VNG Magazine nr. 11-2022 by Sdu Uitgevers

MAGAZINE VAN DE VERENIGING VAN NEDERLANDSE GEMEENTEN

11 1 JULI 2022

WILMA DELISSEN

Europees antwoord op nepnieuws Lees alles over het VNG Jaarcongres en de ALV

DIGITALE OVERHEID HET RECHT OP ONLINE COMMUNICATIE

REGIOGEMEENTEN MAAK KENNIS MET DE R8

WETHOUDERS ‘HET IS TIJD VOOR MEER VROUWEN’

vng.nl

01 COVER.indd 1

27-6-2022 14:23:16

Een woning voor Bart

Omdat zijn hart bij zijn eigen buurt ligt We willen graag dat Bart in zijn eigen buurt kan blijven wonen. Dat is belangrijk voor Bart, maar ook voor de buurt. Wonen moet voor iedereen betaalbaar blijven. Daarom hebben we BPD Woningfonds opgericht. Hiermee werken we samen met gemeenten en woningcorporaties aan meer middenhuurwoningen door heel Nederland. Van Alkmaar tot Almelo en van Groningen tot Rosmalen. Meer weten over onze projecten, zoals bijvoorbeeld in Diemen of Eindhoven? Kijk op bpd.nl/woningfonds

Bouwen aan het hart van de buurt 21233 BPD Woningfonds 210x297mm.indd 2 02 advertentie.indd 2

28-02-2022 11:48 27-6-2022 14:25:04

IN DIT NUMMER NUMMER 11 • 1 JULI 2022 • JAARGANG 76

Coverfoto: Jiri Büller | Nummer 12 verschijnt op 26 augustus 2022

Wilma Delissen De burgemeester van Peel en Maas verdedigt in Europa een rapport over nepnieuws.

32 28 Digitale overheid Een nieuwe wet geeft inwoners en ondernemers het recht op online communicatie met de gemeente.

Vrouwelijke wethouders Maak plaats op de apenrots, schrijft wethoudersvoorzitter Marcelle Hendrickx.

3 MAGAZINE

2022

VNG Jaarcongres Dinsdag 28 en woensdag 29 juni vond in Hoorn, in Westfriesland, het VNG Jaarcongres 2022 plaats. Na twee coronajaren zonder fysieke bijeenkomst ontmoetten vele raadsleden, wethouders en burgemeesters elkaar weer in levenden lijve. Lees het verslag verderop in het magazine.

14-25

Regiogemeenten De R8 is opgericht om op te komen voor grote gemeenten met veel grote kernen.

EN VERDER

6 Lopende Zaken 7 Commentaar Leonard Geluk 13 Drie vragen aan 27 Thorbeckehoogleraar 31 Column André Krouwel 34 Personalia 37 Raad & Werk

03 Inhoud.indd 3

27-6-2022 15:57:30

ACTUEEL

Inzet crisisnoodopvang asiel wordt verhoogd

4 MAGAZINE

2022

Om de huidige instroom van asielzoekers na aanmelding in het aanmeldcentrum in Ter Apel sneller door te plaatsen naar andere opvanglocaties, wordt de inzet van crisisnoodopvang door veiligheids regio’s tijdelijk opgehoogd naar 225 plekken per regio.

Dat blijkt uit het plan van aanpak voor de doorstroming van de migratieketen dat het kabinet en de medeoverheden

zijn overeengekomen. De maatregelen voor de korte termijn, de komende weken, moeten garanderen dat er voldoende opvangplekken zijn voor asielzoekers. OMGEBOUWDE KANTOREN

Zo wordt er gewerkt aan het binnen zes weken plaatsen van 7.500 statushouders naar tussenvoorzieningen. Hierbij gaat het om omgebouwde kantoren, panden, of bijvoorbeeld omgebouwde verpleeg-

huizen in gemeenten. De rijksoverheid zet geld, logistieke ondersteuning en zo veel mogelijk menskracht in om veiligheidsregio’s en gemeenten hierin te ondersteunen. De plannen voor de komende drie maanden, de middellange termijn, moeten zorgen voor voldoende asielopvangcapaciteit en duurzame huisvesting voor statushouders. Zo wordt gewerkt aan enkele grote tijdelijke noodvoorzieningen met onderwijs, medische zorg en dagbesteding voor ongeveer duizend asielzoekers voor de duur van zes maanden. EXTRA VOORZIENINGEN

Ook komen er zo snel mogelijk 2500 extra flex- en transformatiewoningen boven op de bestaande doelstelling van 5000 flex- en transformatiewoningen, in totaal 7500. Op deze manier worden zo min mogelijk mensen door de versnelde uitstroom van status houders op de woningmarkt verdrongen. (MM) ←

Parkeerkorting voor elektrische auto’s Sommige burgemeesters blijven wat langer in dat gevoel hangen dan andere.

Voorzitter Hubert Bruls van het Veiligheidsberaad zegt over de opvang van asielzoekers dat de veiligheidsregio’s er moeite mee hebben dat zij nu de eerder door het rijk gemaakte fouten moeten oplossen, NRC 27 juni.

04-05 ZAP_berichten.indd 4

Gemeenten mogen vanaf volgend jaar lagere parkeer tarieven rekenen voor elektrische auto’s en auto’s die op waterstof rijden. Het kabinet is van plan de Gemeentewet daarvoor aan te passen. Het gaat dan om gewoon betaald parkeren langs de weg of op een parkeerterrein, maar kan ook de kosten van een parkeervergunning betreffen. Gemeenten mogen zelf bepalen of ze korting willen geven aan elektrische auto’s, en hoeveel dat dan is. Ook mogen ze zelf bepalen hoe ze de korting willen geven. Dat kan bijvoorbeeld via parkeerapps, of door een extra optie bij de parkeerautomaat in te voeren. (MM) ←

27-6-2022 15:55:57

Download voor meer nieuws de VNG Nieuwsapp

BOA krijgt wapenstok De regels voor het dragen van een wapenstok voor boa’s worden per 1 juli versoepeld. Dat schrijft minister Dilan Yeşilgöz-Zegerius van Justitie en Veiligheid aan de Tweede Kamer. Buitengewoon opsporingsambtenaren moeten hun werk veilig kunnen doen, stelt Yeşilgöz. Dat betekent dat de werkgever moet zorgen voor training en voor een goede uitrusting. Boa’s mochten al een wapenstok dragen, maar alleen als er sprake was van een toenemend aantal geweldsincidenten tegen boa’s. Nam het geweld af, dan moesten de boa’s vaak hun wapenstok weer inleveren. Yeşilgöz past die regel nu aan na een pilot met de korte wapenstok in tien gemeenten. De ervaringen daar leidden ertoe dat de boa’s nu vaker een wapenstok mogen dragen. Ook worden op termijn handboeien toegevoegd aan de standaarduitrusting van de boa’s met een geweldsbevoegdheid. (RvdD) ←

VNG blij met andere wind P articipatiewet: meer balans in maatwerk in het beleid

MEER MAATWERK

Schouten, in het kabinet verantwoordelijk voor armoedebeleid en participatie, erkent dat de Participatiewet uit balans is: de verhouding tussen de beperkte ondersteuning, het strenge sanctieregime en wat de minister de ‘complexe inrichting van de bestaanszekerheid’ noemt is zoek. ‘Daardoor verkeren mensen in onzekerheid, wordt het moei-

04-05 ZAP_berichten.indd 5

2022

een toereikend bestaansminimum garanderen, passende ondersteuning bieden om mee te doen in de samenleving en rechten en plichten bevatten die ‘zinvol en begrijpelijk’ zijn.

De VNG reageert positief op de andere wind die minister Carola Schouten door de Participatiewet wil laten waaien. De Dordrechtse wethouder Peter Heijkoop is namens de VNG blij met de brief ‘en met deze minister’.

‘We dringen hier al heel lang op aan en wat mij betreft komt deze brief jaren te laat, maar ik ben blij dat deze minister er nu eindelijk werk van maakt,’ stelt Heijkoop, die voorzitter is van de VNGcommissie Participatie, Schuldhulpverlening en Integratie.

MAGAZINE

BIJVERDIENEN

lijker om weer aan het werk te komen en ervaren mensen wantrouwen bij hun contact met de overheid.’ De minister wil die balans herstellen met een palet aan maatregelen, waarvoor geldt dat ‘menselijke maat, vertrouwen en vereenvoudiging’ richtinggevend zijn. Veel van die maatregelen zullen niet direct kunnen worden ingevoerd omdat daarvoor wetswijzigingen nodig zijn. Een vernieuwde Participatiewet moet volgens Schouten eenvoudiger zijn en

Een van de voornemens is een verruiming van de bijverdienmogelijkheid. Dit stond al in het coalitieakkoord maar wordt nu, in overleg met gemeenten, verder uitgewerkt. Daarnaast wil Schouten handhaving inbedden in samenhang met de Jeugdwet en de Wmo, want het bieden van bestaanszekerheid en perspectief is niet exclusief voorbehouden aan de Participatiewet maar bestrijkt de volle breedte van het sociaal domein. Heijkoop verbond wel direct financiële randvoorwaarden aan de wijzigingen die minister Schouten wil doorvoeren. ‘Dat kan niet zonder extra geld. Je kunt niet een Mercedes bestellen en vervolgens financiële middelen beschikbaar stellen voor een opgevoerde Canta. Dan moet je ook boter bij de vis leveren.’ (LM) ←

27-6-2022 15:56:00

LOPENDE ZAKEN

Meer over de commissies en het vergaderschema: vng.nl/vereniging TEKST: VNG

TERUGBLIK VNGBESTUURSVERGADERING, 17 JUNI 2022 De vergadering werd geopend met de actualiteiten rond asiel en migra tie, toegelicht door Theo Weterings, voorzitter van de commissie Bestuur en Veiligheid. Gemeenten vangen tienduizenden Oekraïense vluchte lingen op en behalen daarnaast de doelen die zijn gemaakt over het huisvesten van statushouders. Het kabinet vraagt veel van de gemeen ten, die echter onvoldoende middelen en mensen hebben.

6 MAGAZINE

2022

VOORBEREIDING ALGEMENE LEDENVERGADERING 29 JUNI 2022 Ter voorbereiding op de Algemene Ledenvergadering (ALV) besprak het bestuur de onderwerpen die op de agenda staan. Als eerste ging het over de financiële onzekerheid voor gemeenten vanaf 2026, waarover met het rijk wordt gesproken. Verder stemde het bestuur ermee in om de leden ter informatie een ‘Stand van zaken Wonen’ toe te sturen. Deze stand van zaken geeft een overzicht van de kabinetsplannen op dit gebied en de duiding ervan door de VNG. Ten slotte besprak het bestuur de moties die zijn ingediend voor de ALV en de reactie (preadvies) per motie. Inmid dels heeft de ALV plaatsgevonden.

OEKRAÏNE VRAAGT OM SAMENWERKING OP GEMEENTELIJK NIVEAU TIJDENS VNG-BEZOEK De Oekraïense vicepremier en minister van Economische Zaken, Yulia Svyrydenko, en de speciaal gezant voor Nederland en eerste viceminister voor Buitenlandse Zaken, Emine Dzhaparova, brachten een bezoek aan de VNG. Ze riepen Neder landse gemeenten op tot samenwer king met Oekraïense gemeenten. De VNG en de Oekraïense vereniging van gemeenten (AUC) kunnen daarbij een verbindende en coördinerende rol spelen. STEDENBANDEN OF NETWERK AANPAK De delegatie benadrukte het belang van directe partnerschappen tussen gemeenten in Oekraïne en Neder land. Die drukken de verbonden heid van Nederland met Oekraïne

uit en geven politiek gewicht aan de relatie tussen beide landen. In zijn reactie sprak VNG-voorzitter Jan van Zanen zijn herhaalde steun uit voor Oekraïne en bood aan dat de VNG een actieve en faciliterende rol kan vervullen in de samenwerking op gemeentelijk niveau. Hij plaatste daarbij, ook op basis van ontvangen vragen van Nederlandse gemeenten, de kanttekening dat één-op-éénpartnerschappen niet altijd haalbaar en misschien ook niet altijd het meest effectief zijn. De VNG is in direct con tact met de AUC en in samenwerking met Oekraïense experts bezig met een uitwerking over de manier waarop Nederlandse gemeenten gezamenlijk kunnen bijdragen aan de weder opbouw in Oekraïne. Bij interesse in deelname aan een netwerkaanpak voor gemeentelijke wederopbouw activiteiten in Oekraïne, kunt u mailen naar vng-international@vng.nl.

V.l.n.r. de speciaal gezant voor Nederland en eerste vice-minister voor Buitenlandse Zaken, Emine Dzhaparova, VNG-voorzitter Jan van Zanen en vicepremier en minister van Economi sche Zaken, Yulia Svyrydenko

Meer over de ALV vanaf pagina 14.

NEDERLANDSE CYBERSECURITY STRATEGIE 2022-2027 Peter Snijders, commissievoorzitter Informatiesamenleving, lichtte toe dat sinds begin mei de VNG, de G4 en de cyberburgemeesters in gesprek zijn met de NCTV over de inzet en positie van gemeenten ten aanzien van de nieuwe Nederlandse Cyber securitystrategie 2022-2027 (NLCS). Het bestuur vindt het belangrijk dat de komende maanden het perspectief en de belangen van gemeenten goed worden ingebed in deze nieuwe stra tegie, die in het najaar op de agenda van de ministerraad en de Tweede Kamer zal staan.

06 Lopende Zaken.indd 6

27-6-2022 15:31:57

Leonard Geluk

COMMENTAAR

Algemeen directeur VNG leonard.geluk@vng.nl, @GelukLeonard

EIGEN SCHULD

teeds grimmiger greep de pijn om zich heen. Het was begonnen met een beetje zeuren bij het opstaan, maar ’s avonds kon ik niet meer op of neer. Als een stokoude man schoof ik de auto uit, venijnige steken in m’n rug bij elke beweging. ‘Je sport te weinig’, zei de fysiotherapeut een paar dagen later. Ik moest het toegeven. In betere tijden was ik een fanatiek hardloper, maar na een blessure kon ik niet meer op het oude niveau presteren. De lol was eraf en ik verloor me kinderachtig in sportieve ledigheid. Dit was de straf. ’s Avonds in bed, in de genade van een paracetamolspiegel, dacht ik aan de parallel tussen mijn kleine persoonlijke crisis en de actuele maatschappelijke problemen. Of het nu stikstof is, wonen of asiel, alles zit vast en het is te wijten aan verzuim; aan achterstallig onderhoud en niet goed reageren op signalen. We hebben het telkens op crisis laten aankomen. Stephen Covey, schrijver van de managementbestseller De zeven eigenschappen van effectief leiderschap, bedacht hoe elke activiteit in het leven is te verdelen in (niet) belangrijk en (niet) urgent. De meeste tijd gaat verloren aan onbelangrijke en niet-urgente zaken: zappen, sociale media, betekenisloze e-mail. In het eerste kwadrant van de timemanagementmatrix staan de b elangrijke én urgente zaken, zoals crisissituaties en projecten met een deadline. Het tweede kwadrant bevat de belangrijke, maar niet-urgente zaken; p lanning, preventie, en relatiebeheer. Covey zegt: als je niet genoeg tijd en aandacht besteedt aan voorbereiden en onderhoud – zeg maar alles voor de lange termijn – dan krijg je crisis. In dit denkkader zijn alle grote crises van nu te plotten. Stikstof weten we al sinds Gerrit Braks in de jaren ’80 minister van Landbouw was, zoals we ook allang weten dat er fluctuaties zijn in aantallen vluchtelingen. In plaats van daarmee rekening te houden, prevaleerde het kortetermijndenken boven efficiency. Het is nu even geen crisis, laten we alles weer sluiten. Gemeenten kunnen het beter doen en dit voorleven, in de geest van Covey. Door tijdig in te spelen op grote vraagstukken en zo te voorkomen dat het l ater misgaat. Neem de vergrijzing. Het is nu tijd om als gemeenten regionaal in kaart te brengen welke zorg en voorzieningen straks nodig zijn, plannen te maken met de verzekeraars en aan te bieden aan het rijk. Naar voren stappen en een grotere rol pakken in het verbeteren van de overheid en de samenleving. Maar wat kunnen gemeenten doen? Wat zijn de langetermijnprioriteiten? Hoe maken we ze waar? Dat zijn mijn vragen om te overdenken op de zomeravonden in het verschiet. In een luie stoel onder een boom, voldaan na lange dagen van louterende l ichaamsbeweging. ←

7 MAGAZINE

2022

WE HEBBEN HET TELKENS OP EEN CRISIS LATEN AANKOMEN

07 COMMENTAAR Leonard Geluk.indd 7

28-6-2022 18:33:07

TEKST: LEO MUDDE | BEELD: JIRI BÜLLER

OMGAAN MET DESINFORMATIE

Nepnieuws en het

lokaal bestuur 8 MAGAZINE

2022

NEPNIEUWS EN HAATZAAIEN: HET IS VAN ALLE TIJDEN EN KOMT OVERAL VOOR. MAAR HET NEEMT DE LAATSTE JAREN TOE EN KAN DE DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT EN HET LOKAAL BESTUUR AAN HET WANKELEN BRENGEN. TIJD VOOR EEN EUROPEES ANTWOORD.

olitici of wetenschappers die actief zijn op sociale media kijken allang niet meer op van de heftige reacties die hun tweets of posts oproepen. Het mag allemaal, want vrijheid van meningsuiting. Hoewel die ook haar grenzen heeft, want zodra mopperen of schelden overgaat in haatzaaien is sprake van een strafbaar feit. Wilma Delissen-van Tongerlo, burgemeester van Peel en Maas, heeft samen met de Zweedse regiobestuurder Kristoffer Tamsons en de Engelse emeritus hoogleraar politicologie Colin Copus een stuk opgesteld over de impact van haatzaaien en nepnieuws op lokale en regionale bestuurders. Hun rapport wordt 4 juli besproken in de vakcommissie van het Congres van Lokale en Regionale Overheden van de Raad van Europa. Eind oktober volgt dan de plenaire behandeling in Straatsburg. ‘Hopelijk helpt het dit onderwerp in Europa bespreekbaar te maken’, zegt Delissen. Waarom pakt u dit eigenlijk op? Er is toch al veel aandacht voor? ‘Omdat mensen in het lokaal bestuur er heel onrustig van worden. Niet alleen in Nederland, overal. In het rapport staat het voorbeeld van

08-11 INTERVIEW_Wilma Delissen.indd 8

een volksvertegenwoordiger in Wales, die vanwege haar Engelse achtergrond zo openlijk racistisch bejegend werd door Welshe nationalisten dat ze haar zetel moest opgeven. Paweł A damowicz, de burgemeester van Gdansk, werd in 2019 doodgestoken door een man die geloofde dat de partij waar Adamowicz lid van was g eweest verantwoordelijk was voor de martelingen die hij in de gevangenis zou hebben ondergaan. Vier jaar eerder werd in Keulen in Duitsland burgemeesterskandidaat Henriette Reker neergestoken. Haatzaaien en nepnieuws

28-6-2022 18:43:48

‘Door vooraf zaken in beeld te krijgen, kun je al een aantal maatregelen nemen’

08-11 INTERVIEW_Wilma Delissen.indd 9

28-6-2022 18:44:25

Wie is... Wilma

ergroten de druk op bestuurders en als die hun v werk niet meer kunnen doen, is dat schadelijk voor het openbaar bestuur. Als mensen zich niet meer verkiesbaar durven te stellen, komt de democratie enorm onder druk te staan. Ons rapport focust op lokale en regionale bestuurders.’

Delissen-van Tongerlo is burgemeester van Peel en Maas en lid van de VNGcommissie Europa en Internationaal. Ook is zij lid van de Nederlandse delegatie in het Congres van Lokale en Regio-

Noemt u eens een concreet voorbeeld uit de lokale praktijk dat veel gemeenteraadsleden zullen herkennen. ‘Elke gemeente heeft ze wel, de notoire briefschrijvers die de ambtenaren uren werk kosten. Ze sturen hun brieven of mailtjes naar lokale bestuurders, vaak met onjuiste informatie. Als er te veel berichten komen, als mensen zich niet meer veilig voelen door wat ik d igitale stalking noem, dan moet je een streep trekken. Je kunt dan proberen met de man of vrouw in kwestie het gesprek aan te gaan en af te spreken op welke wijze de berichten geadresseerd kunnen worden.’

nale Overheden van de Raad van Europa, en van de commissie Burgerschap van het Comité van de Regio’s van de Europese Unie.

Waarin verschilt die dan van de landelijke politiek? ‘Wij hebben geen eigen opsporingsdiensten of dienstauto’s met beveiliging. Wat zich bovengronds afspeelt, op sociale media, dat zien we wel. Maar wat er ondergronds gebeurt, op het darkweb, dat hebben de 344 gemeenten absoluut niet in beeld. We hebben hier een aantal dorpen die allemaal hun eigen sinterklaasintocht hebben, wie had ooit gedacht dat de zwartepietendiscussie, de vaccinatiekwestie of bijvoorbeeld 5G

‘Wat op het darkweb gebeurt, hebben de gemeenten absoluut niet in beeld’ 08-11 INTERVIEW_Wilma Delissen.indd 10

28-6-2022 18:44:58

‘Als mensen zich niet meer verkiesbaar durven te stellen, komt de democratie onder druk te staan’ dorpen zou kunnen raken? Dan is het erg vervelend als je niet voorbereid bent op grote groepen met span doeken. Dat doet wat met een kleine samenleving. En het gaat zo snel. De bestorming van het Capitool gebeurde binnen twee uur, maar het was ondergronds misschien al dagen in de week gelegd zonder dat de autoriteiten ervan wisten. Dat is wel eng.’ Nu kaart u dit op Europees niveau aan. Wat wilt u daarmee bereiken? ‘Op 4 juli presenteren we ons conceptrapport in de commissie van het Congres. Ik hoop dat we dan ook voorbeelden en praktijkervaringen van andere l anden kunnen ophalen en verwerken in het definitieve stuk. In Nederland hebben we het aardig op orde, het ministerie van BZK publiceerde pas nog een hand reiking voor overheden hoe om te gaan met desinfor matie. Ik ben wel benieuwd wat andere landen ons kunnen vertellen. Uiteindelijk moeten we gewoon zorgen voor goede handleidingen zodat iedereen weet wat hij of zij kan doen als het aan de orde is.’ Wat kunnen anderen van Nederland leren? ‘In mijn eigen gemeente hebben we het zo geregeld dat elke melding van nepnieuws of haatzaaien die betrekking heeft op het lokaal bestuur, via mij wordt vastgelegd. Ik heb mijn raadsleden gezegd dat ze het altijd moeten melden als ze het gevoel hebben vreemde berichten te krijgen of te worden gebruikt in filmpjes of op sociale media. Als het te gek wordt, doe ik aangifte. Dat geldt voor raadsleden, collegeleden en alle ambtenaren. Dan verwacht ik ook van politie en Openbaar Ministerie dat er wat mee wordt gedaan. Ik sta voor de veiligheid van mijn mensen. En onze afdeling communicatie scant de sociale media om risico’s in te schatten. Kan die wethouder of dat raadslid in die zaal nog wel spreken, of vinden we het toch wel een prettig idee als daar ook de politie bij aanwezig is, in burger of in vol ornaat? Door vooraf zaken in beeld te krijgen, kun je al een aantal maat regelen nemen voordat een politicus op stap gaat. Daar zijn we hier best ver mee. Maar die ondergrondse kanalen, die kennen we niet. Illegale bijeenkomsten,

08-11 INTERVIEW_Wilma Delissen.indd 11

de complottheorieën die rondgaan rond corona en waar je dan later mee wordt geconfronteerd – hoe kunnen we ervoor zorgen dat we ook die informatie op een goede manier teruggekoppeld krijgen zodat we onze maatregelen kunnen treffen?’ In uw conceptrapport staan vier redenen waarom mensen nepnieuws zouden produceren. Complottheorieën, financiële motieven, politieke motieven en satire. Wat dat laatste betreft: satire moeten we toch koesteren in een rechtsstaat? Begeven we ons niet op een glibberig pad als we satire het domein van nepnieuws in gaan trekken? ‘Satire moet kunnen, natuurlijk. Het hoort bij de vrij heid van meningsuiting, maar ook daar zit een grens aan. Wanneer is het nog satire en wanneer schaadt het de integriteit van de politicus? Wereldberoemd is de deepfake-video met voormalig president Barack Obama. In zijn speech was een heel andere tekst geplakt waardoor het leek alsof hij die echt uitsprak. Dat was satire, maar die beelden zijn daarna vaker gebruikt om er weer andere woorden in te plakken. Als je satire gaat gebruiken om op te roepen tot haat, ga je een grens over.’

11 MAGAZINE

2022

U geeft in het rapport ook definities van nepnieuws en haatzaaien, maar zijn die ook niet gekleurd door ons Westerse perspectief? Wij beschuldigen Rusland van het verspreiden van desinformatie, maar de Russen verdenken ons van hetzelfde. Wie heeft er gelijk, en denken we hier in Europa allemaal wel hetzelfde over? ‘Dat is ingewikkeld, het zou mooi zijn als we er alleen in Nederland al in slagen de normen met elkaar vast te leggen. Je moet een onderscheid maken tussen misinformatie en desinformatie. Dat laatste is het opzettelijk verspreiden van nieuws waarvan je weet dat het niet klopt. Daar kan volgens Europese weten regelgeving al tegen opgetreden worden. Maar of dat ook gebeurt, hangt af van de politieke wind die in een land waait. Die discussie is interessant. Ik ben heel benieuwd of alle internationale vertegenwoordigers dit straks gaan omarmen.’ ←

28-6-2022 18:45:01

ACTUEEL VNG: uitvoering moet eenvoudiger De uitvoering van wetten en regelgeving moet eenvoudiger. Met name op het grensvlak van verschil lende wetten en tussen de bevoegdheden van diverse overheden bestaat het risico dat er onduidelijkheden ontstaan over wie waar verantwoordelijk voor is.

Dat staat in de eerste Stand van de Uitvoering die de VNG vorige week heeft gepubliceerd, op de Dag van de Publieke Dienstverlening. In dat rapport wordt bekeken hoe het gaat met de soms brede en complexe uitvoeringspraktijk van gemeenten. De conclusie: veel gaat goed, maar er is ook nog veel verbetering mogelijk. (RvdD) ←

12 MAGAZINE

2022

AGENDA

webinars

4 JULI

6 JULI

Inzet isolatiemiddelen

Grondeigendom

voor aanpak energie

Omgevingswet

armoede

Webinar, 13.15-15.00 uur |

Webinar,

aandeslagmetdeom-

15.00-16.30 uur |

gevingswet.nl

vng.nl/agenda

44,3%

procent van de in maart verkozen raadsleden is nieuw.

Bron: Nederlandse Vereniging voor Raadsleden (NVvR)

Wooncrisis vereist scherpere lokale inzet De komende jaren is een aanzienlijke uitbreiding van het aantal sociale huurwoningen nodig. Daarom moet het rijk veel sterker sturen op de prestaties van woning corporaties en gemeenten.

6 JULI 5 JULI

Dag van de

Ruimte voor lopen:

ontwerpkracht

voetgangers in de

Deventer, 8.30-18.00 uur |

stad

eventbrite.nl

Webinar, 15.30 uur | ruimtevoorlopen.nl

7 JULI Bekostigingsregeling

5 JULI

opvang ontheemden

Circulair isoleren:

Oekraïne

rollen voor gemeen

Webinar, 10.00-11.30 uur |

ten?

vng.nl/agenda

Webinar, 13.00-15.00 uur | platform31.nl

3 AUGUSTUS Archiveren by design

5 JULI

Webinar, 10.00-11.00 uur |

Versterken zinvolle

vng.nl/agenda

daginvulling voor mensen met demen

8 SEPTEMBER

tie

A&O fondsen Festival

Webinar, 15.00-16.30

Nieuwegein,

uur | movisie.nl

9.00-16.00 uur | aeno.nl

12 ZAP_Agenda_berichten.indd 12

Dat staat in het advies Onderdak bieden: sturen op prestaties van woningcorporaties van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) aan de minister voor Volkshuisvesting Hugo de Jonge. De raad adviseert onder meer om wettelijk vast te leggen hoeveel sociale woningen erbij moeten komen en om gemeenten te verplichten te zorgen voor voldoende ruimte om deze te bouwen. Ook vindt de Rli dat het rijk veel meer dan in de afgelopen jaren moet sturen op het leveren van met de woningcorporaties afgesproken prestaties. De minister moet bovendien ingrijpen als er onvoldoende sociale huurwoningen worden gebouwd. ZORGPLICHT De Grondwet legt een zorgplicht aan de overheid op om te voorzien in ‘voldoende woongelegenheid’. De Rli stelt vast dat die zorgplicht verzaakt wordt en dat woningcorporaties nodig zijn om aan deze plicht te voldoen. Vergeleken met andere aanbieders, zoals commerciële verhuurders, zorgen woningcorporaties op de meest effectieve en kosten besparende manier voor sociale huurwoningen. De vraag naar zulke woningen zal de komende tien tot vijftien jaar nog verder toenemen. (MM) ←

28-6-2022 18:34:48

Download voor meer nieuws de VNG Nieuwsapp

3 VRAGEN AAN...

Gerard IJff Bij diverse gemeenten staat het ambtenarenapparaat ﬂink onder druk. Meerssen is extra hard getroffen. Wethouder Gerard IJff (CDA) trekt aan de bel over het personeelstekort en werkt tegelijkertijd aan oplossingen.

Wat is er aan de hand in uw gemeente? ‘Sinds 2018 is een derde van de in totaal honderd fte’s van baan veranderd of met pensioen gegaan. Dat is best veel. Het is lastig als je dat wilt vervangen terwijl nu tegelijk de babyboomgeneratie met pensioen gaat. Door de krapte op de arbeidsmarkt kiezen ook steeds meer medewerkers voor een zzp-bestaan. Het uurloon van een zzp’er is toch wel van een iets andere orde dan de gemeente-cao. Daarnaast kreeg Meerssen in 2020 te maken met een bestuurscrisis. Het college stapte op. Dat leidde tot de nodige publieke commotie en deed het imago van de gemeente onder ambtenaren geen goed. Bovenal kregen we met drie crises te maken. Het begon met corona, en vervolgens de heftige regenval en overstromingen. We zijn nog bezig met de nazorg en hebben nu te maken met de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Daar zijn zes fte’s continu mee bezig.’

13 MAGAZINE

2022

Hoe uit zich dat in de werkprocessen en dienstverlening? ‘We zien dat, niet bewust, afspraken niet worden nagekomen. Door het vertrek van veel medewerkers is de historie van bepaalde onderwerpen niet of niet volledig bekend. De overgebleven medewerkers krijgen het extra druk en er ontstaat stress door de werkdruk. Klachten over bijvoorbeeld de groenvoorziening worden even niet afgehandeld. Niet alleen intern in beleidscycli, maar ook op straat neemt het serviceniveau af. De uitgifte van documenten ging gewoon door.’ Met welke oplossingen komt de gemeente? ‘We hebben de gemeenteraad vorig jaar voorgesteld structureel 1,8 miljoen euro extra aan personeel uit te geven. Dat is nodig om het ambtenarenapparaat op een volwaardig niveau te brengen, om het serviceniveau waar te maken. Het gaat niet alleen om fte’s, maar ook om een interne cultuurverbetering. Ik ben zeer trots op onze gemeenteraad. Die stak zijn nek uit in een moeilijke financiële periode en ging akkoord. De raad stelde ook voor een verandermanager in te schakelen om de revitalisering van de organisatie vorm te geven. Binnen een halfjaar is de sfeer al positief veranderd. We koppelen oudere medewerkers aan jongeren als begeleider. Zij vinden het leuk om voor de gemeente te komen werken. Ook proberen we parttimers te overtuigen fulltime te gaan werken. Uit een tevredenheidsonderzoek bleek dat de balans tussen werk en privé niet meer goed was. De conclusies worden nu geïmplementeerd. Het uitlenen van rijkspersoneel kan tijdelijk helpen, maar we moeten meer als een overheid gaan denken en werken, ook gemeenten onderling. Zorg ervoor dat het imago van de gemeente goed is. We moeten ons de komende jaren aanpassen aan de krapte op de arbeidsmarkt.’ (MM) ←

Beeld: Rob van Hoorn

13 Drie vragen aan.indd 13

28-6-2022 18:51:46

VNG JAARCONGRES

TEKST: REDACTIE

Jan van Zanen: ‘Het rijk spuit rook in onze ogen’

In een speech vol verwijzingen naar de plantveredelingsindustrie – groot in Westfriesland – uitte VNG-voorzitter Jan van Zanen stevige woorden richting het rijk. Gemeenten doen hun best, zei hij, ‘om als bezige bijen (...) door bestuiving duizend bloemen te laten bloeien, maar ondertussen spuit de rijksimker rook in onze ogen en wordt de honing uit onze raten geschraapt’. Gemeenten willen voor Prinsjesdag duidelijkheid over de financiële situatie na 2026.

Van Zanen bracht in zijn jaarrede op de Algemene Ledenvergadering van de VNG, woensdag in het Westfriese Hoorn, in herinnering dat hij het nieuwe kabinet bij zijn aantreden begin dit jaar een ‘valse start’ verweet. Er wordt inmiddels met minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken gesproken over de positie van gemeenten. Van Zanen: ‘Maar ondanks intensief overleg ziet het financiële plaatje er nog steeds niet bemoedigend uit. En dat mag niet lang meer duren.’ Het nieuwe kabinet trekt extra geld uit

voor gemeenten, maar alleen voor de loop van deze kabinetsperiode. Het coalitieakkoord stelt met ingang van 2026 een nieuwe financieringssystematiek in het vooruitzicht. Aangezien die nieuwe systematiek nog uitgewerkt moet worden, kiest het kabinet ervoor om het accres 2022-2025 van het coalitieakkoord niet door te vertalen naar 2026. FLINK GAT

Vanaf 2026 ontstaat er daardoor een ‘flink gat in het gemeentefonds’, zei Van Zanen in zijn toespraak. Eerder sprak

MAGAZINE

2022

Trotse Westfriese burgemeesters Zeven Westfriese gemeenten organiseerden het VNG Jaarcongres, dat de afgelopen dagen plaatsvond in Hoorn. Ze moesten er door corona twee jaar langer op wachten. Het thema: gemeenten in de wereld. ‘We zijn al twee jaar bezig met de organisatie van het congres, en dat thema heeft alleen maar aan actualiteit gewonnen’, zei burgemeester Jan Nieuwenburg van Hoorn op de openingsdag tegen het publiek in de congreszaal. (Beeld: VNG Connect)

14-17 VNG Jaarcongres.indd 14

29-6-2022 17:26:04

Beeld: Corné Houwaard

hij ook al van een ‘financieel ravijn’. Die slechte financiële vooruitzichten leiden tot onzekerheid bij gemeenten, ook in de lokale coalitieonderhandelingen, waar, zei Van Zanen, ‘soms al maanden geworsteld wordt met de vraag waar te bezuinigen en welke langjarige investering uit te stellen.’ Van Zanen: ‘Alleen een duidelijke koers van het kabinet kan de nieuwe colleges helpen om op die vragen een goed antwoord te geven. Want bij taken horen knaken.’ RESOLUTIE

Tijdens de ALV is ook een resolutie van het VNG-bestuur aangenomen waar gemeenten van het kabinet eisen dat er uiterlijk aankomende Prinsjesdag duidelijkheid komt over de financiële ruimte na 2026. Dat jaar lijkt ver weg, maar coalities maken doorgaans afspraken voor minstens vier jaar. Dat is m oeilijk met financiële onduidelijkheid op langere termijn. De VNG wijst er tevens op dat colleges en raden de wettelijke verplichting kennen om een begroting op te stellen die meerjarig in evenwicht is. Op de ALV stemde 99,65 procent van de gemeenten in met het standpunt. In haar eigen toespraak (zie ook de volgende pagina) zei minister Bruins Slot in een reactie ‘scherp voor ogen’ te h ebben dat er ‘in september duidelijkheid moet komen’. Gemeenten nodigen daarnaast op korte

14-17 VNG Jaarcongres.indd 15

termijn een kabinetsdelegatie uit voor overleg over een gezamenlijke aanpak van grote maatschappelijke opgaven als bestaanszekerheid, tweedeling en gezondheid, energietransitie, woningbouw en circulaire economie.

‘Gemeenten lopen zich het vuur uit de sloffen’ Om hun rol daarin in te vervullen, hebben gemeenten genoeg financiële middelen nodig. Daaraan schort het volgens de VNG-notitie Uitwerking Regeerakkoord en gevolgen voor gemeenten, die op de agenda stond van de ledenvergadering. Daarin schetst de VNG tevens de voortgang van de gesprekken met het kabinet en geeft ze een toelichting op de voorjaarsnota van het kabinet. VLUCHTELINGEN

Van Zanen besteedde in zijn speech ook aandacht aan de vluchtelingencrisis. Gemeenten lopen ‘zich het vuur uit de

sloffen’, zei hij, terwijl de opvang ‘nota bene’ een rijkstaak is. ‘Gemeenten vangen inmiddels meer vluchtelingen op uit Oekraïne dan het COA aan asielzoekers. Dat doen we voor een groot deel met onze eigen mensen, die zich soms over de kop werken om dit allemaal voor elkaar te krijgen. Dat is moeilijk vol te houden, de rek is eruit.’ Lokale overheden willen graag helpen, maar dan met ‘voldoende middelen en mensen’. Het rijk moet dus de portemonnee trekken, zei hij met een verwijzing naar de aangenomen resolutie. ‘Je kunt niet doodleuk in de ochtend onze medewerking vragen bij de uitvoering van een rijkstaak en ons dezelfde middag bij een bestuurlijk overleg even gemakkelijk naar het financieel ravijn verwijzen.’ Van Zanen: ‘Als het kabinet niet doet wat het moet doen, houden wij op om te doen wat we niet meer kunnen. Niet omdat we het niet meer zouden willen, maar omdat we het dan gewoonweg niet meer kunnen.’ De VNG-voorzitter zei verder dat gemeenten graag ‘een stap naar voren’ willen zetten. Gemeenten hebben als eerste overheid een ‘unieke positie’, als ogen en oren en als handen en voeten van de ene overheid. ‘De taak van het rijk is dan om daarvoor de randvoorwaarden te creëren. Wij zetten een stap vooruit, het rijk zet een stap terug.’ (PvdZ/RvdD) ←

15 MAGAZINE

2022

29-6-2022 17:26:06

VNG JAARCONGRES

Bruins Slot: we moeten democratie beschermen Drie onderwerpen zijn prioriteit voor Hanke Bruins Slot, die begin dit jaar in het nieuwe kabinet aantrad als minister van Binnenlandse Zaken. Ze zei ‘scherp voor ogen’ te hebben dat er uiterlijk op Prinsjesdag duidelijk heid moet zijn over de gemeente financiën vanaf 2026.

Bruins Slot sprak op de tweede dag van het VNG Jaarcongres in Hoorn. Ze wil zich inzetten voor het beschermen en onderhouden van de democratie, het versterken van het lokaal bestuur en voor de kracht van de regio, zei ze. We moeten elke dag aan de democratie

werken. ‘Het is geen natuurwet dat ze altijd blijft bestaan. Als we haar willen behouden, moeten we haar beschermen, vernieuwen en onderhouden.’ VERTROUWEN

Het is van belang dat de overheid oog heeft voor ‘een onrechtvaardige uitkomst van ons handelen’, zei de minister. ‘Alleen zo kunnen we het vertrouwen terugwinnen van al die mensen die twijfelen aan de intenties van de overheid en die soms politici wantrouwen en de stembus mijden.’ Bruins Slot sprak de gemeentebestuurders en -ambtenaren aan, ‘ook die achter de balie’. Ze riep hen

op het vooral te melden ‘als jou iets overkomt’: ‘Zorg ervoor dat er actie wordt ondernomen.’ Ook wil de bewindsvrouw in haar termijn aan de slag met het versterken van het lokaal bestuur. Dat kan alleen sterker worden als rijk en gemeenten ‘samenwerken als één overheid’ en ‘het vertrouwen en de bereidheid hebben om van elkaar te leren’. De financiële situatie van gemeenten speelt hierbij een belangrijke rol, zei ze op het VNG Jaarcongres. Het kabinet werkt aan een nieuw financieringsstelsel voor de decentrale overheden, dat in 2026 moet ingaan, maar ‘dat

MAGAZINE

2022

Máxima vraagt aandacht voor schulden Niemand minder dan koningin Máxima gaf de aftrap voor het VNG Jaarcongres in West friesland. Als erevoorzitter van Schuldenlab.nl vroeg ze aandacht voor het grote thema van de problematische schulden. De koningin zei dat die problematiek 1,4 miljoen Nederlandse huishoudens treft. ‘Het duurt gemiddeld een jaar voor ze aankloppen om hulp, dan zijn de problemen al te groot geworden.’ Daarom is het belangrijk er vroeg bij te zijn, benadrukte ze. ‘Er zijn genoeg schuldhulp methoden die bewezen effectief zijn, er zijn al 148 gemeenten die twee of meer van die methoden gebruiken.’ Máxima riep de gemeentebestuurders op te leren van de successen van anderen. ‘Samen maken we het verschil’, zo haakte ze aan bij het thema van het congres. (LM) ← Beeld: VNG Connect

14-17 VNG Jaarcongres.indd 16

29-6-2022 17:26:12

Beeld: Corné Houwaard

is geen gemakkelijke opdracht’. De gemeenten willen uiterlijk op Prinsjesdag in s eptember duidelijkheid over de financiële toekomst na 2026. ‘Ik heb scherp voor ogen dat er dan duidelijkheid moet komen.’

REGIO

Het derde punt van de bewindsvrouw heeft betrekking op ‘de kracht van de regio’. ‘In het respect voor ieders eigenheid ligt voor mij de grote waarde van de Regio Deals.’ Bruins Slot wees erop dat het

kabinet 900 miljoen euro beschikbaar heeft gesteld voor de Regio Deals. ‘Regionale uitdagingen vragen om regionale oplossingen. Zij versterken de kracht van een gebied en dragen bij aan een samenleving met veerkracht.’ (RvdD) ←

17 MAGAZINE

2022

‘De 22ste eeuw begint nu’ Bij elk fysiek project dat wordt uitgevoerd, hoort een element te zitten van een experiment om Nederland klimaatadaptief in te richten. Dat zei Jannemarie de Jonge, één van de drie leden van het College van Rijksadviseurs, dat onafhankelijk adviseert over actuele maatschappelijke opgaven en omgevingskwaliteit, tijdens het VNG Jaarcongres. Het is nodig om samen kennis te ontwikkelingen in de praktijk en daarbij is het hele land nodig als proeftuin om de klimaatverandering op te vangen. De 22ste eeuw begint nu, is het motto van het college. Vanwege de klimaatveranderingen is het belangrijk ver vooruit te kijken. Het college maakt ontwerpen aan de ruimte om inzichtelijk te krijgen wat de beste reactie is op de klimaatveranderingen.

14-17 VNG Jaarcongres.indd 17

Beeld: Arenda Oomen/ministerie BZK

Duidelijk wordt dat we niet alleen naar de klimaatadaptatie moeten kijken, maar ook naar hoe andere urgente opgaven daarmee te verbinden zijn. De Jonge: ‘Het risico bij urgentie is dat onze blik vernauwt en we slechts naar één probleem kijken, bijvoorbeeld het stikstofprobleem of de bouw van 100.000 woningen, terwijl die zaken allemaal met elkaar te maken hebben.

Ook de blikvernauwing op de korte termijn om in deze collegeperiode iets voor elkaar te krijgen, helpt niet mee. Daarmee heb je onvoldoende oplossingsruimte om de goede stappen te zetten.’ Volgens de rijksadviseur is het belangrijk om samen naar de toekomst te kijken en dan bekijken wat er nu nodig is. ‘De zeespiegel stijgt. Dat is een pijnlijke waarheid waar we niet omheen kunnen. Het water komt van vier kanten, ook uit de lucht, de rivieren en het kwelwater. Als het gaat om waterbouw behoort Nederland tot de top van de wereld. Dat geldt ook voor stedenbouw. Wij hebben de beste kennis en met kennis komt verantwoordelijkheid. Acteer daarom nu al op wat straks nodig is. Want wat nodig is kost tijd, zowel in de uitvoering als in het rijp maken van de geesten.’ (MM) ←

29-6-2022 17:26:20

VNG JAARCONGRES

Global Goals-prijs voor drie gemeenten Aalten, Amstelveen en Opsterland zijn de winnaars van de jaarlijkse Global Goals Gemeenteverkiezing. VNG-voorzitter Jan van Zanen reikte in Westfriesland, tijdens het VNG Jaarcongres, de prijzen uit.

Aan de verkiezing deden gemeenten mee die op een interessante, inspirerende en vernieuwende manier bijdragen aan de realisering van een of meer van de Global

Goals, de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s) van de Verenigde Naties. Aalten kwam in de categorie ‘Verbinder’ als beste uit de bus. Die gemeente pakte de herinrichting van twee straten op een volgens de jury ‘kleine maar grootse’ manier aan. Bij de aanbesteding had Aalten de Global Goals als uitgangspunt genomen, waardoor de uitvoering en de materiaalkeuze integraal werden opgepakt, met onder meer een verbin-

ding met een educatieprogramma voor de basisschool en in samenspraak met ondernemers en inwoners. DUURZAAMHEIDSDOELEN

In de categorie ‘Visionair’ won Amstelveen met zijn SDG-Raadsprogramma, volgens de jury een goed voorbeeld van het omarmen van de duurzaamheidsdoelen in de bestuursvisie. Het programma geldt voor de hele raadsperiode en bevat

Ingezonden mededeling

MAGAZINE

2022

Werkt u aan de warmtetransitie?

Dan is BNG Bank uw natuurlĳke partner Lees de whitepaper over warmtetransitie van onze experts www.bngbank.nl/warmtetransitie

Samen maken we meer impact 20220524DA_BNG_Bank_Impact_Meten_Adv_VNG_Magazine_190×140mm.indd 1

18-19 Global Goals en Gemeentedelers.indd 18

24/05/2022 16:13

29-6-2022 17:27:25

brede jaarthema’s waarin verschillende doelen samenkomen. Tijdens de uitreiking toonde Van Zanen zich enthousiast: ‘Nog geen halfjaar onderdeel van het netwerk van Global Goals-gemeenten en kort na de raadsverkiezingen heeft Amstelveen al zo’n raadsprogramma ontwikkeld.’ GRENSVERLEGGEND

De gemeente Aalten is een van de winnaars van de Global Goals Gemeenteverkiezing. Op de foto een blije burgemeester Anton Stapelkamp. (Beeld: VNG Connect)

Opsterland ten slotte kreeg de prijs als beste ‘grensverleggende gemeente’ voor de manier waarop het behoud van eigen identiteit wordt gecombineerd met het zoeken van de samenwerking tussen stad en platteland. Zo werkt Opsterland regelmatig samen met Leeuwarden wat heeft geresulteerd in een UN-Habitat-publicatie met drie casestudies. (LM) ←

Prijzen GemeenteDelers uitgereikt Vier gemeenten gingen deze week na het VNG Jaarcongres naar huis met een nieuwe prijs onder de arm: GemeenteDeler 2022. GemeenteDelers is een initiatief van de VNG, het ministerie van BZK en de Vereniging Directeuren Publieksdien sten (VDP). Alle acties van gemeenten die bijdragen aan een betere dienst verlening komen in aanmerking. De enige overeenkomst is dat andere gemeenten van de casus kunnen leren, zodat ze niet allemaal steeds opnieuw het wiel hoeven uit te vinden. De winnende gemeenten ontvingen een bokaal. Delft won in de categorie Informatie technologie de prijs met zijn Gemeen telijk Gegevensmodel, waarin een informatie- en procesarchitectuur wordt bijgehouden voor alle gemeen telijke taakvelden. In de categorie Kennis en Communicatie ging de prijs naar Amsterdam met zijn casus Kind kan de digitale was doen: de Amster damse basisschooljeugd wordt via de

18-19 Global Goals en Gemeentedelers.indd 19

school, bibliotheek en ‘gamificatie’ digislim gemaakt. De Twentse Koers op Gezondheid en Zorg (een samenwerking van veertien Twentse gemeenten, verzekeraars, zorgpartijen, GGD en provincie) won in de categorie Integrale aanpak Zorg en Welzijn. Volgens de jury zijn in Twente door deze aanpak al zo veel mensen

MAGAZINE

2022

geholpen en lopen er zo veel projec ten, ‘dat de getallen duizelen en elke dag achterhaald worden’. Rotterdam won in de categorie Preventie en Perspectief Jongeren met zijn Project 010, waarmee voor dakloze jongeren een woning word geregeld aangevuld met integrale ondersteuning op maat. (LM) ←

Amsterdam, een van de winnaars van de GemeenteDeler 2022. (Beeld: Corné Houwaard)

29-6-2022 17:39:22

VNG JAARCONGRES ACTUEEL

20 MAGAZINE

2022

Jitske Kramer. (Beeld: VNG Connect)

De macht van de dominante cultuur Mensen vormen culturen, culturen vormen mensen. Daar draaide het om in de lezing/voorstelling van cultureel antropoloog Jitske Kramer, tijdens de eerste dag van het VNG Jaarcongres.

Het centrale thema van Kramers gedach tegoed is de vraag hoe mensen samen met anderen het beste kunnen leven. Wat in de ene cultuur normaal is, is dat niet in de andere. Culturen zijn de unieke antwoorden op universele vragen. Dat is cultureel bepaald en kan leiden tot clashes in de samenleving. Kramer wil vooral weten hoe mensen met tegen gestelde belangen met elkaar omgaan of, zoals ze het in Hoorn uitdrukte: ‘Ik ben op zoek naar hoe mensen samen kunnen zijn, niet alleen met andere mensen die ze leuk vinden maar ook met mensen die

20-21 Congres moties.indd 20

ze niet leuk vinden – en daar zijn er zo veel van.’

heeft haar positie in de loop van de tijd versterkt met gewenste gedragingen, structuren en formulieren.

POLARISATIE

Het is een vraagstuk waar gemeenten in een tijd van polarisatie steeds vaker mee worden geconfronteerd. Op een speelse en razendsnelle manier nam Kramer de burgemeesters, wethouders en raads leden bij de hand in een verbale reis langs botsende normen en belangen en conflicterende culturen. Ze schroomde niet daarbij het publiek een spiegel voor te houden: ‘Willen we de mensen die net een beetje anders zijn dan wij, dan moeten we meer ons best doen.’ En de genen die aan de macht zijn, en daarmee per definitie bij de dominante cultuur horen, zullen andere culturen tegemoet moeten komen. Dat zal moeilijk zijn, zei Kramer, want de dominante cultuur

LEF

Het vraagt ‘lef’ om echt te luisteren naar mensen met andere meningen, zei ze. ‘Als we het verschil willen maken, hoe doen we dat dan met elkaar in die ene wereld waarin we leven?’ Kramer sloot af met een oproep aan de bestuurders om voor zichzelf na te gaan waar hun macht zit: ‘En hoe ga je die macht inzetten, voor je eigen carrière of voor het grote geheel? De volgende vraag is dan: wat wil jouw hart en wat ga je er vervolgens mee doen?’ Kramer liet de zaal enigszins in verwarring achter, door veel vragen te stellen maar daarbij niet de antwoorden te geven. Maar stof tot nadenken was er voldoende. (LM) ←

29-6-2022 17:28:22

Kijk voor meer nieuws op vngnieuws.nl

Hernieuwde afspraken klimaat en energie De gemeenten hebben tijdens de ALV ingestemd met de afspraken die de VNG heeft gemaakt over de uitvoering van het Klimaatakkoord met het rijk, IPO en Unie van Waterschappen. Voor de VNG blijven de drie randvoorwaarden overeind om invulling te kunnen geven aan het Klimaatakkoord. Gemeenten moeten de lasten vergoed krijgen, moeten beschikken over de juiste bevoegdheden en de energietransitie is haalbaar en betaalbaar voor de samenleving. Een aanvullende randvoorwaarde is dat overheden ‘schouder aan schouder’ gezamenlijk werken aan de klimaatopgave. De overeengekomen tekst van de bestuurlijke afspraken bestendigt het Klimaatakkoord. Gemeenten onderschrijven nogmaals de doelstelling van 49 procent CO2-reductie in 2030, maar verbinden zich niet aan de verhoogde kabinetsambities. Die zijn namelijk niet in samenspraak met gemeenten overeengekomen en de doelstelling van 49 procent is al zeer ambitieus.

Aan de drie randvoorwaarden wordt op dit moment voldaan. Het rijk komt nagenoeg volledig tegemoet aan het ROB-advies over de financiering van het Klimaatakkoord. Tot en met 2030 stelt het rijk ruim 5,6 miljard euro beschikbaar voor de uitvoering door van decentrale overheden. Mocht het nodig zijn, dan stelt het rijk aanvullende middelen beschikbaar.

voor de energietransitie voor gemeenten beschikbaar te stellen. In de aangenomen motie roept Zwijndrecht het VNG-bestuur op zich hard te maken voor een realistischer balans tussen kansspel, winkans en het capaciteitsbeslag voor gemeenten.

WARMTETRANSITIE Het rijk spant zich in om de Wet collectieve warmtevoorziening (Wcw) en de Wet gemeentelijke instrumen-

AANSLUITPROBLEMEN Veldhoven riep het VNG-bestuur op om de Tweede Kamer en kabinet te wijzen op het feit dat in steeds meer delen van het land ook problemen zijn met nieuwe aansluitingen voor afname van elektriciteit.

ten warmtetransitie (Wgiw) in 2024 in werking te laten treden. Het kabinet wil publieke marktordening opnemen in de Wcw. Dit geeft gemeenten de regierol die zij verlangen. Met de Wgiw krijgen gemeenten de aanwijsbevoegdheid om aardgaslevering door netbeheerders te beëindigen. Tijdens de ledenvergadering werden ook enkele klimaat- en energiemoties aangenomen. Zo kan Zwijndrecht zich niet vinden in de tenderregeling van het rijk om subsidiemogelijkheden

Terneuzen vroeg aandacht voor het personeelstekort rond de aanpak van de grote maatschappelijke opgaven en riep de VNG op zich in te spannen om gemeenten in staat te stellen voldoende capaciteit in te kunnen zetten voor de bemensing van deze projecten. De VNG beseft als geen ander de urgentie van dit brede maatschappelijk probleem en werkt aan alle kanten aan dit dossier. In de komende cao-besprekingen neemt de VNG het thema krapte op de arbeidsmarkt ook mee. (MM) ←

Snel straf bij lachgas

‘Pas Wmo-abonnementstarief over hele breedte aan’

De strafbaarstelling van lachgas moet eind 2022, maar uiterlijk begin volgend jaar in de Opiumwet zijn opgenomen.

Gemeenten vinden unaniem dat een eigen bijdrage in de Wmo niet alleen moet worden aangepast voor huishoudelijke hulp, maar ook voor hulpmiddelen en woningaanpassingen.

Een aangenomen motie van Heemstede, Bloemendaal en Zandvoort verzoekt de VNG de druk bij het ministerie van Justitie en Veiligheid op te voeren om dat te bereiken. De VNG wordt in de motie ook gevraagd om aan te dringen op een wettelijke mogelijkheid om lachgas legaal uit de roulatie te kunnen halen om overlast te stoppen. (PvdZ) ←

20-21 Congres moties.indd 21

Het was de gemeente Borsele opgevallen dat het kabinet het abonnementstarief van de Wmo wil aanpassen, maar alleen wat betreft de huishoudelijk hulp. Dat helpt gemeenten niet om terug te gaan naar de essentie van de wet: het bieden van ondersteuning en zorg aan de meest kwetsbaren in de samenleving.

21 MAGAZINE

2022

Volgens wethouder Marga van de Plasse (CDA) van Borsele is een veel bredere aanpassing van het abonnementstarief gewenst, zei ze op de ledenvergadering. ‘Als de Wmo-aanpassing zoals voorgesteld in het regeerakkoord alleen de h uishoudelijke hulp betreft, zullen gemeenten nog altijd worden geconfronteerd met grote tekorten,’ waarschuwde ze. De VNG zag de motie als een steun voor haar – tot nu toe vergeefse – lobby voor een eerlijker, inkomensafhankelijke eigen bijdrage voor de aanpassing van woningen en voor hulpmiddelen. (LM) ←

29-6-2022 17:45:35

IN BEELD

ACTIEPLAN STEMMEN MET EEN VISUELE BEPERKING Burgemeester Astrid Nienhuis van Heemstede poseert trots met VNG-voorzitter Jan van Z anen. De oproep van Heemstede om te bevorderen dat er in het Actieplan Toegankelijk Stemmen meer aandacht komt voor mensen met een visuele beperking, werd met 99,23 procent van de stemmen aangenomen.

22-23 In beeld.indd 22

29-6-2022 17:28:52

BEELD: CORNÉ HOUWAARD

22-23 In beeld.indd 23

29-6-2022 17:28:55

VNG JAARCONGRES

Versnelde woningbouw niet vanzelfsprekend De samenwerkende gemeenten in de regio’s zijn als eerste aan zet. Daar worden de plannen voor woningbouw en herstructurering ontwikkeld.

24 MAGAZINE

2022

Dat stelde de VNG tijdens de ledenvergadering. Er is waardering voor de ambitie in de Nationale Woon- en Bouwagenda en het Programma woningbouw om de woningbouw te versnellen. Wel is de regievraag een belangrijke kwestie. De VNG vraagt zich af of de sturing niet te veel top-down wordt en of de provincie niet een te zware rol krijgt. De regie ligt in eerste instantie bij de samenwerkende gemeenten in de regio. Daarnaast vraagt de VNG aandacht voor de uitvoeringskracht bij gemeenten, voor woningkwaliteit, voor te hoge eisen aan cofinanciering door de gemeente bij de verlening van rijkssubsidies, en voor de

VNG-congres 2023 in Groningen Het VNG Jaarcongres vindt volgend jaar plaats in de gemeente Groningen. Dat is bekendgemaakt aan het einde van de ALV in Hoorn. Burgemeester Koen Schuiling van Groningen wil ‘niet alleen laten zien wat de stad in huis heeft, maar ook de regio gaan betrekken’. Schuiling: ‘De m etropoolregio Groningen is koploper in een aantal grote transities en dat zetten we graag voor onze collega’s in de etalage. Voor onze regio is dit c ongres een unieke kans om alle beslissers in het openbaar bestuur mee te nemen in de kansen en opgaves waar we voor staan.’ (RvdD) ←

24-25 Congres moties.indd 24

noodzaak van verbetering van het wettelijk instrumentarium. De VNG onderschrijft de doelstelling om ernaar te streven dat elke gemeente beschikt over 30 procent sociale huurwoningen. Uit het Programma Betaalbaar Wonen blijkt dat die doelstelling niet gehaald dreigt te worden. Het streven is dat woningcorporaties weliswaar 250.000 nieuwe sociale huurwoningen bouwen, maar doordat er ook woningen worden gesloopt, geliberaliseerd en verkocht komen er per saldo veel minder sociale huurwoningen bij dan nodig is om dit doel te halen. De VNG vindt het niet wenselijk dat er zo weinig sociale huurwoningen bijkomen en is hierover nog in gesprek met de minister. Daarnaast maakt de VNG zich grote zorgen over de tekortschietende financiële bijdragen vanuit het rijk, ook omdat het rijk 1,6 miljard euro uit het gemeente-

fonds haalt ten behoeve van de woningbouw. Met het financiële perspectief dat gemeenten nu hebben, komt een voortvarende uitwerking en uitvoering van de ambitieuze plannen door gemeenten niet goed van de grond. Dat geldt nu al, en speelt in versterkte mate voor de periode vanaf 2026. Sluis diende namens de Zeeuwse gemeenten een motie in die het rijk oproept alle beperkende randvoorwaarden die woningbouw in de weg staan weg te nemen. Zo hoort de randvoorwaarde voor infrastructuur voor woningbouw beter geregeld te zijn. Daarnaast gaat het om sturing op betaalbare en kwalitatief goede woningen, het oplossen van de stikstofproblematiek, het verbeteren van de personele capaciteit bij gemeenten, het bekostigen van de onrendabele top bekostigen en inzet op de verbetering van de bestaande voorraad. (MM) ←

Akkoord met Kadernota en voorstellen Fonds GGU Gemeenten stemmen in met de manier waarop de VNG hen steunt bij het realiseren van hun maatschappelijke opgaven zoals die zijn uitgewerkt in de VNG Kadernota 2023. Gemeenten krijgen dagelijks te maken met gebeurtenissen met grote impact. De coronacrisis en de opvang en huisvesting van vluchtelingen zijn recente voorbeelden. Het vergt veerkracht van gemeenten om daarbij daadkrachtig te handelen. De VNG wil gemeenten ondersteunen bij het versterken van die veerkracht. De Kadernota schetst ook de financiële kaders die de VNG hanteert voor haar begroting 2023. Die begroting kent drie kerncomponenten: contributie, subsidie en het Fonds Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering (GGU). De VNG financiert haar activiteiten voornamelijk uit deze inkomensstromen. De contributie voor 2023 wordt geïndexeerd op basis van CPB-cijfers, aangevuld met 1 procent ingroei. Dat leidt tot een verhoging van de contributie voor 2023 met 4,4 procent. (PvdZ) ←

29-6-2022 17:33:34

Meer aandacht voor digitale veiligheid Om de digitale weerbaarheid van inwoners en de gemeenten zelf te versterken, is structurele aandacht en financiering nodig om een ‘preventieve en repressieve’ aanpak van digitale onveiligheid op lokaal niveau van de grond te krijgen.

Iris Meerts. (Beeld: Corné Houwaard)

De zestien gemeenten met een zogeheten ‘cyberburgemeester’ dienden tijdens de ledenvergadering in Hoorn samen een motie in waarin de VNG werd opgeroepen hierover zo snel mogelijk met het ministerie van BZK in gesprek te gaan. Volgens Iris Meerts, burgemeester van Wijk bij Duurstede en voorzitter van de cyberburgemeesters, zitten gemeenten nu vooral nog aan de ‘achterkant’ als het gaat om digitale veiligheid. ‘We willen naar de voorkant, pas dan kan sprake zijn van preventie en de versterking van de weerbaarheid op lokaal niveau.’ Gemeenten moeten volgens de motie, die op unanieme steun kon rekenen, in ieder geval in staat worden gesteld de nationale Cyber Security Strategie te implementeren. De eerste stap is overigens al gezet, want namens de gemeenten zit Meerts inmiddels aan tafel bij de gesprekken over die strategie. (LM) ←

‘Duidelijkheid over financiering onderwijsroute’ Een voorstel voor een structurele financiering van de onderwijsroute voor statushouders is door de leden van de VNG omarmd. De gemeenten Almere en Tilburg riepen, mede namens 28 andere gemeenten, het VNG-bestuur op zich te blijven inzetten voor een betaalbaar en uitvoerbaar inburgeringsstelsel.

Bij de indieners van de motie overheerste de vrees dat door politieke druk bij de uitvoering van de Wet inburgering opnieuw de nadruk komt te liggen op controle, resultaten en verantwoording in plaats van op de kansen voor de inburgeraar. Er is volgens Almere en Tilburg nog altijd geen financiële zekerheid voor gemeenten ten aanzien van de zogeheten onderwijsroute. Het rijk moet, stellen de gemeenten, daarom zijn verantwoordelijkheid nemen om samen met gemeenten de knelpunten aan te p akken. Het bestuur van de VNG zag de motie als een steun in de rug voor de bestaande inzet bij de onderhandelingen met het rijk. (LM) ←

24-25 Congres moties.indd 25

MAGAZINE

2022

Burgemeesters Frits Naafs (Utrechtse Heuvelrug) en Theo Weterings (Tilburg). (Beeld: Corné Houwaard)

Waakzaamheid bij overdracht bevoegdheden crisisbeheersing Bij het opstellen van nieuwe wetgeving over crisisbeheersing moet het kabinet zeer terughoudend omgaan met het verschuiven van bevoegdheden en het creëren van een extra bestuurslaag. Ook moet het kabinet terughoudend zijn bij het neerleggen van landelijke opgaven bij de veiligheidsregio’s. Een motie van Utrechtse Heuvelrug, namens alle gemeenten van de veiligheidsregio Utrecht, met het verzoek aan de VNG om daarover in gesprek te gaan met het kabinet, werd aangenomen. De motie verwijst onder meer naar het rapport van de evaluatiecommissie Wet veiligheidsregio’s, dat stelt dat de lokale en regionale gezagsrol van de burgemeester en voorzitter van de veiligheidsregio ongewijzigd moet blijven. (PvdZ) ←

29-6-2022 17:33:36

ACTUEEL

Coalitieakkoorden: crises overheersen overstijgt de schaal van onze gemeente en raakt de regio’, schrijft bijvoorbeeld de nieuwe coalitie in Het Hogeland.

Onzekerheden kenmerken de nieuwe bestuursperiode. Crises rondom corona, wonen, energie, klimaat en stikstof zorgen voor veel onduidelijkheid bij de nieu we coalities, net als de oorlog in Oekraïne. Dat blijkt uit een eerste scan van ruim honderd college akkoorden.

26 MAGAZINE

2022

FINANCIEEL

Platform31 bekeek in opdracht van de VNG 116 coalitieakkoorden die eind mei gesloten waren; een diepgaandere analyse op basis van een groter aantal wordt in september verwacht. Uit de eer ste verkenning valt op dat veel gemeen ten zien dat er ‘veel tegelijkertijd op hen afkomt’, aldus Platform31. Van gemeen ten wordt onder meer verwacht dat ze een bijdrage leveren aan grote landelijke opgaven en crises. ‘Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, zijn de meeste ge meenten zich ervan bewust dat regionale samenwerking en een integrale aanpak essentieel zijn’, constateren de onderzoe kers. In de coalitieakkoorden wordt daar ‘voorzichtig op voorgesorteerd’. TURBULENT

De analyse geeft een beeld van de problematiek waar gemeenten mee te maken hebben en hoe de aandacht wordt verlegd naar nieuwe vraagstukken. ‘Dat de afgelopen jaren turbulent geweest zijn, wordt weerspiegeld door het feit dat in de 116 coalitieakkoorden in allerlei toonaarden het woord “crisis” wordt gebruikt,’ schrijven de onderzoekers. Het woord ‘coronacrisis’ wordt 73 keer aangehaald. Daarnaast worden de woorden ‘wooncrisis’, ‘energiecrisis’, ‘klimaatcrisis’ en ‘stikstofcrisis’ vaak genoemd. ‘Deze crisisbeleving is een duidelijk verschil met de coalitie akkoorden van vier jaar geleden’, aldus Platform31. Stikstof kwam vier

26 ZAP_coalitieakkoorden.indd 26

jaar geleden zes keer aan de orde in alle 337 akkoorden, en wordt nu al 70 keer genoemd in 116 akkoorden. Een ander prominent en actueel vraagstuk in de akkoorden is het herstel van het vertrouwen in de overheid en het tegengaan van polarisatie. REGIONALE SAMENWERKING

Voor de aanpak van het leeuwendeel van deze crises en opgaven kijken de nieuwe coalities naar de regio. Het gaat dan met name om de opgaven in het ruimtelijk domein: stikstof, woningbouw, klimaat en energie. ‘Een belangrijk deel van de ontwikkelingen in de komende jaren

Daarnaast overheerst de onzekerheid over de gemeentelijke financiën in de coalitieakkoorden. De herverdeling van het gemeentefonds leidt ertoe dat sommige gemeenten er financieel op achteruitgaan, andere gaan er juist op vooruit. Opmerkelijk is dat met name in de coalitieakkoorden van die laatste groep verwezen wordt naar het gemeentefonds. De financiële onzekerheid voor 2026 en verder zorgt voor twijfels: het rijk heeft weliswaar extra geld beschikbaar gesteld, maar alleen tot en met 2025. Gemeenten moeten echter ook al 2026 – het laatste jaar tot de volgende verkiezin gen – financieel gedekt hebben. Dat leidt tot vragen in meerdere coalitieakkoorden – en tot bezuinigingen. Dan zijn er nog de groeiende kosten van de jeugdzorg. In veel gemeenten wordt meer geld aan de jeugdzorg uitgegeven dan door het rijk is begroot. Zo consta teert de nieuwe coalitie in Stede Broec dat ‘als gevolg van de jeugdzorgtekorten het onderhoud in de buitenruimte de afgelopen periode is teruggebracht naar een lager onderhoudsniveau’. Ander heet hangijzer: wonen. Sommige coalities spreken dus van een ‘woon crisis’. Een belangrijke prioriteit voor de colleges, fors meer dan vier jaar geleden, is het bouwen voor specifieke doel groepen, en dan met name voor starters, maar ook voor ouderen, mensen met een laag inkomen en statushouders. Waar de afgelopen tijd veel aandacht is geweest voor het binnenstedelijk bouwen, is voor meerdere gemeenten bouwen buiten de bebouwde kom niet langer taboe. (RvdD) ←

28-6-2022 19:08:08

ACTUEEL

Download voor meer nieuws de VNG Nieuwsapp

Vrouwelijke burgemeesters

Beste Thorbeckeprofessor, WETHOUDERS STAPPEN OP OMDAT HUN BELEID HEEFT GEFAALD. ALS DIEZELFDE WETHOUDERS EEN PAAR WEKEN LATER WEER TERUGKEREN, NA VERKIEZINGEN EN IN EEN NIEUW COLLEGE, GELDT DAT TOCH

Eeuwenlang was het ondenkbaar: een vrouw als burgemeester.

NOG STEEDS? KUNNEN ZIJ DAN WEL TERUG-

Inmiddels is dat anders, maar daar was wel wat doorzettingsvermogen voor nodig, signaleert oudburgemeester Annemarie Jorritsma in het voorwoord van een boek over de tien eerste vrouwelijke burgemeesters. De bundel bevat portretten van tien vrouwelijke burgemeesters, beginnend met Truus Smulders-Beliën, die van 1946 tot 1966 burgemeester was van Oost-, West- en Middelbeers. Een speciale uitgebreide editie bevat interviews met een aantal nu zittende vrouwelijke burgemeesters. Zo vertelt Joan de Zwart, sinds 2008 burgemeester van Blaricum, in een van de interviews over de onbewuste vooroordelen die er nog altijd zijn jegens vrouwelijke bestuurders. ‘Het bestuur is altijd een mannenwereld geweest en is dat overwegend nog steeds.’

MARCEL VAN VLIET, BODEGRAVEN

Klaas Tammes, De ambtsketen veroverd! De 10 eerste vrouwelijke burgemeesters in Nederland. Walburg Pers, € 29,99.

Neoliberalisme In het publieke debat is veel kritiek op het neoliberalisme. Maar wat is dat nou eigenlijk, en hoe heeft het zich in Nederland genesteld? Historicus Bram Mellink en socioloog Merijn Oudenampsen geven het neoliberalisme in hun recent verschenen boek een plaats in de Nederlandse geschiedenis. Ze volgen politici, ambtenaren en wetenschappers die na de Tweede Wereldoorlog het marktdenken omhelsden en plaatsen de stroming in het hart van de Nederlandse politiek.

KOMEN?

Geachte heer Van Vliet, Juridisch is er geen norm die zich tegen draaideurbenoemingen verzet. De wet regelt alleen dat wethouders die hun ontslag schriftelijk indienen, maximaal een maand later het pand moeten hebben verlaten. Maar de raad is verder vrij te beslissen wie hij als nieuwe wethouders wil. Een wethouder die om politieke redenen ontslag neemt, is ook niet juridisch ergens ‘schuldig’ aan.

27 MAGAZINE

2022

Aftreden om politieke redenen is een zaak van constitutionele symboliek: verantwoordelijkheid wordt persoonlijk. Draaideurbenoemingen zijn in het algemeen niet bevorderlijk voor de geloofwaardigheid daarvan. Afgetreden wethouders die een onmiddellijke terugkeer overwegen, zullen daar dus een afweging in moeten maken. ←

Geerten Boogaard, Thorbeckehoogleraar Ook een vraag voor Geerten Boogaard? Mail naar: thorbeckehoogleraar@ vngmagazine.nl.

Bram Mellink en Merijn Oudenampsen, Neoliberalisme. Een Nederlandse geschiedenis. Boom uitgevers, € 29,90.

27 ZAP_Thorbecke_Net uit.indd 27

28-6-2022 19:09:26

TEKST: RUTGER VAN DEN DIKKENBERG

DIGITALE OVERHEID

Communiceren als

Coolblue 28 MAGAZINE

2022

INWONERS EN BEDRIJVEN KRIJGEN HET RECHT OM DIGITAAL ZAKEN TE DOEN MET DE OVERHEID, EN DE VEILIGHEIDSEISEN GAAN OMHOOG. DE DIGITALE DIENSTVERLENING DOOR GEMEENTEN NEEMT DAARMEE EEN GROTE VLUCHT, MET BOL.COM EN COOLBLUE ALS GROTE VOORBEELDEN. MAAR ER MOET NOG VEEL GEBEUREN.

nline een paspoort aanvragen of zaken regelen rondom vergunningen of uitkeringen, het kán al bij veel gemeenten. Maar nog niet overal, en zeker niet voor alle aanvragen die je als inwoner of ondernemer kunt doen bij de gemeente. Vanaf volgend jaar krijgt iedereen op basis van de nieuwe Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer (Wmebv) het recht om digitaal te communiceren met de overheid voor álle bestuursrechtelijke aanvragen. Het wetsvoorstel is nog in behandeling bij de Eerste Kamer, maar in Groningen zijn ze al bezig met de voorbereiding op de stelselwijziging. Dat moet ook wel, zegt adviseur burgerzaken Roxane Bansema van de gemeente. Zij is betrokken is bij de uitvoering van de aankomende wet. Voor maar liefst vierhonderd producten moeten de processen gedigitaliseerd worden, van het aanvragen van een paspoort of een rijbewijs en het doorgeven van een geboorte of een verhuizing tot de aanvraag van een uitkering of een vergunning. De communicatie moet veilig en betrouwbaar zijn, en de wet vraagt zekerheden van gemeenten dat de digitale aanvraag ook daadwerkelijk ontvangen wordt. Het volstaat dus niet om louter een mailbox te openen die eens per maand wordt opgeschoond. Het webportaal MijnOverheid is ingericht om te communiceren met de inwoner, maar via die site en app kunnen gemeenten en andere overheidsinstanties alleen maar berichten zenden richting de inwoner. Die kan nog

28-30 LEESVERHAAL_Wet digitale overheid.indd 28

niets terugsturen. ‘Het nieuwe stelsel is de basis van de digitale dienstverlening’, zegt Bansema. ‘Maar in de wet is niet geregeld via welk kanaal dat kan.’ Het advies is om aan te sluiten bij MijnOverheid, maar dat is daar dus nog niet voldoende op ingericht. GESCHIKT KANAAL

De nieuwe wet schrijft ook niet voor hoe de digitale communicatie met inwoners moet verlopen; gemeenten zijn vrij om daar zelf een geschikt kanaal voor te kiezen. Groningen werkt daarom aan een MijnGroningen-omgeving waar de inwoners voor alle aanvragen één keer kunnen inloggen, zegt Bansema. ‘De ontwikkeling daarvan is complex en het kan nog wel een paar jaar duren voordat de omgeving volledig af is. Om op

28-6-2022 19:11:20

1 januari wel aan de wet te voldoen, hebben we voor alle producten webformulieren gebouwd. Die zijn betrouwbaar en gemakkelijk in gebruik.’ Bijkomend voordeel is dat de gemeente door de wet beter dan nu kan sturen via welk digitaal kanaal welke aanvragen moeten binnenkomen. ‘We hebben in Groningen een e-mailbox, een algemeen contact formulier op de website en dus de webformulieren. Het gevolg daarvan is dat de burger kanalen gebruikt die daarvoor niet bestemd zijn. Dan doen ze via het contactformulier een bijstandsaanvraag en komt de aanvraag niet goed aan. Straks kunnen we ze erop wijzen dat ze het goede formulier moeten gebruiken. Dat komt de dienstverlening ten goede.’ PROEFDRAAIEN

Groningen heeft veel ervaring met de voorbereiding op de aankomende wet. Bansema wordt regelmatig gebeld door collega’s met de vraag of ze kan helpen bij het inrichten ervan. En de gemeente deed mee aan pilots om op onderdelen proef te draaien met de nieuwe regels. Via de VNG-site heeft de gemeente daarnaast tools beschikbaar gesteld voor andere gemeenten. ‘We proberen er alles aan te doen om iedereen op weg te helpen. Maar het is een grote klus om in kaart te brengen waar processen zijn en hoe ze lopen. Hoe komen alle aanvragen binnen, waar moeten ze heen? Gemeenten moeten daarmee beginnen.’ De systemen zijn in Groningen zo ingericht dat formulieraanvragen ook bij de juiste afdeling terechtkomen en dat alleen medewerkers met de juiste bevoegdheden de veelal privacygevoelige gegevens in behandeling kunnen nemen, zonder dat er data lekken ontstaan.

28-30 LEESVERHAAL_Wet digitale overheid.indd 29

Een andere moeilijkheid die overbrugd moest worden, volgens Bansema: ‘Hoe zorg je ervoor dat de ingevulde gegevens ook op de juiste manier aan de inwoner worden teruggekoppeld?’ Stapsgewijs zullen de formulieren vanaf volgend jaar opgenomen worden in de MijnGroningen-omgeving, zegt Bansema. Voor de inwoners biedt de digitale communicatie grote voordelen. Een gang naar het stadhuis, dat alleen op kantoortijden geopend is, is niet meer nodig. ‘Dat kost best veel tijd. Straks kun je vanuit je luie stoel aanvragen indienen op een moment dat jij er tijd voor hebt, net als bij Bol.com en Coolblue.’

29 MAGAZINE

2022

ZORGPLICHT

Digitale communicatie met de gemeente wordt dus een recht, maar zeker geen plicht. Wie om welke reden dan ook per brief wil communiceren of naar de balie wil komen, mag dat gewoon blijven doen. De verwachting in Groningen is dat het leeuwendeel van de communicatie digitaal gaat. Op dossiers waar dat in Groningen nu al kan, zijn de selfservicepercentages met

‘Het kan nog wel een paar jaar duren voordat de omgeving volledig af is’ 28-6-2022 19:11:40

‘Idealiter zijn de inlogmiddelen als DigiD, Irma en Itsme sleutels die passen op hetzelfde slot’

30 MAGAZINE

2022

zo’n 80 procent ‘gigantisch hoog’, zegt Bansema. ‘Het aandeel brieven dat per post binnenkomt, is een stuk kleiner. Maar ze blijven wel komen. Dat willen we ook: een inclusieve dienstverlening betekent dat we deze mensen ook ondersteunen.’ Belangrijker nog is dat de overheid een wettelijke zorgplicht heeft voor de communicatie met de i nwoners. Bansema: ‘Gemeenten moeten p assende ondersteuning geven aan mensen die digitaal w illen communiceren, maar daar moeite mee hebben. En mensen ondersteunen die behoefte hebben aan p ersoonlijk contact. Het is mooi dat we nu de wettelijke basis hebben om aan inclusieve communicatie te doen.’ DIGID

Cruciaal voor die digitale communicatie is de veiligheid. Inwoners die digitaal zaken willen doen met de overheid, doen dat nu via DigiD, voor ondernemers is er eHerkenning. Die systemen werken, maar het kabinet wil meer. De Wet digitale overheid (Wdo) die dat moet regelen ligt, net als de Wmebv, nu bij de E erste Kamer. Dat wetsvoorstel bevat v erplichte standaarden voor elektronisch verkeer die de communicatie met de overheid veiliger en betrouwbaarder moeten maken. Zo wordt de inlogbeveiliging voor inwoners en ondernemers verder opgeschroefd. Ook moeten er meerdere inlogmiddelen beschikbaar zijn, waardoor de afhankelijkheid van DigiD en eHerkenning kleiner wordt. Zo blijft de overheid bereikbaar als de bestaande systemen uitvallen. Als de wet in werking treedt, moeten overheidsinstanties hun diensten indelen naar betrouwbaarheidsniveau: hoe gevoeliger de gegevens die inwoners en bedrijven moeten gebruiken, hoe strenger de eisen worden. Het rijk bepaalt welke inlogmiddelen toegelaten worden, en dat kunnen dus ook diensten van private bedrijven zijn. Gemeenten moeten die accepteren. Marco Robins is informatiemanager bij de gemeente Montferland en bezig met de voorbereiding op de Wdo. De invoering is kostbaar en ingewikkeld, zegt hij. ‘Wij

28-30 LEESVERHAAL_Wet digitale overheid.indd 30

hebben ongeveer 120 processen met een webformulier die we moeten aanpassen. We hebben nu drie manieren om in te loggen: via DigiD, via eHerkenning of handmatig, waarbij de inwoner zelf gegevens moet invullen. Dat kunnen er straks meer worden, bijvoorbeeld met tools als Irma of Itsme. Dat betekent dat we nogal wat moeten ombouwen op de site en ook die andere inlogmiddelen moeten toevoegen.’ Pijnpunt daarbij zit in de zogeheten ‘routeringsvoorziening’. Idealiter zijn de inlogmiddelen als DigiD, Irma en Itsme sleutels die passen op hetzelfde slot. Maar het is maar de vraag of dat kan, zegt Robins. ‘Als dat niet kan, moet ik heel veel losse één-op-één koppelingen leggen. Dat leidt tot extra beheerskosten.’ De wet is dus nog niet af. Het voorstel ligt bij de Eerste Kamer, net als de wijzigingswet die er op verzoek van de Eerste Kamer is gekomen en waarin de privacybepalingen zijn aangescherpt. Ook is veel lagere regelgeving nog niet af, onlangs nog ging een regeling over gebruikersvoorwaarden in consultatie. Het noopte de VNG om begin juni een brief naar de Tweede Kamer te sturen, waarin aandacht wordt gevraagd voor de uitvoering. De wet kan nog niet in samenhang worden getest, schreef de VNG, omdat nog niet alle lagere regelgeving beschikbaar is. Volgens de VNG hebben gemeenten behoefte aan meer duidelijkheid, onder meer over de kosten en de planning van de wetswijziging. WDO-PROOF

Voor Groningen zorgt de nieuwe Wdo nog voor een extra complicatie. De webformulieren die de gemeente nu heeft gebouwd, moeten straks ‘Wdoproof’ gemaakt worden, zegt Roxane Bansema. ‘Dat betekent dat we alle processen moeten upgraden naar een hoger betrouwbaarheidsniveau. Dat zorgt voor veel extra werk, omdat we alle formulieren weer langs moeten. Maar het mooie is dat we nu door de Wmebv al een goed overzicht hebben van alle producten en diensten. En met de komst van MijnGroningen kunnen we alles in één keer regelen.’ ←

28-6-2022 19:11:54

COLUMN

André Krouwel Oprichter Kieskompas Politicoloog Vrije Universiteit andre.krouwel@vu.nl @AndréKrouwel

ONEERLIJK

orona verdwijnt langzamerhand van de politieke a genda. Door de problemen in de vervoerssector, de stijgende energieprijzen en de hoge inflatie staan economische thema’s bovenaan de politieke agenda. In een onlangs uitgebrachte quickscan van 116 c oalitieakkoorden (zie ook pagina 26) van gemeenten in heel Nederland komt het woord crisis veelvuldig terug. Wat crises en economische tegenvallers kunnen doen, bleek in Almere waar een financiële tegenvaller van 34 miljoen bij de Floriade vorige week het ‘oude’ college liet omvallen. De veerkracht is bij veel gezinnen uiterst dun en schulden lopen op. Een VNG-commissie adviseerde recent ruimhartig om te gaan als g emeenten met schuldenverlichting. Immers, schulden zijn niet uitsluitend een fi nancieel probleem, ze hebben ook sterke sociale, psychologische en gezondheids effecten. In armoedegezinnen met een lager welzijn zie je ook vaker een slechtere gezondheid, te weinig geld voor gezond voedsel en sport. Kinderen uit deze gezinnen ervaren meer stress en hebben een grotere kans op onderwijsachterstand. Mensen zonder werk of werkenden in een kwetsbare arbeidsmarktpositie met voortdurende geldzorgen zijn eerder geneigd zich mentaal terug te trekken uit de samenleving, te radicaliseren, en weinig vertrouwen te hebben in de overheid omdat ze zich niet geholpen voelen. Te langzaam ingrijpen en te weinig ondersteuning van gezinnen leiden in de toekomst tot veel hogere kosten voor de gemeente en maatschappelijke schade. Tegelijkertijd zien we enorme winsten, ook bij bedrijven die coronasteun o ntvingen. Een samen leving kan echter niet bestaan als een flink deel van de bevolking het systeem ‘oneerlijk’ vindt. De afgelopen jaren waren er vele overheidsacties die het rechtsgevoel van de getroffen burgers hebben aangetast. Zelfs als inwoners een rechtszaak winnen tegen de overheid, poogt deze vaak de uitbetaling van compensatie te traineren. Vertrouwen in de overheid heeft hierdoor een flinke knauw gekregen. De grootste crisis is niet het coronavirus, de transportproblemen, de aanvoer van gas of de Oekraïense vluchtelingstroom. De grootste crisis is de ervaren oneerlijkheid in de samenleving. Burgers voelen dat inzet niet wordt beloond en dat zelfs met hard werken een normaal leven en een gewoon huis vrijwel onbereikbaar zijn geworden. Oneerlijkheid en stabiliteit gaan niet samen. ←

31 MAGAZINE

2022

DE GROOTSTE CRISIS IS DE ERVAREN ONGELIJKHEID

31 COLUMN_Andre Krouwel.indd 31

28-6-2022 19:13:48

BETOOG

MARCELLE HENDRICKX

Maak plaats voor vrouwen op de ‘apenrots’

Het aandeel vrouwelijke wethouders in de nieuwe colleges valt wat tegen. Dat moet anders, zegt voorzitter Marcelle Hendrickx van de Wethouders vereniging: het is tijd voor meer vrouwen in de politiek.

MAGAZINE

2022

ls vrouwelijke wethouder en voorzitter van de Wethoudersvereniging volg ik de vorming van nieuwe colleges op de voet. De tussenstand valt helaas tegen. In colleges waar eerder mannen én vrouwen in zaten, zitten nu weer alleen (over het algemeen witte) mannen in. Ook lijkt de groei van het aantal vrouwelijke wethouders te stagneren. En de diversiteit qua culturele achtergrond lijkt ook niet sterk toegenomen. De afgelopen tijd werd dit volop in de media behandeld. De voor de hand liggende vraag is: hoe komt dit? Vanuit de Wethoudersvereniging zien we in onderzoeken dat vrouwen zich niet altijd welkom voelen in de omgeving waar zij als wethouder in terechtkomen. De

We zien ook in onderzoek dat vrouwen korter wethouder zijn dan mannen

32-33 BETOOG.indd 32

omgeving wordt regelmatig getypeerd als ‘apenrots’ en ‘mannenbolwerk’. We zien ook in onderzoek dat vrouwen korter wethouder zijn dan mannen. Dat is dan ook waarom wij pleiten voor instroom én behoud van vrouwelijke wethouders en wethouders met een diverse culturele achtergrond. Voor behoud is het noodzakelijk dat men zich welkom voelt. Nog te vaak hoor ik dat dat niet zo is. Dat moet echt anders! AFSPIEGELING SAMENLEVING

Eenzijdige teams zijn minder succesvol dan gemengde teams én het is heel belangrijk dat ook de lokale politiek een afspiegeling is van de samenleving. Ik realiseer me dat we niet alles tegelijk kunnen veranderen. Als Wethoudersvereniging zijn we in ieder geval een samenwerking gestart met ‘Meer vrouwen in de politiek’. We willen ons, met hulp van het ministerie van BZK en in samenwerking met politieke partijen, gaan richten op: • De instroom van meer vrouwelijke wethouders: ons onderzoek laat zien dat vele potentiële vrouwelijke wethouders hun hand niet opsteken voor de rol en twijfelen of zij het wel kunnen. Daar willen we verandering in brengen, bijvoorbeeld met oriëntatiebijeenkomsten, meeloopdagen met een vrouwelijke wethouder en tips en tricks voor

28-6-2022 19:17:24

Schrijf ook een betoog voor VNG Magazine: redactie@vngmagazine.nl

Beeld: gemeente Tilburg

33 MAGAZINE

2022

rouwen die hun hand op willen steken. Maar we v gaan ook het gesprek met politieke partijen aan over hoe deze diversiteit ambitie een prominentere plek op de formatietafel kan krijgen. • Het behouden van vrouwen die al wethouder zijn: dit gaan we doen door een netwerk van vrouwelijke wethouders te bouwen met onder andere intervisiegroepen en andere bijeenkomsten. Daarnaast w illen we bijeenkomsten organiseren met wethouders, burgemeesters en secretarissen over de vraag waarom de omgeving nu niet altijd als verwelkomend ervaren wordt door vrouwen. Immers, we maken die inclusieve omgeving met mannen én vrouwen samen en niet alleen met wethouders maar met het hele lokale bestuur. • Het onderzoeksprogramma: waarom vrouwen enerzijds uiteindelijk besluiten geen wethouder te worden en anderzijds waarom ze eerder besluiten te stoppen dan mannen. Daarnaast zullen we dit jaar ook beginnen met een onderzoek naar ‘de glazen klif’ voor vrouwelijke wethouders, over de theorie dat er pas ruimte gemaakt wordt voor een vrouw als de taak welhaast onmogelijk en gedoemd te mislukken is. • Rolmodellen: werken aan de bekendheid en aantrekkelijkheid van het wethouderschap voor

32-33 BETOOG.indd 33

Het beeld bij de wethouder is nu nog te vaak eenzijdig een man van middelbare leeftijd vrouwen door rolmodellen neer te zetten. Het beeld bij de wethouder is nu nog te vaak eenzijdig een man van middelbare leeftijd. Wat mij betreft verbreden we dit programma zo snel mogelijk naar acties die ook de bredere diversiteit ambitie in zich hebben. Oproep aan iedereen die dit artikel leest, zich herkent in het bovenstaande en twijfelt of het wethouderschap iets voor haar of hem is: neem contact op met de Wethoudersvereniging. Loop mee met een wethouder, maak kennis met ons mooie ambt en steek je hand op. ← Marcelle Hendrickx is voorzitter van de Wethouders vereniging en wethouder in Tilburg.

28-6-2022 19:18:00

PERSONALIA GEMEENTEN

OVERSTAP

34 MAGAZINE

2022

Faouzi Achbar Voor het eerst levert de politieke partij Denk wethouders. Raadslid en onderwijsman Faouzi Achbar is één van de twee Denk’ers in het nieuwe Rotterdamse college.

Vanwaar deze overstap? ‘Bij de verkiezingscam-

pagne was ik lijsttrekker. Ik heb steeds geroepen dat we als partij in staat zijn bestuurlijke verantwoordelijkheid te dragen. Denk is als partij gegroeid de afgelopen jaren, zeker in Rotterdam. Dat heeft er nu voor gezorgd dat we in het college zitten. De coalitie met VVD, D66 en zeker Leefbaar Rotterdam is op het eerste gezicht opvallend, maar als je kijkt naar de inhoud zie je dat de achterbannen van Leefbaar en Denk in dezelfde wijken wonen en met dezelfde problemen te maken hebben. De klachten die Leefbaar krijgt, zijn exact dezelfde die wij krijgen: over de vuilcontainers en dat mensen geen betaalbare woningen meer kunnen vinden. Ik ga nu zelf het college in, om verantwoordelijkheid te nemen. De plicht roept.’

Wat gaat u doen?

‘Ik heb welzijn, samenleven, sport en digitale inclusie in mijn portefeuille, vier belangrijke dossiers die goed samenvallen en die ook voor Denk belangrijk zijn. Anti-discriminatie en armoedebestrijding zijn voor ons belangrijke onderwerpen, dat zien we terug in het coalitieakkoord. We w illen dat elke Rotterdammer mee kan doen, en dat onze inwoners niet naast elkaar leven. Daar hoop ik een bijdrage aan te leveren.’

Wat gaat u missen?

‘Ik was naast mijn raadslidmaatschap teamleider op een school voor voortgezet algemeen volwassenenonderwijs, hier in Rotterdam. Een prachtige organisatie die veel jongeren die het niet hebben gered op een reguliere school een tweede kans geeft. Ik heb daar veel geleerd, met name dat je echt mensen nodig hebt om iemand een tweede kans te geven. Een leerling die bij ons binnenkomt, redt het niet door hem alleen maar in een lokaal te zetten, daar is meer voor nodig.’ (RvdD) ←

34-36 PERSONALIA.indd 34

Bram van Hemmen (CDA) start op 1 juli als waar nemend burgemeester van Midden-Delfland. Hij is de tijdelijke opvolger van partijgenoot Arnoud Rodenburg, die op die dag vertrekt nadat hij acht tien jaar (drie termijnen) in functie is geweest. Van Hemmen was eerder van 2012 tot 2020 burgemeester van Sliedrecht. Aansluitend was hij tot dit voorjaar burgemeester van Hoek sche Waard. In maart legde hij zijn functie neer na een ‘moeizame relatie met een aantal functionarissen’. Later die maand was hij tien uur waarnemend burgemeester van Hille gom. Burgemeester Arie van Erk kon die dag om persoonlijke redenen niet bij de beëdiging zijn van de nieuwe raadsleden. Gemeentesecretaris Karen Coesmans van West Betuwe is per 1 juni over gestapt naar consultancy bureau Geerts & Partners. Ze werkte sinds de oprich ting van de fusiegemeente per 1 januari 2019 als ge meentesecretaris. Daarvoor was ze directeur en loco-ge meentesecretaris in Gooise Meren. Eerder bekleedde ze functies bij de gemeenten Bunnik en Woerden. Arjan Heiner is op 21 juni benoemd als gemeentese cretaris van de gemeente Purmerend. Hij werkt al ruim veertien jaar voor deze gemeente; de laatste twee jaar was hij directeur Maat schappelijk Domein. Sinds een halfjaar is hij daarnaast

28-6-2022 19:29:35

redactie@vngmagazine.nl

ook waarnemend directeur Ruimtelijk Domein. Daarvoor was hij directeur Bedrijfsvoering en Diensten. Heijer is de opvolger van Gerda Blom, die op 1 januari overstapte naar de gemeente Zaanstad. Sindsdien is Hermi Welage interim-gemeentesecretaris. Heiner begint in zijn nieuwe functie zodra er een opvolger is voor zijn huidige functie. John Heesen is op 15 juni benoemd als gemeentesecretaris van SittardGeleen. Hij volgt Gert-Jan Kusters op, die sinds 1 januari van dit jaar gemeentesecretaris in Maastricht is. Sindsdien vervulde Heesen de functie al op interimbasis. Heesen begon in 1998 bij de toenmalige gemeente Geleen als controller. Sinds de fusie van die gemeente met Sittard en Born, in 2001, bekleedde hij diverse leidinggevende functies. Hij was tot 1 januari directeur Omgeving. Gemeentesecretaris Ron Suanet van Castricum is op 16 juni benoemd als wethouder in Heemskerk. Suanet was gemeentesecretaris sinds januari 2016, en in die hoedanigheid ook algemeen directeur van de werkorganisatie BUCH, waarin Bergen (NH), Uitgeest, Castricum en Heiloo samenwerken. Heemskerk is voor hem niet volledig onbekend: hij werkte er in 2015 al kort als coördinator planning en control. Daarna was hij negen jaar ﬁnancieel adviseur bij een commercieel adviesbureau.

34-36 PERSONALIA.indd 35

Gemeentesecretaris Frank Halsema van Stichtse Vecht is op 17 juni door het college per direct vrijgesteld van zijn werkzaamheden. Volgens het college is er sprake van een ‘verschil van inzicht over de koers van de organisatie’, blijkt uit een brief van het college aan de raad. Halsema werkte sinds september 2019 als gemeentesecretaris in Stichtse Vecht, de eerste anderhalf jaar als waarnemer en sinds 1 maart 2021 had hij een vaste aanstelling. Voor hij naar Stichtse Vecht kwam, was hij directeur Financiën bij de gemeente Utrecht en bekleedde hij diverse managementfuncties bij de overheid. Zijn functie wordt voorlopig waargenomen door loco-gemeentesecretaris Martin Rommers. Gemeentesecretaris Jan-Paul Woudstra van Pijnacker-Nootdorp gaat per 1 september na ruim twintig jaar met pensioen. Voordat Woudstra in 2002 naar Pijnacker-Nootdorp kwam, was hij gemeentesecretaris in Voorburg en in Liesveld. Eerder vervulde hij diverse functies in Rosmalen, Gouda, Purmerend en Maassluis. Wouter Keijzers begint op 1 september als gemeentesecretaris in Vught. Hij werkt nu nog als afdelingshoofd ruimte, economie en werk in Waalwijk. Keijzers volgt in Vught Harry de Visch Eybergen op, die in maart met sabbatical ging na achttien jaar bij de gemeente te hebben gewerkt. De Visch Eybergen begon in april 2004 als grif-

Ingezonden mededeling

Neem de regie over uw eigen loopbaan Om welk vakgebied het ook gaat: als geen ander weten we hoe complex de inhoud van beleid en weten regelgeving kan zijn. Kies daarom voor onze verdiepende masterclasses of leergangen voor heldere en praktische handvatten en vaardigheden. Ons aanbod Online Leermodule: Klantreizen 2022 start 8 september en 13 oktober

35 MAGAZINE

2022

Masterclass: De kunst van het voorzitten zonder hamer 8 september, 23 september en 7 oktober VNG Leergang: Urban Communication start 13 september Online bijscholingstraining: Omgevingsveiligheid in de Vergunningverlening 14 september Training: de BAG de baas (3-daagse training) 22 september, 4 oktober en 13 oktober Dag van de stad 29 september Online training: Omgevingsveiligheid VTH-breed 13 oktober VNG Juridische 2-daagse 3 en 4 oktober Voor de Jeugd Dag (save the date) 7 november Ons hele aanbod vindt u op vngconnect.nl

28-6-2022 19:29:39

fier, bekleedde daarna kort twee managementfuncties en startte in 2014 als gemeentesecretaris.

Limburg in Roermond. Schrier werkte sinds 2000 bij Nederweert en werd in 2008 raadsgriffier.

Els Boers is half juni gestart als interim-griffier in Winterswijk. Ze is de tijdelijke opvolger van Maarten Hollander, die griffier in Borne werd. Boers was eerder vanaf december 2021 interim-griffier in de gemeente Oudewater. Daarvoor vervulde ze dezelfde functie onder meer in Montferland, Heumen, Duiven, Velsen, Leusden en Haaren.

Gerald Gnodde is benoemd tot nieuwe raadsgriffier van de gemeenteraad van Wageningen, waar hij medio augustus begint. Hij werkt nu nog bij de gemeente Lingewaard als teammanager sociaal beleid. Van augustus 2015 tot augustus 2019 was hij raadsgriffier in Uden. Eerder was hij een jaar plaatsvervangend griffier in Nijmegen en griffier in Druten. Ook werkte hij onder meer bij de gemeenten Doesburg, Overbetuwe en Zaltbommel. Gnodde volgt in Wageningen Ellen Speet op, die op 1 november met prepensioen gaat.

Raadsgriffier Esther Schrier vertrok op 1 juli bij de gemeente Nederweert. Ze startte op die datum als adviseur bestuursondersteuning bij waterschap

BURGEMEESTERSVACATURES Er kan gesolliciteerd worden naar het burgemeestersambt van de gemeente Drimmelen (circa 27.500 inwoners), vacant per 16 december 2022. Het salaris is € 8.792,89 bruto per maand. De profielschets kan worden opgevraagd via tel. 06-52794333/06-18303119 of door een mail te sturen naar burgemeestersaangelegenheden@brabant.nl. Sollicitaties vóór 7 juli sturen naar de CdK in de provincie Noord-Brabant. De burgemeestervacature van de gemeente Ermelo (circa 27.100 inwoners), vacant per 19 november 2020, is opengesteld. Het salaris is € 8.792,89 bruto per maand.

De profielschets is te vinden op bit.ly/vacature_Ermelo. Sollicitaties vóór 14 juli sturen naar de CdK in de provincie Gelderland. Solliciteren kan bij voorkeur via de hiervoor genoemde site. Belangstellenden kunnen solliciteren naar het burgemeestersambt van de gemeente Alphen-Chaam (circa 10.400 inwoners), vacant per 13 januari 2022. Het salaris bedraagt € 7.418,68 bruto per maand. De profielschets kan worden opgevraagd via burgemeestersaangelegenheden@brabant.nl of via tel. 06-52794333/06-18303119. Sollicitaties vóór 15 juli sturen naar de CdK in de provincie Noord-Brabant.

36 MAGAZINE

2022

34-36 PERSONALIA.indd 36

Ingezonden mededeling

28-6-2022 19:29:52

TEKST: RUTGER VAN DEN DIKKENBERG | BEELD: MARTINE SPRANGERS

RAAD & WERK

Arian de Groot RAAD PNL, LAARBEEK WERK HOVENIER ‘Vijftien jaar geleden begon ik mijn eigen hoveniersbedrijf. Ik werk het liefst rondom de kerk. We richten ons vooral op de mensen in Beek en Donk, dat onderdeel is van de gemeente Laarbeek. We willen onze klanten ontzorgen bij het onderhoud van hun tuinen, en ik ben graag onder de mensen. In Beek en Donk, waar ik ook woon, kent iedereen elkaar,

37 RAAD en WERK.indd 37

zeker als je zoals ik je kop boven het maaiveld uitsteekt. In het dorp weten ze dat ik in de politiek zit. Dan vragen ze me waarom ik niet wat leukers ga doen, maar ik vind het raadswerk juist heel belangrijk. Ik ben vooral raadslid voor de mensen uit het dorp en maak me hard voor bijvoorbeeld een goede school of voor de verenigingen hier.’

28-6-2022 19:34:42

TEKST: MARTEN MUSKEE

REGIOGEMEENTEN

Kernachtig

groot

38 MAGAZINE

2022

DE CLUB VAN SAMENWERKINGSVERBANDEN VAN GEMEENTEN ALS DE G40, G4, M50 EN P10 KENT EEN NIEUWE STER. DE R8 BEVAT GROTE GEMEENTEN DIE ZIJN ONTSTAAN UIT HERINDELINGEN MET VEEL KERNEN, STEDELIJKHEID, EEN GROOT OPPERVLAK EN LANDELIJK GEBIED. ZIJ HERPOSITIONEREN ZICH EN HEBBEN VEEL TE BIEDEN.

urgemeester Jannewietske de Vries van Súdwest-Fryslân is voorzitter van de R8. Zij nam het initiatief tot oprichting van de club van ‘kernachtige gemeenten van formaat’ zoals de acht zichzelf typeren. De R staat voor regiogemeenten, maar de bestuurders zelf spreken ook wel van de Rebellenclub. Zonder enige media-aandacht zijn Hoeksche Waard, Lansingerland, Land van Cuijk, Meierijstad, Nissewaard, Westerkwartier, Westland en SúdwestFryslân (met vier mogelijke nieuwe kandidaten in de komende jaren) met een pilotjaar van start gegaan. ‘De R8 heeft een officiële statuur. We zijn aan het werk, zonder dat bewust bekend te maken. Aan het eind van dit jaar kijken

38-41 LEESVERHAAL_Fusie gemeenten.indd 38

we hoe verder te gaan en weten we wat nodig is. We vinden het nu samen uit. We zijn geen exclusief gezelschap, maar zijn een open netwerk dat op zoek is naar verbinding en herkenning.’ VAN KLEINER NAAR GROOT

Door herindelingen ontstaan steeds meer meerkernige gemeenten. Die stellen qua oppervlakte en veel meer inwoners de publieke organisaties voor nieuwe vraagstukken. Van kleiner naar groot. De acht gemeenten vormen een buitencategorie qua omvang en bebouwing. SúdwestFryslân is met 908 vierkante kilometer zowel qua totaaloppervlakte (inclusief water) als landoppervlakte de grootste gemeente van Nederland. Getalsmatig zou een aantal van de R8-gemeenten bij de G40 kunnen thuishoren, zegt De Vries. Súdwest-Fryslân telt 90.000 inwo-

ners, Westland heeft 112.000 inwoners en Spijkenisse in de gemeente Nissewaard ‘geldt als behoorlijke stedelijke kern’. Het verschil zit hem echter in het aantal inwoners per vierkante kilometer. ‘Dat brengt andere opgaven met zich mee’, aldus de voorzitter. Het gaat ook om wijzigingen van bestemmingsplannen en hogere onderhoudskosten bij wegen en water. ‘De P10 komt ook niet in aanmerking, want de R8 kent ook stedelijke kernen. Het gaat om een combinatie van stedelijkheid en platteland met veel kernen, een groot oppervlak en veel inwoners.’ De R8 zoekt het in een eigen netwerk en neemt daarbij de herindeling als gemeenschappelijk vertrekpunt. ‘We zijn groot geworden. Hoe zorg je er dan voor dat je je opnieuw positioneert, zowel regionaal, provinciaal als landelijk en

27-6-2022 14:50:37

Kaart: gemeente Súdwest-Fryslân

De woningbouw, momenteel voor bijna iedere gemeente een uitdaging, is voor de R8 ook een complex vraagstuk. De vraag is hoe je in zo’n groot gebied kunt zorgen voor een schaal van woningbouw die past bij de gemeenschap. De Vries: ‘Je wilt vitale kernen behouden, dus moet je kleinschaliger gaan bouwen. Dat brengt veel extra kosten met zich mee. Bouwen in een uitgestrekt gebied met veel kernen vraagt om een andere aanpak dan bouwen in stedelijk gebied met een opgave op enkel een paar vierkante kilometer.’ FIJNMAZIG SYSTEEM

Europees? Daarom zoeken we elkaar op alle gemeentelijke niveaus op, dat werkt als een tierelier.’ GELIJKSOORTIGE GEMEENTEN

Toen De Vries drieënhalf jaar geleden als burgemeester in Súdwest-Fryslân begon, dacht ze na over wat deze gemeente typeert, waar deze bij hoort en welke netwerken er in gemeenteland zijn. ‘Ik zocht partners en legde de vraag neer bij VNG-directeur Leonard Geluk. Ook hij adviseerde me om gelijksoortige gemeenten bij elkaar te zetten.’ De R8 is dit jaar als pilot gestart om te onderzoeken wat precies de gemeenschappelijke opgaven zijn, en hoe zich te positioneren. De acht zijn blij dat de VNG dit type netwerken ondersteunt. ‘Je zoekt partners waar je stappen mee kunt zetten. Met deze acht gemeenten

38-41 LEESVERHAAL_Fusie gemeenten.indd 39

hebben we een mooi landelijk netwerk te pakken. En het is goed dat we ook in VNG-verband de verbinding zoeken en kijken naar de opgaven.’ De R8 ziet een eigenstandige opgave weggelegd, wil kennis en inspiratie met elkaar delen, en elkaar stimuleren om de volgende stappen te zetten in de positionering. ‘We brengen onze specifieke opgaven ook onder de aandacht van het rijk.’

Daarbij wil de gemeente ook de brede welvaart in stand houden. Uit recent onderzoek blijkt dat die in Súdwest- Fryslân hoog is. Volgens De Vries komt dat door het fijnmazige systeem aan voorzieningen. De vraag is wel hoe we dat voor de toekomst intact houden en hoe dat te combineren is met alle vraagstukken zoals de energie- en landbouwtransitie. ‘Het wordt een enorme opgave om alles te verduurzamen, voor goede verbindingen te zorgen en het openbaar vervoer betaalbaar te houden. Stedelijke uitdagingen kennen we ook, maar die zijn over veel meer kernen uitgesmeerd. In die zin zijn we als R8 echt anders, daarom is het goed dat we ons georganiseerd hebben. Het rijk zal in de rekenmodellen rekening met ons moeten houden.’ De voorzitter realiseert zich dat de andere R8-leden ook andere opgaven hebben. De acht regiogemeenten zijn onderling eveneens ongelijksoortig en zitten in verschillende fases. Land van Cuijk bijvoorbeeld bestaat pas per 1 januari van dit jaar, terwijl Súdwest-Fryslân inmiddels al tien jaar bestaat. Platform31 is ingehuurd om te helpen bij het vinden

39 MAGAZINE

2022

‘Je zoekt partners waar je stappen mee kunt zetten’ 27-6-2022 14:50:39

Ingezonden mededeling

Energielabel C voor je gebouw? Met LED kan het! Wereldwijd laten wetenschappelijke onderzoeken klimaatverandering zien. Ook in Nederland worden we steeds vaker geconfronteerd met de negatieve gevolgen ervan. De oplossing: verduurzaming en energiebesparing. Gelukkig weten de meeste gemeenten dat ze niet achter kunnen blijven. Het tij moet nu worden gekeerd!

Green Deal Nederland is volop bezig met verduurzamen en energie besparen. De Green Deal is het stappenplan van de Europese Unie om aan de hand van vijf pijlers (de renovatiegolf, duurzame energie, de circulaire economie, biodiversiteit en duurzame mobiliteit) als eerste continent vóór 2050 CO2-neutraal te worden.

De meeste gemeenten hebben zich uitgesproken om mee te werken aan de ambities van de Green Deal: 1. Een netto-uitstoot van broeikasgassen van nul tegen 2050. 2. Economische groei zonder uitputting van grondstoffen. 3. Geen mens of regio die aan zijn lot wordt overgelaten. Wat je niet gebruikt hoef je niet te besparen Verlichting kan hier flink aan bijdragen. Want wist jij dat verlichting voor de gebouwde omgeving zelfs verantwoordelijk is voor ongeveer 50 procent van het totale elektriciteitsverbruik van een stad? Je helpt al door LED te gebruiken in plaats van verouderde lampen. Zo bespaar je al enorm op energieverbruik. Parallel aan de Green Deal heeft Signify de Green Switch in het leven geroepen. In dit actieplan staan aanknopingspunten voor gemeenten om zelf bij te dragen aan de vijf pijlers van de Green Deal. Energielabel C Om het verduurzamen van kantoorruimten nog meer te stimuleren, is de Nederlandse overheid overgestapt op regelgeving. Bijvoorbeeld Energielabel C. Voor elk kantoorgebouw met een oppervlakte groter dan 100 vierkante meter is dit label vanaf

38-41 LEESVERHAAL_Fusie 40 VNG11 IM Signify ER.indd gemeenten.indd 5

januari 2023 verplicht. Voldoen ze

biedt ongekende besparings- en

niet de eisen, dan mogen ze niet meer als kantoor worden gebruikt. Hoe zit dat bij de kantoren in jouw

duurzaamheidsvoordelen; je kunt de verlichting altijd aanpassen aan je behoefte en medewerkers voelen

gemeente? Tevens worden vanaf 2023 fluorescentie lichtbronnen verboden. Hier ligt een mooie kans

zich beter, worden productiever en verzuimen minder. Interact Office is echt iets voor

om te verduurzamen. Waarom wachten tot de oude lampen stukgaan? Doe het nu!

gemeenten die hun kantoorgebouwen efficiënt willen benutten en zich willen richten op 2050, als de

Wat je makkelijk zelf kunt doen

ambities van de Green Deal gerealiseerd moeten zijn.

Alle begin is niet per se moeilijk: nú de gemeentelijke kantoren verledden

Wij zijn jouw partner

betekent al een enorme stap vooruit. Om je een beeld te geven: door alle lichtpunten in Nederlandse over-

Als marktleider in verlichting die al 130 jaar werk maakt van kwalitatiefhoogstaande Philips-ver-

heidsgebouwen te vervangen door LED, besparen we jaarlijks 60 kiloton CO2 en 25 miljoen euro.

lichtingsproducten voor binnen en buiten, helpen wij je graag met verduurzamen. Onze Account

Maak je verlichting slim Je kunt natuurlijk nog een stap verder gaan. Dat doe je door te kiezen

Scan de QR code

voor connected LED-verlichting. Met Interact Office maak je gemeentelijke kantoorgebouwen slim. Dat

Managers zetten de besparingsmogelijkheden graag voor je op een rij. voor meer informatie over ons Green Switch actieplan.

27-6-2022 15/06/2214:50:42 2:16 PM

van de gemeenschappelijke opgave en haalt daarvoor informatie in de omgeving van de gemeenten op. GELAAGDHEID

Gemeenten die net uit een herindeling komen, zijn gefocust om de boel op orde te krijgen. Het gaat dan bijvoorbeeld om het op peil houden van het voorzieningenniveau. De Vries stelt dat er toch echt meerdere jaren nodig zijn om zo’n transitie te maken. ‘Daar moet je met de hele organisatie doorheen.’ Vervolgens is het van belang om te leren schakelen op de verschillende niveaus, de ene keer dichtbij in de wijk, de andere keer in regioverband, landelijk of Europees als een robuuste gemeente. ‘Met die gelaagdheid word je een robuuste gemeente, zeker met een formaat als dat van de regiogemeenten.’ Súdwest-Fryslân is als langst bestaande regiogemeente in het voordeel en en wil de andere gemeenten graag ten dienste zijn. De gemeente werkt bijvoorbeeld al langer met het kernenbeleid om de verbinding met de mienskip – de onderlinge verbondenheid die wordt ingezet om de gemeenschap te beschermen – te behouden. Daarnaast kan deze gemeente andere iets leren over het functioneren van burgerparticipatie.

De Vries: ‘We staan er om bekend dat we onze contacten in de mienskip zo goed georganiseerd hebben.’ De Vries tekent daarbij aan dat haar gemeente niet het wiel heeft uitgevonden. Westerkwartier bijvoorbeeld deelt binnen de R8 informatie over hun aanpak qua analyseren van de financiën. Hoeksche Waard doet dat over opgavegestuurd werken. Andere R8-leden ontwikkelen beleid voor de landbouwtransitie. ‘Het gaat erom wat we onderling van elkaar kunnen leren. Dat zijn we op dit moment ook in een ambtelijke werkgroep aan het verkennen. Iedereen omarmt het initiatief, omdat we de herkenning bij elkaar bespeuren. We denken over dezelfde thema’s na en willen de sprong maken om ons als grotere gemeente te positioneren, regionaal en landelijk. We hebben als R8 veel te bieden.’ MOOIE STAPPEN

Dan gaat het onder meer over burgerbetrokkenheid waarmee Súdwest-Fryslân mooie stappen heeft gezet rond de energietransitie. Er is een burgerforum ingericht dat heeft geholpen om stappen te maken met energiecorporaties en windmolenparken. ‘Die ervaring wordt ook in Kamerstukken genoemd als voorbeeld om inwoners mee te nemen.’

Sneek

‘Je wilt vitale kernen behouden, dus moet je kleinschaliger gaan bouwen’ De Vries concludeert dat het ondanks de gemeentegrootte gelukt is de fijnmazigheid te behouden. ‘We staan nog steeds dicht bij de inwoners. Dat is het vakmanschap van dit type gemeente. We hebben een methode ontwikkeld om inwoners mee te nemen bij een ingewikkelde transitie.’ Súdwest-Fryslân kent een krachtige samenleving. Vanuit die kracht zijn veel energiecorporaties opgericht. ‘Die krijgen de ruimte om de transitie op hun schaal vorm te geven. Dat werkt hier erg goed. Geef ruimte en vertrouwen als gemeente, doe de voorinvestering die gaat renderen. Dat is iets wat het rijk van ons kan leren.’ De gemeente is momenteel bezig met een proeftuin om met aquathermie warmte uit oppervlaktewater te halen. Dit initiatief is in een klein dorp van onderop ontstaan. ‘Die dorpsbewoners zijn expert geworden op dat gebied. Geef die ruimte als overheid, dan komt het met het draagvlak wel goed. Bij de ontwikkeling van de omgevingsvisie met de inwoners kwam de suggestie naar voren om de global goals in te bedden. Dat leverde een landelijke prijs op als meest innovatieve gemeente. ‘Een mooi voorbeeld van klein beginnen, met daarbij wel de blik ook op Europa en de grote vraagstukken gericht.’ ←

41 MAGAZINE

2022

Heeg proeftuin Programma Aardgasvrije Wijken Het rijk kende dit voorjaar 4 miljoen euro toe aan Súdwest-Fryslân voor het project Warm Heeg, een burgerinitiatief dat zich inzet om met aquathermie van Heeg een aardgasvrij dorp te maken. Met de toekenning wordt Heeg een ofﬁciële proeftuin binnen het landelijk Programma Aardgasvrije Wijken. aardgasvrijewijken.nl

2:16 PM

38-41 LEESVERHAAL_Fusie gemeenten.indd 41

27-6-2022 14:50:49

VACATURES Hét overzicht van vacatures binnen gemeenten voor hoger opgeleiden.

Voor een overzicht van alle vacatures en meer informatie zie www.gemeentebanen.nl.

ONDERWIJS/ WETENSCHAP/ CULTUUR

RUIMTELIJKE ORDENING  Regisseur openbare

AUTOMATISERING/ ICT  Information security

ofﬁcer Haarlemmermeer  Teamleider ICT-infra Haarlemmermeer

BESTUURLIJK

 Coördinator RMC

(Regionale Meld- en Coördinatiefunctie voortijdig schoolverlaten) Capelle aan den IJssel  Beleidsmedewerker sport en gezondheid Olst-Wijhe

OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID

 Afdelingshoofd

42 MAGAZINE

2022

communicatie Tilburg  Bestuursadviseur Zaltbommel

DIENSTVERLENING/ FACILITAIR  Medewerker burgerzaken

Haarlemmermeer

FINANCIEEL/ ECONOMISCH  Consulent ﬁnanciën/

VIC-medewerker Medemblik  Accountmanager bedrijven Olst-Wijhe  Financieel adviseur Westland

 Teamleider APV en

bijzondere wetten BAR organisatie (Barendrecht)  Beleidsmedewerker openbare orde en veiligheid Olst-Wijhe  Juridisch adviseur Vijfheerenlanden  Senior juridisch adviseur handhaving Westland

PERSONEEL/ ORGANISATIE  Teamondersteuner

(teamcoach) De Bilt  Arbo-adviseur Woerden

ruimte Alphen aan den Rijn  Senior casemanager vergunningen Asten  Juridisch planologisch adviseur Baarn  Senior beleidsmedewerker ruimtelijke ordening Borne  Senior programmamanager stedelijke ontwikkeling en ﬁnanciering Den Haag  Jurist omgevingsrecht Den Helder  Vergunningverlener Wabo Gooise Meren  Strategisch beleidsadviseur bodem en ondergrond Haarlem  Projectleider gebiedsontwikkeling Koggenland  Coördinerend planoloog/ planjurist Lopik  Plancoördinator/ beleidsadviseur ruimtelijke ordening Maasdriel

 Beleids- en project-

medewerker milieu Vlissingen  Specialist gebiedsbeheer Westland  Beleidsadviseur energietransitie Woerden  Beleidsmedewerker afval (circulair) Zoeterwoude

SOCIALE ZAKEN/ WERKGELEGENHEID  Juridisch beleidsmede-

werker werk en inkomen Nunspeet

WELZIJN  Jongerenwerker

Altena  Consulent schuldhulpverlening Amstelveen  Teammanager jeugd en maatschappelijke ondersteuning (dakloosheid) Den Haag  Jeugdhulpverlener Medemblik  Beleidsadviseur sociaal domein Nijkerk  Jeugdhulpverlener/ zorgregisseur jeugd Waterland

Colofon VNG Magazine is het ofﬁciële orgaan van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070-373 83 93, info@vng.nl

Mis niets!

Uitgever Dineke Sonderen, Sdu BV, tel. 070-378 99 24 Hoofdredactie Esther Bunnik Chef redactie Rutger van den Dikkenberg Redactie Leo Mudde, Marten Muskee, Monique Westenbroek Medewerkers Marije van den Berg, Geerten Boogaard, Sandra Braakmann, Jiri Büller, André Krouwel, Sanne van der Most, Martijn van der Steen, Paul van der Zwan Contact redactie tel. 070-378 96 43, redactie@vngmagazine.nl Ontwerp Fier.media Vormgeving Monique Westenbroek Druk Senefelder Misset, Doetinchem Advertenties Cross Media Nederland, Tom Lammertink, 010-760 73 24, tom@crossmedianederland.com Abonnementen Gratis voor burgemeesters, wethouders, gemeentesecretarissen, raadsleden, raadsgrifﬁers, parlementariërs en ambtenaren vanaf schaal 10 bij gemeenten. Aanvragen en wijzigingen: www.vng.nl, vngleden@vng.nl of 070-373 83 93. Betaalde abonnementen Prijs jaarabonnement: 170 euro (excl. 9% btw). Sdu Klantenservice, www.sdu.nl/service, tel. 070-378 98 80. Schriftelijk opzeggen uiterlijk twee maanden vóór het einde van de abonnementsperiode bij Sdu Klantenservice, Postbus 20025, 2500 EA Den Haag.

Neem nu een jaarabonnement op VNG Magazine via sdu.nl/service of bel naar 070-378 98 80

42 Vacatures en colofon.indd 42

27-6-2022 14:51:28

U WILT ALS RAADSLID TOCH OOK NIETS MISSEN? Neem nu is een grat n e t op abonnem azine VNG Mag

LEES HOE U HOE U ZICH KUNT INSCHRIJVEN ALS GRATIS ABONNEE OP

VNG.NL/MAGAZINE

2022 Sdu VNG Magazine promo 190x140 raadsleden v1.indd 1

43 advertentie.indd 35

24-06-2022 10:05

27-6-2022 14:25:59

44 advertentie.indd 2

27-6-2022 14:26:49