelijk, welke vormen ervan zijn toegestaan, wie mag de verplichte zorg toepassen, wat is de rechtsbescherming en waarover kan geklaagd worden? Op deze en vele andere vragen die de wet in de praktijk oproept, geeft de auteur, mr. dr. R.B.M. Keurentjes, een helder en praktijkgericht antwoord, mede aan de hand van rechterlijke uitspraken over
verschillende in de wet aan de orde komende onderwerpen. In het hoofdstuk over de crisismaatregel gaat de auteur ook in op de rol van de burgemeester. Hij geeft geen rechtstheoretische beschouwingen maar tracht waar mogelijk een helder, op de praktijk gericht antwoord te geven op de vragen die de wet oproept. Daarnaast worden alle aspecten van de wet in heldere taal beschreven.
Auteur: Mr. dr. R.B.M. Keurentjes
Vereist jouw functie dat je goed kunt samenwerken?
We reiken je graag theoretische kaders aan om een gefundeerde visie te vormen en organisatie overstijgende transformaties effectief in te richten. Zo kun je als leider doelgericht samenwerken aan maatschappelijke opgaven. Start: eind april 2024.
