Actueel
Praktisch
Inclusief recente Cao’s
Gemeenten
moeten zich wat minder bescheiden opstellen, zegt de nieuwe voorzitter van de VNG.
Meertaligheid
In Waadhoeke moet elke inwoner zich in zijn eigen dialect gehoord kunnen voelen.
Slavernij
Excuses voor slavernij zijn goed, maar neemt hedendaags racisme niet weg, schrijft Barryl Biekman.
Verslag VNG Jaarcongres
Wat gebeurde er op het VNG Jaarcongres in Groningen? VNG Magazine was twee dagen aanwezig in Martiniplaza. Lees het verslag verderop in het magazine.
Veteranen
Gemeenten hebben een zorgplicht jegens veteranen. Maar lang niet elke overheid weet dat, ziet de Veteranenombudsman.
Sharon Dijksma, de nieuwe voorzitter van de VNG, roept premier Mark Rutte op aan tafel te komen om een ‘fundamentele vertrouwensbreuk tussen overheden’ te voorkomen. Dat zei ze in haar eerste toespraak als voorzitter, bij de algemene ledenvergadering van de VNG.
Dijksma noemde in Groningen een aantal crises die Nederland in hun greep houden: klimaat, energie, stikstof, het woningtekort en de krapte op de arbeidsmarkt. ‘Er staat veel op het spel, en al die onderwerpen zijn voelbaar in onze gemeenten.’ Maar bij het rijk mist ze slagvaardigheid en dat zal ‘de komende tijd niet snel fundamenteel veranderen’, zei ze in haar toespraak. ‘Je merkt dat ze in politiek Den Haag wel erg met zichzelf bezig zijn.’
Daarmee dreigt een nieuwe crisis, waarbij het vertrouwen tussen rijk en gemeen-
ten onder druk komt te staan, ‘terwijl we juist de afgelopen jaren het rijk op veel dossiers uit de brand hebben geholpen’. Zonder medewerking van het rijk dreigt de kwaliteit van de hele overheid te verslechteren, waarschuwde Dijksma. ‘Dat betekent dat er iets moet gebeuren.’
Dijksma legt daarbij de bal bij premier Rutte. ‘Dit is gewoon chefsache’.
In de Voorjaarsnota werd opnieuw duidelijk dat gemeenten afkoersen op grote financiële problemen als het rijk vasthoudt aan de plannen voor de jaren na 2026 en het de opschalingskorting niet definitief afschaft. Het gaat om een tekort van structureel 3,4 miljard euro. ‘Dat leidt nu al tot forse problemen in gemeentebegrotingen’, zegt Dijksma in VNG Magazine. ‘De rekening komt uiteindelijk bij de burger terecht. Niet omdat wij dat willen, maar omdat we niet anders kunnen.’ Gemeenten worden ongeduldig. Op het jaarcongres werd een motie aangenomen waarin gemeenten eisen dat er uiterlijk in september duidelijkheid moet zijn over de opschalingskort. Zo niet, dan zou de VNG geen nieuwe akkoorden meer mogen sluiten met het rijk. Ook moeten er dan taken worden teruggegeven. (RvdD) ←
Lees het interview met Sharon Dijksma vanaf pagina 8. En lees meer over het VNG Jaarcongres en de ALV vanaf pagina 14.
Op initiatief van twee D66-Kamerleden heeft een groot aantal politieke partijen en maatschappelijke organisaties zich in een manifest uitgesproken tegen agressie en geweld.
Het manifest waaronder ook de handtekeningen van de Nederlandse BOA Bond en de Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers staan, roept de samenleving op gedeelde waarden in ere te herstellen.
nijpend waren als nu, Dagblad van het Noorden 10 juni
Volgens de opstellers is het tijd om een streep in het zand te trekken: ‘Tot hier en niet verder.’ De aanleiding is de onrust in de samenleving die steeds vaker omslaat in haat en agressie. Daarvan ondervinden vooral mensen die in dienst van de samenleving werken de gevolgen, zoals politici, journalisten, boa’s en hulpverleners. (LM) ←
Wij staan niet met trekkers op het Malieveld, zijn niet sexy voor Haagse politici, maar als wij straks stoppen met bijvoorbeeld lokale asielopvang of jeugdzorg, is dat desastreus.’Burgemeester Eric van Oosterhout van Emmen
Het kabinet verstevigt de investeringen in 20 kwetsbare stedelijke gebieden. Deze zomer komt er nog eens 200 miljoen euro vrij.
Dat staat in de eerste voortgangsbrief van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) die minister Hugo de Jonge voor Wonen naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Het rijk stelde tot nu toe 900 miljoen euro beschikbaar voor de leefbaarheid en veiligheid in 20 kwetsbare stedelijke gebieden.
Het nieuwe bedrag is bestemd voor de preventie van armoede en schulden, veerkracht en weerbaarheid, re-integratie, school en omgeving en de ontwikkeling van het jonge kind.
‘We werken als gemeente al geruime tijd aan het versterken van de wijken om de kinderen een goede toekomst te geven en maken dankzij het rijk echt stappen vooruit’, zegt Jan Hamming, burgemeester van Zaanstad. ‘Het vertrouwen in de overheid is bij veel inwoners laag. Daarom moeten we in de haarvaten van de wijken aanwezig zijn.’ (MM) ←
Een jaar geleden kondigde minister Carola Schouten (Participatie) al aan dat de Participatiewet op de schop zou gaan, nu begint ze die belofte in te lossen.
Schouten wil de Participatiewet beter laten aansluiten op wat mensen kunnen en nodig hebben. Daarvoor moet flink worden gehakt in het woud van voorwaarden, rechten en plichten die nu nog zijn verbonden aan de bestaande regelingen. De minister komt nu met een breed programma om de Participatiewet op langere termijn te herzien. Ze gaat met onder meer gemeenten en bijstandsgerechtigden in gesprek over hoe de dienstverlening kan worden versterkt. Ze wil ook tegenstrijdigheden in de wetgeving aanpakken. ‘De wet moet eenvoudiger, begrijpelijker en passen bij het doenvermogen van mensen.’
De komende tijd wil Schouten een programma uitrollen om een ‘nieuwe basis’ voor de wet te leggen. Daar worden ook gemeenten bij betrokken. (LM) ←
Het kabinet werkt aan een sportwet waarmee sport in Nederland toekomstbestendig georganiseerd gaat worden. De kern van het beleid ligt bij gemeenten.
Om tot zo’n sportwet te komen, start minister Conny Helder voor Langdurige Zorg en Sport met het vastleggen van de rollen en verantwoordelijkheden van verschillende overheden.
Een belangrijke taak is voor gemeenten. Zij investeren in sportaccommodaties en ondersteunen sportaanbieders. Gemeenten kunnen ook zelf beslissen om samen te werken met andere gemeenten. Er wordt al op veel gebieden samengewerkt tussen gemeenten. De minister rekent erop dat dit in de sport ook steeds meer plaatsvindt. (MM) ←
Meer over de commissies en het vergaderschema: vng.nl/vereniging
2022 was een jaar van crises: corona, Oekraïne, de asielzoekersopvang, stikstof, bestaanszekerheid en het woningtekort. Gemeenten hadden er de handen vol aan, staat in het VNG Jaarverslag 2022 dat u kunt lezen op vng.nl. Door middel van video’s in de rubriek ‘beelden en verhalen’
31 MEI 2023
Op de agenda van het college stond onder andere de voortgang van de invoering van het Pensioenakkoord en de Personeelsmonitor 2022.
VOORTGANG INVOERING PENSIOEN
MAGAZINE 2023
AKKOORD
Op 30 mei stemde de Kamer in met de Wet toekomst pensioenen. In plaats van voor de zomer wordt na de zomer een onderhandelaarsakkoord in de Pensioenkamer verwacht over de ABP-regeling onder het nieuwe stelsel. Het oordeel van het CvA hierover wordt dus na de zomer aan het college voorgelegd aangezien de voorbereiding in de werkgroepen ook vertraging oplopen. Ondanks de vertra-
De Global Goals gemeenteverkiezing 2023 is gewonnen door de gemeente Hengelo. De winnaar werd tijdens de Global Goals Meet-up op donderdag 1 juni feestelijk bekendgemaakt. De winnende inzending laat zien dat de doelen een kompas kunnen zijn voor duurzame en innovatieve projecten met breed draagvlak onder inwoners.
geeft de VNG u een indruk van de resultaten in 2022. Tijdens de ALV op 14 juni 2023 hebben gemeenten kennisgenomen van het jaarverslag. Daarnaast hebben de leden het Financieel Jaarverslag vastgesteld en het VNG-bestuur decharge verleend.
ging geeft het ABP aan dat de overgang naar de nieuwe pensioenregeling vooralsnog blijft staan op 2026.
A&O fonds Gemeenten presenteerde de Personeelsmonitor 2022. Ook was er een uitleg over het online Personeelsmonitor dashboard, een instrument waardoor het mogelijk is te benchmarken op HRkengetallen. Informatie van alle gemeenten zijn te vergelijken naar gemeentegrootteklasse en op provinciaal niveau.
Het college werd geïnformeerd over de financiële componenten die een rol spelen bij het bepalen van de ruimte voor de onderhandelingen waaronder de ramingen van de inflatie voor de komende twee jaar. Aangezien de ECB de rente heeft verhoogd is de verwachting dat de economische groei zal terugvallen. Door de huidige financiële en maatschappelijke ontwikkelingen is er veel onzekerheid over de economische groei en de inflatiecijfers.
Daarnaast is er nog de onzekerheid over de structurele financiële situatie van de gemeenten in relatie tot de opgaven die ze hebben. Een vergelijking tussen de decentrale overheden en het rijk laat zien dat de Cao Gemeenten in de pas loopt met andere overheidssectoren.
De gesprekken met SZW over mogelijke financiering voor deze cao’s lopen nog
GESTELD
De ALV heeft op woensdag 14 juni ingestemd met de VNG Verenigingsstrategie 2030 ‘Stap naar voren’. In deze strategie kiest de VNG voor een richting waarbij gemeenten een centrale rol spelen in het aanpakken van de grote maatschappelijke vraagstukken, met samenwerking tussen alle overheidslagen en ondersteuning vanuit de VNG. U vindt de Verenigingsstrategie op vng.nl.
steeds, maar geven geen zicht op mogelijke positieve uitkomsten. De zorg over deze doelgroep is groot. Echter, zonder financiering vanuit het rijk is er geen ruimte. Mochten SZW en het kabinet volharden dan zal de VNG de leden moeten raadplegen over de toekomst van de Cao Aan de slag.
Positief. Hoopvol. Gemeenten zijn gedreven om te werken aan de toekomst van Nederland. Om er samen over na te denken en actie te ondernemen. We kunnen het samen fiksen. Dat is voor mij de slotsom van het VNG Jaarcongres in Groningen. Twee intensieve dagen, maar op de terugweg in de auto voel ik me energiek alsof ik net terugkom van vakantie.
De spirit zit in alles. In het enthousiasme dat Tim van Hattum losmaakt met z’n lezing met de boodschap dat het niet te laat is om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad. In de verhalen van Esmah Lahlah, Annalies Usmany-Dallinga en Marinus Biemans, wethouders die elke dag met inwoners werken aan maatschappelijke opgaven als bestaanszekerheid, de schade door gaswinning en de veranderingen op het platteland. Ze nemen de tijd, luisteren en doen wat ze kunnen. Als je uitgaat van vertrouwen en als het fair gaat, dan accepteren burgers dat de overheid ingewikkelde afwegingen moet maken voor de toekomst. Allemaal bouwstenen in het VNG-verhaal over de toekomst. Op de eerste congresdag krijgt de presentatie van het Toekomstbeeld voor Nederland in 2040 een goed onthaal. Jongeren, wetenschappers, bestuurders en beleidsmakers maken in de Denktank 2040 een visie op een krachtiger, groener en menselijker Nederland. Het gaat om investeren in de lange termijn, in duurzame groei en in het vereenvoudigen van de regels in het sociaal domein op basis van onderlinge betrokkenheid en gelijkwaardigheid. De visie
wordt verder uitgewerkt in en met gemeenten. Daar gebeurt al veel goeds voor de lange termijn. Dat willen we groter en steviger maken, met gemeenten en samen met het rijk.
Dat deze wens breed leeft, blijkt als de Verenigingsstrategie 2030 met bijna 100 procent van de stemmen wordt aangenomen. De kern daarvan is de stap naar voren, gemeenten dragen oplossingen aan voor de thema’s die inwoners het meest raken, problemen die gemeenten zelf signaleren. Als één overheid willen we met het rijk beleid maken en zorgen dat we de financiële zekerheid krijgen om het langjarig uit te voeren. Zoals onze nieuwe voorzitter Sharon Dijksma zei, ‘vormen 342 gemeenten samen heel Nederland. Wij kunnen dit, want in gemeenten is de verbeelding aan de macht en tegelijk wordt er praktisch, nuchter en slagvaardig gewerkt aan oplossingen.’
Dit beeld blijkt ook uit de verhalen van indieners van tal van moties, gedreven door de wil om het goed te doen voor inwoners, en daarvoor de randvoorwaarden in orde te krijgen. Ik vind het bijzonder dat gemeenten veel meer dan politiek Den Haag bezig zijn met de lange termijn. Met een krachtiger, groener en menselijker Nederland. Hoe dat eruitziet? Kijk en denk mee op de website ToekomstNederland2040. ←
Gemeenten, zegt Sharon Dijksma, ‘worden steeds krachtiger en invloedrijker’. De afgelopen jaren verschoof het zwaartepunt van het beleid steeds meer van de nationale overheid naar het lokaal bestuur. Kijk naar het sociaal domein, de Omgevingswet, de klimaataanpak. ‘Ook in het internationale discours zie je die verschuiving’, zegt Dijksma.
‘Instellingen als de Verenigde Naties kijken niet alleen maar naar nationale regeringen, maar ook naar de steden.’
Het was voor de burgemeester van Utrecht de reden om ‘ja’ te zeggen op het verzoek van de VNG om zich kandidaat te stellen voor het voorzitterschap. ‘De VNG heeft een sterke traditie als vertegenwoordiger van de lokale overheid. Het voorzitterschap is een enorme kans om veel voor gemeenten te doen. Dat moet alleen wel onder de goede omstandigheden gebeuren. Ik wil er graag aan bijdragen om dat voor elkaar te krijgen.’
Toen ze in 2018 aantrad in Amsterdam had Dijksma al een lange loopbaan in de landelijke politiek achter de rug. ‘Het heeft mensen echt verbaasd dat ik in 2018 als oud-bewindspersoon wethouder werd in Amsterdam’, zegt ze daar nu over. ‘Ze bestempelden het als een degradatie. Ik heb dat altijd buitengewoon merkwaardig gevonden. Voor mij was het een volkomen natuurlijke overstap. Dat heeft echt te maken met de macht en de
invloed van het lokaal bestuur. Je hebt direct invloed op het leven en de kansen van burgers. Dat wordt stelselmatig onderschat; overigens ook door de lokale overheden zelf.’
Waar komt die onderschatting vandaan?
‘We denken en opereren in het overleg met het rijk niet vanuit gelijkwaardigheid. Als je je te afhankelijk opstelt van je onderhandelingspartner, dan wórd je ook afhankelijk. Daardoor zijn we voor het rijk te vaak het uitvoeringsloket, in plaats van een gelijkwaardige partner. Aan die houding moeten we echt iets gaan doen, anders blijft het dweilen met de kraan open. Daarom ben ik zo blij met de nieuwe
‘Het heeft mensen echt verbaasd dat ik wethouder werd’
Sharon Dijksma is de nieuwe voorzitter van de VNG. Ze is sinds december 2020 burgemeester van Utrecht. Daarvoor was ze twee jaar wethouder van Amsterdam. Tussen 1994 en 2017 was ze actief in de landelijke politiek. Ze was lid van de Tweede Kamer (PvdA) en drie keer staatssecretaris.
Verenigingsstrategie. Daar hebben we best veel energie in gestoken. En natuurlijk zijn we met elkaar nog zoekende: hoe doe je dat nou op een verstandige en effectieve manier? En hoe doen we dat samen? Dat laatste is heel belangrijk. We zijn met 342 gemeenten, en iedereen is wat mij betreft even belangrijk en gewichtig. Maar we moeten de stap met elkaar zetten.’
Het mag wat minder bescheiden?
‘Ja. We maken vaak echt het verschil. Neem de coronaperiode. Aan de ene kant werden gemeenten vaak onbedoeld het gezicht van de strenge maatregelen, aan de andere kant waren we het vangnet voor bedrijven en burgers die in de problemen kwamen. Gemeenten hebben massaal eigen beleid ontwikkeld om mensen te stutten. Daar praten we niet meer over, maar het is wel gebeurd.’
Uw voorganger Jan van Zanen noemde het in VNG Magazine een ‘fikse klus’ om al die gemeenten met elkaar te verbinden. U werd door de voordrachtscommissie geroemd als verbinder. Hoe gaat u het aanpakken?
‘Ik hoop dat ik dat kan waarmaken. Dat is wel mijn ambitie. Ik wil heel veel tijd investeren in de mensen, en luisteren naar wat er leeft. En dat geluid wil ik ook een plek geven in hoe we als bestuur opereren.’
Mark Boumans, de burgemeester van Doetinchem en op het congres gekozen als vicevoorzitter van de VNG, vindt dat kleine en middelgrote gemeenten een te kleine rol hebben binnen de VNG. Hoe kijkt u hiernaar?
‘Het is heel belangrijk dat het geluid van iedereen gehoord wordt. Ik ben zelf een geboren Groningse en
‘Als je blaft, moet je ook bijten’
Wie is...
heb 25 jaar in het oosten gewoond. Familieleden van mij wonen in kleinere gemeenten. Ik begrijp als geen ander hoe belangrijk het is dat we met oog voor het verschil juist niet vanuit een mal naar problemen kijken. De VNG moet alle leden vertegenwoordigen. Die verscheidenheid tussen de regio’s leeft ook enorm op dit moment. Het sijpelt dwars door alles heen. Ik hoop dat het niet leidt tot verdeeldheid, maar dat we juist als gemeenten laten zien dat we het samen doen en dat er voor polarisatie geen plaats is.’
Wat zijn voor de komende vier jaar uw speerpunten als voorzitter?
‘Dat zijn er een aantal, die ook terug zijn te vinden in de Verenigingsstrategie. We moeten meer de regie pakken op wat wij inhoudelijk van belang vinden om bij te dragen aan de grote opgaven van deze tijd. Of het nou de energietransitie is, het bestrijden van kansenongelijkheid of iets anders. We moeten niet voortdurend maar afwachten wat er uit Den Haag komt, maar zelf met voorstellen komen, zeker omdat het kabinet het zelf heel moeilijk vindt om het land te regeren. We willen laten zien dat we onderdeel zijn van de oplossing in plaats van het probleem. Wij hebben de expertise op heel veel dossiers en staan dicht bij de burgers. We vertolken hun geluid en dienen hun belang. Zij hebben nog vertrouwen in de lokale overheid. Dat is een kostbaar iets, dat moet het kabinet zich aanrekenen. Dan moeten allereerst wel de omstandigheden worden gecreëerd om die stap naar voren te kunnen zetten. Dat kan niet zonder geld. ‘Een ander punt is de publieke dienstverlening. Onze burgers waarderen het als het contact met ons rimpelloos verloopt. Alleen staat dat onder druk. Het wordt steeds moeilijker om goede arbeidskrachten te vinden en vast te houden. In onze strategie stellen we voor dat gemeenten ook op de arbeidsmarkt samenwerken. Kunnen ze een gezamenlijke arbeidspool vormen, waarmee ze een aantrekkelijke werkgever worden?’
Op het jaarcongres werd een resolutie van het VNG-bestuur aangenomen waarin ingezet wordt op een ‘rechtvaardig, duurzaam en solide meer-
jarig financieel perspectief’. Hoe ziet dat eruit?
‘We lopen vanaf 2026 tegen een verschil aan van structureel 3 miljard euro. Dat leidt nu al tot forse problemen in de gemeentebegrotingen. De rekening komt uiteindelijk bij de burger terecht. Niet omdat wij dat willen, maar omdat we niet anders kunnen. Dat willen we graag voorkomen. En we zetten hier stevig op in. Want het gaat over de vraag onder welke omstandigheden wij in de komende tijd ons werk kunnen doen. Het rijk moet dat serieus nemen, anders ontstaat er een vertrouwenscrisis tussen overheden. Daarom heb ik op het VNG-congres premier Mark Rutte opgeroepen aan tafel te komen. Dit is chefsache.’
Op het congres werd gesproken over de optie om geen nieuwe akkoorden te sluiten met het rijk zolang de financiën niet geregeld zijn. Hoe gaat u hier vorm aan geven?
‘Als je blaft, moet je ook bijten. Anders blijft het dreigement boven de markt hangen. Mijn strategie voor dit soort situaties is anders. Speak softly and carry a big stick. Ik voer liever een scherp debat. Het is evident dat als we zoveel minder middelen krijgen, we niet alles kunnen blijven doen. Daar moeten we met z’n allen goed over nadenken. Als ik door de VNG dat schaakbord word opgestuurd, wil ik graag vooraf weten wat de laatste zet is en welke alternatieve mogelijkheden er zijn om het potje te winnen. Al die stappen moeten we doorgronden. Ik wil wel in gesprek blijven. We kunnen nu wel voor een paar jaar met de armen over elkaar boos gaan zitten doen en de hele tijd roepen dat hullie in Den Haag het niet goed doen, maar daar schieten onze burgers geen mallemoer mee op.’
De druk neemt wel toe. Gemeenten moeten nu fors bezuinigen.
‘Ja, en dat is verschrikkelijk. Ik merk zelf in Utrecht hoe dat uitpakt. We zijn niet een heel armlastige gemeente. We hebben de jeugdzorg altijd kunnen doen binnen de financiering die we kregen, maar nu slaan de tekorten echt genadeloos toe. Er is bij mij dus geen gebrek aan motivatie om hiervoor het schaakbord op te gaan.’ ←
Lees een uitgebreidere versie van dit interview op vng.nl/magazine of scan de QR-code.
‘We moeten niet voortdurend maar afwachten wat er uit Den Haag komt’
Online verlengen van het rijbewijs kan nu in 250 van de 342 gemeenten. Dat meldt de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW). De RDW spreekt van een ‘succes’.
Hilversum is de 250ste gemeente waar inwoners online hun rijbewijs kunnen verlengen. De RDW ziet dat burgers dat vooral buiten de openingstijden van het gemeentehuis doen, en relatief vaak in het weekeinde.
Het gaat nu formeel nog om een proef. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wil het online verlengen landelijk invoeren. Die wetswijziging moet eind 2024 in werking treden. (RvdD) ←
De City Deal Dynamische Binnensteden: Regie op transformatie is de nieuwste deal. Bron: Agenda Stad.
MAGAZINE 2023 26 JUNI EN
31 AUGUSTUS Nationaal plan energiesysteem
Online bijeenkomst voor wethouders, 19.00-20.30 uur (26-6) en 16.30-18.00 uur (31-8) | vng.nl/agenda
27 JUNI
Een gezonde leefstijl Online, in de ochtend | vng.nl/agenda
28 JUNI
Blame-free leren na incidenten in de energietransitie Amersfoort, 13.00-17.00 uur | regionale-energiestrategie.nl
29 JUNI Werken met toeristische data
Online, 11.00-12.00 uur | vng.nl/agenda
29 JUNI
Platform Gemeenten en Mensenrechten over digitalisering
Den Haag, 13.30-17.15 uur | vng.nl/agenda
3 JULI
Omgevingswet in het energiedossier
Online, voor wethouders, 18.30-19.30 uur | vng.nl/agenda
4 JULI
Van regiobeeld naar regioplan (IZA)
Utrecht, 10.30-16.00 uur | vng.nl/agenda
5 JULI
Lokaal antidiscriminatiebeleid voor gemeenten: waar begin je?
Online, voor ambtenaren, 9.00-10.15 uur | movisie.nl
De gemeente als werkgever is in trek bij de beroepsbevolking. Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van A&O fonds Gemeenten. Maar het saaie en bureaucratische imago van de lokale overheid kleeft sterk aan gemeenten.
Met name de arbeidsvoorwaarden en de goede balans tussen werk en privé maakt dat mensen graag voor de lokale overheid willen werken, blijkt uit het onderzoek dat werd uitgevoerd door onderzoeksbureau Sparkey. Maar niet alle werkzoekenden hebben een positief beeld van het werk voor de gemeente. Een groot deel van de doelgroep lijkt het werk saai en traag, aldus de onderzoekers. Ook twijfelen werkzoekenden aan de doorgroeimogelijkheden.
A&O fonds Gemeenten adviseert de lokale overheden daarom beter te laten zien welke voordelen het werk bij de gemeente heeft.
Op de Algemene Ledenvergadering van de VNG, vorige week in Groningen, stemden de gemeenten in met een voorstel om de krapte op de arbeidsmarkt te lijf te gaan. Het tekort dreigt op lange termijn te leiden tot ‘verschraling van de dienstverlening’. Zo wordt er gekeken naar de vorming van pools van specialistische medewerkers.
De VNG wil ook beter laten zien wat het gemeentewerk inhoudt. (RvdD) ←
Op initiatief van de lokale SGP krijgt Middelburg een relatieloket waar inwoners terechtkunnen met vragen over ouderschap, relatie en echtscheiding. Dat is iets anders dan een scheidingsloket, legt raadslid Jonathan Schroevers uit.
Vanwaar het pleidooi voor een relatieloket?
‘Een stabiel gezin is de plek waar kinderen de basis voor het leven meekrijgen, ze leren spelen, delen, geven, huilen, telleurstellingen verwerken, geduld hebben en meer. Helaas zien we een trend dat vaste relaties steeds meer onder druk komen te staan. Het aantal echtscheidingen is hoog en stellen die ongehuwd samenwonen gaan nog vaker uit elkaar dan stellen die getrouwd zijn. Onderzoek toont ook aan dat gebroken gezinnen een grote impact hebben op het leven en de ontwikkeling van een kind. We weten dat veel problemen bij jongeren in de jeugdzorg zijn terug te leiden naar een niet-stabiele thuissituatie. Daarom is het belangrijk om te werken aan stabiele gezinnen. Nu zijn er gemeenten met een echtscheidingsloket. Positief hieraan is dat zij zich inzetten om vechtscheidingen te voorkomen. Maar wij willen juist aan de andere kant beginnen, bij het bieden van hulp aan ouders die samen hun relatieprobleem willen aanpakken. Scheiden is niet de enige optie. Scheiden past in de tijdgeest waarbij het individu vooropstaat. Collectiviteit en gemeenschapszin zijn onderbelicht geraakt. Het gezin is de meest voorkomende levensvorm en ook de kleinste collectieve cel in onze samenleving. Een onwijs belangrijke plek voor kinderen om op te kunnen groeien tot evenwichtige en verantwoordelijke burgers.’
Hoe is zo’n relatieloket ingericht?
‘Het is een centrale plek waar mensen terechtkunnen voor al hun hulpen ondersteuningsvraagstukken bij relatieproblemen. In die zin gaat het echt om een loketfunctie die laagdrempelig is en ook herkenbaarheid biedt. Inwoners weten waar ze geholpen kunnen worden. Het loket biedt zelf niet direct diepgaande hulpverlening, maar kan wel doorverwijzen voor meer specialistische begeleiding.’
Tegenstanders stellen dat de gemeente hiermee te ver achter de voordeur komt. Waar bemoeit de gemeente zich mee?
‘Als je kiest voor het huwelijk, dan beloof je elkaar onder het toeziend oog van een gemeenteambtenaar getrouwheid, hulp en bijstand. Dan is het toch mooi en logisch dat diezelfde overheid die het huwelijk vastlegt, zich positief inzet om te helpen bij relatieproblemen? De SGP is geen voorstander van een overheid die achter de voordeur komt en daar stuurt, maar de maatschappij heeft belang bij goede en stabiele relaties. De verantwoordelijkheid daarvoor is en blijft die van het individu. Met zo’n loket maak je die ondersteuning als iets vanzelfsprekends. Het zijn de inwoners die zelf naar ons toekomen met een hulpvraag.’ (MM) ←
Gemeenten en het rijk moeten geen nieuwe akkoorden meer sluiten zolang het kabinet de
op orde zijn, moet de VNG met het rijk in gesprek over het teruggeven
De ledenvergadering van de VNG heeft een motie van Leidschendam-Voorburg en de M50 (middelgrote gemeenten) aangenomen waarin die oproep wordt gedaan.
Gemeenten en het rijk spreken al geruime tijd over de financiële situatie na 2026, door gemeenten ook wel het ‘ravijn’ genoemd. Uit de Voorjaarsnota blijkt opnieuw dat lokale overheden vanaf dat jaar 3,4 miljard euro minder krijgen om hun taken uit te voeren.
Gemeenten maken zich daar grote zorgen over, omdat ze de korting nu al moeten inboeken in hun meerjarenbegrotingen.
HERSTEL
De VNG zet in het overleg met het rijk in op een aantal maatregelen om de financiële situatie te verbeteren. Zo moet het gemeentefonds worden opgehoogd, het accres hersteld en moet de opschalingskorting definitief van tafel worden gehaald. Daarnaast moeten investeringen door het rijk ‘brede welvaart in alle regio’s’ structureel worden bevorderd. Ook moet het rijk het gemeentefonds voldoende indexeren.
‘We kunnen als gemeenten ons werk niet goed blijven doen als de kabinetsplannen doorgaan’, zei burgemeester Liesbeth Spies van Alphen aan den
Rijn namens het VNG-bestuur. Een resolutie van het bestuur met onder meer deze oproepen werd op de algemene ledenvergadering met 97,2 procent aangenomen.
De gemeenten vinden echter dat er een steviger stok achter de deur moet staan om te zorgen dat de financiële situatie daadwerkelijk verbetert. Leidschendam-Voorburg en de M50-gemeenten eisen in de motie, die door ruim 91 procent van de leden werd ondersteund, dat er uiterlijk in de septembercirculaire duidelijkheid is over de korting. Tot het zover is, mogen er geen nieuwe akkoorden met het rijk worden gesloten en moet gekeken worden of de invoering van andere akkoorden bevroren kan worden.
Het VNG-bestuur zelf wil al ‘zeer terughoudend’ zijn met het aangaan van
Het Groningse gemeenteraadslid Karoline de Groot, die in 2040 veertig jaar oud wordt, neemt de uitkomsten van het werk van de denktank Nederland 2040 in ontvangst.
De denktank is in het leven geroepen door de VNG en De Argumentenfabriek en richt zich op de vraag hoe Nederland er over zeventien jaar uitziet. De belangrijkste boodschap: Nederland moet in 2040 een krachtiger, groener en menselijker land zijn.
Het verhaal is ‘niet de eindversie’, zei scheidend VNG-voorzitter Jan van Zanen, ‘maar de beginversie.’ En het moet ‘het verhaal van ons allemaal’ worden.
Meer over de uitkomsten van de denktank op toekomstnederland2040.nl.
nieuwe afspraken met het rijk. Nieuwe afspraken zullen ook steeds formeel aan de leden worden voorgelegd.
Daarnaast is er een taskforce ingesteld die zich buigt over de strategie om om te gaan met het ravijn. Deze taskforce, onder leiding van Alexander Rinnooy Kan, raadt ‘om redenen van bestuurlijke betrouwbaarheid’ af terug te komen op recent gesloten akkoorden.
Burgemeester Sjoerd Potters van De Bilt, voorzitter van de M50, noemde de opschalingskorting in een toelichting een ‘onrechtvaardige strafkorting’.
Gemeenten komen geld tekort om hun taken uit te voeren. ‘Dat kan zo niet langer.’
Potters pleitte namens de M50 verder voor ‘teruggeefgesprekken’: als het rijk uiteindelijk niet over de brug komt, dan moeten gemeenten met het rijk in gesprek over welke taken worden gaan teruggegeven aan het rijk omdat de lokale overheden ze niet meer kunnen uitvoeren.
Het rijk is zich bewust van de uitdagingen voor gemeenten. ‘We moeten allemaal in staat zijn ons eigen aandeel
Gemeenten zijn akkoord met de Verenigingsstrategie van de VNG. Daarmee kan de VNG nu echt een ‘stap naar voren’ zetten. In Groningen stemde 99,77 procent van de leden in met het voorstel.
Gemeenten willen nu nadrukkelijker het voortouw nemen bij het aanpakken van grote maatschappelijke problemen. Daarbij staat een ‘omgekeerde vorm van medebewind’ centraal, waarbij gemeenten zelf maatschappelijke opgaven signaleren én daarvoor de oplossing aandragen. Vijf ‘omkeringsthema’s’ staan
te leveren’, zei minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken in haar speech op het congres. Ze wees er wel op dat het rijk ‘voor het eerst in jaren’ moet bezuinigen. ‘Hierbij verschillen de perspectieven van de VNG en het rijk.’ Waar de VNG vindt dat gemeenten er 3 miljard op achteruit gaan, stelt het rijk juist dat er 1 miljard euro extra is vrijgemaakt voor de lokale overheden, zei ze. ‘Dit meningsverschil gaan we hier niet oplossen. Maar we kunnen ook niet in een surplace blijven staan. We moeten samen het gesprek aan om een balans te zoeken tussen taken, middelen en uitvoeringskracht.’ (RvdD) ←
daarbij centraal: bestaanszekerheid, klimaat en energie, gezond leden en ouder worden, kansengelijkheid en de fysieke leefomgeving.
Daarvoor is het wel nodig dat gemeenten zich ontwikkelen tot één sterke bestuurslaag. Ook wil de VNG een ‘knooppunt van netwerken’ worden, om zo gemeentelijke netwerken met elkaar te verbinden. Een motie van enkele M50-gemeenten, om de netwerken binnen de VNG een vergelijkbare formele positie te geven als de commissies en de provinciale afdelingen, werd op de ledenvergadering aangenomen. (RvdD) ←
Voor de poorten van de hel weggesleept. Zo zei de Helmondse wethouder Cathalijne Dortmans het nog net niet, maar daar kwam het wel op neer. Dortmans, voorzitter van de VNG-commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs, verdedigde het principeakkoord voor de Hervormingsagenda Jeugd dat de VNG, het rijk en andere partners onlangs na lange onderhandelingen bereikten.
Hoewel niet perfect, moest de VNG wel met dit akkoord instemmen. Want volgens Dortmans staat de samenleving te springen om een voortvarende aanpak van de problemen in de jeugdzorg en om betere hulp aan kinderen en gezinnen. Een grote verantwoordelijkheid die de gemeenten niet willen ontlopen. Het voorstel werd met 94 procent van de stemmen aangenomen.
In een aantal moties hadden gemeenten zorgen geuit over het financiële kader en de praktische uitvoerbaarheid. Over de financiering van de jeugdzorg zei Dortmans dat de gemeenten al sinds 2017 onderhandelen met verschillende kabinetten over de financiering. ‘Ik kan oprecht zeggen dat we bij de onderhandelingen de afgelopen anderhalf jaar tot het gaatje zijn gegaan. In december vorig jaar leek het er nog op dat het kabinet op geen enkele manier bereid was in onze richting te bewegen. De grote vraag is: is wat er nu voorligt, voldoende? Mijn duidelijke antwoord is: er ligt een stevig akkoord.’
Als ‘grote winst’ voor gemeenten noemde Dortmans de bevriezing van de door het kabinet al ingeboekte bezuinigingen voor de jaren 2024 en 2025, de overeengekomen uitgangspunten voor de verdeling van de financiële verantwoordelijkheden en risico’s. Weliswaar blijft een bezuiniging van één miljard op termijn boven het stelsel hangen, maar het allerbelangrijkst is volgens Dortmans dat er afspraken zijn gemaakt over een
‘stevige commissie’ van deskundigen die in 2025 en 2028 met adviezen komen. ‘De instelling hiervan is echt een heel grote stap en daarom zien we dit resultaat ook als het maximaal haalbare. Wij voelen geen enkele ruimte meer om met dit kabinet tot een ander resultaat te komen. En uitstellen is geen optie. Dit is, op dit moment, het juiste akkoord.’
RODE LIJN
Niet iedereen was daar direct van overtuigd, bleek tijdens de ledenvergadering. Zo trok wethouder Manouska Molema namens haar eigen gemeente Groningen en achttien andere gemeenten een rode lijn, omdat niet was voldaan aan alle voorwaarden die gemeenten eerder aan een eventueel akkoord hadden gesteld. De VNG moest terug naar de
onderhandelingstafel, zei Molema, onder meer om een gezond perspectief voor gemeenten vanaf 2026 af te spreken en om duidelijk te definiëren wat wordt verstaan onder ‘autonome groei’ en ‘bijzondere omstandigheden’ waarvan in het akkoord sprake is. ‘We vertrouwen de onderhandelaar wel, maar het rijk niet’, zei Molema. Haar motie werd verworpen, hetzelfde lot trof een vergelijkbare motie van Parkstad.
Vijf andere moties met aanvullende voorwaarden werden wel aangenomen. Die gingen onder meer over de instelling van een implementatieplan bij de Hervormingsagenda met daaraan gekoppeld een ‘routekaart’ voor wetgeving (motie van Dijk en Waard) en over een uitvoeringstoets op het implementatieplan (Nissewaard). (LM) ←
Niet de door het VNG-bestuur voorgedragen kandidaat Koen Schuiling, burgemeester van Groningen, maar diens collega Mark Boumans van Doetinchem werd door de leden gekozen als vicevoorzitter van de VNG. Boumans kreeg ruim 61 procent van de stemmen. Hij had zich opgeworpen als tegenkandidaat omdat ‘de regio’ onvoldoende vertegenwoordigd zou zijn in het bestuur. Hij reageerde opgetogen op de overtuigende uitslag van de stemming: ‘Dit had ik niet verwacht.’ In de weken voorafgaand aan het congres had Boumans een stevige campagne gevoerd.
In zijn laatste jaarrede brak scheidend VNG-voorzitter Jan van Zanen een lans voor de ‘echte’ ene overheid. ‘Het kabinet lijkt op bepaalde vlakken een beetje in de alien-stand te staan en zich niet altijd beseffen dat we samen voor dezelfde opgave staan en dezelfde verantwoordelijkheid hebben’, zei hij, verwijzend naar de inwoners.
Van Zanen maakte een metafoor via een sciencefictionverhaal over een wetenschapper die ervan overtuigd is dat de ontwikkeling van de mensheid niets meer is dan een wetenschappelijk experiment van aliens. Een petrischaaltje vol krioelende mensjes waar de aliens op gepaste afstand op neerkijken en die ze kunnen bestuderen en manipuleren. De Voorjaarsnota is volgens Van Zanen niet alleen teleurstellend omdat het geld
uitblijft, maar ook vanwege een ander belangrijk punt. ‘Gemeenten horen de ruimte te krijgen om mee te praten over beleid en uitvoering. Samen zijn we dé overheid. Zeker in de ogen van onze inwoners. Dus geen aliens met een petrischaaltje.’
De VNG-voorzitter wil de ‘stap naar voren’ zetten samen met het rijk, maar zeker ook met de provincies en de waterschappen. Daarbij is het ook van belang dat gemeenten beter en meer gaan samenwerken in de regio. Van Zanen haalde daarbij het recente rapport Elke regio telt! aan van drie adviesraden die dezelfde conclusie trekken.
‘Het gaat niet alleen om economisch rendement, het gaat om kansengelijkheid, om het gelijktrekken van de steeds grotere verschillen die ontstaan op het gebied van zorg, onderwijs, infrastruc-
tuur en werkgelegenheid. Dat advies sluit naadloos aan bij onze nieuwe Verenigingsstrategie. Daarin werkt de VNG aan een sterke lokale bestuurslaag die niet alleen in de pas loopt met het rijksbeleid, maar die ook zelf initiatieven neemt en kan nemen. Effectieve regionale samenwerking is daarbij een belangrijk instrument.’
EIGEN BOEZEM
Als het gaat om kansengelijkheid, moeten lokaal bestuurders ook de hand in eigen boezem steken, zei Van Zanen. ‘Ook binnen gemeenten, in onze colleges en raden moet het algemeen belang hét richtsnoer zijn van ons handelen. Dat is waar we allemaal naar streven en waar we allemaal iedere dag hard en zo goed mogelijk voor werken. We doen het voor onze inwoners en dat is werk om trots op te zijn.’ (MM) ←
BRUINS SLOT BEDANKT VAN ZANEN
Minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken bedankt vertrekkend voorzitter Jan van Zanen op het VNG Jaarcongres in Groningen. Volgens de minister was Van Zanen altijd ‘duidelijk, eerlijk en stevig als het moet’. Bij zijn afscheid werd Van Zanen door zijn opvolger Sharon Dijksma benoemd tot erevoorzitter van de VNG.
Rijk en gemeenten, maar ook de gemeenten onderling, moeten op zoek naar een nieuwe balans als het gaat om het bieden van bestaanszekerheid.
Volgens Godfried Engbersen, hoogleraar sociologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en voorzitter van de commissie die in opdracht van het kabinet onderzoek doet naar het sociaal minimum, zit er spanning op het huidige stelsel. Dat zei hij vorige week op de eerste dag van het VNG Jaarcongres.
Sinds het rijk meer taken door gemeenten liet uitvoeren, is de balans zoek. ‘Moeten gemeenten wel een gemeentepolis ontwikkelen als aanvullende ziektekostenverzekering? Of is dat een rijkstaak? Hetzelfde geldt voor kwijtschelding van belastingen.’
Maar ook gemeenten onderling zouden naar een zekere uniformering van de kaders moeten komen waarbinnen zij minimabeleid kunnen voeren. De verschillen zijn nu groot, zei Engbersen.
‘Zowel wat betreft toelatingseisen voor lokaal minimabeleid als het beleid zelf. Sommige gemeenten hanteren een grens van 100 procent van het sociaal minimum, andere 150 procent. Sommige hebben heel uitgebreide pakketten, andere helemaal niet. Dit moet een belangrijke discussie worden tussen gemeenten’, hield hij de bestuurders voor. Hij verwees daarbij naar het VNG-essay Bestaanszekerheid als belofte. ‘Als je dat belooft, zijn gemeenten ook verplicht om de onderlinge verschillen te verklaren.’ Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw is er al sprake van bestaansonzekerheid, volgens Engbersen die in die tijd zijn eerste boek over armoede in Nederland schreef. De situatie van nu is wel anders. Waren veertig jaar geleden armen nog volledig afhankelijk van de overheid, nu treft armoede ook mensen met een baan. Daarnaast is de armoede ‘gedemocratiseerd’: ook middengroepen hebben er nu (tijdelijk) mee te maken, en het aantal voedselbanken is enorm toegenomen –het zijn er inmiddels 172. ‘Je kunt stellen dat het vangnet te los verknoopt is geraakt. Mensen vallen er nu doorheen.’
Volgens Engbersen zou een toekomstbestendig stelsel van het sociaal minimum drie doelen moeten hebben: inkomensbescherming, sociale participatie (mee kunnen doen) en arbeidsdeelname en activering. Waarbij ervoor moet worden gewaakt dat het ene doel niet ten koste gaat van het andere. ‘De afgelopen jaren hebben we wel heel erg het accent gelegd op activering, met allerlei prikkels, en dat ging ten koste van inkomensbescherming.’
KLEINE PERSOON
Een ding is sinds eind vorige eeuw niet veranderd: het zelfbeeld van de ‘kleine persoon’. ‘Den Haag laat ons altijd in de steek, als er ergens op bezuinigd moet worden dan is het op ons soort mensen, ze willen bij de mindere man het laatste weghalen als ze er de kans voor krijgen. Het zijn citaten uit mijn boek Moderne armoede waarvoor ik met Romke van der Veen in 1987 onderzoek deed onder 120 Rotterdamse huishoudens. Vandaag de dag horen we in het discours over armoede nog precies hetzelfde. Dat toont aan dat we iets moeten doen.’ (LM) ←
Denk niet in belemmeringen bij het maken van de stap naar voren. Kijk vooraf of de uitvoeringsorganisatie op orde is. Dat zeiden voorzitter Ingrid Thijssen van VNO-NCW en oud-bestuurder Johan Remkes, winnaar van de Machiavelliprijs 2022.
Volgens Thijssen wordt momenteel te veel gefocust op oplossingen voor de lange termijn. Ze wil gewoon aan de slag. Veel belangrijke ontwikkelingen die Nederland nodig heeft, zijn al gaande. Het bedrijfsleven helpt daarbij zeer zeker, volgens Thijssen. ‘Daar zijn prachtige voorbeelden van. Ik heb een ontzettende behoefte aan optimisme om de problemen op te lossen. Dat gebeurt deels al, dat kan veel meer in beeld worden gebracht.’
Als voorbeeld noemde Thijssen TenneT, verantwoordelijk voor het hoogspannings- en elektriciteitsnet. Het is TenneT gelukt om alles wat
moet gebeuren om 212 gigawatt wind van zee, nodig om bepaalde klimaatdoelen op tijd te behalen, recent in één keer te contracteren. ‘Dat is historisch en nog nooit vertoond. Daarmee kunnen we enorm versnellen. Het haalde de wereldpers, maar de Nederlandse niet. We moeten met elkaar veel positiever worden en out of the box denken. Veel is al mogelijk.’
Remkes deelt dat optimisme. Hij noemde diverse voorbeelden van werken aan de rivieren in de afgelopen jaren die die nu erger voorkomen. Volgens Remkes worden de oplossingen voor de grote urgente problemen niet gevonden zonder samenwerking met het bedrijfsleven. Dat schijnen ‘ook sommige openbaar bestuurders weleens te vergeten’. Die plaatsen partijen tegenover elkaar. ‘De concrete ideeën komen vanuit bedrijven, overheden schetsen de randvoorwaarden
ZEEPKIST
Die oplossingen vragen ook om nauwe betrokkenheid van inwoners. De samenspraak met hen wordt ook nog weleens vergeten. Het begint, zei Remkes, bij de lokale en regionale omstandigheden. Daarvoor moeten bestuurders op de zeepkist. ‘Ja, dit soort gebiedsprocessen kosten gewoon tijd, we leven niet in een commandosamenleving. Ik zie het geneuzel en de gepolariseerde discussie over de te behalen doelen tussen 2030 en 2035 in Den Haag. Dat is de slechtste manier hoe het gedaan kan worden. Ga aan de slag.’
Over de stap daartoe naar voren door gemeenten maakt Remkes zich wel grote zorgen, voornamelijk over de uitvoeringskracht op lokaal niveau. Daar zitten ‘echte grote knelpunten die voor vertraging zorgen’, zegt hij. Daar moeten oplossingen voor komen. ‘Kun je het niet waarmaken, dan is de teleurstelling ingebakken.’
(MM) ←
Nederland hunkert naar een nieuw verhaal om de klimaatproblemen op te lossen. Daarvoor moeten we terug naar het kathedraaldenken. Tim van Hattum, hoofd klimaatprogramma Wageningen University & Research (WUR), nam het publiek mee naar een hoopvol toekomstig 2120.
De mens woont op een prachtige planeet, maar die loopt gevaar door klimaatverandering. De planeet is heel kwetsbaar en staat voor grote uitdagingen. Van Hattum, die onlangs zijn boek Only Planet uitbracht, liet zien dat de wereld in brand staat en de mens druk is met kortetermijnproblemen. De klimaatverandering vormt echter dé opgave van
de 21ste eeuw. ‘Het laatste IPCC-rapport geeft code rood, de mens zit op de highway to hell. De warmte neemt toe en dat is ongelooflijk ernstig. De belangrijkste boodschap vergeten we vaak. We kunnen het repareren. Dat vraagt om een
systeemverandering, maar de oplossingen om de crisis aan te pakken zijn op grote schaal beschikbaar.’
Daarbij moeten bestuurders zich niet blindstaren op klimaatverandering. De biodiversiteitscrisis is minstens zo belangrijk. ‘De biodiversiteitscrisis en klimaatverandering zijn sterk verbonden, ze versterken elkaar in de negatieve spiraal. De gletsjers verdwijnen in de toekomst en daarmee de zoetwatervoorraad. Zelfs Nederland krijgt te maken met grote droogteproblemen en natuurbranden.’
Volgens Van Hattum zijn de oplossingen ‘op grote schaal aanwezig’, maar
‘De warmte neemt toe en dat is ongelooflijk ernstig’
ontbreekt het aan verbeeldingskracht. Hij refereerde aan de kathedralen die vroeger werden gebouwd. Dat duurde weleens eeuwen. Generaties werkten daaraan zonder precies te weten hoe de kathedraal er ooit uit zou komen te zien. ‘Ook Nederland snakt naar een nieuw verhaal. Het is een rijk en gelukkig land, dat ook heel kwetsbaar is. Het staat voor grote maatschappelijke opgaven die vragen om een langetermijnvisie op de ruimtelijke inrichting. Een complexe legpuzzel zonder een eindplaatje.’
De enige oplossing is om de biosfeer centraal te stellen, zei Van Hattum. Het natuurlijk systeem moet leidend zijn in de toekomst van Nederland. ‘De natuur is onze belangrijkste bondgenoot.’ De WUR denkt over die toekomst na en komt met enkele leidende principes. Zo moet het natuurlijk systeem leidend zijn voor de inrichting. Het sturen op water en bodem is intussen al rijksbeleid, dat moet op grote schaal worden doorgezet. Daarnaast zal iedere druppel water optimaal moeten worden benut en moet Nederland toe naar een circulaire en klimaatpositieve economie. Het land zal ook moeten meebewegen met klimaatverandering, de effecten van opwarming zijn er al. ‘We willen toe naar een natuurpositieve samenleving waarbij we bij alles wat we doen de natuur versterken. Hiermee geven we nieuw perspectief aan de toekomst van Nederland.’
HOOPVOL
Nederland snakt naar een hoopvolle toekomstvisie. Van Hattum is ervan overtuigd dat Nederland koploper kan worden in de versnelling van de transitie. De WUR ontwikkelde een kaart hoe een duurzaam toekomstig Nederland er in 2120 uit kan zien. ‘Hang die kaart op in elke raadzaal en kijk daarnaar bij elk besluit dat je neemt, of het een goed besluit is. De kaart staat symbool voor de ingewikkelde ruimtelijke puzzel. Iedere beslissing van elke gemeente afzonderlijk vormt een stukje van die puzzel.’ (MM) ←
Vier projecten gingen tijdens het VNG Jaarcongres naar huis als winnaar van GemeenteDelers 2023. Uit 68 inzendingen vielen Reimerswaal, Vijfheerenlanden, Hoogeveen en De Wolden en het Belgische Gent in de prijzen.
Het is de derde keer dat de innovatiewedstrijd, gericht op projecten en ideeën die het waard zijn om gedeeld te worden met anderen, werd georganiseerd. Vijfheerenlanden won met zijn Crime Game. Dat is een combinatie van een puzzeltocht en een escaperoom. Deelnemers reizen in het spel door de gemeente en kruipen in de huid van drugscriminelen. Daarbij
pjes en echte scènes op locatie. Met de game wil de gemeente mensen bewust maken hoe ze sluipend betrokken kunnen raken bij drugscriminaliteit. Op het congres ging de prijs van de Praktijkfavoriet ook naar Vijfheerenlanden: hiermee zouden de
gemeentebestuurders in de zaal het eerst aan de slag gaan, als ze de keuze hadden.
Reimerswaal won met zijn initiatief ‘Geen stempel, geen drempel’ om geen Wmoindicatie meer te vragen voor dagbesteding. Dat vermindert de bureaucratie en laat ouderen zowel deelnemer als vrijwilliger zijn in de dagbesteding.
Hoogeveen en De Wolden wonnen met hun gezamenlijke project ‘Optimaal leven’, gericht op de zorg voor inwoners met ernstige psychiatrische aandoeningen. De gemeenten hebben een manier gevonden om de zorg zo te regelen dat zij van die bureaucratie geen last van hebben.
De laatste prijs ging naar België. De Vlaamse stad Gent bouwt haar proactieve dienstverlening uit door (kwetsbare) inwoners te geven waar zij recht op hebben. (RvdD) ←
Lees meer over de winnende projecten op GemeenteDelers.nl.
te maken dat draait onder invloed van licht. Daar zijn dingen mee te maken die betere eigenschappen hebben en meer kunnen. Het motortje is 1 nanometer groot, 1 miljardste meter, duizend keer kleiner dan de huidige microtechnologie in laptops en telefoons. Met deze technologie kunnen slimme geneesmiddelen worden gemaakt, die met een lichtsignaal bijvoorbeeld heel prcies op een tumor kunnen worden gericht. Dat maakt chemotherapie overbodig. Ook wordt gewerkt aan een soort van nano-windmolenpark op een oppervlak. ‘Lego op moleculaire schaal. Met zo’n coating hoef je straks nooit meer de ramen, zonnepanelen of auto te wassen. Een kras in de auto repareert zichzelf.’
Van vorm en proces naar inhoud en kwaliteit, dat biedt de oplossingen om iets te bereiken. Dit is de kernboodschap die Nobelprijswinnaar Ben Feringa het publiek meegaf tijdens het VNG Jaarcongres.
Feringa is hoogleraar Organische Chemie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij hield een inspirerend verhaal over hoe de wetenschap omgaat met complexe vraagstukken. Oplossingen voor die vraagstukken zullen ook helpen bij de transitie naar een duurzame samenleving, zei hij.
Complexe vraagstukken vragen allereerst om samenwerking. Stel eerst de vragen en subvragen en maak helder welke expertise benodigd is,’ zei Feringa. ‘Maak vervolgens duidelijk wat de doelstellingen zijn en met welk tijdpad. Je kunt wel een doel hebben en een tijdpad, maar in de technologie kijken we vanuit ander perspectief. Oplossingen kunnen best elders liggen.’
Feringa en zijn team zijn erin geslaagd het allerkleinste moleculaire motortje
In 2024 vindt het VNG Jaarcongres plaats in Alphen aan den Rijn, Gouda en Woerden. De drie gemeenten slaan de handen ineen om het Groene Hart prominent op de kaart te zetten. Het congres vindt op 25 en 26 juni plaats in boomkwekerijgebied Greenport Boskoop. Onderdeel van het congres zijn excursies door het hele Groene Hart. Bezoekers maken er kennis met het landschap en de streekproducten, maar ook met de aanpak op grote vraagstukken, zoals bodemdaling, energie, woningbouw, landbouw en bestaanszekerheid. Het avondprogramma vindt plaats in het centrum van Gouda.
Om zo’n succes te behalen, is het van belang dat er een backup-plan klaarligt voor elk onderdeel van het proces. Dat betekent dat vooraf in kaart moet worden gebracht waar het mis kan gaan. En dan de middelen. ‘Voor alle onderzoeken is subsidie nodig. Ik ben voortdurend bezig geld te krijgen. Elke week krijg ik aanbiedingen binnen van consultants die pretenderen de oplossingen te hebben. Daar maak ik doorgaans geen gebruik van. Ik heb inhoud en expertise nodig.’
De hoogleraar ziet de grote opgaven richting een duurzame samenleving niet als probleem, maar als een fantastische uitdaging. Denken in problemen levert niets op. Die oplossingen komen soms in kleine stapjes, dus dat vraagt geduld. ‘Heel belangrijk daarbij is de kwaliteit van informatie die we hebben. We krijgen dagelijks een tsunami aan informatie over ons heen. 80 of 90 procent daarvan is niet essentieel.’
Feringa haalde daarmee de Israelische historicus Yuval Noah Harari aan. Die stelt dat de macht in het verleden lag bij degene die over de juiste informatie beschikte. In de toekomst ligt die bij degene die weet welke informatie hij kan negeren en wat essentieel is. (MM) ←
Meer over de het VNG Jaarcongres en de ALV is te vinden op op vng.nl.
Het mensbeeld van de overheid zou moeten uitgaan van vertrouwen. ‘In onze zorg om positieve dingen te doen met gemeenschapsgeld zijn we daarin doorgeslagen en hebben we vanuit wantrouwen bepaalde wetgeving uitgevoerd.’
Esmah Lahlah, wethouder in Tilburg, blikte in Groningen terug op de manier waarop de overheid de laatste jaren omging met het thema bestaanszekerheid. ‘Wat misschien goed bedoeld is, slaat op een andere manier neer in de leefwereld van kwetsbare mensen.’ Niet de syste-
men moeten centraal staan, maar de mensen, zei ze. Naast Lahlah waren ook de wethouders Annalies Usmany-Dallinga (Eemsdelta) en Marinus Biemans (Deurne) uitgenodigd om te vertellen hoe zij lokaal aan de slag
gaan met de grote maatschappelijke opgaven van het moment. In Groningen gaat het om de trage afhandeling van de aardbevingsschade en de impact op inwoners, in Deurne over de ontwikkelingen op het platteland. (LM) ←
Op de eerste dag van het Jaarconbetere cao voor de sociale werkvoorziening. De dag erna, tijdens de ledenvergadering, kregen ze steun van heel gemeentelijk Nederland.
Een motie van Súdwest-Fryslân, ondersteund door alle Friese gemeenten, werd bij acclamatie aangenomen. De VNG roept daarmee het bestuur op bij het kabinet aan te dringen op een compensatie die vergelijkbaar is met die van gemeenteambtenaren. Die kregen er per 1 januari gemiddeld 9 procent salaris bij. Volgens de indieners van de motie is het verschil tussen de medewerkers van de sociale werkvoorziening en gemeenteambtenaren niet uit te leggen. ‘Ook het leven van deze medewerkers is fors duurder geworden.’
Formeel zijn gemeenten aan zet om met een bod te komen, maar die zeggen
daarvoor geen geld te hebben en vinden dat het rijk dit moet compenseren. In de Tweede Kamer liet minister Carola Schouten (Participatie) al weten
dat daar wat haar betreft geen sprake van kan zijn. ‘Ik zit niet aan de onderhandelingstafel met de vakbonden.’ (LM) ←
Deze tijd vraagt om nieuwe helden. De beroepsgroep die daarin moet voorzien, zijn de ambtenaren, schrijft Zeger van der Wal.
Het land staat aan de vooravond van complexe en soms omstreden beleidsbeslissingen (stikstof, asiel, klimaat) en daarvoor zijn stevige discussies nodig, met veel omdenken en tegendenken. In de huidige strijd om de beeldvorming klampen bestuurlijke elites zich krampachtig aan elkaar vast, uit angst te worden afgerekend op misstappen. Broodnodige besluiten worden keer op keer uitgesteld.
Dat is zorgelijk, betoogt Zeger van der Wal. Hij is Ien Dales Hoogleraar aan
Filosoof Ad Verbrugge schreef een essay over een wankele orde. De titel De gezagscrisis laat niets aan de verbeelding over.
De overheid definieerde zichzelf in de jaren tachtig van de vorige eeuw als leverancier van producten en diensten. Dan mag het geen verbazing wekken dat mensen zich als klant gaan opstellen. Ontevreden klanten vaak, die geen genoegen nemen met het product. Dat knaagt aan het gezag van de overheid.
Hoog tijd om haar verantwoordelijkheid weer op te pakken in plaats van door te schuiven naar anderen.
Ad Verbrugge, De gezagscrisis. Boom
de Universiteit Leiden en zelfstandig bestuurskundig adviseur. De ambtenaar moet opstaan, schrijft Van der Wal. Het is de hoogste tijd de inhoudelijke strijd tussen ambtenaren en hun politieke bazen te reframen en te herwaarderen en actiever aan te moedigen. ‘Het mag vaker knetteren en schuren op alle verdiepingen van onze overheidsgebouwen’, schrijft hij. ‘Dit vereist meer vertrouwen in ons ambtelijk apparaat, zij moeten meer in positie worden gebracht om vanuit hun kennis en kunde inspraak en tegenspraak te leveren.’
De Wet op de politieke partijen zou op papier het einde markeren van de traditioneel terughoudende opstelling van de Nederlandse wetgever ten opzichte van politieke partijen.
In de praktijk zijn er in die houding echter al de nodige scheurtjes ontstaan – zo moeten politieke partijen nu al verplicht een vereniging zijn, en moeten zij
verhoudt de Wpp zich tot het non-interventionisme, en leiden de kabinetsvoorstellen naar verwachting tot de beoogde resultaten? Zeven staatsjuristen en een historicus legden het wetsvoorstel onder het vergrootglas.
Gerrit Voerman, Gohar Karapetian en Sam Maasbommel (red.), Wie regelt, beperkt?, als pdf te downloaden bij het Montesquieu Instituut: montesquieu-instituut.nl.
Het kabinet investeert vanaf 2026 structureel 16 miljoen euro extra in de lokale omroepen. Staatssecretaris Gunay Uslu (Cultuur) wil de omroepen daarmee nog professioneler maken.
Het geld is ook bedoeld om de vorming van grotere omroepen te stimuleren door zwaardere kwaliteitseisen aan lokale omroepen te stellen. Een grotere omroep heeft meer geld om professionele journalisten in dienst te nemen.
Eerder werd al bekend dat de geldstroom naar de lokale omroepen verandert; nu loopt die nog via gemeenten, vanaf 2026 krijgen ze rechtstreeks geld van het rijk. Hun financiële basis wordt daarmee stabieler en hun positie wordt onafhankelijker.
Als het aan staatssecretaris Uslu ligt, zijn lokale omroepen in de toekomst nog representatiever voor hun verzorgingsgebied dan nu al het geval is. Het ‘unieke karakter’ van de streek moet doorwerken in de programma’s en in de aanwezigheid van de omroep binnen de gemeenschap.
Gemeenten komen financieel weliswaar op afstand te staan, ze blijven wel betrokken bij de lokale omroepen. Zij krijgen een adviesfunctie die Uslu helder wil omschrijven. (LM) ←
Beste Thorbeckeprofessor, ALS HET RIJK GEEN FATSOENLIJKE ZEKERHEID IN HET GEMEENTEFONDS BIEDT, IS DE VNG DAN
AKKOORDEN OP TE ZEGGEN?
PHILIP VAN VELLER, WETHOUDER
Geachte bestuurder,
Juridisch zijn convenanten tussen het rijk en de VNG fascinerende fenomenen omdat er allemaal technische complicaties aan vastzitten. Meestal zien ze er veel verplichtender uit dan ze contractueel zijn. Maar dat is geen probleem. Ze dienen andere doelen.
Mijn voorganger, Willem Konijnenbelt, somde in zijn oratie uit 1992 elf redenen op waarom convenanten worden gesloten. De belangrijkste zijn: ze bieden wederzijds helderheid en voorspelbaarheid én ze drukken goede betrekkingen en betrouwbaarheid uit. Zo beschouwd is het weer expliciet opzeggen van akkoorden een logische uitdrukking van onbetrouwbaarheid en slechte verhoudingen. Bestuursakkoorden kunnen dus worden opgezegd als er geen geld beschikbaar wordt gesteld. Of, zoals de Financiële-verhoudingswet ooit zal luiden: geen knaken, geen taken. ←
Ook een vraag voor Geerten Boogaard? Stuur een mail naar: thorbeckehoogleraar@vngmagazine.nl.
De openbare ruimte is van ons allemaal en mag niet geclaimd worden door een ‘grote bek’.Burgemeester Ahmed Marcouch van Arnhem belooft een stevige aanpak van overlast gevende en criminele hangjongeren, Omroep Gelderland, 1 juni
BEHOUD VAN DIALECT IS EEN BELANGRIJKE REDEN VOOR WAAD HOEKE, WAAR VIER SPREEKTALEN WORDEN GESPROKEN, OM EEN MEERTALIGHEIDSCOÖRDINATOR AAN TE STELLEN. DAT INWONERS IN HUN EIGEN DIALECT KUNNEN WORDEN AANGESPROKEN, IS GOED VOOR HET VERTROUWEN IN DE GEMEENTE.
T‘ot ziens’, ‘oant sjen’, ‘ant kikes’ of ‘de heu’. Baliemedewerkers van Waadhoeke groeten inwoners als afscheid in achtereenvolgens het Nederlands, Fries, Bildts of Franekers, afhankelijk van de taal die of het dialect dat tijdens het onderhoud werd gesproken. En dat bepaalt de bezoeker. ‘Want taal mag geen drempel vormen in het contact tussen de gemeente en haar burgers,’ zegt Gerard de Jong, sinds anderhalf jaar meertaligheidscoördinator voor de gemeente Waadhoeke.
Meertaligheid zit volgens De Jong in het DNA van de Friezen. Dat bleek bijvoorbeeld in de aanloop naar de fusie in 2018 van Franekeradeel, Het Bildt, Menaldumadeel en vier dorpen van de voormalige gemeente Littenseradiel tot de nieuwe gemeente Waadhoeke. ‘Er was hier en daar flinke weerstand tegen die herindeling. Zo maakten inwoners van Franekeradeel en Het Bildt zich zorgen over het voortbestaan van hun dialecten. In sommige dorpen was aandacht voor meertaligheid in de nieuwe gemeente echt een voorwaarde om in te stemmen met de fusie.’
VERWOORDEN
Logisch dus dat Waadhoeke er in 2018 voor koos om alle ruimte te geven
aan het Bildts en het Franekers. Naast het Nederlands en Fries, de tweede officiële taal in de provincie Fryslân, uiteraard. Zo hoort de gemeente haar inwoners niet alleen letterlijk beter, maar ook figuurlijk. Bewoners van Waadhoeke kunnen met vragen over zorg, welzijn of wonen bijvoorbeeld terecht bij het Gebiedsteam van de gemeente. De Jong: ‘Zij kunnen hun vraag, probleem of klacht doorgaans het best verwoorden in hun eigen taal of dialect.’ De gemeente weet dus beter wat er speelt bij de bewoners, die zij daardoor sterker aan zich bindt. Waadhoeke borgt zijn aandacht voor het Nederlands, Fries, Bildts en Franekers in het zogeheten meertaligheidsbeleid. De kern-
woorden: vertrouwd, zichtbaar en uitnodigend. De Jong: ‘Dat vertrouwen ontstaat doordat dat beleid aansluit bij de identiteit van de inwoners.’ Onder meer meertalige aanduidingsbordjes in het gemeentehuis maken het beleid zichtbaar. En de gemeente blijft inwoners stimuleren om hun dialect te gebruiken. ‘Ook nieuwkomers wijst de gemeente op het bestaan van dialecten en op de mogelijkheid om taal- en dialectcursussen te volgen.’
Het werk is uiteraard nooit af. Meertaligheid behoeft voortdurende aandacht, zo realiseerde Waadhoeke zich. De aanstelling van een meertaligheidscoördinator moet die aandacht mede waarborgen. De voormalige gemeente Het Bildt diende als voorbeeld, die financierde een taalcoördinator voor het Bildts. De gemeente kwam uit bij De Jong, die twintig jaar hoofdredacteur was van De Bildtse Post en vorig jaar de roman Blau fan dagen, griis fan ônrust schreef, in het Bildts.
De Jong heeft Waadhoeke onder meer geholpen bij het opzetten van taalcursussen. Moeten alle ambtenaren Fries, Bildts en Franekers kunnen spreken? ‘Nee, dat geldt alleen voor medewerkers van de afdeling Burgerzaken. Een ambtenaar in de backoffice van bijvoorbeeld de afdeling Belastingen hoeft niet viertalig te zijn.’ Veel medewerkers van Waadhoeke beheersen de dialecten volgens De Jong overigens goed. Desondanks bleek uit een enquête onder medewerkers van de gemeente dat zij veel interesse hebben in cursussen Fries en dialect.
Net als veel andere gemeenten kent Waadhoeke een groot verloop onder haar medewerkers. Lang niet alle
nieuwe collega’s komen uit Fryslân. ‘De gemeente vindt het belangrijk dat ook zij affiniteit hebben met de Friese taal en haar dialecten.’ Waadhoeke biedt hun, maar ook andere medewerkers, taalcursussen Fries aan en vrijblijvend ook het Bildts; voor het Franekers is nog geen cursus. ‘Het is fijn als ze eraan mee doen.’ Burgemeester Marga Waanders, die zelf niet uit Fryslân komt, gaf onlangs het goede voorbeeld met de afronding van een cursus Bildts. Wellicht de meest zichtbare activiteit van De Jong is de organisatie van de eerste Taaldag in Waadhoeke, afgelopen februari. Op die dag werd de meertaligheid gevierd. Er was onder meer een pubquiz. Daarnaast werd die dag de eerste Taalprijs Waadhoeke uitgereikt aan Wim Aalbers, schrijver van het Franeker Woardeboek.
Ook taalorganisaties die binnen de gemeente actief zijn, kunnen overigens rekenen op de hulp van De Jong. Dan gaat het om Bildts Aigene en het Franeker Genoatskap. ‘Ik assisteer hen bij het opzetten van activiteiten en het opstellen van subsidieaanvragen bij de provincie.’
‘Een ambtenaar in de backoffice hoeft
te zijn’De meertaligheidscampagne in Waadhoeke, najaar 2021. Rechts meertaligheidscoördinator Gerard de Jong. (Beeld: Joachim de Ruijter)
Waadhoeke volgt de werkzaamheden van De Jong met grote interesse. Maar niet alleen die gemeente is benieuwd naar zijn resultaten, dat geldt ook voor de provincie Fryslân, dat het werk van De Jong deels inhoudelijk en financieel ondersteunt. De provincie ziet dat de meertaligheidscoördinator het taalbeleid van Waadhoeke ten goede komt, aldus een woordvoerder van de provincie desgevraagd. Daarin vormt Waadhoeke een voorbeeld voor andere gemeenten. De provincie zou graag met andere Friese gemeenten afspraken maken over de aanstelling van een meertaligheidscoördinator. Zij kan gemeenten er echter niet toe verplichten. ‘We zijn nu met de gemeenten in overleg over hoe we dat kunnen vormgeven en we moeten er nog met het rijk over in gesprek.’
DIALECTMAAND
Meertaligheid is in Fryslân dus een groot goed. Minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) noemde het taalbeleid in die provincie onlangs als voorbeeld voor Limburgse gemeenten, nadat het CDA had voorgesteld om de taalrechten voor het Limburgs wettelijk vast te leggen in het onderwijs. Bruins Slot ziet daartoe geen noodzaak. Net als Friese gemeenten kunnen gemeenten in Limburg beleid ontwikkelen om hun eigen taal te beschermen en ontwikkelen, vindt zij. Dialecten levend houden, speelt in nog meer delen van het land. Zo is al meer dan tien jaar maart in een groot deel van Oost-Nederland de dialectmaand. Ook in het Groningse Oldambt. Raadslid Mark Kalse (Partij voor het Noorden) nam het initiatief om de raadsvergadering van 14 maart in het Gronings te houden. De raad stemde in met de motie daartoe, die hij mede indiende. De motie zette degenen die geen Gronings spreken aan om in hun antwoorden minstens tien woorden Gronings te gebruiken. Kalse spreekt van een succes. ‘De burgemeester, de wethouders, van wie er twee geboren en getogen Groninger zijn, en veel raadsleden spraken die avond vrijwel louter Gronings. Ook veel insprekers spraken voor de gelegenheid in dialect.’
Het Gronings wordt weliswaar niet bedreigd, maar het is volgens Kalse geen standaard voertaal meer voor kinderen. ‘Behoud van het dialect is behoud van ons cultureel erfgoed. Daar moeten we ons hard voor blijven maken.’ Dat gebeurt in ieder geval de komende jaren, waarin de raadsvergaderingen in de maand maart weer in het Gronings worden gehouden. Veel verder hoeft het wat Kalse betreft niet te gaan, meertaligheidsbeleid als in Waadhoeke is niet nodig. ‘Dou mor gewoon den dust al gek genog, zeggen we hier dan.’
PAPIAMENTU
De bijzondere gemeenten van Nederland kennen naast het Nederlands een tweede officiële taal. Engels op Saba en Sint Eustatius, Papiamentu op Bonaire. De positie van het Papiamentu is er niet beter op geworden sinds 2012, het jaar dat het eiland zijn nieuwe status kreeg, aldus voorzitter Elsmarie Beukenboom van de Stichting Akademia Papiamentu. ‘Papiamentu was hier ten tijde van de Nederlandse Antillen een instructietaal op de basisscholen en verplicht examenvak in het voortgezet onderwijs. Dat is niet meer zo.’ De beheersing van het Papiamentu gaat al achteruit, zo blijkt bijvoorbeeld uit de resultaten van het jaarlijkse dictee voor klassen 7 en 8 van de basisschool.
De Nederlandse regering heeft vorig jaar een voorstel ingediend om het Papiamentu te erkennen als minderheidstaal in Europa en te laten vallen onder het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden. Beukenboom vindt het belangrijk dat er enige vorm van bescherming van het Papiamentu komt. Maar volgens het advies van de Raad van State van september vorig jaar schiet het voorstel daarvoor tekort. Beukenboom: ‘Het is jammer dat het nu weer stilligt.’
Het eilandbestuur zelf gaat echter onverdroten door om de positie van Papiamentu op Bonaire te versterken. Zo heeft het een taalbeleid vastgesteld gericht op meertaligheid voor Bonaire. ‘De Akademia Papiamentu werkt momenteel aan een uitvoeringsplan voor dit taalbeleid.’ ←
Plato vertelt het verhaal van een schip waarop dwazen zonder kennis en sturing rondvaren, omdat ze stuurmanskunst niet herkennen. Hun onwetendheid en dedain voor daadwerkelijke kennis en vaardigheden sturen het schip uiteindelijk naar de ondergang. Hoe vaak wordt in uw fractievergadering in dergelijke negatieve termen gesproken over uw politieke opponenten?
De toenemende polarisatie kent verschillende varianten. Ideologische polarisatie betreft de verschillen in politieke overtuigingen en diepgevoelde waarden tussen verschillende groepen of individuen en deze kloof verdiept wanneer mensen steeds sterker dogmatisch vasthouden aan hun eigen overtuigingen en niet bereid zijn zich in te leven in de meningen van anderen of compromissen te sluiten. Affectieve polarisatie verwijst naar de emotionele kloof en gevoelens van vijandigheid tussen groepen met tegenovergestelde politieke overtuigingen, wat snel kan leiden tot een ‘wij versus zij’-mentaliteit, dehumanisering, negatieve stereotypering en wantrouwen ten opzichte van ‘anderen’.
In onze samenleving tekent zich echter een nog problematischer splijting af. In een recent gestart onderzoek zagen we een sterke realiteitspolarisatie, waarbij mensen totaal verschillende interpretaties geven van dezelfde feiten, verschillende percepties van ‘de werkelijkheid’ of zelfs totaal verschillende ‘feiten’ waarnemen en in parallelle werelden lijken te leven. Het gaat hier dus niet om selectieve waarneming of vooroordelen, maar over een totaal verschillende
set van feiten en verbanden, van logica en interpretatie van bewijsmateriaal. Wanneer individuen of groepen zeer uiteenlopende opvattingen hebben over basisfeiten en totaal tegenstrijdige percepties van de werkelijkheid, dan wordt een inhoudelijk politiek debat onmogelijk. Een zekere consensus over oplossingen voor de meest belangrijke problemen wordt helemaal onwaarschijnlijk. Die realiteitskloof is politiek. Linkse mensen spreken met dedain over politiek rechts; dat zijn ‘domme tokkies’ die blind autoritaire en fascistoïde populistische leiders volgen en geloven in simplistische oplossingen voor complexe vraagstukken. Rechtse mensen vinden het links-progressieve volksdeel ‘makke schapen’ die domweg achter de gevestigde orde aanlopen en alle wetenschappers en ‘experts’ geloven die allerlei linkse propaganda verspreiden. Deze sterke twijfel aan en ridiculisering van de intellectuele capaciteiten van politieke tegenstanders zijn problematisch, omdat je nu zonder debat of empathie de leden van tegenovergestelde politieke groepen kunt wegzetten als minder intelligent, onwetend en niet in staat om complexe kwesties te begrijpen. De ‘ander’ zit op een schip vol dwazen dat hun ondergang tegemoet dobbert. Daar hoef je dus geen reddingsteam op af te sturen. Laat ze maar lekker op een klif stoten en verdrinken. ←
Bij gemeenten groeit het besef dat ze aan de slag moeten met het slavernijverleden. Maar excuses aanbieden is niet genoeg om wat te doen aan hedendaags racisme tegenover mensen van Afrikaanse afkomst, schrijft Barryl Biekman.
In tegenstelling tot drie jaar geleden zien we nu een groeiende belangstelling en verantwoordelijkheid bij gemeenten op het gebied van studie en onderzoek over het slavernijverleden. De vier grote gemeenten hebben al excuses aangeboden, net als het Nederlandse kabinet. Een aantal andere gemeenten heeft het voornemen uitgesproken om dat te doen.
Ook zien we een toename van aandacht voor stedelijke gedenktekens en worden budgetten vrijgemaakt ten behoeve van herdenkingsactiviteiten. Maar is dat voldoende?
In verband met de herdenking van 160 jaar afschaffing van de Nederlandse slavernij, op 1 juli, heeft
het kabinet juli 2023-juli 2024 uitgeroepen tot het Nationale Herdenkingsjaar Slavernijverleden. Niet onbelangrijk om in dit verband de actieve rol van gemeenten, in samenspraak met burgergroepen, aan de orde te stellen. Juist vanwege dit bijzonder herdenkingsjaar zijn we op zoek gegaan naar de specifieke VNG-overkoepelende rol, betrokkenheid en strategie. Ons beeld is dat niet alle gemeenten nut en noodzaak van een herdenkingsactiviteit inzien. Speurwerk heeft eveneens geen overkoepelende VNG-strategie opgeleverd.
De Verenigde Naties hebben de jaren 2015-2024 uitgeroepen tot het decennium voor mensen van Afrikaanse afkomst, met als doel de mensenrechten voor deze groep te verbeteren. Hoewel dit decennium volgend jaar afloopt , wordt ervan uitgegaan dat de projecten een structureel karakter krijgen en duurzaam in beleid en uitvoering worden ingebed.
In Nederland is er echter weinig aandacht voor dit programma, terwijl discriminatie hier nog aanwezig is, ook in gemeenten zonder aantoonbaar slavernij-
‘De huidige aanpak van racisme is niet voldoende’
verleden. Specifieke activiteiten zijn nodig omdat internationaal onderzoek heeft aangetoond dat het hier om de meest gemarginaliseerde burgergemeenschap gaat.
Wat te doen met een herdenkingsjaar zonder specifieke aandacht voor de bestrijding van vormen van meervoudig racisme tegenover mensen van Afrikaanse afkomst? De huidige aanpak is niet voldoende om deze vormen van racisme te bestrijden.
Gemeenten kunnen in georganiseerd verband een belangrijke rol vervullen om dit fenomeen volledig uit het openbare straatbeeld te verbannen. Ook omdat ‘excuses’ adequaat overheidsbeleid veronderstellen. Omdat je met excuses impliciet vertelt dat je wilt afrekenen met alles wat verwijst naar racistische systemen en fenomenen uit het verleden. Uniformiteit in bestuur, beleid en handelen, en dus ook het beschikbaar stellen van budget, zijn van belang om de pijlers ‘erkenning’, ‘rechtvaardigheid’ en ‘ontwikkeling’ van het VN-decennium uit te kunnen voeren. Maar een gemeentelijke brede visie hierop ontbreekt.
Schrijf ook een betoog voor VNG Magazine: redactie@vngmagazine.nl
Het Landelijk Platform Slavernijverleden heeft een aantal beleidsintenties in kaart gebracht waaruit door maatschappelijke instellingen en organisaties kan worden geput. Dat begint met educatie over mensenrechten en geschiedenis van beladen termen als het n-woord of de discussie rond Zwarte Piet bij de intocht van Sinterklaas. Daarbij moet worden gekeken vanuit een meervoudig perspectief, niet alleen het Europese, maar ook vanuit de Afrikaanse geschiedenis. Belangrijk daarbij is daarom ook dat het overkoepelende team dat deze beleidskaders vormgeeft, een meervoudige achtergrond heeft. Alleen dan zet je als gemeente stappen in de aanpak van racisme. ←
Barryl A. Biekman is voorzitter van het Landelijk Platform Slavernijverleden.
‘Excuses veronderstellen adequaat overheidsbeleid’Beeld: Henriëtte Guest
Bram Streppel begint op 1 augustus als eilandsecretaris van het openbaar lichaam Saba in Caribisch Nederland. Hij is nu nog manager domein Publiek & Bestuur bij de gemeente Velsen.
‘Ik was beland op een punt in mijn loopbaan dat je gaat nadenken over zoiets als gemeentesecretaris. Inderdaad, eilandsecretaris van Saba is net even een ander verhaal, maar ik had eerder weleens gesprekken gehad met de Rijksdienst Caribisch Nederland en met het openbaar lichaam Bonaire. Het zat wel altijd in mijn achterhoofd om buiten Nederland aan de slag te gaan, dus ik werd getriggerd toen ik deze vacature las.’
‘In alle functies waarin ik heb gewerkt was de rode draad dat ik een maatschappelijke meerwaarde wil leveren en dat het belangrijk is om echt ergens onderdeel van te zijn, in een organisatie die klein genoeg is om de mensen redelijk te kennen maar met grote opgaven. Op Saba komt dit mooi samen. Op het eiland wonen tweeduizend mensen. Het lijkt me prachtig om onderdeel te zijn van zo’n hechte gemeenschap en te beseffen dat alles waar je een bijdrage aan kunt leveren ook effect heeft op mijn eigen gezin, mijn eigen leven. Dat ik een Nederlandse gemeenteman ben, zie ik niet als nadeel. Met zo weinig inwoners ben je zo nu en dan afhankelijk van mensen van buiten, dat is ook goed voor nieuwe inzichten en ideeën.’
‘Bij zo’n stap zijn dat altijd je vrienden en familie. Onze ouders zijn allemaal met pensioen, dus voor hen wordt het ook wat makkelijker om af en toe langs te komen. Gelukkig komt er veel voor terug. Ik denk dat het een prachtige levenservaring wordt, op alle vlakken: qua gezin, werk, omgeving en cultureel. Het is de kans van m’n leven, die kon ik niet laten liggen.’ (LM) ←
Corry van Rhee-Oud Ammerveld (PvdA) is op 5 juni aan de slag gegaan als waarnemend burgemeester van Beuningen. Ze is de vervanger van Daphne Bergman (D66) die in april haar taken tijdelijk neerlegde in verband met gezondheidsklachten. Naar verwachting keert Bergman in oktober op haar post terug. Van Rhee-Oud Ammerveld was tot 30 maart waarnemend burgemeester van Druten. Daarvoor was ze onder meer waarnemend burgemeester van West Maas en Waal en Scherpenzeel en wethouder in Tiel.
Burgemeester Harm-Jan van Schaik van Harderwijk heeft zijn vertrek aangekondigd. Per 1 september treedt hij toe tot de Raad van Bestuur van Amaris Zorggroep. Met de overstap wil hij bijdragen aan ‘betekenisvol ouder worden’, zo lichtte hij zijn besluit toe. De CDA’er begon in januari 2013 als burgemeester van Harderwijk. Daarvoor was hij raadslid in het Amsterdamse stadsdeel Zeeburg en wethouder en raadslid van stadsdeel AmsterdamNoord.
Burgemeester Wouter Kolff (VVD) van Dordrecht is door de gemeenteraad voorgedragen voor een tweede termijn. Die begint op 13 september. Kolff is sinds september 2017 burgemeester van Dordrecht. Daarvoor was hij vijf jaar burgemeester van Veenendaal en twee jaar wethouder in Nieuwegein.
Burgemeester Rob Bats (VVD) van Steenwijkerland is voorgedragen voor herbenoeming. Zijn tweede termijn start op 14 september. Voordat hij burgemeester werd in Steenwijkerland, was hij onder meer raadslid in Meppel, lid van gedeputeerde staten van Drenthe, burgemeester van Haren en waarnemend burgemeester van Terschelling en Steenwijkerland.
Andries Bouwman is voorgedragen als burgemeester van Opsterland. Bouwman (ChristenUnie) was eerder wethouder in Tytsjerksteradiel (2018-2022) en daarna werkzaam in het hoger onderwijs. In Opsterland wordt hij de opvolger van Ellen van Selm (D66), die op 22 september 2022 burgemeester van Purmerend werd. Sindsdien neemt VVD’er Lex Roolvink de functie waar. Bouwman wordt op 25 september in Opsterland geïnstalleerd.
Ineke van Gent (GroenLinks) is door de gemeenteraad van Schiermonnikoog voorgedragen voor een
tweede termijn als burgemeester. Die begint op 26 september. Van Gent is sinds september 2017 burgemeester van de Waddengemeente. Eerder was ze veertien jaar (1998-2012) lid van de Tweede Kamer. Ze begon haar politieke loopbaan in de gemeenteraad van Groningen, waarvan ze tussen 1985 en 1994 lid was.
Burgemeester Jan Hamming (PvdA) van Zaanstad is door de gemeenteraad voorgedragen voor een tweede termijn. Die begint op 27 september. Hamming is sinds september 2017 burgemeester van Zaanstad. Daarvoor was hij vijf jaar burgemeester van Heusden. Eerder was Hamming raadslid en wethouder in Tilburg. Voordat hij in september aan zijn tweede termijn begint, neemt hij in de zomer ruim twee maanden verlof op om bij te komen van een drukke periode, met onder meer de coronacrisis en de vluchtelingeninstroom. Gedurende die periode neemt wethouder Harrie van der Laan de taken van de burgemeester
Kirsten Werps-Aerts begint op 1 juli als gemeentesecretaris in Peel en Maas. Ze is sinds 2017 adjunct-directeur bij dezelfde gemeente. Ze volgt in Peel en Maas gemeentesecretaris Leon Breukers op, die per 1 juli aan de slag gaat als directeur-bestuurder van de Maastrichtse woningcorporatie Servatius.
over en vervangt raadslid Hans Kuyper hem als voorzitter van de gemeenteraad.
Burgemeester Wobine
Buijs van Oss is door de gemeenteraad voorgedragen voor een derde termijn. Die begint op 29 september. Buijs (VVD) begon in september 2011 als burgemeester van Oss. Daarvoor werkte ze onder meer als docent aan de Hogeschool ’s-Hertogenbosch. Ook was ze directeur van de Academie voor Marketing en Business Management van Avans Hogeschool in Breda. Van 2003 tot 2007 was ze lid van provinciale staten in Noord-Brabant.
Wim Ploeg is sinds 5 juni de interim-gemeentesecretaris van Stein. Hij vervangt daar Jeroen Sanders, die Stein verruilde voor Veldhoven.
Ploeg was tot zijn pensioen in oktober 2022 gemeentesecretaris van Maasgouw en daarvoor onder meer sectorhoofd P&O bij de gemeente Eindhoven.
Jan Zwiers wordt op 5 september de nieuwe burgemeester van Midden-Drenthe. Hij is nu nog wethouder in Hoogeveen voor Gemeentebelangen. Eerder was hij wethouder in Culemborg en algemeen directeur van FC Emmen. Zwiers volgt in Midden-Drenthe Mieke Damsma (D66) op, die in november 2021 vertrok. Sindsdien is Cees Bijl (PvdA) waarnemend burgemeester.
Gert Veenhof heeft op 1 juni afscheid genomen als gemeentesecretaris van Bunnik. Hij ging met pensioen na een dienstverband van 22 jaar. Hij wordt op 21 augustus opgevolgd door Mark van der Jagt, die nu nog algemeen directeur bij 1Stroom is, de gezamenlijke ambtelijke organisatie van Duiven en Westervoort.
Daarvoor was hij vier jaar adjunct-directeur bij de Omgevingsdienst ZuidHolland.
Andreas de Graaf is op 15 juni in Zuidplas gestart als interim-secretaris. Hij was gemeentesecretaris in Voorschoten, maar kondigde onlangs al aan zijn werkzaamheden daar neer te leggen en voorlopig als interim-manager aan de slag te gaan. De Graaf werkte eerder bij de Werkorganisatie Duivenvoorde en bij de VNG. In Zuidplas wordt hij de tijdelijke opvolger van Richard Heijdra, die op 1 juni is gestart als gemeentesecretaris in Stichtse Vecht.
Esther Wolfkamp begint op 28 augustus als gemeentesecretaris van Texel. Ze werkt nu nog bij de gemeente Zwolle als afdelingshoofd en ambtelijk opdrachtgever van maatschappelijke programma’s en projecten. In
Zwolle bekleedde ze diverse leidinggevende functies. Op Texel wordt Wolfkamp de opvolger van Eva van der Bruggen, die sinds 1 april gemeentesecretaris van Schagen is.
Jan Peter Wassens begint op 1 september als nieuwe gemeentesecretaris van Deventer. Hij volgt daar Marcel Kossen op, die met pensioen gaat. Wassens is nu nog (sinds 2015) gemeentesecretaris van Harderwijk. Eerder was hij van 2010 tot 2015 gemeentesecretaris in Hattem.
Gemeentesecretaris René Thedinga van Schiermonnikoog stopt per 1 september. Hij gaat zich de komende periode heroriënteren op zijn loopbaan. Thedinga is sinds september 2020 gemeentesecretaris in de Waddengemeente. Eerder werkte hij voor de toenmalige gemeente Leek, waar hij onder meer manager van de afdeling Ruimtelijke en Maatschappelijke Ontwikkelingen was.
René van der Hoek is per Maassluis. Hij is met pen-
sioen gegaan. Van der Hoek was twintig jaar raadsgrif-
Maassluis kwam, werkte hij voor de Milieudienst Rijnmond en de gemeente Vlaardingen.
John Vinke start op 1 augusmeenteraad van Maassluis.
Oost Gelre. In Maassluis wordt Vinke de opvolger van René van der Hoek, die per 1 juni met pensioen is gegaan. De komende twee maanden is Eline van Marle
Ingezonden mededeling
Belangstellenden kunnen solliciteren naar het burgemeestersambt van Krimpenerwaard (circa 57.700 inwoners), vacant sinds 16 mei 2022. Het salaris bedraagt € 10.141,29 bruto
schets kan worden opgevraagd via tel. 070-4416446 en is te vinden op zuid-holland.nl/sollicitatieburgemeester. Sollicitaties vóór 1 juli sturen naar de CdK in de provincie ZuidHolland.
Ons aanbod
Leertraject Onderwijs start 5 september (Utrecht)
Voor de Jeugd Dag 2023
11 september (Amsterdam)
VNG Leergang Urban Communication start 13 september (Midden Nederland)
Raad op Zaterdag 2023
Laat u inspireren door onze opleidingen en congressen
Om welk vakgebied het ook gaat: als geen ander weten we hoe complex de inhoud van beleid en wet- en regelgeving kan zijn. Kom daarom naar een van onze inspirerende en verdiepende congressen.Voor heldere en praktische handvatten én om vakgenoten uit het hele land te ontmoeten.
16 september (online)
VNG Juridische 2-daagse 2023
2 & 3 oktober (Ermelo)
Dag van de Stad 2023
9 oktober (Arnhem)
voor wethouders
13 oktober (Utrecht)
27 november (Congrescentrum Orpheus, Apeldoorn)
Ons hele aanbod vindt u op vngconnect.nl
RAAD GEMEENTEBELANGEN BUREN WERK EIGENAAR IJSSALON
‘Onze ijssalon is vanaf half april tot eind oktober open. We verkopen vers Italiaans schepijs, milkshakes, slush
smaken. Dit is het achtste jaar dat ik deze zaak heb, ik heb -
ijssalon leent zich minder voor een politieke discussie.’
GEMEENTEN MOETEN ZORG EN ONDERSTEUNING BIEDEN
AAN VETERANEN. TOCH IS DAT LANG NIET OVERAL BEKEND. OF DEZE GROEP WORDT GEHOLPEN, IS NOG TE VEEL AFHANKELIJK
VAN PERSOONLIJKE ERVARINGEN VAN BURGEMEESTERS EN AMBTENAREN. DAT MAAKT DE STEUN KWETSBAAR.
Hij voelde zich behandeld als een crimineel die zijn inkomsten verzwijgt, zegt een veteraan in het rapport van de Veteranenombudsman. Hij was tijdens een missie gewond geraakt en kreeg sinds kort een Militair Invaliditeitspensioen. Dit inkomen had hij keurig bij de gemeente gemeld, omdat hij ook een bijstandsuitkering ontvangt. Toch volgde een ‘zeer respectloze en uiterst kwetsende’ behandeling, waarbij de bijstand zelfs een aantal maanden werd ingehouden.
De klacht van deze veteraan zette Veteranenombudsman (en Nationale ombudsman) Reinier van Zutphen aan het denken. Weten gemeenten wel dat ze verplicht zijn om voor veteranen te zorgen? Vanwege hun bijzondere status
als militair en de verantwoordelijkheden die ze op zich namen, geldt sinds 2014 een zorgplicht die is vastgelegd in de Veteranenwet. Niet alleen het rijk en Defensie, óók gemeenten moeten zorg dragen voor militairen die het Koninkrijk dienden in oorlogsomstandigheden en vredesmissies.
Nederland telt ruim honderdduizend veteranen, een kwart daarvan werkt nog bij Defensie. Jaarlijks komen bij de Veteranenombudsman rond de driehonderd klachten binnen. Dat is misschien niet veel, maar de signalen zijn wel betekenisvol, zegt Van Zutphen. Zo noemt hij het voorbeeld van een leerplichtambtenaar die optrad tegen een gezin dat de kinderen thuishield van school op de dag dat de ouder terugkwam van een missie. Vaak is onwetendheid de reden dat gemeenten niet de juiste ondersteuning bieden, blijkt uit het rapport dat recent verscheen.
De Veteranenombudsman onderzocht hoe goed gemeenten de Veteranenwet kennen en ernaar handelen. Dat blijkt vaak niet of nauwelijks het geval, zegt Van Zutphen. ‘Terwijl we weten dat na iedere missie 5 tot 10 procent van de teruggekeerde veteranen bijzondere begeleiding nodig heeft. Daar moeten veteranen niet om vragen, dat moet hun aangeboden worden.’
De onbekendheid met de Veteranenwet is spijtig, want de rol van gemeenten is sinds 2014 alleen maar belangrijker geworden, stelt Van Zutphen. ‘Denk aan Wmo-voorzieningen, schuldhulp en ggz die veteranen en hun gezinnen nodig hebben. We kregen indringende voorbeelden dat gemeenten zich geen raad weten met een dergelijke hulpvraag.’
Vergewis je ervan of je te maken hebt met een veteraan, is daarom zijn oproep aan
gemeenten. ‘Je hoeft niet alle hulp als gemeente zelf in huis te hebben, maar je moet wel weten waar je die kunt vinden.’ Ook een andere taak van gemeenten, veteranen erkennen en waarderen, wordt lang niet overal even serieus opgepakt. De verschillen zijn bovendien groot: de ene gemeente nodigt veteranen alleen uit bij de 4 en 5 mei-vieringen, andere betalen de huur van een ontmoetingsplek en ondersteunen bij projecten waarin verhalen actief met andere inwoners worden gedeeld.
Een goed voorbeeld vindt hij De Oude Stomp, een huiskamer voor het thuisfront van veteranen in Alphen aan den Rijn. ‘Dat is bijna een Wmo-voorziening, zonder dat daar overigens Wmo-geld aan te pas komt. Via subsidies betaalt de gemeente mee aan de huur van de locatie.’
Toch komt een hart voor veteranen nog
te vaak voort uit persoonlijke betrokkenheid van een bestuurder of ambtenaar, blijkt uit het rapport. Nana Bies is zo’n ambtenaar. Ze werkt voor het kabinet van de burgemeester in de Utrechtse Heuvelrug. Zowel haar partner als haar vader is veteraan, ze werden uitgezonden naar respectievelijk Libanon en NieuwGuinea. ‘Dat was weliswaar voordat ze in mijn leven kwamen, toch begrijp ik
Veteranen in Krimpen aan den IJssel ontmoeten elkaar in het veteranencafé in een brandweerkazerne.
goed wat het betekent om veteraan te zijn.’ Kijk eens naar foto’s van veteranen, zegt ze ter verduidelijking. ‘De blik voor, tijdens en na een missie is vaak een heel andere.’
Bies is sinds 2006 voorzitter van de Werkgroep Veteranen op Utrechtse Heuvelrug, die jaarlijks een Veteranendag organiseert. Later kwam er ook een Veteranencafé bij waarvoor de gemeente inmiddels een deel van de huur betaalt. ‘Zet veteranen bij elkaar en er is al snel herkenning’, is de ervaring van Bies. Of een missie recent of langer geleden was, maakt daarbij niet veel uit. Een maandje veteranencafé overslaan vanwege de vakantieperiode gaat er bij de veteranen op de Heuvelrug niet in. ‘Liever niet’, is dan de reactie.
Vanwege de militaire kazerne in Doorn telt Utrechtse Heuvelrug veel veteranen. Navraag bij het sociaal dorpsteam leerde Bies echter dat de vierhonderd veteranen zich hier zelden melden. Ze weet dat gemeentelijke hulpverleners deze groep gemakkelijk over het hoofd zien, ‘maar andersom is ook het geval. Een veteraan is zich vaak niet bewust dat klachten mogelijk gerelateerd zijn aan de missie.’ Het zou goed zijn als gemeentelijke loketten standaard zouden navragen of ze te maken hebben met een veteraan, denkt ze. De VNG en landelijke steunpunten als het Veteranenloket weten elkaar nog onvoldoende te vinden, is een van de conclusies van het rapport. Bies juicht de aanbeveling van de
‘Na elke missie heeft 5 tot 10 procent van de veteranenbegeleidingbijzondere nodig’
Gemeentewebsite
Burger/ondernemer meteenvraag
Gemeentehuis/frontoffice
Informatiebeheer
Beleidsmedewerker
Alleen VIND levert gemeenten de unieke combinatie van werkprocessen én praktische informatie om de organisatie in de breedste zin te voorzien. De front- en backoffice sluiten daardoor naadloos op elkaar aan. Deze combinatie bespaart tijd én de dienstverlening naar burgers en ondernemers is professioneler, sneller en accurater.
Veteranenombudsman toe voor nauwer contact tussen betrokken instanties. Niet altijd valt gemeenten volgens haar iets te verwijten. ‘Bij de invoering van de Veteranenwet lijkt Den Haag bijna tien jaar te zijn “vergeten” om gemeenten in de communicatie mee te nemen’, stelt ze.
‘De VNG was niet expliciet betrokken bij de wet’, vult burgemeester Martijn Vroom aan van Leidschendam-Voorburg. Dan valt een zorgplicht rauw op het dak van gemeenten. ‘Zodra het over plicht gaat, worden ze sowieso nerveus. Zeker als je bedenkt dat er geen euro voor is vrijgemaakt en gemeenten al zoveel op hun bordje hebben.’ Toch denkt Vroom dat het zeker geen onwil van gemeenten is.
‘Er zijn er genoeg die meer willen dan een anjerperkje en een plaatselijke veteranendag. Ze weten alleen niet hoe ze hier handen en voeten aan moeten geven.’
Vroom heeft inmiddels wel ervaring met deze doelgroep. Als burgemeester van Krimpen aan den IJssel, waar hij tot voor kort in functie was, bouwde hij een divers aanbod op voor de 150 veteranen. Hij ging persoonlijk langs op huisbezoek, er is een veteranencafé in een brandweerkazerne en op 4 mei vormen veteranen de erehaag. Daarnaast ondersteunde
de gemeente bij de bouw van een website met missieverhalen en is er regelmatig aandacht voor deze groep in het kwartaalblad van Krimpen aan den IJssel. Ook bij Vroom is persoonlijke betrokkenheid de reden voor zijn inzet voor veteranen. Zijn grootouders zaten tijdens de oorlog in het verzet. ‘Als oudste kleinkind heb ik ervaren hoe moeilijk ze het hadden met het delen van wat ze hebben meegemaakt. Vandaar dat ik veteranen stimuleer om over hun ervaringen te praten.’
Eerder dit jaar stapte Vroom over naar Leidschendam-Voorburg. Daar wordt op dit moment nog niet zoveel georganiseerd voor de groep, ontdekte hij. ‘Maar de eerste kennismaking met een van de driehonderd veteranen staat al in mijn agenda’. Ook hier denkt hij al na over een rol tijdens 4 mei. ‘Daarnaast ben ik een groot voorstander van veteranen voor de klas. Ik zie dat als een onderdeel van burgerschapsvorming.’
In Krimpen aan den IJssel was ook het Wmo-loket voorbereid op vragen van veteranen. ‘En ze wisten naar welke instanties ze konden doorverwijzen als ze tegen muren opliepen.’ Zo bestaat er een uitgebreid netwerk van nuldelijnszorg, waarbij veteranen elkaar onderling ondersteunen. Er is veel geregeld, vult
ombudsman Van Zutphen aan, maar veel gemeenten weten het niet. Een van zijn aanbevelingen luidt dan ook om de hulp voor veteranen en hun gezinnen op te nemen in het Wmo-handboek.
Over een jaar bestaat de Veteranenwet tien jaar en onderzoekt de Veteranenombudsman opnieuw hoever gemeenten zijn opgeschoten met de aanbevelingen. Van Zutphen hoopt dat méér gemeenten dan een ontmoetingsplek hebben ingericht en een deel van de huur zullen betalen. Verder zal hij kijken of de alertheid op veteranen bij gemeentelijke instanties is toegenomen. Zodat vaker de vraag wordt gesteld of inwoners bij Defensie hebben gewerkt en op missie zijn geweest.
Ten slotte wil de Veteranenombudsman niet alleen de plichten tegenover veteranen benadrukken. Want deze groep geeft de samenleving ook iets terug, is zijn ervaring. Of het nu is in de vorm van lessen aan schoolkinderen of bij de opsporing van vermiste personen in het Veteranen Search Team dat samenwerkt met de politie. ‘Ik heb daar veel bewondering voor. Een onderbelichte rol van veteranen waar gemeenten meer oog voor zouden moeten hebben.’
Veteranendag
Zaterdag 24 juni
Meer informatie: veteranendag.nl.
‘Zet
’
Voor een overzicht van alle vacatures en meer informatie zie www.gemeentebanen.nl.
Hét overzicht van vacatures binnen gemeenten voor hoger opgeleiden.
Informatieadviseur
De Buch (Uitgeest)
Data-engineer
Dordrecht
Kwaliteitsmedewerker informatiebeheer
Dordrecht
Projectleider informatiebeheer en -ontwikkeling
Lelystad
Juridisch beleidsmedewerker advies en regie
Almelo
Strategisch communicatieadviseur/woordvoerder
Gouda
Woordvoerder/bestuurscommunicatieadviseur
Haarlem
Juridisch adviseur
privaatrecht
Nieuwegein
Gooise Meren
SROI-coördinator
Alphen aan den Rijn
Adviseur economie
De Bilt
Inkoopcoördinator/ kwartiermaker
DUO+ (Ouder-Amstel)
Programmamanager
economie
Zaanstad CULTUUR
Junior conservator geschiedenis
Dordrecht
OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID
Juridisch medewerker
openbare orde en veiligheid
Almelo
Senior adviseur openbare orde en veiligheid
Alphen aan den Rijn
Handhavingsjurist
De Bilt
Beleidsadviseur
integrale handhaving
Lelystad
Coördinator handhaving
Middelburg
Beleidsadviseur openbare orde en veiligheid
Wijk bij Duurstede
HR-adviseurs
BEL Combinatie (Eemnes)
Corporate recruiter
Haarlemmermeer
Beleidsadviseur verkeer
Alphen aan den Rijn
Beleidsmedewerker
ruimtelijke ordening
De Bilt
Assistent-projectleider
civiel
Bodegraven-Reeuwijk
Jurist grondzaken
Haarlemmermeer
Adviseur/procesmanager vergunningen
Hattem
Senior adviseur stedelijk
water
Lansingerland
Adviseur duurzame
mobiliteit
Leeuwarden
Jurist omgevingsplan
Maasdriel
Strategisch adviseur
fysieke leefomgeving
Middelburg
Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070-373 83 93, info@vng.nl
Afdelingsmanager
realisatie en beheer
Opmeer
Adviseur duurzaamheid
Schagen
Beleidsregisseur sociale veiligheid
Katwijk
Procesregisseur sociaal team
Waddinxveen
Beleidsmedewerker
sociaal domein
Zouterwoude
WELZIJN
Coach volwassenen
Almelo
Strategisch adviseur beschermd wonen
Dordrecht
Allround consulent
Wmo
Olst-Wijhe
Wijkteamconsulent
Wmo
Schagen
Medewerker sociaal wijkteam Soest
Uitvoeringsorganisatie BBS (Soest)
Beleidsregisseur
gezondheid
Woerden
Uitgever Dineke Sonderen, Sdu BV, tel. 070-378 99 24 Hoofdredactie Esther Bunnik Chef redactie Rutger van den Dikkenberg Redactie Leo Mudde, Marten Muskee, Monique Westenbroek Medewerkers Marije van den Berg, Geerten Boogaard, Sandra Braakmann, Jiri Büller, Saskia Klaassen, André Krouwel, Sanne van der Most, Martijn van der Steen Contact redactie tel. 070-378 96 43, redactie@vngmagazine.nl Ontwerp Fier.media Vormgeving Monique Westenbroek
Druk Senefelder Misset, Doetinchem
Advertenties Cross, Julia Franken, 010-760 73 24, julia@cross.nl
Abonnementen
ambtenaren vanaf schaal 10 bij gemeenten. Aanvragen en wijzigingen: www.vng.nl, vngleden@vng.nl of 070-373 83 93.
Betaalde abonnementen Prijs jaarabonnement: 183 euro (excl. 9% btw). Sdu Klantenservice, www.sdu.nl/service, tel. 070-378 98 80.
Schriftelijk opzeggen uiterlijk twee maanden vóór het einde van de abonnementsperiode bij Sdu Klantenservice, Postbus 20025, 2500 EA Den Haag.
© 2023, ISSN 1566-1636
SCAN DE QR CODE EN GA DIRECT NAAR ONS AANBOD
JAARCONGRES ACTUALITEITEN AANBESTEDINGSRECHT
In één dag bijgepraat over recente ontwikkelingen
21 september 2023
TWEEDAAGSE CURSUS PRIVACYWETGEVING EN PERSOONSGEGEVENS
Verwerking en gebruik persoonsgegevens - Rechten en plichten - De AVG - Toezicht en boetes
3 & 10 oktober 2023 | Utrecht
BOA MASTERCLASS - STUREN MET DE WPG
Wat is voor jou van belang en van toepassing bij het verwerken van politiegegevens?
5 oktober 2023
JURIDISCHE ACTUALITEITEN MBO/HBO/WO
In één dag helemaal op de hoogte van de juridische actualiteiten binnen het MBO/HBO/WO
5 oktober 2023 | Veenendaal
AANBOD OVERHEIDSJURISTEN
Diverse cursussen en masterclasses met thema’s binnen het bestuursrecht.
Van Staatssteun tot Openbare Orde. Actueel aanbod vind je online.
SDUJURIDISCHEOPLEIDINGEN.NL/OVERHEID
Op 2 en 3 november 2023 vindt de 5e editie van het BOA Event plaats op de Politieacademie in Apeldoorn. Om het jaar wordt dit event georganiseerd door het BOA-platform en het BOAexpertisecentrum.
De dagen staan in het teken van het updaten van je kennis en het ontmoeten van vakgenoten. Dus zien we jou op 2 of 3 november?
• 2 november: Domeinen I en IV
• 3 november: Domein II
HETBOAEVENT.NL