VNG Magazine 2020-12

mAGAZINE VAN DE VERENIGING VAN NEDERLANDSE GEMEENTEN

THEMA wenken aan het kabinet 12 28 AUG 2020

tekorten bij gemeenten

‘Rijk, help ons nu te investeren’ Global goals leidraad in de coronacrisis

vng.nl

weg uit den haag landelijke politici gingen lokaal

scheidsrechter arbitrage helpt bij ruzie met het rijk

VNG Nieuwsapp Altijd het actuele nieuws over gemeenten bij de hand G

S I T RA

 Eenvoudig  Snel  Handig in gebruik

Al meer dan 10.000 downloads

Download de app via www.vng.nl/nieuwsapp

IN DIT NUMMER nummer 12 • 28 augustus 2020 • jaargang 74 Coverfoto: Jan Vonk | Nummer 13 verschijnt op 11 september 2020

Thema Victor Everhardt Gemeenten hebben geld van het Rijk nodig om te blijven investeren in de lokale economie.

18 14 Asielopvang Als het aantal asielzoekers afneemt, worden er geen azc’s gesloten. In plaats daarvan komt er plaats voor studenten of arbeidsmigranten.

Global Goals De duurzaamheidsdoelen zijn voor Oss de leidraad in de coronacrisis.

8

22 26

THEMA Weg van het Binnenhof Van de Tweede Kamer naar de raad: hoe doen voormalige landelijke politici hun werk lokaal?

THEMA Arbitrage Bij ruzie tussen ­gemeenten en het Rijk kan een ­onafhankelijke scheidsrechter te hulp komen.

En verder

38 THEMA Panel Het Rijk moet oog hebben voor de gemeentelijke financiën, maar ook voor het klimaat en de autonomie, vindt het ­lezerspanel.

6 Lopende Zaken 7 Commentaar Leonard Geluk 13 Drie vragen aan 21 Thorbeckehoogleraar­ 29 Cijfers in beeld 31 Column Marleen Stikker 32 Betoog 34 Personalia 37 Het netwerk van

3 MAGaZINE

2020

ACTUEEL

‘Te weinig oog voor lokaal maatwerk in coronawet’ De burgemeester krijgt op basis van de coronaspoedwet verregaande bevoegdheden. Maar de gemeenteraad én het college staan buitenspel, zo is de vrees.

4 MAGaZINE

2020

De Tijdelijke wet maatregelen covid-19 moet de noodverordeningen vervangen die sinds het uitbreken van de coronacrisis, medio maart, van kracht zijn. Dat moet zorgen voor een betere democratische verantwoording, onder meer door de bevoegdheden bij de bestrijding van het coronavirus niet meer bij de veiligheidsregio’s maar bij gemeenten te leggen.

De burgemeester krijgt daarin een centrale rol: hij is degene die maatregelen mag nemen. Pas achteraf worden de gemeente­raad en het college van burgemeester en wethouders geïnformeerd. De VNG, het Nederlandse Genootschap van Burgemeesters en de Wethoudersvereniging uitten vorige week in een brief aan het kabinet hun zorgen daarover. Een dag later volgde ook de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden met een brief.

Om de epidemie te beheersen, is snel handelen noodzakelijk, stelt minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid. Hij stelt daarom voor om bevoegdheden te delegeren naar ministeriële regelingen, ‘met ruimte voor differentiatie en maatwerk op regionaal of lokaal niveau’. Zo krijgt de burgemeester de bevoegdheid om in ‘bijzondere omstandigheden’ ontheffing te verlenen van een aantal

­ ationale regels. Er mag dan bijvoorn beeld worden afgeweken van de landelijk gestelde groepsnormen. Ook krijgt de burgemeester meer bevoegdheden op het gebied van toezicht en handhaving.

Maar de VNG, burgemeesters en ­wethouders vinden dat de democratische legitimiteit bij dit soort maatregelen ‘onvoldoende wordt geborgd’. Zo is niet geregeld dat de gemeenteraad en de wethouders vooraf worden betrokken bij besluiten van de burgemeester. Dat hoort niet, omdat de uitvoering van de maatregelen bij de wethouder ligt, en het budgetrecht bij de gemeenteraad.

Daarnaast hebben de gemeenten kritiek op het feit dat het kabinet veel wil regelen in ministeriële regelingen. Er wordt niet geregeld hoe het lokaal en regionaal bestuur daarbij betrokken worden. ‘In algemene zin kiest de regering voor een zeer gecentraliseerde crisisaanpak’, is de constatering. Dat is gek, omdat in bijvoorbeeld de persconferenties van het kabinet steeds wordt gewezen op dat ­lokale maatwerk. (RvdD) ←

Zorgen Noord-Holland over gemeentefinanciën ‘Je komt echt ­ van alles te weten als je in ­vuilnisbakken gaat snuffelen.’

Wethouder Laurens Ivens (SP) van A ­ msterdam over adresfraude die aan het licht komt bij het doorzoeken van afval dat náást de vuilnisbak wordt aangeboden, Het Parool 14 augustus

De provincie Noord-Holland heeft bij minister Kajsa ­Ollongren (BZK) aandacht gevraagd voor de zorgwekkende financiële positie van een groot aantal gemeenten.

Er is extra geld nodig zodat gemeenten hun taken goed ­kunnen blijven uitvoeren. Veel Noord-Hollandse gemeenten zijn bang dat zij afstevenen op een financiële malaise als het Rijk de geldkraan niet opendraait.

Volgens gedeputeerde Ilse Zaal (D66) is een kaalslag van de kwaliteit van gemeentelijke voorzieningen nauwelijks te ­voorkomen. ‘Er is extra geld van het Rijk nodig om de tekorten te kunnen dekken. Alleen dan kunnen gemeenten hun taken goed blijven uitvoeren.’ (MM) ←

Download voor meer nieuws de VNG Nieuwsapp

Dringen om schaduw in Amsterdam Rozendaal telt 128 bomen per inwoner, in Amsterdam moeten 3 inwoners één boom delen. Dat blijkt uit een inventarisatie door LocalFocus op basis van cijfers van adviesbureau Cobra Groeninzicht en het CBS.

Aantal bomen per persoon 0 5

10

20 40 80

Groen in de stad is belangrijk voor het tegengaan van hittestress. Vooral bomen zorgen, door hun schaduwwerking en de verdamping van water, voor ­afkoeling.

Niet elke gemeente is even goed bedeeld. Van de vier grote steden heeft ­Amsterdam het minst aantal bomen per inwoner (0,3), gevolgd door Rotterdam en Den Haag (beide 0,4) en Utrecht (0,5).

Aan de andere kant van het spectrum volgt na het groene Rozendaal, Westerveld met bijna 43 bomen per inwoner. Gemeenten die als lommerrijk bekendstaan zoals Wassenaar en Bloemendaal, blijven daarbij ver achter met respectievelijk 5,4 en 5,9 bomen per persoon. (LM) ←

5

Cliëntenraad: bijstand niet verlagen

MAGaZINE

2020

De verlaging van de bijstand moet van tafel. Dat vindt de Landelijke Cliëntenraad (LCR).

De voorgenomen jaarlijkse verlaging vanaf 2021 gaat zorgen voor meer armoede, schrijft de raad aan de minister en de staatssecretaris van SZW. De bijstand zou in plaats van te worden verlaagd, gekoppeld moeten blijven aan het minimumloon. Daarnaast is het beter mensen met een uitkering scholing aan te bieden zodat ze inzetbaar zijn op de arbeidsmarkt.

Volgens de LCR zal een lagere bijstand ertoe leiden dat meer mensen door de ­armoedegrens zakken. Uit onderzoek is al gebleken dat het aantal mensen in ­armoede na 2021 met een kwart zal ­ toenemen; de effecten van de coronacrisis zijn daarbij nog buiten beschouwing gelaten. De LCR trekt de onderbouwing van het voornemen, namelijk dat een lagere uitkering prikkelt om te gaan werken, in twijfel. ‘Als mensen dagelijks zorgen hebben om rond te komen, staat hun hoofd niet naar het vinden van werk.’ (LM) ←

Ambtenaren werken vaker thuis De overheid gaat ambtenaren stimuleren vaker thuis te werken. Als werkgevers gaan departementen en gemeenten met de medewerkers afspraken maken over veilige en verantwoorde werkplekken thuis.

Dat schrijven het ministerie van BZK en de VNG in een gezamenlijk manifest Dichterbij door digitalisering.

Zij slaan daarmee de handen ineen om ‘een verhaal te maken’ over hoe zij vinden dat de digitale overheid er tijdens en na de coronacrisis uit kan zien. Staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken heeft het initiatief genomen om met de VNG een perspectief te bieden voor de digitale overheid. Volgens Knops is de samenleving door de coronacrisis in een groot sociaal ­experiment terechtgekomen. (LM) ←

Lopende zaken

Meer over de commissies en het vergaderschema: vng.nl/vereniging Tekst: VNG

Terugblik bestuurs­ vergadering VNG van 9 juli 2020 VNG-voorzitter Jan van Zanen heet twee nieuwe bestuursleden welkom.

De nieuwe vicevoorzitter van de commissie Europa en Internationaal is Ap Reinders, burgemeester van Stichtse Vecht. En Ton Heerts, de burgemeester van Apeldoorn, is de nieuwe voorzitter van het College voor Arbeidszaken.

6 MAGaZINE

2020

Jan van Zanen zet graag zijn werk voort als VNG-voorzitter, ook na zijn overstap naar Den Haag. Daarvoor is een herbenoemingsprocedure nodig.

De herbenoeming wordt 27 november tijdens de Buitengewone Algemene ­Ledenvergadering (BALV) aan de leden voorgelegd.

Coronacrisis Het bestuur spreekt over de gevolgen van de coronacrisis voor gemeenten.

De VNG wil zich richten op een maatschappelijke en duurzame, economische herstelagenda. Voldoende

Vacature VNGcommissie Europa en Internationaal Op 2 september opent de VNG een nieuwe vacatureronde voor de vacante posities in de VNGcommissies. Er komt ook een plek vrij in de internationale delegatie van de Commissie Europa en Internationaal.

Heeft u interesse in lidmaatschap van de Commissie Europa en Internationaal en wilt u op de hoogte gehouden worden van aanstaande vacatures? Laat dat dan weten via een e-mail aan het commissiesecretariaat: ­ commissieEUI@vng.nl.

financiële middelen en goede interbestuurlijke samenwerking zijn hiervoor randvoorwaarden.

Algemene Ledenvergadering (ALV) op 25 september Ook spreekt het bestuur over de ALV. De ALV op 25 september vindt online plaats met een uitzending vanuit de Willemshof, het kantoor van de VNG. Door de coronacrisis moest het VNG Jaarcongres in juni worden ­afgelast. Wij hopen van harte alle gemeentebestuurders – digitaal – te mogen begroeten.

In de ALV wordt de uitslag van de ledenraadpleging ter bekrachtiging aan de leden voorgelegd, evenals onder andere voorstellen rond de uitvoering van eerdere ALV-moties en een ­wijziging van de VNG-statuten.

Vanzelfsprekend zullen wij daarbij aandacht besteden aan de actuel­e ontwikkelingen rond corona, de financiële problemen waarmee veel gemeenten al langer kampen en onze inzet in de komende periode om de gemeentebelangen te behartigen.

Op vrijdag 28 augustus ontvangen alle leden de agenda en vergaderstukken.

Gemeentesecretarissen ontvangen een aanvullende informatie over de procedure van de digitale ALV.

Coronawet: meer lokale ruimte en demo­ cratische legitimatie Het kabinet diende op 13 juli het wetsvoorstel Tijdelijke wet maatregelen covid-19 in bij de Tweede Kamer.

De VNG, het Nederlands Genootschap van Burgemeesters (NGB) en de Wethoudersvereniging hebben in reactie op het wetvoorstel aangegeven dat het te weinig ruimte biedt voor lokaal maatwerk.

In een gezamenlijke brief aan de Tweede Kamer vragen de VNG, het NGB en de Wethoudersvereniging vooral aandacht voor: zz Het borgen van democratische legitimatie van besluitvorming op lokaal niveau.

19 september: digitale Raad op zaterdag Opnieuw een digitale Raad op Zaterdag: de VNG en de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden (NVvR) nodigen u uit voor zes interactieve sessies over uiteenlopende onderwerpen. Aan bod komen: inclusieve gemeente, de Omgevingswet, stedelijke transformatie, het sociaal domein, 5G en digitaal debatteren. Zie www.vng.nl voor

meer informatie.

zz Het borgen van de invloed van lokaal en regionaal bestuur op de crisisaanpak: centraal wat moet, lokaal wat kan. zz Het opnemen van een duidelijk op- en afschalingsmodel in de bevoegdheidsverdeling tussen Veiligheidsregio’s en gemeenten. zz Het handhavingsaspect van de norm van veilige afstand voor specifieke groepen. zz De omschrijving van het begrip ‘evenement’. zz Een ruimhartige financiële ­compensatie van gemeenten voor het uitvoeren van alle extra taken.

We roepen de Tweede Kamer op onze voorstellen alsnog in de wet te verwerken, en vervolgens tempo te maken met de invoering ervan.

Leonard Geluk

Commentaar

Algemeen directeur VNG leonard.geluk@vng.nl, @GelukLeonard

het gaat nu ergens over

V

lak voor de zomervakantie bracht de Wethouders­ vereniging een schokkend persbericht naar buiten: ­wethouders stoppen steeds vaker vanwege de gemeentefinanciën. De Universiteit Twente deed er onder­ zoek naar, onder leiding van hoogleraar Innovatie en ­Regionaal Bestuur Marcel Boogers. De financiële tekorten zorgen voor forse bezuinigingen en die leiden tot span­ ningen binnen het college en met de gemeenteraad. En vooral ook ten opzich­ te van de samenleving.

Veel wethouders stellen zich de vraag: wil ik dit nog langer? Ook tijdens mijn kennismakingsronde langs burgemeesters en wethouders komt deze vraag steeds weer op tafel. Waarom zou je je nog kandidaat stellen voor de gemeen­ teraadsverkiezingen van 2022 als bezuinigen de hoofdmoot wordt van je werk?

Waarom zou je nog wethouder willen worden als je steeds weer aan de inwo­ ners moet uitleggen dat voorzieningen moeten sluiten?

Er is echt wat aan de hand in Nederland. In Den Haag wordt nu de begroting voor 2021 voorbereid. Gemeenten pleiten voor het afschaffen van de opscha­ lingskorting, die de komende jaren oploopt tot 1 miljard euro bezuiniging op het gemeentefonds. Die korting is een absurde bezuiniging omdat het onder­ liggende plan allang van tafel is, en daar was ook al weinig goeds over te zeg­ gen. Gemeenten zouden moeten opschalen naar meer dan 100.000 inwoners.

De gedachte daarbij was dat gemeenten efficiënter zouden worden als zij hun krachten zouden bundelen. Daar zijn ze voor een deel in geslaagd. De afgelo­ pen jaren heeft dit de gemeenten al miljarden aan efficiencykorting opgele­ verd.

Maar het lijkt wel of efficiency de meest bepalende norm is geworden in de organisatie van onze overheid. Dat is echt een denkfout. Als efficiency echt de belangrijkste norm is, richt daar dan ook het bestel op in. Schaf dan de gemeentelijke autonomie af en stel uitvoeringsloketten van het Rijk in, die rijksbeleid efficiënt en uniform kunnen uitvoeren. Maar die keuze is in het Huis van Thorbecke niet gemaakt. Waarden als lokale autonomie, democratie, participatie en gemeenschapszin vinden wij in onze samenleving minstens zo belangrijk. En juist die waarden staan nu onder druk.

De opeenstapeling van efficiencykortingen leidt er momenteel toe dat raadsleden en wethouders ervoor kiezen niet langer politiek actief te ­ zijn. Dat is een uitholling van de lokale democratie. Er is dus meer aan de hand dan het sluitend krijgen van de begrotingen. De toekomst van de lokale ­democratie is in het geding. Genoeg om ons druk over te maken de komende tijd. De ­vakantie is voorbij, Prinsjesdag staat voor de deur.

Het gaat nu echt ergens over. ←

Waarom zou je je nog kandidaat stellen voor de verkiezingen van 2022?

7 MAGaZINE

2020

Tekst: Rutger van den Dikkenberg | Beeld: jan vonk

Thema Victor Everhardt over de gemeentefinanciën

De taart moet

groter

8 MAGaZINE

2020

Om de economische crisis te lijf te gaan, hebben ­gemeenten geld nodig. Zonder steun van het Rijk ­moeten ze bezuinigen, terwijl investeringen hard nodig zijn.

Dat zegt Victor Everhardt, wethouder in Amsterdam en ­voorzitter van de VNG-commissie Financiën.

D

e coronacrisis heeft er hard ingehakt bij gemeenten.

Uit onderzoek van adviesbureau AEF in opdracht van de VNG blijkt dat de kosten en misgelopen inkomsten gemeenten in totaal een gat van ruim ­anderhalf miljard euro hebben opgeleverd.

Ook Amsterdam, de stad waar Victor Everhardt (D66) nu bijna een jaar wethouder financiën en economische zaken is, wordt hard geraakt. De stad berekende het corona­tekort dit voorjaar op 350 miljoen euro, met misgelopen parkeeren ­toeristenbelasting als uitschieters. ‘We verwachten die gederfde ­inkomsten ook structureel in onze boeken terug te zien de komende jaren,’ zegt Everhardt. ‘En we weten niet wat er de komende tijd met de verspreiding van het coronavirus gaat gebeuren. We doen er als gemeenten, ook in Amsterdam, alles aan om de economische gevolgen zo veel mogelijk te beperken.’

Bij het uitbreken van de coronacrisis maakte de VNG de afspraak met minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken dat de ‘reële kosten’ ‘reëel’ gecompenseerd worden door het Rijk. ‘We zullen haar aan die afspraken houden’, zegt Everhardt, die vanuit de gemeenten in het bestuurlijk overleg financiële verhoudingen met Ollongren en staatssecretaris Hans Vijlbrief van Financiën onderhandelt. De eerste tranche, 566 miljoen

euro, werd in juni door het Rijk ­uitgekeerd. De gesprekken over de tweede tranche ­lopen sinds een week.

‘Er is nogal wat op ­gemeenten afgekomen’, ­concludeert de wethouder. ‘Het kabinet heeft met een steun­pakket enorm geïnvesteerd om de grote gevolgen van de crisis op te vangen. G ­ emeenten hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de goede uitvoering van die maatregelen. Dat heeft ons heel veel inspanning gekost. En gemeenten hebben de ­verantwoordelijkheid genomen om naast dat landelijke pakket ­extra ondersteuning te b ­ ieden bij bijvoorbeeld werkloosheid, en om ondernemers te hulp te schieten. Kijk, we zijn bestuurders

‘Gemeenten hebben

verantwoor­ delijkheid genomen’

Wie is...

Victor Everhardt is sinds november 2019 ­wethouder ­financiën en ­economische

en ­handelen in een crisis. We willen de goede dingen doen voor onze ­inwoners en onze ondernemers. Daar was geen discussie over. Maar het was niet meteen duidelijk hoe groot de financiële schade is, aan ­gederfde inkomsten en e­ xtra kosten. Daarom hebben we in juni al afspraken gemaakt over die eerste tranche, zodat we een eerste dekking hadden. Nu weten we beter wat die reële k ­ osten zijn, door de informatie van het AEF-onderzoek, uit de voorjaarsnota’s van ­gemeenten en uit de gesprekken die we hebben ­gevoerd: anderhalf miljard euro. Daarom kunnen we nu kijken naar die tweede tranche.’

zaken in Amsterdam.

Daarvoor was de D66’er wethouder in Utrecht. Ook is hij sinds november vorig jaar voorzitter van de VNG-commissie Financiën.

Er moet dus nog een miljard euro bij. Hoe reëel is het dat dat geld er komt?

‘Ik ga ervan uit dat we goede afspraken zullen maken.

Natuurlijk willen we die kosten vergoed krijgen. Het gaat erom dat we de goede dingen doen voor onze ­inwoners en ondernemers. We willen slagkracht ­houden om te kunnen investeren, voor hen. Daar hebben we geld voor nodig. We zitten nu ook ­midden in een economische crisis. En we weten uit de vorige crisis dat als de overheid dan op de rem trapt, die bezuinigingen het economisch herstel niet zullen bevorderen. Wij willen genoeg slagkracht houden om te kunnen investeren, om zo de economie zo snel mogelijk weer op gang te brengen en de werkloosheid te beperken. Daar hebben we het Rijk voor nodig.

Het Rijk kan de schulden laten oplopen, gemeenten ­kunnen dat niet. Wij moeten een sluitende begroting ­presenteren. Als wij de kosten en ­gederfde inkomsten niet vergoed krijgen, moeten we in onze eigen begroting op zoek naar dat geld. Dan moet je bezuinigen of de lasten verhogen. Beide ­helpen niet om uit de crisis te komen.’

‘De combinatie van tekorten is vrij giftig’

‘Elke gemeente heeft een serieus financieel vraagstuk’ Het overleg over de coronakosten komt bovenop een discussie tussen gemeenten en Rijk over de structurele tekorten bij de lokale overheid. Daar zijn grote zorgen over. Uit een analyse van CBS-cijfers die de VNG in ­augustus publiceerde, blijkt dat het exploitatietekort is ­opgelopen tot ruim 750 miljoen euro, terwijl veel ­gemeenten sinds de invoering van de decentralisaties al hard hebben gesneden in de uitgaven. Het aantal gemeenten dat drie jaar op rij een negatief saldo moet ­noteren, ­verdubbelde van 42 in 2017 naar 85 vorig jaar; schattingen over het totale lokale tekort lopen op tot 2 miljard euro.

Alarmerende cijfers, vindt E ­ verhardt, en de ­coronacrisis heeft de situatie dus nog verder verslechterd. Het leidde ertoe dat er op de laatste K ­ amerdag voor het zomerreces zo’n zeventig wethouders financiën naar Den Haag afreisden om te demonstreren. ‘Die combinatie van tekorten is vrij giftig. En de urgentie daarvan moet nu echt gevoeld worden in Den Haag.

Dat hebben we nu massaal op tafel gelegd.’

Ollongren houdt de boot nog af. Ze wacht op onderzoek over de precieze omvang van de tekorten en laat grote beslissingen over de uitgaven aan een volgend kabinet. Voelt zij die urgentie wel?

‘We hebben een dringend beroep gedaan op het kabinet om te luisteren én om te handelen. En ik zie de bereidwilligheid om dat te gaan doen. Maar dan helpt het niet als in dat Kamerdebat wordt gezegd dat we nog eens moeten kijken en we het wel zien in het volgend kabinet. Dat is een misvatting van de urgentie, dat kan absoluut niet. We moeten nu tot goede afspraken komen. Het water staat ons echt aan de lippen.’

Die onderzoeken verschijnen na Prinsjesdag. Dat is te laat om voor 2021 wat te regelen.

‘Dit probleem moet nú worden opgelost. Neem het geld voor de jeugdzorg. We hebben daar vorig jaar voor drie jaar extra geld voor gekregen, een miljard euro in totaal. We hebben toen al gezegd: dat bedrag is te laag en het extra geld moet structureel zijn. Daar moet nu echt naar gehandeld worden. En het kabinet kan ook de opschalingskorting van een miljard euro

van tafel halen. Die werd door het vorige kabinet ­ingesteld, omdat dat ervan uitging dat het samen­ voegen van gemeenten een besparing zou opleveren.

Die exercitie is nooit doorgevoerd, maar de korting ligt er nog. Al je structureel iets wilt doen, moet je hiermee beginnen.’

Algemeen directeur Leonard Geluk van de VNG ­zinspeelde eind juni in dit blad op acties als het kabinet niet over de brug komt. Wat kunnen we verwachten?

‘Ik voel veel actiebereidheid. Maar we gaan ervan uit dat we met het kabinet goede afspraken kunnen maken en dat het kabinet gaat leveren. Als dat overleg niet de goede kant op gaat, dan moeten we nadenken over welke stappen we dan moeten gaan nemen.’

Er wordt ook gesleuteld aan het gemeentefonds. Uit een rapport blijkt dat die herijking negatief uitpakt voor kleinere gemeenten. Zij maken zich grote zorgen: ze hebben al tekorten, en krijgen straks nog minder geld. Kunt u hen geruststellen?

‘De herijking betreft beide onderdelen van het ­gemeentefonds: het sociale deel en het klassieke deel.

We weten nog niet wat beide delen gaan doen, er wordt nog aan gesleuteld. Vanuit de VNG volgen we dit proces goed. En we willen een uitkomst ­hebben die verklaarbaar en uitlegbaar is. Op dit moment zijn de gevolgen per individuele gemeente nog niet ­duidelijk, en as we speak wordt er nog gesleuteld aan de modellen. Dus daar kunnen we niet op vooruit­ lopen. Maar wat we wel met elkaar constateren, is dat dit een herverdeling is. Ik heb begrip voor de onrust die leeft bij gemeenten, omdat dit een herverdeling is.

De taart zelf wordt niet groter, en het water staat ons aan de lippen.’

11 MAGaZINE

2020

Opschaling Precies weten hoe het zit met de opschalingskorting?

Maarten Allers, hoogleraar economie van decentrale overheden aan de

Kan de VNG leven met een herverdeling van het gemeentefonds zonder dat die taart groter wordt?

‘Elke gemeente heeft een serieus financieel vraagstuk.

Daar moeten we een oplossing voor zien te vinden.

Het herverdelen van geld binnen een bestaand budget is dan geen goede oplossing. De taart moet groter.’ ←

Rijksuniversiteit ­Groningen, praat u bij in de VNG ­podcast. Luister via vng.nl/podcast-opschalingskorting

ACTUEEL Minder overlast ­eikenprocessierups In een vergelijking tot begin augustus van dit jaar, lijkt het wel zeker dat de overlast door de eikenprocessierups veel minder hoog is dan in 2019.

Dat meldt het Kennisplatform Eikenprocessierups. Volgens het platform is er reden voor optimisme, ook al kan harde wind ­ervoor zorgen dat nesten en brandharen verwaaien en alsnog hinder en klachten veroorzaken.

GGD’s door het hele land ontvingen de afgelopen weken veel ­minder meldingen van klachten door de rups. Inwoners ­lijken zich veel meer bewust te zijn van de aanwezigheid en gezondheids­risico’s die samenhangen met de eikenprocessie­ ­­ rups. (MM) ←

12 MAGaZINE

2020

AGENDA

webinars

2 september

15 september

Marktverkenning

Hoe werken we na de

eDepots

crisis? Prinsjesdag-

10.00-11.00 uur |

editie: arbeidsmarkt

vngrealisatie.nl

16.00-17.30 uur | caop.nl

3 september

15 september

Wet collectieve

Energietransitie:

warmtevoorziening

kansen voor uw

16.00-17.00 uur |

(krimp)regio

vng.nl/agenda

14.00-15.30 uur | vng.nl/agenda

7 september Participatie-inkomen:

16 september

ideaal voor Nederland?

Grip krijgen op de

15.00-17.00 uur | divosa.nl

begroting Voor raadsleden | 19.30-

8 september

21.00 uur | raadsleden.nl

Milieuvriendelijk beheer grassportvelden

17 september

15.00-16.30 uur |

Digitale Dag van de

sportengemeenten.nl

lokale democratie 10.00-16.00 uur |

10 september

griffiers.nl

Een mensgerichte aanpak van verward

28 september

gedrag

Wet aanpak

9.30-11.00 uur |

woonoverlast

­platform31.nl

13.00-14.30 uur | hetccv.nl

27%

kromp de economie in de regio Haarlemmermeer; de grootste daling in Nederland.

Bron: CBS.

Raadsleden missen ­informeel contact Raadsleden hebben bij het digitaal vergaderen vooral last van de verminderde mogelijkheid tot gesprek en debat met zowel het college als de collega-raadsleden.

Dat blijkt uit de tweede tussenrapportage van de evaluatiecommissie Tijdelijke wet digitale beraadslaging en besluitvorming. In hun volksvertegenwoordigende rol worden raadsleden serieus gehinderd door minder informele contacten rondom vergaderingen, en vooral ook door het gemis aan de contacten buiten de deur.

De commissie stelt vast dat het voor raadsleden beduidend lastiger is geweest om hun werk de afgelopen maanden goed te kunnen doen. Dat ligt niet alleen aan het digitaal vergaderen. Zo wijst de manier waarop raadsleden zijn betrokken bij de besluitvorming over steunmaatregelen met budgettaire consequenties eerder op een gebrek aan respect van de kant van de colleges voor het primaat van de volksvertegenwoordiging, dan op een inherente beperking van de controlerende rol van volksvertegenwoordigers in een digitale setting.

Al met al blijkt het digitaal vergaderen een acceptabel alternatief in deze coronatijd. Ook de raadsleden zelf b ­ lijken het daar voor het overgrote deel mee eens. ­Veelzeggend is volgens de commissie dat ruim 80 ­procent van de r­ espondenten aangeeft het digitale ­vergaderen op de lange termijn te willen behouden, of het nu als v ­ olwaardig alternatief is of enkel als ­ noodoplossing. (MM) ←

Download voor meer nieuws de VNG Nieuwsapp

3 vragen aan...

Harold Hooglander De Goudse schouwburg kampt al jaren met tekorten. SGP-fractievoorzitter Harold Hooglander stelt voor inwoners van buiten de gemeente meer te laten betalen voor een ticket.

Vanwaar dit opmerkelijke voorstel?

‘De schouwburg krijgt jaarlijks een forse subsidie van de gemeente, ruim een miljoen euro. Het lukt de directie niet om structureel een goede businesscase te maken waardoor de subsidie naar ­beneden kan.

Dat is wel beloofd toen de directie in 2010 ook een bioscoop onder haar beheer nam. De subsidie in juni van twee ton om een faillissement te ­voorkomen, is de directe aanleiding voor de vragen van mijn fractie. Een mogelijkheid die bijdraagt aan een betere exploitatie is om niet-­Gouwenaren een hogere ticketprijs te laten betalen, of om de ­buur­gemeenten te laten meebetalen aan de subsidie. Uit cijfers blijkt dat 65 procent van de schouwburgbezoekers niet uit Gouda komt. Het is mooi dat de schouwburg een regionale functie heeft, maar de subsidie wordt via de ozb opgebracht door de inwoners van Gouda. Daar zit iets scheef. ­Anderen profiteren van een relatief lage ticketprijs, en er zijn ook genoeg Gouwenaren die nooit naar de schouwburg gaan.’

Kan dit überhaupt? En zet dit niet de deur open voor buurgemeenten die entree gaan heffen voor het recreëren in het buitengebied?

‘Er bestaan wel meer voorzieningen die exclusief voor inwoners zijn.

Op allerlei punten en momenten wordt onderscheid gemaakt door gemeenten. Als je dit goed uitwerkt, kun je bijvoorbeeld de ticketprijs verhogen en de Gouwenaren een korting geven via een pas, vergelijkbaar met de Rotterdampas. Het is absoluut niet mijn bedoeling de verhouding met de omliggende buurgemeenten op scherp te zetten, maar je kunt wel het gesprek aangaan. Iemand uit Bodegraven-Reeuwijk opperde al om entree te gaan heffen bij de Reeuwijkse Plassen. Het gaat mij er niet om alles te beprijzen en het eigen volk voorop te stellen, maar ik wil wel kijken naar wie er gebruikmaakt van onze voorziening.’

Er is wel vaker sprake van wrijving tussen een centrumgemeente en de buurgemeenten over de verdeling van lasten en lusten. Hoe ziet u dat?

‘Het is helder dat centrumgemeenten veel meer kosten maken en de rekening betalen voor het feit dat ze die functie vervullen. Dat moet ook tot uitdrukking komen via de decentralisatie-uitkeringen uit het gemeentefonds. Ik waag te betwijfelen of dat in alle ­opzichten ­correct gebeurt voor Gouda. Het feit dat je een grote taakstelling krijgt ten ­aanzien van bijvoorbeeld sociale huurwoningen is logisch, maar ­compenseer dat dan ook. Anders wordt het voor die gemeente ­ondraaglijk om financieel rond te komen. Voor de echt grote gemeenten is financieel wel het nodige gebeurd. Gouda is echter net niet groot ­genoeg, maar heeft wel een duidelijke regiofunctie.’ (MM) ←

Beeld: Paul Mellaart

13 MAGaZINE

2020

TEKST: Rutger van den Dikkenberg | Beeld: inge van mill/COA

Afspraken asielopvang

Altijdvoldoende

ruimte

14 MAGaZINE

2020

Om een fors tekort aan opvangplekken voor ­asiel­zoekers in de toekomst te voorkomen, hebben ­gemeenten, provincies en Rijk nieuwe afspraken gemaakt.

Het ­aantal bedden wordt niet meer zo snel afgebouwd bij een ­lagere instroom.

H

et jaar 2015 is het schrikbeeld voor gemeenten en het COA, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers.

In dat jaar deden ruim 43.000 mensen een asiel­ verzoek in Nederland. Dat waren er twee keer zoveel als een jaar eerder. Op het hoogtepunt, in september van dat jaar, deden 4000 migranten per week aan aanvraag. Het waren vooral vluchte­ lingen uit Syrië en Eritrea, maar ook Irakezen, Afghanen en A ­ lbanezen meldden zich in groten getale. Het COA en de gemeenten waren er niet op voorbereid, met een groot tekort aan opvangplekken tot gevolg. Sportzalen werden als noodopvang ingericht, er kwam een groot tentenkamp in Heumen. Maar de komst van extra asielzoekerscentra zorgde op meer­ dere plekken in het land voor onrust.

De nieuwe afspraken met onder meer het COA moeten dergelijke ­problemen in de toekomst voorkomen, zegt burgemeester Theo Weterings van Tilburg. Hij is voorzitter van de VNG-commissie Bestuur en Veiligheid en onderhandelde namens de gemeenten mee over de nieuwe deal. ‘We ­willen niet meer voor zo’n onverwachte groei komen te staan’, zegt hij. ‘In 2015 moesten we op stel en sprong met allerlei spoedprocedures tijdelijke ruimtes beschikbaar maken voor de opvang. Maar dat is niet wenselijk in de verhouding tussen het gemeentebestuur en de inwoners. We willen nu zorgen dat we altijd voldoende ruimte beschikbaar hebben.’

Stabielere relatie

Zo wordt voorkomen dat er weer haastig nieuwe locaties moeten worden gevonden, met soms forse maatschappelijke onrust als gevolg. Tegelijkertijd, zegt be­ stuursvoorzitter Milo Schoenma­ ker van het COA, kun je met een meer permanente opvanglocatie een ‘veel stabielere relatie met de omgeving aangaan’. ‘Asielzoekers raken gesetteld in de omgeving, de kinderen gaan er naar school en buurtbewoners doen er vrij­ willigerswerk. En we denken dat een azc dat er langer is, ook kan bijdragen aan het voorzieningen­ niveau in een wijk. Je zou heel goed afspraken kunnen maken over activiteiten waarvan buurt­ bewoners ook gebruik kunnen maken, zoals een filmavond.’

Bij een lage bezetting kunnen andere doelgroepen straks woonruimte krijgen op het azc. Studenten bijvoorbeeld, arbeidsmigranten of anderen die met spoed een woning nodig hebben; die keuze is afhan­ kelijk van de wensen van de gemeente waar het azc is gevestigd. ‘Maatwerk is mogelijk,’ zegt Schoenmaker, tot begin vorig jaar nog burgemeester van Gouda. ‘Een studentenstad kan dan kiezen voor ruimte voor stu­ denten.’ Zowel de student als de asielzoeker kan daar profijt van hebben. ‘Je zou als gemeente bijvoorbeeld kunnen afspreken dat studenten voor een zacht prijs­ je op een azc mogen wonen, als ze ook meehelpen met de inburgering.’

Aan de provinciale regietafels maken gemeenten ­samen met de provincie afspraken over de uitwerking van de afspraken, zegt Weterings: ‘Wie heeft ruimte voor een azc, en hoe wordt het aantal bedden op peil gehouden als een locatie dichtgaat? Dat moet je ­regionaal bekijken.’

Nieuwe Inburgeringswet

De nieuwe afspraken zijn niet alleen een reactie op de asielcrisis uit 2015, er wordt ook geanticipeerd op de komst van de nieuwe Inburgeringswet die op 1 juli 2021 wordt ingevoerd. Door die stelselwijziging krijgen gemeenten meer taken en verantwoordelijkheden bij de inburgering van asielzoekers met een verblijfsver­ gunning.

Het nieuwe systeem gaat uit van drie locatietypes.

Allereerst de gezamenlijke vreemdelingenlocatie: grote opvangcentra waar iedereen terechtkan, zoals Ter Apel. Daar wordt heel snel bepaald of een asiel­ aanvraag kansrijk is of niet. Bij mensen die geen kans maken op asiel, wordt snel en gericht gewerkt aan

terugkeer. Mensen van wie niet meteen duidelijk is hoe kansrijk de aanvraag is, stromen door naar een satelliet­locatie. Aanvragers die wel een grote kans hebben op een asielvergunning, zoals vluchtelingen uit Jemen, stromen door naar een regiolocatie. Het gaat dan gemiddeld om zo’n 40 procent van de aan­ vragen. Die regiolocaties worden beter verspreid over het land, zegt Schoenmaker. ‘In sommige provincies, ­zoals in Utrecht en in Noord- en Zuid-Holland, moet het been nog wel worden bijgetrokken.’ sneller integreren

Het is de bedoeling dat asielzoekers worden geplaatst in een regio waar ze, als ze eenmaal een verblijfs­ status hebben, ook een woning aangewezen krijgen.

De kansen op de arbeidsmarkt zijn bij die toewijzing mede bepalend, zegt Weterings. ‘Iemand uit Syrië met een technische achtergrond kun je bijvoorbeeld goed plaatsen in de buurt van Eindhoven.’

In die regionale opvangcentra kan al vroeg worden begonnen met de inburgering, terwijl dat nu vaak pas gebeurt wanneer iemand al een status heeft. ‘Zo hebben gemeenten inburgeraars al vroeg in beeld, en kunnen ze sneller gaan werken aan de integratie’, zegt Schoenmaker. ←

Gemeenten krijgen inburgeraars

al vroeg in beeld

15 MAGaZINE

2020

IN BEELD

Beeld: Caspar huurdeman/ANP

waarschuwing voor ­bestuurder ‘patserauto’ Burgemeester Nanning Mol van Laren waarschuwt eigenaren van dure auto’s: bij overlast volgt een forse boete. Net buiten het centrum van het dorp hangen spandoeken die bestuurders oproepen

zich ‘beschaafd’ te gedragen. In het ‘cabrioseizoen’ rijden de Porsches, ­Ferrari’s, Bentleys, BMW’s, Lamborghini’s en andere dure auto’s af en aan over De Brink in het dorp, regelmatig vol gas ­rijdend. Dat levert forse overlast op voor de omwonenden, maar voor deze ­jongens ook heel mooie plaatjes.

Tekst: Leo mudde | beeld: van assendelft fotografie

Oss gebruikt de VN-doelen als richtsnoer

Corona te lijf met

Global Goals 18

Oss loopt al jaren voorop bij het integreren van de mondiale duurzame ontwikkelingsdoelen, de Global Goals, in het gemeentelijke beleid. Dat kwam goed bij de aanpak van de coronacrisis.

MAGaZINE

2020

E

en crisis brengt je terug naar de essentie van waar het in het leven om draait, zegt burgemeester Wobine Buijs van Oss. ‘En dan kom je haast ongemerkt uit bij de Global Goals, zoals de zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals, SDG’s) van de VN in Nederland vaak worden genoemd. Dan wordt wat eerst misschien abstract leek, plotseling heel concreet.’ hygiëne

Een voorbeeld. Schoon water is in ­Nederland een vanzelfsprekendheid, maar in de sloppenwijken van ZuidAfrika is de toegang tot veilig drinkwater van levensbelang. ‘Global Goal 6, schoon water en sanitair, staat eigenlijk voor ­hygiëne. Dat lijkt hier zo normaal dat we er als gemeente nooit bij stilstonden.

Maar ineens moesten we onze handen

gaan wassen, we werden er ineens mee geconfronteerd dat hygiëne ook hier ­letterlijk van levensbelang is.’

Tijdens een webinar voor het Global Goals Platform zette Buijs deze zomer nog eens op een rij hoe de duurzaamheidsdoelen een richtsnoer in tijden van crisis kunnen zijn. Moeiteloos plaatste ze een of meer van de doelen bij elk van

de uitdagingen waarvoor de gemeente zich aan het begin van crisis zag gesteld.

Samenwerking in de veiligheidsregio?

Doel 17. Onderwijs en opvang voor kinderen met ouders die geen cruciaal beroep hadden? Doel 4. Thuiswerkende ambtenaren? Doel 8. De gemeenteraadsvergaderingen online organiseren? Doel 16. En zo verder.

We moesten ervoor zorgen dat de stad niet omviel, zei Buijs in het webinar.

‘Daarbij kwam doelen 8 en 11 in beeld.

Als de horeca dichtgaat, valt een enorme trekker van de stad weg. Om de stad leefbaar te houden, hebben we fietsers weer toegelaten in het centrum en zijn we gestopt met boetes uitdelen bij ­parkeerovertredingen, alles om de gang naar het centrum er – coronaproof – in te houden en de middenstand te steunen. We zagen ook dat mensen die ineens thuis moesten blijven, hun huis gingen opruimen. Circulair werken is erg ­belangrijk. We hebben een duurzaam-

‘Om de stad leefbaar te houden, hebben we fietsers weer toegelaten in het centrum.’

heidsplein waar mensen hun spullen kunnen brengen en oude spullen gerepareerd kunnen worden. Dat was al snel te klein, we moesteren er een hal bij huren.’

Daar kon doel 12 bij worden aangevinkt.

Slagader

De Global Goals zitten in het bestuurlijk DNA van Oss. Ze lopen als een slagader door de organisatie en komen, al dan niet expliciet, in elk beleidsstuk terug.

‘Soms sturen we een stuk terug als de Global Goals er niet in staan’, zegt Buijs.

Wat niet wil zeggen dat de doelen permanent in het achterhoofd zitten van de ambtenaren. ‘Ik merk dat het in de samenleving meer beklijft dan onder de medewerkers. Een ambtenaar op de afdeling Werk en inkomen beseft niet automatisch dat hij eigenlijk werkt aan doel nummer 3, welzijn, of aan een fatsoenlijke manier om in het levensonderhoud te voorzien, doel 8. Die vertaalslag gaat niet vanzelf, daar moet je aandacht voor blijven vragen.’

is de essentie? Gezondheid natuurlijk, van zowel betrokken werknemers en hun collega’s als de gemeenschap, daarover was geen twijfel. Buijs: ‘Toch kun je het je niet permitteren om eendimensionaal te kijken. De Global Goals helpen om de belangen in beeld te brengen. We hadden ook te maken met het grote verhaal van de arbeidsmigratie. Als we arbeids­migranten geen werk meer geven, hebben ze honger en vallen ze terug in armoede omdat het inkomen wegvalt.

En omdat het bedrijf een centraal onderdeel is van de agrifoodketen, kon ik zo’n zaak niet vanuit één richting aanvliegen.

Van mij werd een integrale benadering verwacht. Uiteindelijk kom je dan tot de conclusie dat je moet inperken en is het doel: zo snel mogelijk verantwoord terug naar de uitgangssituatie.

‘De slachterij was al dicht voor Pinksteren. De vraag was dus: kan het bedrijf weer open en waar moeten we aan voldoen? Dan loop je alle lijnen af. Een

voorbeeld: wat gebeurt er als we het zicht op de arbeidsmigranten die daar werken verliezen omdat we dichtgaan?

Dan gaan de werknemers op zoek naar ander werk, misschien gaan ze wel werken bij een distributiecentrum in de buurt terwijl ze besmet zijn. We wilden voorkomen dat die mensen gingen ­zwerven. Dus het was heel belangrijk dat ze terug bleven komen naar het bedrijf, of dat nou gesloten was of niet. Dat zijn dingen die boven komen drijven als je naar de breedte van een verhaal kijkt. De Global Goals zijn daar belangrijk in. Je kijkt naar het complete plaatje: het gaat om de mensen in Boxtel, maar ook om de arbeidsmigranten.’

Analysemodel

Voor Buijs zijn de Global Goals een analysemodel. Welke crisis er ook is, er zijn altijd wel vier of vijf duurzaamheidsdoelen die er iets mee te maken hebben.

‘Door die vast te pakken, stap je even om

Altijd leidend

Bij de burgemeester werkt het automatisme wel, voor haar zijn de Global Goals ‘altijd leidend’. Toen een groot aantal medewerkers van een slachterij in Boxtel besmet bleek, stond Buijs, als vicevoorzitter van de veiligheidsregio, voor de vraag: wat is nu belangrijk, wat

‘Soms sturen we een stuk terug als de Global Goals er niet in staan’

19 MAGaZINE

2020

‘Je hebt als bestuurder niet de luxe om het advies van een specialist uit te werken’

20 MAGaZINE

2020

het probleem heen en krijg je een beter beeld van de echte vragen waar het om draait. Besturen is als zeilen tegen de wind in. Je moet een beetje opzij sturen en dan overstag weer naar de andere kant. Op het moment dat je overstag gaat, worden andere dingen weer even belangrijk, maar je gaat vooruit. En al die dingen verhouden zich tot de Global Goals. Dat maakt het burgemeesterschap voor mij heel hanteerbaar.’

Zo werkte het ook bij de coronacrisis. ­Hygiëne staat hoog in de lijst van ontwikkelingsdoelen. In veel gebieden in Afrika en Azië is dat letterlijk van levensbelang.

Niet in Europa, daar is het basisniveau van hygiëne al zo hoog dat we ons daar nauwelijks meer druk over maken. Tot

het coronavirus ook hier om zich heen greep en we ineens veel vaker onze handen moesten gaan wassen, deurklinken poetsen en moesten afleren elkaar bij elke gelegenheid ‘af te lebberen’, zoals Buijs het uitdrukt.

ABC

Voor de aanpak van een crisis is een bepaalde methodiek nodig. De Global Goals bieden die. De burgemeester, in een vorig werkzaam leven docent in het hoger beroepsonderwijs en praktisch ingesteld, legt uit dat ze bij een crisis altijd terugvalt op de ABC-theorie: aard, betrokkenen en context. Die drie elementen keren altijd terug, en zeker bij de veelzijdige en complexe coronacrisis.

‘In het begin leunden we erg op de angst voor de gezondheid. Belangrijk, maar we moesten ook de veelvormigheid erbij ­betrekken. Economie, gemeenschap, welzijn, onderwijs, hygiëne – het kwam allemaal voorbij. De Global Goals zijn daarbij een belangrijk instrument om het type crisis te definiëren en ­vervolgens aan te pakken. Je hebt als bestuurder niet de luxe om het advies van een specialist uit te werken, je moet uit een veelvormigheid van belangen berekend risico’s nemen en verantwoording afleggen over je keuze. Omdat Global Goals uiteindelijk zijn wat je iedereen gunt, is dat een prachtig afwegingskader. Bij de analyse, de uitwerking, het besluit en de verantwoording.’ ←

Download voor meer nieuws de VNG Nieuwsapp

‘Jullie opa’s en oma’s zijn zeker, maar dan ook zeker, niet naar N ­ ederland ­gekomen zodat hun kleinkinderen later met ­vuurwapens en messen zouden gaan rondlopen.’

Beste Thorbecke­professor, Bij ons in de gemeente staat op de ­agenda van de commissievergaderingen altijd het vaste agendapunt ­‘burger aan het woord’. Is dat niet raar? Raadsleden zijn toch ook ­burgers?

Met vriendelijke groet, Een burger

Het Dordtse raadslid Osman Bosuguy (D66) roept jongeren die dreigen af te glijden op een voorbeeld te nemen aan hun grootouders die naar Nederland kwamen om voor zichzelf en hun kinderen een

GEACHTE BURGER,

­beter bestaan op te bouwen, Facebook 12 augustus

Duurzamer huis nog niet rendabel Niet veel huishoudens zullen hun woning kunnen verduurzamen zonder hun totale woonlasten te verhogen. Met de huidige investeringslasten en regelingen is verduurzamen voor vrijwel niemand rendabel.

Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) na onderzoek naar de kosten en opbrengsten van de ­verduurzaming van de eigen woning. Zonder aanvullend ­beleid zal de bijdrage van huiseigenaren aan het halen van het ­Klimaatakkoord fors minder zijn dan waar de overheid nu mee rekent.

Een van de obstakels voor het duurzamer maken van woningen is dat de besparingen ook op de lange termijn niet opwegen ­tegen de investering. Maar zelfs wanneer het woonlastenneutraal is, hoeft dat niet financieel aantrekkelijk te zijn. Iemand die zijn woning verbetert met een voordelige lening, ziet de totale woonlasten maandelijks met 50 euro dalen. Zelfs over een periode van 30 jaar is die besparing niet genoeg om de ­investering van 35.000 euro terug te verdienen. Zonder extra subsidies is de verduurzaming van het eigenwoningbezit financieel gezien voorlopig dus niet haalbaar, aldus het PBL. (MM) ←

U heeft helemaal gelijk. Sterker nog: het hele idee van een gemeenteraad als lekenbestuur is dat raadsleden vóór alles gewone burgers van hun gemeente blijven. Zo beschouwd zijn dus tijdens de hele vergadering burgers aan het woord. Een apart agendapunt waar échte (?) ­burgers aan het woord komen, kan dan raar overkomen. Datzelfde geldt ­trouwens voor ‘burgerleden’ als aandui­ ding voor commissieleden die niet in de raad zitten. ← Geerten Boogaard, Thorbeckehoogleraar

Ook een vraag voor Geerten Boogaard?

Mail naar: thorbecke­ hoogleraar@ vngmagazine.nl.

21 MAGaZINE

2020

Tekst: leo mudde | Beeld: dimitry de bruin

THEMA Ex-Kamerleden in de gemeenteraad

‘De Kamer is

wereldvreemd’ 23

Het was ooit de koninklijke route voor politici met ­ambitie: gemeenteraad, wethouder, Tweede Kamer. Het Binnenhof, dat was het hoogst haalbare. Die tijd is voorbij. De weg wordt nu vaak andersom afgelegd.

H

et zijn vaak niet de minsten die van Binnenhof naar lokaal bestuur gingen: Liesbeth Spies (CDA), ooit minister van alle gemeenten (Binnenlandse Zaken), nu burgemeester van een van die gemeenten (Alphen aan den Rijn). Sharon Dijksma (PvdA), in totaal zestien jaar Kamerlid, drie keer staatssecretaris en nu wethouder in Amsterdam.

Lutz J­ acobi (PvdA), elf jaar markant Kamerlid, is nu raadslid in Leeuwarden, waar voormalig CDA-leider Sybrand van Haersma Buma vorig jaar augustus na zeventien jaar Tweede Kamer aantrad als burgemeester. Zij weten als geen ander hoe in ‘Den Haag’ over gemeenten wordt gedacht.

VNG Magazine vroeg lokaal bestuurders met een vorig leven aan het ­Binnenhof naar hun ervaringen.

Zijn de oud-Kamerleden de gemeente en de gemeenteraad anders gaan waarderen nu ze er zelf deel van uitmaken?

Jos Hessels werd in 2009, na zeven jaar Tweede Kamer, b ­ urgemeester van Echt-Susteren. En daar viel hem het belang van de korte lijnen ­tussen kiezer en gekozene op. In zijn gemeenteraad werden bij de l­ aatste ­verkiezingen álle zetels op basis van voorkeurstemmen gevuld. ‘Als enige in Nederland. En toen waren er nóg zes kandidaten over die ook de

MAGaZINE

2020

‘In de gemeente zijn minstens zo veel achterkamertjes’

24 MAGaZINE

2020

­ oorkeursdrempel haalden, maar van wie hun fracties v onvoldoende zetels haalden. Die raadsleden weten dus heel goed wat er onder de mensen leeft, ze hebben een dagelijkse en intensieve band met hun achterban.

Dat is voor Kamerleden natuurlijk niet haalbaar, maar het zou goed zijn om te streven naar hechtere banden tussen Kamerleden en hun achterban.’

Dat kan cisca joldersma beamen. ‘Ik ben nog veel meer gaan waarderen dat in de gemeenteraad “gewone” mensen zitten die lokaal zijn geworteld.

En wat ik ook heb geleerd, is dat er in de gemeente minstens zo veel, zo niet meer “achterkamertjes” zijn dan in Den Haag. De lokale politiek is soms zo ­ondoorzichtig.’

Toen mark verheijen in 2017 terugkeerde in de lokale arena waar hij eerder wethouder en raadslid was, schrok hij. Van het aantal vergaderingen ­bij­voorbeeld. ‘Dat was echt verveelvoudigd. Gemeenteraden vergaderen zich suf. De onderwerpen zijn complexer geworden, maar vooral door de veelheid en invloed van de gemeenschappelijke regelingen is de rol van het raadslid zowel ingewikkelder als minder aantrekkelijk geworden. Ik vraag me echt af of we hier in de toekomst nog mensen voor kunnen vinden.’

Heeft de Kamer wel genoeg oog en oor voor wat belangrijk is in gemeenten, en hoe stevig is de lobby van gemeenteraden – zo die er al is?

De idee dat lokale politici hun partijgenoten of gelijkgestemden in de Tweede Kamer kunnen bewerken, noemt mat herben ‘luchtfietserij’. Landelijk beleid wordt bepaald tijdens de kabinetsformatie, zegt hij. Als je wilt lobbyen, dan moet dat gebeuren bij het opstellen van de verkiezingsprogramma’s. Overigens heeft hij moeite met politici die ‘amice’-mailtjes sturen haar partijgenoten. ‘Dat leidt ­letterlijk tot vriendjespolitiek.’ mohammed mohandis heeft ­andere ervaringen. Als Kamerlid zag hij heel wat lobby’s langskomen uit gemeenten of regio’s. Die h ­ elpen echt, zegt hij. Voor een stad als Gouda, waar hij raadslid is, ingeklemd tussen de vier grote steden, is het juist heel belangrijk

om op essentiële punten de landelijke politiek te ­blijven bestoken met de eigen agenda, zegt hij.

In Zoetermeer betwijfelt hilbrand nawijn of de Tweede Kamer wel genoeg oog heeft voor de noden van gemeenten. ‘Soms denk ik: de Kamer is wereldvreemd. Ik weet dat Kamerleden keihard werken, maar ze zouden de aandacht meer op gemeenten moeten richten en veel meer contact zoeken met raadsleden. Andersom gebeurt het ook niet, ik denk dat de kloof nog veel te groot is.’

Stel, ze zouden zich nog één keer kandidaat mogen stellen voor de Tweede Kamer, welke opdracht zouden ze dan van de inwoners in hun gemeente meekrijgen? Meer geld natuurlijk, maar wat is daarna een lokale prioriteit?

Hessels hoeft daar niet lang over na te denken.

‘Zonder enige twijfel de boodschap dat Nederland niet ophoudt aan de grens. Ik ben nu burgemeester van het smalste stukje Nederland, op de fiets ben je hier in een kwartier Nederland doorgefietst. Het komt dan nogal wereldvreemd over als Den Haag meent dat maatregelen, denk aan de coronaregels, kunnen ­worden genomen zonder afstemming met de ­buurlanden en toch effect zullen sorteren.’

Ruimte voor Hardenberg, zegt joldersma. ‘Mijn kiezers zouden zeggen: zorg dat Hardenberg op de kaart komt en dat Den Haag niet bepaalt wat wij hier kunnen en willen. Geef Hardenberg de mogelijkheden om zich verder te ontwikkelen – maar wel zo dat het plattelandskarakter blijft behouden.’ mohandis beperkt zich niet tot de gemeentegrens van Gouda. ‘Het garanderen van gelijke kansen zou dan mijn missie zijn. Er moet een deltaplan komen om het beroepsonderwijs toegankelijk voor iedereen te maken, wellicht kosteloos. En betaalbaar wonen garanderen voor de grote groep die te veel verdienen voor een sociale huurwoning en te weinig voor een gemiddelde koopwoning.’

Ook herben zit op die lijn. ‘Iedere gemeente wil huisvesting voor senioren en starters, maar dat is in het Groene Hart niet goed mogelijk. Hier zijn ­afspraken gemaakt dat de eigen inwoners moeten ­verkassen naar een Vinex-wijk in Leidsche Rijn of Woerden, want de gewone Nederlander heeft geen prioriteit op de wachtlijst, ook al staat hij daar zeven jaar op.’

Kabinet en gemeenten staan tegenwoordig vaker tegenover elkaar dan schouder aan schouder. Wat is er nodig om weer tot één overheid te komen?

Voor verheijen is het duidelijk: een groter lokaal belastinggebied. ‘De situatie dat gemeenten in Den Haag moeten smeken om wat extra geld, is weinig verheffend en vervreemdend voor onze inwoners. Bij een serieuze bestuurslaag en bijbehorende volksvertegenwoordiging hoort een serieus en rechtvaardig belastinggebied.’

Herben vindt het gekibbel geen probleem: ‘Er is niks mis met een stevig debat, ik wil helemaal geen zoete broodjes bakken met het Rijk.’ Ook Hessels vindt het niet opmerkelijk: ‘Lokale overheden die vinden dat de nationale overheid te weinig oog voor hen heeft, dat is van alle tijden.’ Het zou al helpen als het kabinet een eerlijk verhaal zou houden, denkt hij.

‘Als rijkstaken worden overgeheveld naar gemeenten zonder een volledig budget, geef dan toe dat het een bezuiniging is. Dat weten ze in Den Haag goed, maar het lijkt onmogelijk om op basis van gelijkwaardigheid met elkaar een eerlijk gesprek aan te gaan.’

Als Kamerlid konden ze rekenen op ­fractieondersteuning, als raadslid is dat veel ­minder. Vinden zij, met BZK-minister Kajsa ­Ollongren, dat moet worden geïnvesteerd in de kwaliteit van de raad? nawijn: ‘Zeker. Elke fractie zou in ieder geval één, zo niet twee betaalde fractiemedewerkers moeten hebben. Niet te veel, want dan wordt het bureaucratisch.’ Ook mohandis zegt ‘volmondig ja’: ­‘Democratie is nooit gratis geweest.’

Maar joldersma vindt het ‘veel belangrijker’ de raadsleden op hun eigen merites te beoordelen. ‘Wanneer ben je een goed raadslid? Laat de minister daar eerst eens het gesprek met raadsleden over voeren.

Ik ben heel blij dat onze gemeenteraad niet wordt bevolkt door allemaal academici. Ik zie de winst veel meer in het sturen op de verhoudingen tussen raad en college en het bevorderen van een debatcultuur.’ Zij vindt verheijen aan haar zijde. Hij zegt: ‘Grotere fractiebudgetten of griffies helpen niet. Gemeente­ raden moeten politieker worden, minder vergaderen en duidelijker eigen afwegingen kunnen maken. De smalle marges van de lokale politiek moeten worden opgerekt.’ ←

Aan dit artikel is meegewerkt door:

Mat Herben (Lokaal Montfoort), raadslid in Montfoort (sinds 2018), Kamerlid (LPF) 2002-2006.

Jos Hessels (CDA), burgemeester van Echt-Susteren (sinds 2009), Kamerlid 2002-2009.

25 MAGaZINE

Cisca Joldersma (CDA), raadslid in Hardenberg (sinds 2018), Kamerlid 2002-2010.

Mohammed Mohandis (PvdA), raadslid in Gouda (sinds 2018 en 2006-2012), Kamerlid 2012-2017.

Hilbrand Nawijn (Lijst Hilbrand Nawijn), raadslid in Zoetermeer (sinds 2006), minister (2002-2003) en Kamerlid 2003-2006 (LPF, Groep Nawijn).

Mark Verheijen (VVD), raadslid (sinds 2017 en 2001-2006) en wethouder (2006-2011) in Venlo, Kamerlid 2012-2015. (foto: Laurens Eggen)

2020

Tekst: marten muskee | Beeld: shutterstock

THEMA Hans Engels over een publiekrechtelijk ingeklede arbiter

Vast

gouden koorden met

26 MAGaZINE

2020

Het Rijk heeft moeite om afstand te houden van taken die zijn gedecentraliseerd. Een vorm van ­geschilbeslechting tussen overheden biedt soelaas, zegt burgemeester en staatsrechtdeskundige Hans Engels.

G

emeenten voelen de urgentie voor de instelling van een ­geschillenbelechter steeds sterker, zeker door de zich voortslepende discussie over de financiering van het sociaal domein. Het is goed denkbaar dat zich op korte termijn nog zo’n onoverkomelijke kwestie manifesteert, over de kosten van de coronacrisis. De VNG is daarom voorstander van de instelling van een arbitersfunctie die ruzies tussen Rijk en gemeenten moet beslechten.

Hans Engels, waarnemend burgemeester in Loppersum, oud-senator (D66) en voormalig hoogleraar gemeenterecht in Leiden en Groningen, kan zich de roep om zo’n instelling in te voeren goed voorstellen. Hij ervaart als burgemeester aan den lijve dat het de rijksoverheid moeite

kostte afstand te bewaren tot gedecentraliseerde taken. ‘Het is als medeoverheid zeer moeilijk om in een evenwichtig en gelijkwaardig contact te komen met het Rijk, vooral met de ministeries. Dat zijn echte bolwerken waarmee het buitengewoon lastig is enigszins vruchtbare gesprekken te voeren. Dat heeft alles te maken met het feit dat de rijksoverheid de dominante partner is en zich ook zo opstelt. De ­departementen kenmerken zich door een eigen dynamiek en hebben blijkbaar weinig vertrouwen in de ­kwaliteit van de medeoverheden. Die willen zo veel mogelijk sturing houden, ook na d ­ ecentralisaties.’

Al langer wordt gepleit voor een vorm van bestuurlijke arbitrage. De Raad van State constateerde in 2016 dat er aandacht moet zijn voor een instantie om bestuursgeschillen op te lossen. Een jaar later concludeerde oud-burgemeester

Wim Deetman van Den Haag, die de governance van de VNG evalueerde, ook dat er een soepele geschillenregeling moest komen. En de staatscommissie parlementair stelsel, onder leiding van Johan Remkes, pleitte eind 2018 voor de ­invoering van een constitutioneel hof.

Dat zou zich dan moeten buigen over ­zogeheten zuivere bestuursgeschillen tussen bestuursorganen of bestuurs­ lagen, waarbij bevoegdheidsafbakening een rol speelt. Bijvoorbeeld bij geschillen die voortkomen uit decentralisatieoperaties, waarbij niet altijd duidelijk is waar bevoegdheden van Rijk, provincies, waterschappen en gemeenten beginnen, eindigen, overlappen of ontbreken.

Gouden koorden

Staatsrechtgeleerde Hans Engels stelt dat Nederland het staatsrechtelijk stelsel niet onverdienstelijk heeft ingericht,

met de gedecentraliseerde eenheidsstaat waarin het algemene landsbelang een vooraanstaande plaats heeft. Hij tekent daarbij wel aan dat de figuur van die ene overheid waarnaar wordt gestreefd, feitelijk op een heel andere manier invulling krijgt door zeer dominante ministeries, elk met een eigen logica. Het blijkt heel moeilijk om daar doorheen te breken. ‘Als medeoverheden in een ­overlegsituatie komen en opnieuw w ­ illen onderhandelen over bijvoorbeeld de financiën, dan geldt het oude gezegde dat gemeenten met gouden koorden vastzitten aan het Rijk.’

verplichte samenwerkingsverbanden vastgelegd. De bevoegdheid kwam niet eens echt bij de gemeente zelf terecht, maar bij een vage bestuurlijke tussenlaag, in regionale verbanden die al zijn dichtgeslibd.

‘Daar valt niet over te praten, terwijl het systeem vastloopt. Voor inwoners is het moeilijk er nog een touw aan vast te knopen, die staan op grote afstand. Net als de gemeenteraden en wethouders die de klus met elkaar moeten klaren. Ze hebben weinig ruimte, zijn niet slagvaardig en komen daardoor niet tot lokaal

maatwerk, wat wel de principegedachte is achter de decentralisaties.’

Hetzelfde geldt volgens Engels voor het financiële kader. Het Rijk gaat uit van maatwerk en efficiency op lokaal niveau; als eerste werden de budgetten daarom afgeroomd. ‘Nu gemeenten in de knel komen, geeft het Rijk kruideniersachtig niet thuis. Het is geen automatisme dat er minder geld nodig is na decentralisatie. Het gaat om mensen, dan moet je begrippen als efficiency en effectiviteit anders definiëren dan de ministeries dat doen.’

Niet meer over te praten

Volgens de Loppersumse burgemeester lijkt het erop alsof over een eenmaal ingeslagen route niet meer valt te praten.

Bij de decentralisatie van het sociaal domein zijn financiële afspraken en

‘De Rijksoverheid is de dominante partner’

‘Nu gemeenten in de knel komen, geeft het Rijk niet thuis’ Impasses

28 MAGaZINE

2020

Voor dit soort impasses kan een arbiter uitkomst bieden, al moeten geschillen volgens Engels niet op een politieke manier opgelost worden. Omdat in de bestuurspraktijk voor bestuurlijke geschillen tussen overheden weinig normatief is vastgelegd, wordt het ook ingewikkeld om te toetsen aan heldere en duidelijk vastgelegde normen. ‘Als de uitvoering van wettelijke regelingen niet conform de wet is, voorzien allerlei procedures daarin om te escaleren. Daar hebben we het nu niet over. Het gaat om de situatie waarbij medeoverheden overleggen en onderhandelen over de uitvoering van in principe afhankelijk rijksbeleid. Vaak gaat het over beleidsvrijheid en doelmatigheidsafspraken. Bij een geschil in die onderhandelingen is de positie van de medeoverheden nu zwakker dan die van de ministeries. Daar helpt geen rechter aan, die kan alleen maar een rechtmatigheidsoordeel geven en zal zich niet mengen in een politiek of bestuurlijk conflict. Daarom is een beslechtende instantie nodig die met gezag, verstand van zaken en rekening houdend met het feit hoe het overheidsbedrijf werkt, een bindende beslissing kan nemen.’

Engels stelt voor om de bij de Raad van State in de jaren negentig opgeheven Afdeling voor de geschillen van bestuur nieuw leven in te blazen. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad beslist over geschillen inzake overheidsbesluiten, en met die ontwikkeling verdween de Afdeling voor de geschillen van bestuur. Engels: ‘De Raad van State heeft een adviesfunctie ten aanzien

van wetgeving en is bestuursrechtelijk bezien de hoogste rechter. Als men een arbitersfunctie zoekt met gezag, kan ik me heel goed voorstellen die daar te beleggen. Daar worden dan de geschillen voorgelegd waar overheden anders niet uitkomen, meestal omdat de rijksoverheid niet wil wijken. De Raad doet in zo’n geval waarin wetgeving niet voorziet, een richtinggevende uitspraak. Dat trekt de onderhandelingen vlot over bevoegdheden, de overdracht van taken of over geld. Naast de Afdeling advisering en de Afdeling bestuursrechtspraak krijgt de Raad van State dan de Afdeling geschillen van bestuur. Die intervenieert in dit type geschillen in de vorm van een bindend advies.’

Gelijk speelveld

Belangrijke notie hierbij is, aldus Engels, dit niet te zien als ‘een gang naar de rechter’. Hij is er geen voorstander van dat overheden elkaar voor de rechter slepen, dat doet de verhoudingen geen goed. Bovendien wordt het de rechter moeilijk gemaakt als het gaat om beleidsmatige en politieke kwesties.

Engels is ook geen voorstander van een herformulering van de Code interbestuurlijke verhoudingen en bepaalde artikelen uit de Gemeentewet, zodat een arbiter gemakkelijker kan toetsen. Het risico daarvan is dat het stelsel procedureel te zwaar wordt opgetuigd. ‘Laat een arbiter op een verstandige manier beoordelen of er sprake is van een gelijk speelveld waarin de belangen die de overheden ieder vanuit een eigen positie hebben, ook zo worden behandeld.’

Dat zou kunnen op basis van de princi-

pes uit de Code en op basis van de artikelen 108, 111 en 112 van de Gemeentewet.

Die artikelen bevatten de omgangsbepalingen. Engels: ‘Die kunnen ervoor zorgen dat het Rijk gemeenten serieuzer gaat nemen en zich niet continu verschuilt achter de dominante positie die het Rijk nu eenmaal heeft, omdat het over het geld en wetgeving gaat.

Gemeenten zijn daarbij altijd een beetje gedwongen de hand op te houden, in de hoop overtuigend genoeg te zijn.’

Voldoende kennis

De nieuwe Afdeling geschillen van bestuur zou prima een uitspraak kunnen doen over de tekorten bij de jeugdzorg.

Volgens Engels is er vaak sprake van een geldprobleem. De Raad van State als Hoog College van Staat is een advies­ orgaan voor alle wetgeving en Algemene Maatregelen van Bestuur en heeft ervaring in het slechten van ­geschillen in de bestuursrechtelijke ­kolom. Daar is voldoende kennis en inzicht aanwezig om die rol goed te ­kunnen spelen. De Raad voor het Openbaar Bestuur, bijvoorbeeld, kan die rol niet ­spelen, omdat dat een adviesorgaan van de regering is, zegt Engels.

‘Bij een geschil maakt de Raad van State een goede analyse van het vraagstuk en de belangen die ermee zijn gemoeid, en velt vervolgens een oordeel over hoe gemeenten en Rijk zich in zo’n belangenconflict tegenover elkaar hebben op te stellen. Daaruit volgt een bindend advies dat richting geeft aan de afronding van de onderhandelingen. Zoiets heb ik, in grote lijnen, in mijn hoofd: een publiekrechtelijk ingeklede arbitersfunctie.’ ←

beeld: dimitry de bruin

cijfers in beeld Ondanks het feit dat het vorig jaar nog economisch voor de wind ging, lopen de tekorten bij gemeenten op. Inmiddels heeft 60 procent van de gemeenten een exploitatietekort.

BRON: CBS, analyse door VNG.

-767

. n l m

Gemeenten hadden in 2018 nog een positief exploitatiesaldo. Vorig jaar was er echter een fors tekort.

2019

Het aantal gemeenten met drie jaar op rij een negatief exploitatie­resultaat neemt toe. Bij grote en langdurige tekorten kunnen gemeenten een Artikel 12-status krijgen.

200

150

100

50

0 2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Nederland sterker zet de buurkracht aan

sterker met buurkracht Of het nu gaat om de energietransitie, klimaatadaptatie of andere nationale issues; burgers vervullen hierbij een cruciale rol. Buurkracht verbindt buurtbewoners en lokale overheden op thema’s als energie en vergroening. Zo komen met vereende krachten de beste ideeën tot een succesvolle uitvoering.

stichtingbuurkracht.nl

OpMaat Omgevingsrecht

Dé actuele en complete juridische databank over omgevingsrecht www.sdu.nl/opmaat-omgevingsrecht

• Uitgebreid: alle jurisprudentie en actuele nieuwsvoorziening • Compleet: inclusief officiële publicaties en Europese richtlijnen en verordeningen • Overzichtelijk: alle wet- en regelgeving op milieugebied en aanpalende vakgebieden

Marleen Stikker directeur van Waag en

Column

oprichter van De Digitale Stad @marleenstikker

facebook

F

acebook staat bekend als de wegbereider van Trump en Brexit. Door slinks gebruikersprofielen in te zetten, werden in 2016 zowel de Amerikaanse verkiezingen als het Britse referendum beïnvloed. Het gevaar is niet geweken: de kans dat Europese verkiezingen ondermijnd worden door manipulatie op basis van digitale profielen is torenhoog. ­Facebook is een vrijhaven voor aanhangers van complottheorieën: groepen die kunnen uitgroeien tot miljoenen mensen.

Het effect daarvan zien we om ons heen. Het zet ons idee over een open, ­publiek debat op z’n kop: ook op gemeentelijk niveau is te zien hoe lastig het kan zijn in gesprek te blijven met burgers die zich in een andere realiteit ­bevinden. De algoritmes van Facebook zijn gericht op berichten die veel g ­ edeeld worden.

Daarmee is het verdienmodel gebaseerd op het rondpompen van haat, angst en sensatie. De moderatoren die Facebook inhuurt, proberen de ergste uitwassen te verwijderen. Echte zoden aan de dijk zet dit niet.

Het was dan ook groot nieuws toen bekend werd dat Facebook haar ­community standards ging bijstellen. Stereotype afbeeldingen, onder andere van Zwarte Piet, werden verboden. Aan de rechtse kant van het politieke spectrum vroegen partijen zich vertwijfeld af of zij hun natuurlijke biotoop kwijt aan het raken zijn: ging Facebook nu ook over op ‘deugterreur’? En hoe verhoudt zich dat tot nationale en lokale politiek in Nederland, waar de discussie over ­Zwarte Piet nog steeds tot stevige conflicten leidt?

Dat er meer toezicht komt, verandert echter niets aan het onderliggende ­principe: Facebook legt aan niemand verantwoording af. Er zijn drie miljard gebruikers van het platform, maar Mark Zuckerberg heeft ­absolute macht.

Zelfs de aandeelhouders kunnen hem niet wegsturen.

Een nieuw opgerichte externe auditcommissie zal het verschil niet gaan ­maken. Deze moet gaan toezien of de nieuwe community standards goed ­worden t­oegepast. De commissie wordt door Facebook benoemd en betaald.

Ze kan geen sancties opleggen. Zolang de algoritmen niet publiek en openbaar zijn, het verdienmodel gebaseerd blijft op verdienen aan sensatie en angst, en er geen democratisch toezicht is op de keuzes die het bedrijf maakt, zijn al dit soort maatregelen schone schijn.

De enige manier om de macht van partijen als Facebook te breken, is door een wet aan te nemen die het partijen verbiedt zowel een platform als de ­gebruikersdata te bezitten. De Amerikaanse Democratische senator Elizabeth Warren werkt aan deze wet. Het is de vraag of deze ooit wordt aangenomen.

Daarvoor moeten de Democraten eerst de Amerikaanse verkiezingen winnen.

En het platform dat daar een doorslaggevende rol in speelt, heeft er geen baat bij dit te laten gebeuren. ←

‘Het is lastig in gesprek te blijven met burgers die zich in een andere realiteit bevinden’

31 MAGaZINE

2020

BETOOG

daan de haas, richard heijdra en Lars evers

Gebruik data bij de groei van de organisatie

32

De gemeente groeit, maar groeit de gemeentelijke organisatie op de juiste snelheid mee? Zuidplas heeft een algoritme ontwikkeld dat daar objectief en datagestuurd een antwoord op geeft. Daarbij wordt niet alleen naar het inwoneraantal gekeken.

MAGaZINE

2020

W

at kost het om politieke wensen te vervullen en dienstbaar te zijn op de vele terreinen waarop we als overheid actief zijn? En waarom zou je als gemeenteraad in personeel willen investeren? Hier wordt in het politieke domein vaak met ongemak naar gekeken. De gemeenteraad besteedt het geld, terecht, liever aan de inwoners dan aan een organisatie. Maar hoe ga je daar mee om in een groeigemeente? Of omgekeerd, als je gemeente krimpt, hoe maak je de krimp objectief?

De gemeenteraad besteedt het geld, terecht, liever aan de inwoners dan aan een organisatie

Zuidplas is een van de snelst groeiende gemeenten van Nederland. Een gemiddelde groei van 3 procent in inwonertal de afgelopen vier jaar en piekjaren ­liggen, met een groei van naar verwachting tussen de 6 en 8 procent ondanks de coronacrisis, nog in het verschiet. Kortom: Zuidplas is booming. Dat stelde ons voor een interessante u ­ itdaging. De organisatie niet mee laten groeien met de groei van inwoners en kwantitatieve ontwikkelingen op specifieke ­beleidsterreinen, betekende een forse kaasschaaf op de slagkracht en dienstverlening. Na meer dan twee jaar is dat zelfs niet meer houdbaar. Maar elk jaar opnieuw ad hoc middelen vragen voor je organisatie leidt ook, begrijpelijk, tot problemen voor de ­ politiek.

Meerjarig kader

Zuidplas is daarom op zoek gegaan naar een geobjectiveerde, datagestuurde manier van groeien die als meerjarig kader kan dienen bij de opstelling van de gemeentebegrotingen. Door een algoritme te ­schrijven dat de verschillende vormen van groei van de gemeente koppelt aan de daarbij passende onderdelen van budgetten voor personeel en bedrijfsvoering,

Schrijf ook een betoog voor VNG Magazine: redactie@vngmagazine.nl

V.l.n.r. Lars Evers (concerncontroller), Richard Heijdra (gemeentesecretaris) en Daan de Haas (wethouder financiën en ­organisatie, VVD) van de gemeente Zuidplas. (Foto: Pim Mul)

leidt de groei van de gemeente tot een groei van de ­bijbehorende budgetten.

Dus als het areaal beheerde openbare ruimte groeit, heeft dat een effect op de budgetten. Bijzondere ­beleidsterreinen zoals de jeugdzorg, waar in het ­afgelopen jaar een veel snellere groei van 17 procent was in onze gemeente, kunnen apart worden meegenomen. Doordat alle indicatoren afzonderlijk mee te nemen zijn in het algoritme en een afzonderlijk effect hebben op de uitkomst, is er altijd sprake van een aansluiting tussen budgetten en de groei.

Voordelen

De voordelen zijn groot: een groei van de organisatie die in balans is met de groei van de gemeente. Ook de managers hoeven niet afzonderlijk een analyse per beleidsterrein te maken omdat objectieve indicatoren worden gebruikt. Daarmee verminderen we de risico’s op verschillende methodologieën of willekeur op ­basis van wie het eerst komt, het eerst maalt.

Wanneer de gemeenteraad er niet voor kiest om de financiële effecten van het algoritme te voteren, is de omvang van de kaasschaaf op de dienstverlening en dus de kwaliteitsvermindering inzichtelijk. H ­ iermee

33 MAGaZINE

2020

Als het areaal beheerde openbare ruimte groeit, heeft dat een effect op de budgetten is een meer afgewogen keuze mogelijk voor de ­gemeenteraad over iets dat altijd lastig is.

Omkeerbaar

Hoewel we het bij het opstellen van het algoritme niet voor ogen hadden, is het proces ook omkeerbaar. Bij krimp van de gemeente biedt het een goede mogelijkheid die te relateren aan de budgetten van de bedrijfsvoering. En ook die afname is weer los te koppelen van het ­effect dat de beheerde openbare ruimte vast niet direct afneemt. Dus geen willekeurige taakstellingen, maar een nette onderbouwde manier om de noodzakelijke bezuinigingen in beeld te brengen. ←

Personalia Overleden Gemeenteraadslid Cees Huijssoon (Onafhankelijk Moerdijk) is op 15 augustus overleden. Hij was het langstzittende raadslid van Nederland en zou over twee weken, op 1 september, 50 jaar onafgebroken lid zijn van de gemeenteraad.

overstap

34 MAGaZINE

2020

Nelly Kalfs Nelly Kalfs vertrekt als hoofdingenieur-directeur Oost-Nederland bij Rijkswaterstaat, om (partijloos) burgemeester te worden in Lingewaard. Daar wordt ze op 24 september geïnstalleerd.

Vanwaar deze overstap?

‘Mijn huidige functie mag je volgens de regels van de Algemene Bestuursdienst vijf jaar bekleden. Na ruim drie jaar begon ik vorig jaar na te denken over mijn vervolgstap. Tijdens een ­studiereis in Brussel kwam ik het hoofd van de afdeling Politieke Ambtsdragers en Weerbaarheid/Kabinet van BZK tegen die de benoemingen van burgemeesters regelt voor de minister. Die vroeg me of ik er weleens over had nagedacht om burgemeester te worden. Dat heb ik gedaan en heb een dag meegelopen met de waarnemer in ­Lingewaard, ook het dorp waar ik geboren en getogen ben. Daar werd ik heel ­enthousiast van. Vervolgens heb ik de commissaris van de Koning gevraagd of hij mij benoembaar vond. Dit is het resultaat.’

Wat kan Lingewaard verwachten?

‘Iemand die verbindend werkt tussen mensen en op inhoud, dat is echt mijn eerste natuur.

Het gefuseerde Lingewaard bestaat uit zeven kernen en er is best wel wat discussie tussen Huissen en Bemmel. Ik zal een betrokken en enthousiaste burgemeester zijn die voor, tussen en met mensen wil staan. Daar word ik gelukkig van.’

Wat laat u achter? ‘De prachtige objecten zoals de sluizen,

s­ tuwen, rivieren en uiterwaarden. Ik ga die grote en zichtbare projecten missen.

Rijkswaterstaat speelt een grote rol in allerlei dossiers door de klimaatadaptatie. Er liggen veel kansen voor de dienst en ik was bezig die te benutten. Ik ga er vanuit dat ik dat in Lingewaard ook ga doen, door samen met de omliggende gemeenten te kijken naar juiste oplossingen die voor de samenleving het meeste rendement opleveren.’ (MM) ←

In Amsterdam is stadsdeelbestuurder Jeroen van Berkel op 17 augustus overleden. Van Berkel, lid van de PvdA, was sinds 2014 lid van het dagelijks bestuur van het Amsterdamse stadsdeel West. Van Berkel had er onder meer bewonersparticipatie, openbare ruimte en verkeer in zijn portefeuille.

Ruud Kooij, raadslid voor VVD-Liberaal 2000 in Voorst, is op 19 augustus overleden. Hij werd 67 jaar.

Kooij was vanaf 2012 fractievoorzitter, in eerste instantie van de VVD, en vanaf 2015 van de gefuseerde fracties VVD en Liberaal 2000.

Raadslid Jack de Vlieger (PvdA) van de gemeente Sint-Michielsgestel is op zaterdag 22 augustus overleden. Hij is door een misdrijf om het leven gekomen.

De Vlieger zat sinds een jaar in de raad en was ook ­f ractievoorzitter. Daarnaast was hij actief voor de vakbond FNV.

gemeenten Marleen Sanderse (CDA) is voorgedragen als nieuwe burgemeester van Hattem. Zij volgt partijgenoot Jan Willem Wiggers op,

redactie@vngmagazine.nl

die in september vorig jaar afscheid nam. Sanderse is momenteel adjunctafdelingsmanager Stedelijk beleid bij de gemeente Almere en Statenlid in de provincie Noord-Holland.

Van 2014 tot 2018 was ze wethouder in Naarden wat later opging in Gooise Meren. Tot Sanderse in september in Hattem wordt geïnstalleerd, blijft Toon van Asseldonk (D66) waarnemend burgemeester.

Sylvia ter Koele is sinds 1 juli de nieuwe gemeentesecretaris van Borne.

Ze is Gertjan Rozendom opgevolgd, die onlangs te kennen gaf het stokje te willen overdragen. Ter Koele werkt al tien jaar op managementniveau in de gemeentelijke wereld, de laatste maanden als directeur bedrijfsvoering in Borne.

Lisette Wolbers is met ingang van 1 juli de nieuwe gemeentesecretaris van Voorst. Ze werkt al sinds 1994 bij de gemeente Voorst in diverse managementfuncties. Daarvoor was ze manager bij het advies-

Jurian Hennip

en ingenieursbureau Tauw.

Wolbers volgt in Voorst Eric van Leeuwen op. Hij was daar sinds 2001 de hoogste ambtenaar, daarvoor werkte hij in Voorst in een aantal managementfuncties.

Jethro Michel is ­waarnemend gemeente­ secretaris van Oudewater.

Hij is de tijdelijk vervanger van Wubbo Tempel, die op 2 juli wethouder in Krimpen aan den IJssel werd.

Michel was locosecretaris in ­Oudewater en Woerden.

B en W van Oudewater kiezen voor een waarnemend secretaris omdat er een procedure loopt voor de benoeming van een burgemeester.

Ad de Kroon is op 6 juli aan de slag gegaan als de nieuwe tijdelijke gemeente­ secretaris van Loon op Zand. Hij vervangt Coen Derickx, die wethouder werd in Krimpen aan den IJssel. De Kroon was eerder gemeentesecretaris in Veldhoven en Helmond, algemeen directeur van de provincie Limburg en interim-gemeentesecretaris van Laarbeek.

is op 1 juli begonnen als gemeentesecretaris van Krimpenerwaard. Hij volgde daar Marjolein Plantinga op, die sinds 15 januari secretaris van Emmen is. Hennip, ook raadslid in Zuidplas, werkt sinds 2009 bij de gemeente Krimpenerwaard in diverse managementposities, het afgelopen jaar als directeur Strategie & Projecten. Hij is nu al waarnemend secretaris.

Lenneke van der Meer is op 17 augustus

begonnen als griffier van de gemeenteraad in Bergen op Zoom. Ze was sinds april 2011 griffier in Steenbergen.

Daarvoor was ze onder meer actief als raadslid en wethouder in Rozenburg en lid van provinciale staten van Zuid-Holland. Van der Meer is in Bergen op Zoom de opvolger van Kees Terstappen, die sinds 2012 griffier was.

In Beesel is Rick Nillesen op 9 juli begonnen als gemeentesecretaris. Hij is de opvolger van Ellen Janssen, die per 1 april afscheid nam. Sinds haar vertrek is Nillesen waarnemend secretaris. Hij werkt al sinds 2018 in Beesel als hoofd Algemene Zaken. Daarvoor was hij ruim veertien jaar werkzaam bij de gemeente Roermond, onder meer als strategisch projectleider.

Erich Dijk is vanaf 1 augustus de nieuwe gemeentesecretaris van Waterland.

Van 2006 tot 2019 was hij al griffier van de gemeenteraad in die gemeente. Het afgelopen jaar werkte Dijk in Waterland als strategisch adviseur. Hij volgt in ­Waterland secretaris Nico van Ginkel op, die sinds 15 juni regiosecretaris voor de regio Alkmaar is. De functie werd waargenomen door Tom van den Berg.

Peter Breukers is sinds 26 augustus de nieuwe gemeentesecretaris van Overbetuwe. Hij volgde daar Marc Knaapen op, die sinds oktober 2018 interimgemeentesecretaris is.

Breukers werkte bij diverse gemeenten als bestuurs­ adviseur, hoofd Financiën en hoofd Middelen en Ondersteuning. Sinds 2012 was hij gemeentesecretaris van Westervoort en sinds 2018 directeur van 1Stroom, de gefuseerde ambtelijke organisatie van Duiven en Westervoort. Daarnaast was hij coördinerend secretaris van de Veiligheids- en Gezondheidsregio GelderlandMidden.

Sjors Heerdink is op 1 juli gestart als interim-griffier in de gemeente Wormerland.

Hij vervangt daar tijdelijk de huidige griffier, Irene Vullings, die vanwege ziekte afwezig is. De afgelopen ­periode werd de functie al op interimbasis vervuld door Jules Vullings. Heerdink vervulde de afgelopen jaren meerdere interimklussen, in onder meer Purmerend, Heerhugowaard, De Bilt en Deventer. Daarvoor was hij raadsgriffier in Pijnacker-Nootdorp.

Lisette de Lange-van Grootveld is in juli op interimbasis aan de slag gegaan als raadsgriffier in Tiel.

35 MAGaZINE

2020

Ingezonden mededeling

Ons aanbod Congres / Opleiding

Datum

Masterclass bestuursadviseur in een sterk veranderde omgeving

Start 15 september

Training lenig denken voor ambtenaren

15 september

Online Wnra-module Procesrecht

15 en 22 september

Digitale Algemene Ledenvergadering

25 september

BAG samen sterker

29 september

Conferentie: Voorkomen daderschap, vroeg ingrijpen loont!

30 september

Overheidsbrede Cyberwebinars en oefening

26 oktober

Dag van de Stad Online

16 november

Bekijk ons gehele aanbod op vngconnect.nl

36 MAGaZINE

2020

Kiest u maar: digitaal, fysiek of hybride Dat de 1,5 meter-samenleving impact heeft op onze congressen en opleidingen is een feit. Maar juist in deze tijd is het belangrijk om ‘connected’ te blijven. Kennis te blijven delen, op de hoogte te blijven van de laatste vaktrends en samen scenario’s te verkennen en te blijven verbinden.

Elkaar live ontmoeten kan ook digitaal Online congressen en opleidingen zijn niet meer weg te denken. Ons digitale aanbod is meer dan een vervanging voor een gewone ontmoeting. Beleving en mensen met elkaar verbinden, dat is waar het bij ons om draait.

Aan de slag Bekijk onze site voor nieuwe digitale opleidingen en congressen. Neem contact op met een van onze adviseurs als u vragen hebt. Juist nu zorgen wij dat uw congres of opleiding ook sprankelt.

Ze is daarmee de tijdelijke vervanger van Wim Westerholt, die ziek is. De Lange is gedetacheerd vanuit een bestuursadviesbureau en werkte eerder op soortgelijke basis in diverse functies bij onder meer de gemeenten Leeuwarden, Krimpen aan den ­IJssel, ­Rheden, Zaanstad en Gouda, en bij de provincies Zuid-Holland en Overijssel.

Collombon de nieuwe griffier van de gemeenteraad van Heumen. Ze was griffier in Vught. Eerder werkte ze onder meer als griffier in Mill en Sint Hubert, plaatsvervangend griffier in Best en griffier in Maasdonk.

In Heumen volgt zij Yanne Weijers op, die staten­ adviseur wordt van provinciale staten van Noord-Brabant.

Sjoerd Wannet is sinds 9 juli griffier van de gemeenteraad van Mill en Sint Hubert.

Hij vervult deze functie op interimbasis tot de ­bestuurlijke fusie op 1 januari 2022. Dan fuseert Mill en Sint ­Hubert met Boxmeer, Cuijk en Sint Anthonis tot de nieuwe gemeente Land van Cuijk. Hij heeft ervaring als interim-raadsadviseur bij de gemeenten Groningen, Hilversum en Vijfheerenlanden. Daarnaast is hij zelf politiek actief als commissielid (D66) in Lingewaard en als burgerlid in de provincie Gelderland. Ook is hij raadslid geweest. Wannet volgt Juul Cornips op, die naar de gemeente Renkum vertrok.

Toon Cornelissen is op 18 augustus aan de slag gegaan als interimgriffier van de Dongense ­ge­meenteraad. Hij vervangt Charlotte Visser, die vanaf 1 september raadsgriffier in Houten is. Cornelissen ging in juli 2019 met pensioen, hij was toen raadsgriffier in Boxmeer.

Suzanne Dormans is op 1 augustus vertrokken als griffier van de Voerendaalse gemeenteraad. Zij werd in Brunssum adviseur Juridische Zaken. Voor Dormans naar Voerendaal kwam, werkte ze al in Brunssum als plaatsvervangend raadsgriffier. Tot er een opvolger is gevonden, neemt plaatsvervangend griffier Anita Hoven de functie in Voerendaal waar.

Sinds 17 augustus is Nicole

Reiny Weernekers is de nieuwe griffier van de gemeenteraad van Wes­ terveld. Ze was daar op 24 augustus de opvolger van Roelof van der Veen, die eerder dit jaar met pensioen ging. Weernekers is nu plaatsvervangend raadsgriffier in Deventer. Het griffierschap in Westerveld wordt nu waargenomen door Martin Frensel.

Rosan Kuipers gaat op 1 september aan de slag als raadsadviseur en plaatsvervangend griffier bij de gemeente Hellendoorn. Ze is ruim negen jaar werkzaam bij de gemeente Coevorden waar ze op dit moment projectleider democratische vernieuwing/verbindend besturen is. Kuipers is in Hellendoorn de opvolger van Rinie Schuurman, die met pensioen gaat.

het netwerk van...

Beeld: Ernesta Verburg Photography

Theo Weterings Voorzitter VNG-commissie Bestuur en Veiligheid en burgemeester Tilburg ‘Theo is als ervaren bestuurder mijn sparringpartner om te zorgen dat wat we willen bereiken, ook echt landt.’

Renée Wiggers Voorzitter Vereniging van Griffiers ‘Renée is voor mij een rustpunt in het overzien van het proces dat gevolgd moet worden.’

Robbert Lievense

Heleen van Dijk Vicevoorzitter VNG-­ commissie Raadsleden & Griffiers, griffier De Fryske Marren ‘Heleen is dé topper om de lokale democratie echt verder te kunnen brengen. Met haar geen vage notities of planningen, maar gewoon dóén.’

Jan van Zanen Voorzitter VNG en burgemeester Den Haag ‘Jan is bestuurder pur sang, maar zegt nog steeds dat zijn mooiste rol die van volksvertegenwoordiger is geweest.’

Robbert Lievense is raadslid (Leefbaar SchouwenDuiveland) en voorzitter van de VNG-commissie ­Raads­leden & Griffiers. Met wie praat hij over de positie van gemeenteraadsleden?

Jacqueline van Burg Wethouder SchouwenDuiveland ‘Jacqueline is als voormalig volks­vertegenwoordiger en nu wethouder de spiegel die ik voor kan houden als we het weer eens over de toedeling van bevoegdheden hebben.’

37 MAGaZINE

Bahreddine Belhaj Voorzitter Nederlandse Vereniging van Raadsleden Samen met Renée Wiggers, ­Bahreddine en het Rijk hebben we hard gewerkt aan de Tijdelijke wet Digitale beraadslaging en besluivorming, zodat we daar ook snel gebruik van konden maken.’

Frank Speel Secretaris VNG-commissie Raadsleden & Griffiers ‘Frank is zowel mijn rechterals mijn linkerhand in het strategisch vormgeven van de agenda van de VNG-commissie en de uitvoering ervan. Zijn netwerk is onmisbaar.’

2020

Panel THEMA De wensen van het lezerspanel

Klimaat en wonen­

op één

38 MAGaZINE

2020

Wat zijn voor raadsleden de drie belangrijkste wensen aan het nieuwe kabinet? De financiële situatie van gemeenten vraagt aandacht, maar ook voor het klimaat, de woningmarkt en de positie van gemeenten moet aandacht zijn, vindt het lezerspanel.

tekst: Rutger van den dikkenberg | beeld: shutterstock

Hugo Bellaart raadslid Gooise Meren: ‘We hebben nog dertig jaar de tijd. In die tijd kunnen we nieuwe tech­ nieken verder ontwikkelen’

Romkje Mathkor-van Bennekom raadslid Zaanstad: ‘Het kabinet

H

ugo Bellaart maakt zich z­ orgen. Het VVD-raadslid in Gooise ­Meren vreest ‘overmatig ­enthousiasme’ bij gemeenten die bezig zijn met de energietransitie. Veel gemeenten en RES-regio’s zijn vol goede moed begonnen aan plannen om de doelen uit het Klimaatakkoord te halen. Alle dertig energieregio’s samen hebben nu voor meer duurzame energie ingetekend dan dat er de eerste periode nodig is. Maar voor B ­ ellaart, die ook actief is in een landelijke werkgroep energietransitie van zijn partij, gaat het te hard. ‘In onze regio worden nu windmolens gepland in het Gooimeer. Dat is een Natura 2000-gebied. Daar moet je wettelijk gezien van afblijven.’

Het nieuwe kabinet, zegt hij, moet meer ­regie nemen om te voorkomen dat gemeenten zichzelf voorbijlopen en nu maatregelen nemen die uiteindelijk s­ chadelijk zijn, zoals de bouw van windmolens in natuurparken. ‘We hebben nog dertig jaar de tijd.

In die tijd kunnen we nieuwe technieken verder ontwikkelen.’

moet zo snel mogelijk het Klimaatakkoord uitvoeren’

Tobias Holtman raadslid Aalten: ‘Klimaat, duurzaamheid en (schone) energie moeten hoog op de po­ litieke agenda blijven staan’

Wensen

VNG Magazine vroeg de deelnemers aan het lezerspanel, onder wie Bellaart, naar de belangrijkste drie wensen voor het komende kabinet. Het moment is daar: politieke partijen leggen nu de laatste hand aan de verkiezingsprogramma’s voor de stembusgang in maart volgend jaar.

De omgang met de energietransitie en verduurzaming komt vaak terug in de antwoorden van het lezerspanel. Het kabinet moet ‘zo snel mogelijk het Klimaatakkoord uitvoeren’, schrijft GroenLinks-raadslid Romkje Mathkor-van Bennekom uit Zaanstad, ‘en wel op een zodanige manier dat de lasten zo min mogelijk bij de burgers terechtkomen’.

Ook raadslid Tobias Holtman (ChristenUnie, Aalten) zet de energietransitie op de eerste plaats. ‘In de afgelopen periode zijn flinke stappen gezet’, schrijft hij. ‘Maar we zijn er nog (lang) niet. Thema’s als k ­ limaat,

duurzaamheid en (schone) energie moeten in de ­volgende kabinetsperiode hoog op de politieke agenda blijven staan.’

Financiën

Natuurlijk zijn er ook zorgen over de ­financiële ­situatie bij gemeenten, en is er de wens dat het ­kabinet de decentrale overheden financieel tegemoetkomt. Raadslid Marijke van der Meer (Zo! Zoetermeer) is lid van het lezerspanel en mede-initiatiefnemer van de actiegroep Raden in Verzet.

Met die actie riep ze deze zomer, samen met twee andere Zoetermeerse raadsleden, gemeenteraden op in actie te komen om de financiële si­tuatie voor gemeenten te verbeteren.

Haar drie wensen voor de komende kabinetsformatie sluiten hier naadloos op aan.

‘De opschalingskorting moet per direct van tafel’, stelt ze. Die korting van ongeveer 1 miljard euro werd door het tweede ­kabinet-Rutte doorgevoerd omdat gemeenten moesten fuseren tot minimaal 100.000 inwoners. Dat streven ging van tafel, maar de korting bleef. ‘Dat slaat ­nergens op en zorgt voor een onhoudbare situatie.’

De andere twee ­wensen: compensatie van het Rijk voor de aanzuigende werking van het abonnementstarief in de Wmo, ‘liefst met terugwerkende kracht, dus ook voor 2019’. En ‘per direct’ structureel meer geld voor de jeugdzorg; niet alleen voor de uitvoering, maar ook voor onderzoek en pilots om hervormingen uit te proberen.

JanWouter van Wijngaarden, CDA-raadslid in ­Oudewater, wijst eveneens op de financiële positie van ­gemeenten. ‘Door het overhevelen van taken van het Rijk naar de gemeente zonder de nodige financiën, komt de ­gemeente in zwaar weer. Zeker de kleine gemeenten. De grote jongens ­redden zich op zich wel.’ In kleine gemeenten leiden de tekorten ertoe dat ‘niet meer aan eigen idealen kan worden gewerkt’, schrijft Van Wijgaarden nog. Hij noemt dat ‘een verschraling’.

Het Aaltense raadslid Holtman noemt de financiële situatie van gemeenten ‘echt ­onhoudbaar’. ‘Dat gaat burgers direct

Marijke van der Meer raadslid Zoetermeer: ‘De op­schalings­ korting van ongeveer 1 miljard euro moet per direct van tafel’

39 MAGaZINE

2020

JanWouter van Wijngaarden raadslid Oudewater: ‘Kosten Wmo stijgen flink terwijl gemeen­ ten hier weinig invloed op kun­ nen uitoefenen’

Wil Rombouts raadslid ­Bergeijk: ‘Ook kleine gemeenten willen extra wo­ ningen. Komen die er niet, dan vertrekken de inwoners’

Kies voor zekerheid met de kennisbank VIND Inkoop en Aanbesteding

n nu ee e g a a d Vr an via a o dem bsite we

Voorkom fouten en bespaar kosten Als (publieke) inkoper heeft u een complex en specialistisch vak. Om u optimaal te ondersteunen heeft Sdu een unieke kennisbank ontwikkelt.

Uw voordelen:  Alle relevante wet- en regelgeving, jurisprudentie met samenvattingen en commentaren overzichtelijk op één plek  Doorloop eenvoudig alle werkprocessen  Bespaar tijd met praktische tools  Voorkom fouten en bespaar kosten  Gebruiksvriendelijk met o.a. voorbeeldbrieven

Ga voor meer informatie naar www.vindinkoopenaanbesteding.nl

raken, vooral de kwetsbaren.’ Ook hij wijst op de ‘uitdagingen’ rondom de jeugdzorg en de Wmo. ‘De kosten hiervan stijgen flink, terwijl gemeenten hier weinig invloed op kunnen uitoefenen.’

Marcel

Wonen

Nog een heikel punt, volgens het lezerspanel, is de woonopgave. ‘Overal in het land is sprake van een ­tekort aan voldoende betaalbare woningen, vooral voor jongeren en middeninkomens’, schrijft Holtman. Dat tekort betreft zowel huur- als koop­ woningen. Hugo Bellaart vraagt: ‘Hoe kan de ­rijksoverheid ­gemeenten helpen bij het verminderen van de woningnood?’

Die woningnood is in het hele land problematisch.

In grote steden gaat het om grote tekorten, klinkt het in het panel, maar ook kleine gemeenten h ­ ebben behoefte aan extra woningen. Komen die er niet, dan vertrekken de inwoners, schrijft Wil Rombouts, ­fractievoorzitter van GroenLinks-PvdA in Bergeijk.

‘Met alle gevolgen van dien, zoals verpaupering.’

Volgens Rombouts zijn de voorwaarden voor ­bouwen in kleine kernen echter onduidelijk. Zo zijn, zegt hij, de provinciale cijfers van de bevolkingsgroei leidend. Maar die zijn niet goed a ­ fgestemd op de behoeften van speciale d ­ oelgroepen, zoals arbeidsmigranten.

Companjen wethouder Harderwijk: ‘Mijn ervaringen met overheid en ICT zijn niet helemaal geweldig’

Positie gemeenten

Wouter Hoppen­ brouwer raadslid Lansingerland: ‘Aandacht voor

Daarbij is de provincie niet altijd toeschietelijk als het gaat om het verlenen van nieuwe vergunningen om kleine kernen uit te breiden, zegt Rombouts.

Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer er al wel ­vergunningen zijn afgegeven, maar de bijbehorende ­plannen nog niet zijn gerealiseerd. Projectontwikkelaars houden echter lang niet altijd rekening met specifieke doelgroepen. ‘Onze wens zou dan ook zijn dat de landelijke overheid duidelijke richtlijnen ­opstelt, zodat duidelijk is onder welke voorwaarden er in kleine kernen gebouwd mag worden. De leefbaarheid van het platteland komt anders in gevaar.’

Het afschaffen van de verhuurderheffing is een goede stimulans om de sociale woningbouw te ­bevorderen, schrijft Romkje Mathkor nog.

de ­kwaliteit van het ambtelijk apparaat richting ­Omgevingswet’ (foto: lansingerland.nl)

Wethouder Marcel Companjen (ChristenUnie, ­Harderwijk) vraagt aandacht voor de implementatie van de Omgevingswet en de implementatie van het bijbehorende Digitale Stelsel (DSO). Dat voorziet in één loket waar overheden, inwoners en bedrijven eenvoudig moeten kunnen zien wat is toegestaan in

Tot slot vragen de leden van het panel aandacht voor de positie van gemeenten. Van Wijngaarden ziet dat gemeenten steeds groter worden. ‘Maar is dat beter? Waar is de menselijke maat gebleven?’ vraagt hij.

Bellaart wil dat het Rijk meer aandacht heeft voor de autonomie van gemeenten. ‘Als besloten wordt tot decentralisatie, dan hoort dat gepaard te gaan met een zekere beleidsvrijheid.’ Daar zit nu spanning op, nu het Rijk wel decentraliseert maar ook het beleid mede wil vormgeven. Dat geldt ook voor de bijbehorende financiën.

Dat vindt ook wethouder Hennie Huisman-Peelen (VVD, Texel). ‘Gemeenten moeten meer zeggenschap krijgen’, schrijft ze. Huisman noemt gemeenten een ‘uitvoeringsorgaan van het Rijk’. ‘Ik zou graag meer autonomie voor gemeenten willen. Natuurlijk in overleg met hogere overheden, maar de gemeente moet in beginsel zelf kunnen beslissen binnen haar eigen grenzen.’ ←

Hennie Huisman-Peelen wethouder

Omgevingswet

de fysieke leefomgeving. Hij maakt zich zorgen over dat DSO. ‘Mijn ervaringen met overheid en ICT zijn niet helemaal geweldig en dat maakt dat ik hiervoor enigszins huiverig ben.’

Daarnaast is de wethouder ‘ook niet helemaal gerust op de procedure’. Een onafhankelijke derde moet bouwplannen toetsen, maar de gemeente moet instaan voor de handhaving, ‘met de bestuurlijke risico’s die daarbij horen’.

Raadslid Wouter Hoppenbrouwer (Leefbaar 3B, ­Lansingerland) vraagt ook aandacht voor de ­kwaliteit van het ambtelijk apparaat dat straks met de ­Omgevingswet aan de slag moet. Hij ziet veel ambtenaren uitstromen omdat ze met pensioen gaan. Een ­financiële impuls van het Rijk om de ­kwaliteit op niveau te houden, is nodig, vindt hij.

Texel:

Word lid van het lezerspanel!

‘Graag meer autonomie

Als lid van het lezerspanel van VNG Magazine praat

voor gemeen­

u in VNG Magazine mee over actuele en relevante

ten, in overleg

­gemeentelijke onderwerpen. Bent u burgemeester,

met ­hogere

­wethouder, raadslid of gemeenteambtenaar, meld u

­overheden’

dan nu aan via ­redactie@vngmagazine.nl.

41 MAGaZINE

2020

VACATURES Hét overzicht van vacatures binnen gemeenten voor hoger opgeleiden.

Automatisering/ ICT Adviseur kwaliteit

en ontwikkeling ICT-dienstverlening Hardenberg Adviseur informatie­ beheer Heumen Informatiemanager Zaanstad

Bestuurlijk

42 MAGaZINE

2020

Senior jurist

Haarlemmermeer Strategisch ­communicatieadviseur Hilversum Senior adviseur communicatie Medemblik AO/IC-adviseur en auditor Servicepunt71 (Leiden)

Dienstverlening/ facilitair

Voor een overzicht van alle vacatures en meer informatie zie www.gemeentebanen.nl.

Financieel/ economisch

Personeel/ organisatie

Financieel adviseur BVO

HR Businesspartner

Alphen aan den Rijn WOZ-taxateur Coevorden Medewerker gegevensbeheer WOZ/BAG Coevorden Coördinator financiële administratie Koggenland Medewerker financiële administratie Tilburg Beleidsadviseur planning en control Westland

Onderwijs/ wetenschap/ cultuur Senior beleidsmede­

werker kunst en cultuur Hoorn Senior beleidsontwikkelaar onderwijshuisvesting Leidschendam-Voorburg

Openbare orde en veiligheid Vergunningverlener

Coördinator publieks-

programma Leiden

drank en horeca IJsselstein Teamleider stads­toezicht

Lelystad

Soest Senior HR-adviseur

Stichtse Vecht HR Businesspartner Zaanstad

Beheerder wegen en

civieltechnische kunstwerken Zoeterwoude

Sociale zaken/ werkgelegenheid Klantmanager

Amersfoort

Ruimtelijke ordening

Kwaliteitsmedewerker

Projectleider bouwkunde BAR organisatie ­(Baren­drecht) Teamleider ruimte en economie Etten-Leur Projectleider Omgevingsplan Gouda Senior vergunning­ verlener/projectmanager Houten Juridisch adviseur ­contracten Katwijk Junior planeconoom Leidschendam-Voorburg Verkeerskundig ­medewerker Middelburg Beleidsadviseur wonen Vlaardingen Senior beleidsmedewerker en accounthouder duurzaamheid Westland

Welzijn

Wijdemeren

Beleidsmedewerker

sociaal domein Barneveld Klantmanagers jeugd DUO+ (Ouderkerk aan de Amstel) Jeugdconsulent Hilversum Contractmanager sociaal domein Lansingerland Gebiedsteamconsultant Nijkerk Beleidsmedewerker sociaal domein (aandachtsgebied sport) Veenendaal Consultent sociaal team met specialisatie jeugd Waddinxveen Afdelingshoofd ­informatie- en contractmanagement Zaanstad

Colofon VNG Magazine is het officiële orgaan van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070-373 83 93, info@vng.nl

Mis niets!

Uitgever Dineke Sonderen, Sdu Uitgevers, tel. 070-378 99 24 Hoofdredactie Esther Bunnik Chef redactie Rutger van den D ­ ikkenberg ­Redactie Leo Mudde, Marten Muskee, Monique Westenbroek Medewerkers Geerten Boogaard, Sandra Braakmann, Jiri Büller, ­­ André Krouwel, Martijn van der Steen, Marleen Stikker R ­ edactie­secretariaat tel. 070-378 96 39, redactie@vngmagazine.nl Ontwerp Fier.media Vormgeving Monique Westenbroek Druk Senefelder Misset, D ­ oetinchem Advertenties Cross Media Nederland, Tom Lammertink, 010-760 73 24, tom@crossmedianederland.com

Neem nu een jaarabonnement op VNG Magazine via sdu.nl/service of bel naar 070-378 98 80

Abonnementen Gratis voor burgemeesters, wethouders, gemeentesecretarissen, raadsleden, raadsgriffiers, parlementariërs en ­ambte­naren vanaf schaal 10 bij gemeenten. Aanvragen en wijzigingen: www.vng.nl, vngleden@vng.nl of 070-373 80 20.

Betaalde abonnementen Prijs jaarabonnement: 157 euro (excl. btw). Sdu Klantenservice, www.sdu.nl/service, tel. 070-378 98 80.

Schriftelijk opzeggen uiterlijk twee maanden vóór het einde van de abonnementsperiode bij Sdu Klantenservice, Postbus 20025, 2500 EA Den Haag. © 2020, ISSN 1566-1636

Voorkom een zoektocht naar de juiste kengetallen Zorg dat u op de hoogte bent!

Heeft u als deskundige in uw dagelijkse praktijk regelmatig comptabele gegevens nodig op het gebied van sociale zekerheid, maatschappelijke dienstverlening, gezondheid, belastingen, huurtoeslag en arbeidsmarktmaatregelen?

Of bijvoorbeeld op het gebied van de wet WOZ, loonbelasting, premieheffingen en zorgverzekering.

Met deze nieuwe actuele wettenbundels van Sdu wordt u optimaal geĂŻnformeerd.

Meer informatie: sdu.nl

Woorden en daden Dat is wat je als raadslid graag wil.

Ervoor zorgen dat zaken echt in beweging komen. De energietransitie vormgeven. De jeugdzorg in jouw gemeente optimaliseren. Je wil er voor jouw kiezer alles uit halen. Goed debatteren en inspirerend spreken in het openbaar, zodat woorden tot daden leiden. Daar zijn trainingen en opleidingen voor.

Ontdek de mogelijkheden op

lokale-democratie.nl/raadsleden