VNG Magazine nr. 9-2022

MAGAZINE VAN DE VERENIGING VAN NEDERLANDSE GEMEENTEN

THEMA INTEGRATIE 09 3 JUNI 2022

INBURGERING

Een goede start ACHTERHOEK HET SUCCES VAN SLEUTELPERSONEN

NIEUWE WET PETER HEIJKOOP: OUDE SYSTEEM WAS GEFLOPT

SLAPPE BODEM ‘ER ZIJN PIJNLIJKE KEUZES NODIG’

vng.nl

01 COVER THEMA.indd 1

30-5-2022 13:42:37

De Gemeentewet lastig te begrijpen?

Geactualiseerde editie 2022

Met het praktische boek De Gemeentewet in eenvoudig Nederlands wordt de Gemeentewet voor iedereen toegankelijk

De Gemeentewet helder uitgelegd

→ Voor raadsleden en andere geïnteresseerden actief in de gemeente → Geen juristentaal maar begrijpelijk Nederlands → Voortaan bent u zeker van de juiste interpretatie van de Gemeentewet isbn 978 90 12 40788 5, Els Boers & Douwe Brongers, 156 pagina’s

Meer weten of bestellen? Kijk op www.sdu.nl of bel 070-378 98 80

02 advertentie.indd 2

30-5-2022 13:43:39

IN DIT NUMMER yÇww0ª ‫ ׃ ظ ׉‬hÇyX ׂ‫ ظ ׂ​ׂ׀‬h ªJ yJ ‫׆ׇ‬

Coverfoto: ANP | Nummer 10 verschijnt op 17 juni 2022

THEMA Renske Waardenburg Sleutelpersonen spelen een belangrijke rol bij het inburgeringsproces in de Achterhoek.

20 14 THEMA Ondersteuning Een programma van de VNG en Divosa hielp gemeenten op weg met de nieuwe Wet inburgering.

THEMA Peter Heijkoop De wethouder van Dordrecht onderhandelde met het rijk over de nieuwe inburgeringswet.

8

3 MAGAZINE

2022

24 28

THEMA Zelfstandigheid Medemblik geeft vluchtelingen met een verblijfsstatus een prepaidpinpas voor het leefgeld. Dat werkt.

Jeugdzorg Gemeenten kunnen geld besparen als de randvoorwaarden in jeugdzorgcontracten worden gestandaardiseerd.

38 Slappe bodem Toenemende droogte zorgt voor problemen met funderingen. Dat is niet alleen een probleem van de huiseigenaar.

EN VERDER 6 Lopende Zaken 7 Commentaar Leonard Geluk 13 Drie vragen aan 17 Thorbeckehoogleraar 31 Column André Krouwel 32 Betoog 34 Personalia 37 Raad & Werk

03 Inhoud.indd 3

30-5-2022 16:12:52

ACTUEEL

Meer aandacht nodig voor jonge statushouders Gemeenten weten zich geen raad met de opvang en begeleiding van alleenstaande minderjarige statushouders. Dat is niet geregeld in de Jeugdwet, maar in asielwetgeving, en die opvang en begeleiding stoppen in principe als zij 18 jaar worden.

4 MAGAZINE

2022

Alles wat de gemeente voor die jongeren na hun 18de verjaardag doet, is extra en niet standaard geregeld. Een deel van de gemeenten ziet zich genoodzaakt om daarom voor alleenstaande vluchtelingenkinderen (amv’s) een aparte aanpak te ontwikkelen. Zij lopen er daarbij tegenaan dat er geen bestaande processen zijn, zoals in de jeugdzorg.

Dat staat in het rapport Alleen volwassen worden van de Kinderombudsman en de Nationale ombudsman.

NEGATIEVE IMPACT

Alleenstaande minderjarige vluchtelingen worden zodra ze 18 zijn te veel aan hun lot overgelaten, stellen zij. Hierdoor ontstaat het risico op een opeenstapeling

toekomstplan kunnen maken, waarin staat wat de jonge vluchteling nodig heeft om zelfstandig te wonen. Het plan zou moeten ingaan op opleiding, werk, gezondheid, wonen, inkomen en netwerk. Ook kunnen gemeenten volgens de ombudsmannen de bijstandsuitkering aanvullen zodat deze groep voldoende inkomen heeft.

REGIE

Beeld: Inge van Mill

van problemen die een grote negatieve impact hebben op hun verdere leven, zoals schulden en psychische problemen. Ook het volgen van een opleiding wordt moeilijker. In hun rapport geven de ombudsmannen aan hoe volgens hen deze jongeren beter geholpen kunnen worden.

Zo zouden gemeenten samen met hulpverleners en de betrokken jongeren een

Maar uiteindelijk is volgens het rapport de rijksoverheid verantwoordelijk voor de zorg en hulp die deze jongeren tot 21 jaar nodig hebben. Het rijk zou één ministerie moeten aanwijzen die de regie in handen neemt. ‘Bij voorkeur VWS, omdat dit departement verantwoordelijk is voor jongvolwassenen.’

Voor hun onderzoek bezochten de ombudsmannen zes gemeenten: Apeldoorn, Den Haag, Hoorn, Huizen, Sittard-Geleen en Tilburg. Ze spraken met begeleiders, ambtenaren en bestuurders, maar ook met betrokken instanties als ministeries en de VNG. (LM) ←

Opnieuw geld voor bestrijding criminaliteit Je moet niet besturen voor de likes, de selfies en het snelle applaus. Dan word je een opportunist.

ɐȲǐƵǿƵƵȺɈƵȲ RɐƦƵȲɈ ȲɐǶȺ ɨƊȁ yǞǯǿƵǐƵȁ jaagt geen schouderklopjes na.

De Gelderlander, 22 mei.

04-05 ZAP_berichten.indd 4

Het kabinet trekt 40 miljoen euro uit voor de regionale en lokale bestrijding van georganiseerde misdaad.

Tien miljoen wordt geïnvesteerd in de RIEC’s, waarin politie, justitie, gemeenten en andere partijen samenwerken. De rest is bedoeld om de samenwerking en uitvoering op lokaal en reǐǞȌȁƊƊǶ ȁǞɨƵƊɐ ɈƵ ɨƵȲƦƵɈƵȲƵȁ‫( خ‬ƊɈ ǘƵƵǏɈ ǿǞȁǞȺɈƵȲ (ǞǶƊȁ æƵɀǞǶǐȖɹٌ Zegerius van Justitie en Veiligheid bekendgemaakt. Elke regio ǘƵƵǏɈ ƵǞǐƵȁ DzƵȁǿƵȲDzƵȁ‫( خ‬ƊƊȲƮȌȌȲ ǞȺ ƵƵȁ ȺȯƵƧǞ˛ƵDzƵ ƊƊȁȯƊDz ɨƊȁ ƧȲǞǿǞȁƊǶǞɈƵǞɈ ȁȌƮǞǐ‫ ة‬ȺɈƵǶɈ ɹƵ‫ خ‬RƵɈ ɨȌȲǞǐƵ DzƊƦǞȁƵɈ ǿƊƊDzɈƵ ȺɈȲɐƧɈɐȲƵƵǶ ׄ‫ ׄ׃‬ǿǞǶǯȌƵȁ ƵɐȲȌ ɨȲǞǯ ɨȌȌȲ ƮƵ ƦƵȺɈȲǞǯƮǞȁǐ ɨƊȁ ɹɩƊȲƵ ƧȲǞǿǞȁƊliteit. De 40 miljoen euro komen uit die pot. (RvdD) ←

30-5-2022 16:26:10

Download voor meer nieuws de VNG Nieuwsapp

Complotdenkers moeten betalen De gemeente Bodegraven-Reeuwijk krijgt zo’n 215.000 euro schadevergoeding van drie complotdenkers. Dat heeft de rechtbank in Den Haag bepaald.

De drie complotdenkers hadden vorig jaar via internet verhalen verspreid ȌɨƵȲ ƵƵȁ ȺƊɈƊȁǞȺɈǞȺƧǘ ȯƵƮȌ˛ƵǶƵȁȁƵɈɩƵȲDz ƮƊɈ Ǟȁ ƮƵ ǐƵǿƵƵȁɈƵ DzǞȁƮƵȲƵȁ had vermoord. Het leidde onder meer tot onrust op de begraafplaats in ȌƮƵǐȲƊɨƵȁ‫ ة‬ɩƊƊȲ ƊȁƮƵȲƵ ƧȌǿȯǶȌɈƮƵȁDzƵȲȺ ɨƵȲɨȌǶǐƵȁȺ ƦǶȌƵǿƵȁ ǶƵǐƮƵȁ ƦǞǯ ƮƵ graven van overleden kinderen.

De gemeente moest ingrijpen met een noodverordening om de rust te doen terugkeren en huurde beveiligers in bij de begraafplaats. Het is onverteerƦƊƊȲ ƮƊɈ Ȍȯ ǞȁɈƵȲȁƵɈ ɨƊȁ ƊǶǶƵȺ DzƊȁ ɩƊɈ Ǟȁ ƮƵ ƮƊǐƵǶǞǯDzȺƵ ȺƊǿƵȁǶƵɨǞȁǐ ȺɈȲƊǏƦƊƊȲ is’, zei toenmalig burgemeester Christiaan van der Kamp vorig jaar in VNG Magazine‫ خ‬ٙ(ƊƊȲ ɩǞǶ ǞDz ǐȲǞȯ Ȍȯ ǘƵƦƦƵȁ‫خ‬ٚ De drie complotdenkers moeten nu betalen voor de kosten die de gemeente heeft gemaakt, stelt de rechtbank. (RvdD) ←

5

VNG: Afdwingen opvang asielzoekers slechts onder strikte waarborgen De inzet van een dwingend instrumentarium door het kabinet richting gemeenten om een beter werkende asielketen te realiseren, moet met de nodige waarborgen omkleed zijn.

Dat stelt de VNG in de ledenbrief rond de crisis in de asielopvang. De opvang van vluchtelingen en huisvesting van statushouders hapert door een gebrek aan opvanglocaties en woningen.

Het kabinet wil de opvang verbeteren met een aantal maatregelen. De VNG heeft gezien de grote urgentie begrip voor diverse van deze stappen, maar reageert gereserveerd op het afdwingen van lokale hulp. Mocht de regering hiertoe overgaan, dan moet dat op zijn minst gebeuren onder uitvoering van eerder gemaakte bestuurlijke afspraken in de Uitvoeringsagenda Flexibilisering Asielketen, stellen de gemeenten. Deze agenda is opgesteld om beter op de steeds veranderende omvang en samenstelling van de asielinstroom in te spelen.

04-05 ZAP_berichten.indd 5

KRAPTE

In de huidige beeldvorming wordt vooral het gebrek aan (door gemeenten aangeboden) locaties als oorzaak van de crisis in de asielopvang gezien. De VNG noemt dat een onjuist beeld. Het op krapte gerichte beleid van het kabinet is mede veroorzaker van deze crisis. Hierdoor is Beeld: Inge van Mill

MAGAZINE

2022

kleinschaligere en flexibele opvang, een wens van veel gemeenten en onderdeel van de in 2020 bestuurlijk afgesproken flexibiliseringsagenda, nog niet van de grond gekomen.

OPROEP

De VNG roept gemeenten op om op korte termijn locaties voor een langere periode van tenminste enkele maanden beschikbaar te stellen, en om zo veel mogelijk aan de halfjaarlijkse taakstelling van de huisvesting statushouders te voldoen. De VNG wijst er daarbij op dat gemeenten de taakstelling over de tweede helft van 2021 hebben gehaald en over de eerste helft van 2022 op schema lopen. Alleen de in de eerste helft van 2021 opgelopen achterstand door de coronacrisis is nog niet weggewerkt.

Het rijk denkt ook na over het inzetten van eigen panden als opvanglocatie zonder toestemming van de gemeente.

De VNG ziet dit als noodgreep omdat het direct ingrijpt in de lokale democratie.

(MM) ←

30-5-2022 16:26:14

LOPENDE ZAKEN

Meer over de commissies en het vergaderschema: vng.nl/vereniging TEKST: VNG

Openstelling vacatures in VNG-bestuur en -commissies verlengd Nog slechts een gering aantal colleges is gevormd en verwacht wordt dat de collegevorming in veel gemeenten dit keer langer op zich laat wachten. Het VNG-bestuur heeft daarom besloten meer tijd te nemen voor de kandidaatstellingsprocedure voor de vacatures in het bestuur en de commissies van de VNG. NIEUWE DEADLINE

De eerder gestelde deadline van 2 juni voor het aanmelden van kandidaten wordt nu vrijdag 1 juli. We nodigen alle raadsleden, wethouders, burgemeesters, secretarissen en

griffiers nogmaals van harte uit om zich kandidaat te stellen voor een of meer van de 226 vacatures.

GEVOLGEN VOOR DE PROCEDURE

Het besluit van het bestuur heeft gevolgen voor het aantreden van de nieuwe leden van bestuur en commissies en leidt tot een aanpassing van het tijdpad voor de procedure rond de kandidaatstelling en invulling van de vacatures. Meer leest u in ledenbrief 22/030 van 19 mei. In ledenbrief 22/024 van 25 april gaan we nader in op de vacatures en de profielschetsen. We beantwoorden in die brief ook veelgestelde vragen.

6 MAGAZINE

2022

PIETER JEROENSE NIEUWE DIRECTEUR VAN VNG INTERNATIONAL

VNG International, de organisatie voor internationale samenwerking van de VNG, heeft een nieuwe directeur. Per 9 mei is Pieter Jeroense de opvolger van Peter Knip. Jeroense combineert deze functie met zijn positie als plaatsvervangend algemeen directeur van de VNG.

06 Lopende Zaken.indd 6

Binnen de algemene directie van de VNG blijft Jeroense verantwoordelijk voor de interne organisatie en wordt hij nu ook verantwoordelijk voor de thema’s EU en Internationaal. Voordat hij bij de VNG begon, heeft Jeroense bij verschillende gemeenten gewerkt (Alphen aan den Rijn, Rotterdam en Leiden) en het ministerie van Buitenlandse Zaken.

PETER KNIP ZETTE VNG INTERNATIONAL OP DE KAART Peter Knip heeft maar liefst 33 jaar met veel passie en deskundigheid het internationale werk van de VNG op de kaart gezet. De laatste 21 jaar heeft hij als directeur van VNG International dit onderdeel van de VNG op- en uitgebouwd tot een professionele organisatie met internationale erkenning en waardering voor de wereldwijde inzet voor de versterking van democratisch lokaal bestuur. Om het pensioen van Peter Knip, per 1 juli, te markeren, vond op 18 mei een afscheidssymposium plaats onder de titel ‘Building Better Futures. 33 jaar bouwen aan vrede en democratie’. De opname van het afscheidssymposium kunt u terugkijken op bit.ly/afscheidssymposium.

Afscheid Peter Knip op 18 mei.

30-5-2022 16:13:51

COMMENTAAR

Leonard Geluk Algemeen directeur VNG leonard.geluk@vng.nl, @GelukLeonard

EEN BEETJE REBELS

W

ethouder is de allermooiste rotbaan die er is.

Nieuwe bestuurders treden aan in deze dagen, andere nemen afscheid. Ze waren de kop van Jut, jaagden idealen na en haalden resultaten.

Ze omzeilden financiële klippen, versloegen bureaucratische monsters en ontsnapten moedig en vindingrijk uit politieke valkuilen. Al zijn er natuurlijk ook de meer op beheer gerichte bestuurders die uitblinken in het mijden van risico’s.

Van mijn oud-collega’s van de Haagsche Hogeschool nam ik een poosje geleden een pamflet in ontvangst: Rebelse initiatieven in ouderenhuisvesting. Ze doen praktijkgericht onderzoek naar maatschappelijke en bestuurlijke vraagstukken, en sluiten daarbij aan bij de agenda van de stad. Een voorbeeld van vruchtbare samenwerking tussen het (hoger) onderwijs en gemeenten. In het pamflet roepen ze op tot een beschaafde vorm van rebellie. De context is dat vernieuwende, hoognodige vormen van (collectief) wonen en zorg voor ouderen te vaak niet van de grond komen omdat de regelsystemen van bouwen en wonen niet rijmen met die van de zorg. De boodschap: je moet een beetje rebels zijn, regels ruim interpreteren en de grenzen opzoeken. Ik vat het op als een call to action voor de nieuwe colleges.

In het landelijk gebied moeten ouderen vaak hun vertrouwde omgeving verlaten omdat er in het dorp geen geschikte woonvorm is. Door de vergrijzing en culturele diversiteit zijn veel kleinschalige en maatwerkprojecten nodig.

Ook in de stad trouwens. Als wethouder in Rotterdam kreeg ik te maken met een initiatief van een Chinese welzijnsorganisatie voor een woonvorm voor ouderen van Chinese afkomst. Mensen met verschillende ‘zorgzwaartes’, maar die bij elkaar wilden wonen en naar elkaar omkijken. Het was een lastige puzzel, maar het lukte uiteindelijk om de budgetten samen te brengen in één leefwereld. Ook dankzij de inzet van talrijke vrijwilligers.

Het lijkt erop dat wethouders die hun nek uitsteken ook het eerst sneuvelen.

Maar zij doen wel waar de politiek voor bedoeld is. Een paar keer ontmoette ik bijvoorbeeld Samir Bashara die onlangs afscheid nam als wethouder van Hoorn. Hij zocht de grenzen op om onderwijs en kinderopvang bij elkaar te brengen in het belang van kinderen. Jong, gedreven en een beetje rebels.

Systemen en regels dienen de samenleving en geen enkele bestuurder wil verliezen wanneer een initiatief voor de rechter komt. In de gejuridiseerde samenleving wordt vaak gezegd dat iets maximaal veilig moet zijn. Maar je kunt ook maatschappelijk belang laten prevaleren en de ruimte zoeken. Sowieso is de wet vaak ruimer dan het lijkt. Ik hoop op veel beschaafde rebellie in de nieuwe colleges. Het is nodig; de wicked issues van nu vragen om doorbraken. ←

7 MAGAZINE

2022

WETHOUDER IS DE ALLERMOOISTE ROTBAAN DIE ER IS

07 COMMENTAAR Leonard Geluk.indd 7

30-5-2022 16:15:03

TEKST: LEO MUDDE | BEELD: MARCO VELLINGA

THEMA INBURGEREN IN DE ACHTERHOEK

Sleuteltot

succes

8 MAGAZINE

2022

HET CONCEPT IS ZO EENVOUDIG, DAT JE JE AFVRAAGT WAAROM NIET ELKE GEMEENTE ER GEBRUIK VAN MAAKT: DE INZET VAN SLEUTELPERSONEN BIJ DE INBURGERING VAN STATUSHOUDERS. IN DE ACHTERHOEK DOEN ZE HET, EN MET SUCCES.

08-11 FEATURE INTERVIEW_Renske Waardenburg.indd 8

30-5-2022 16:16:24

‘Eigenlijk is het heel knap als je hier kunt inburgeren’

08-11 FEATURE INTERVIEW_Renske Waardenburg.indd 9

30-5-2022 16:16:31

‘Of inburgering een succes is, hangt niet alleen van gemeenten af’

D

10 MAGAZINE

2022

Wie is...

Renske Waardenburg is regiocoördinator Inburgering in de Arbeidsmarktregio Achterhoek. Daarvoor was zij onder meer adviseur Sociaal domein bij de gemeente Oude IJsselstreek. Ze was ook raadslid in Aalten (GroenLinks) en lid van provinciale staten van Gelderland.

e acht gemeenten en de arbeidsmarktregio in de Achterhoek werken met meer dan twintig sleutelpersonen, mensen die zelf migrant of vluchtelingen zijn en inmiddels het vertrouwen binnen de plaatselijke gemeenschap hebben en een brugfunctie kunnen vervullen tussen statushouders, instanties en gemeenten.

Het Verwey-Jonker Instituut evalueerde de Achterhoekse aanpak met sleutelpersonen en concludeerde: het werkt. Dankzij de sleutelpersonen worden ook de mensen bereikt die het Nederlands niet machtig zijn of om welke reden dan ook argwanend of afwachtend staan tegenover instanties. En sleutelpersonen kunnen als geen ander bij gemeenten aangeven wat ze al goed doen en wat beter kan. Zij zijn immers ervaringsdeskundigen en kunnen daarnaast hun ervaringen en kennis in het bredere perspectief van participeren in de Nederlandse samenleving plaatsen.

Renske Waardenburg is namens Divosa, de kennis- en netwerkorganisatie voor gemeentelijk leidinggevenden in het sociaal domein, regiocoördinator inburgering in de Arbeidsmarktregio Achterhoek en een spin in het web van partijen die met inburgering te maken hebben, waaronder gemeenten en werkgevers. Het kost haar weinig moeite voorbeelden te noemen van situaties waarin sleutelpersonen hun meerwaarde bewezen.

‘Bij een zomerschool was een spreekuur voor ouders georganiseerd, maar de inburgeraars kwamen niet opdagen. Omdat, zei een sleutelpersoon, het woord “spreekuur” was gebruikt. Dat betekende voor hen een bezoek met een ziek kind aan een arts. Ander voorbeeld: wanneer je als werkende in de zorg een hoofddoek draagt en je moet een man wassen, dan is het nuttig om van een ervaren landgenoot te horen hoe je daarmee om moet gaan. Omgekeerd werkt het ook: werkgevers die ervaring hebben met werknemers met een hoofddoek, kunnen andere werkgevers vertellen dat dat best kan. Want dat speelt hier nog wel: kan iemand met een hoofddoek achter de kassa zitten?’

08-11 FEATURE INTERVIEW_Renske Waardenburg.indd 10

Is het moeilijk om aan voldoende sleutelpersonen te komen?

‘Ik vertel aan nieuwe raadsleden dat een gemeente als Oude IJsselstreek 77 nationaliteiten telt. Daar kijken ze van op. Dus samen met de andere Achterhoekgemeenten komen we een heel eind. Wat ook niet altijd gemakkelijk is, want niet elke gemeente beschikt altijd over de juiste sleutelpersonen, die moeten dus nogal wat reizen. Daarom ben ik weleens jaloers op grote steden, daar zijn de afstanden tenminste kleiner.

En sleutelpersonen maken door dit werk ook hun eigen netwerken en vinden dan werk, dan zijn we ze kwijt. Soms is het vrijwilligerswerk zo intensief dat het een betaalde baan moet worden. We zoeken naar mogelijkheden om dit in de regio goed te organiseren.’

Sinds 1 januari zijn gemeenten nog meer verantwoordelijk voor de inburgering van statushouders dan ze al waren, bijvoorbeeld voor het inkopen van de leerroutes. Pakken ze dat goed op?

‘In de Achterhoek hebben we die inkoop van nieuwe leerroutes op tijd kunnen doen, doordat we de markt al goed kenden. Veel regio’s moeten dat proces nog afronden. Of inburgering een succes is, hangt niet alleen van gemeenten af. Voor een goede inburgering zijn meer partijen nodig. Wat helpt, is dat er nu krapte op de arbeidsmarkt is en werkgevers overgaan tot het in dienst nemen van mensen die wat meer begeleiding nodig hebben. Maar het kan beter, ze zouden wat langer de tijd moeten nemen om mensen in te werken en niet alleen met taal moeten werken, maar ook met plaatjes en filmpjes. Wat ook beter kan, is mensen direct plaatsen in de regio waaraan ze gekoppeld zijn voor een woning. In Bocholt, in Duitsland, worden mensen direct gekoppeld aan een Kreis. Ze kunnen daar vroeger starten met inburgeren. Hier zien we dat mensen in een azc in Vlissingen moeten wachten op een huis in de Achterhoek, dan is de start al direct een stuk lastiger.’

Waarom doen we het dan niet als de Duitsers?

‘Ook hier zie je grote verschillen tussen de stad en

30-5-2022 16:16:35

het platteland. Grote steden hebben vaak een eigen asielzoekerscentrum, of een azc in de buurt waarmee ze samenwerken. Wat de Achterhoek betreft: Winterswijk en Zutphen hebben een azc, hier zijn de afstanden veel groter, daardoor kun je niet zo snel al een inburgeringservaring opdoen. Omgekeerd geldt het ook: mensen uit Winterswijk of Zutphen moeten naar de Randstad en zitten dan hier heel lang te wachten tot er in het westen een woning vrijkomt. In theorie weten we hoe het moet, maar in de praktijk werkt het nog niet zo.’

Gaat inburgering in een diverse stad als Amsterdam sneller dan in een gemeente als Aalten?

‘Hier in de Achterhoek worden statushouders goed geholpen, maar de Achterhoekers moeten ze wel eerst leren kennen. We zijn hier niet zo gewend aan andere culturen, werken met anderstaligen is minder vanzelfsprekend dan in Amsterdam. Eigenlijk is het heel knap als je hier kunt inburgeren. Je zult maar als Eritreeër in Gendringen komen, een heel klein plaatsje waar niet veel donkere mensen wonen en je je niet verstaanbaar kunt maken. Dan word je toch een beetje vreemd aangekeken. Ik vind het echt ongelofelijk goed als het je dan toch lukt om je aan te passen en een baan te vinden.’

En dan hebben we het nog niet eens over de Nederlandse regeltjes waar ze tegenaan lopen, bijvoorbeeld diploma’s die niet worden erkend.

‘Ja dat kan ook wel beter. In Duitsland mogen mensen sneller meelopen in de praktijk om te laten zien wat ze kunnen. Een van de statushouders hier was docent verpleegkunde en wilde zo graag aan de slag. Hij moest zijn cijferlijst van zijn school laten zien, maar dat kon hij niet, die school bestond ook helemaal niet meer. Daardoor kon hij geen BIG-registratie krijgen.

Dus ja, het is wel zinvol om meer te kijken naar wat iemand daadwerkelijk kan.’

Zijn gemeenten goed op weg met de inburgering?

‘Het is heel complex. Een van de meest elementaire

08-11 FEATURE INTERVIEW_Renske Waardenburg.indd 11

dingen ging niet goed op 1 januari. DUO had haar informatievoorziening niet op orde, waardoor mensen niet gelijk aan de slag konden. En gemeenten zijn afhankelijk van landelijke afspraken over bijvoorbeeld de financiering van de kosten voor de onderwijsroutes. Ook was afgesproken dat gemeenten inburgeraars financieel zouden ontzorgen, dat blijkt in de praktijk niet te lukken.

Gemeenten waren voorbereid, maar in de praktijk zijn er nog wat hobbels te nemen. Het is nog te vroeg om te kunnen zeggen of gemeenten het goed gaan doen, ook al omdat alleen de statushouders die dit jaar een verblijfsvergunning krijgen onder de nieuwe wet vallen. We hebben nu nog veel mensen die voor 2022 een verblijfsvergunning kregen.’

11 MAGAZINE

2022

En toen kregen ze ook nog met de vluchtelingen uit Oekraïne te maken.

‘Dat extra werk komt vaak neer op dezelfde ambtenaren, die er in kleine gemeenten al veel naast moeten doen. Op congressen zie je dat grote steden twee of drie mensen afvaardigen, wij hebben daar niet de tijd voor. Ik zeg bij Divosa ook altijd: kom niet aan met voorbeelden van Amsterdam of Utrecht, want dat kan bij ons niet. Bij ons past de opvang in gastgezinnen beter. Er worden nu wel mensen geworven voor de Oekraïense vluchtelingen, maar je ziet ook dat mensen van baan wisselen. Bij de acht Achterhoekgemeenten zitten nu drie tijdelijke krachten. Die zijn heel professioneel, maar het is jammer dat er geen vast personeel op zit. Daar komen nu nieuwe wethouders bij, die moeten ook ingewerkt worden. Het is best een heftige tijd.’ ←

‘Bij ons past de opvang in gastgezinnen beter’ 30-5-2022 16:16:37

ACTUEEL Voorjaarsnota: accres omhoog Gemeenten krijgen dit en volgende jaren meer geld uit het gemeentefonds dan waarmee tot nu toe werd gerekend.

Dat blijkt uit de voorjaarsnota die minister Sigrid Kaag van Financiën heeft gepubliceerd. Omdat de rijksoverheid meer investeert, gaat ook het accres omhoog. Voor dit jaar verwacht Kaag een stijging van 8,43 procent.

Voor 2026 staat vooralsnog een forse daling van het accres ingeboekt; VNG-voorzitter Jan van Zanen sprak eerder van een ‘financieel ravijn’. De bedoeling is dat er voor die tijd structurele plannen komen om de financiering te verbeteren. (RvdD) ←

12 MAGAZINE

2022

AGENDA 9 JUNI

15 JUNI

Global goals meet-up

Medegebruik

VNG, Den Haag,

gemeentelijke

10.30-16.30 uur |

infrastructuur voor

vng.nl/agenda

small cells (5G) Webinar,

9 JUNI

15.00-16.30 uur |

Dag van de wijkteams

antennebureau.nl

407.000 mensen hadden eind maart een bijstandsuitkering. Dat is het laagste aantal in achtenhalf jaar.

Bron: CBS.

Gemeente houdt zich onvoldoende aan AVG Gemeenten houden zich onvoldoende aan de privacywet AVG. Dat meldt privacyorganisatie Bits of Freedom in een onlangs gepresenteerd onderzoek. Zo hebben ze de gegevenshuishouding niet op orde, onder meer omdat er te weinig capaciteit is om de vereisten na te leven.

Webinar, 9.30-17.00 uur | dagvandewijkteams.nl

15 JUNI Dag van de

10 JUNI

arbeidsmarkt

Regionale samenwer-

Amersfoort, 9.00-17.30

king gemeenteraad

uur | aeno.nl

Webinar, 10.00-11.30 uur | raadsleden.nl

15 EN 21 JUNI

Eind mei is het vier jaar geleden dat de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) in werking trad. De Europese verordening regelt dat organisaties beter moeten zorgen voor de persoonsgegevens die zij beheren. Ook kregen inwoners meer zeggenschap over het gebruik van hun gegevens door organisaties, waaronder de gemeenten.

Digitale inclusie en 13 JUNI

toegankelijkheid,

Bodemdaling en fun-

de rol van de

deringsopgave, voor

gemeenteraad

nieuwe raadsleden

Rotterdam en Zwolle,

Webinar, 19.30-21.00

18.00-21.30 uur |

uur | slappebodem.nl

vng.nl/agenda

13 JUNI

16 JUNI

Borging stoppen-met-

Verbindend

roken-interventies

cultuurbeleid

Webinar, 13.00-14.30 uur |

Utrecht, 10.00-17.00 uur |

loketgezondleven.nl

lkca.nl

12 ZAP_Agenda_berichten.indd 12

NALEVING Bits of Freedom onderzocht de naleving van de privacywet bij de tien grootste gemeenten. Daaruit blijkt dus dat de gegevenshuishouding niet op orde is. Verwerkingsregisters zijn bijvoorbeeld niet compleet en actueel, waardoor gemeenten ‘niet voldoende weten welke gegevens ze verwerken, met welk doel, of die verwerking rechtmatig en veilig is en met wie er wordt samengewerkt’.

CAPACITEITSPROBLEEM Ook signaleert Bits of Freedom dat er bij ‘vrijwel alle gemeenten’ een capaciteitsprobleem is. Lokale overheden zouden te weinig geld vrijmaken voor de bescherming van gegevens. (RvdD) ←

30-5-2022 16:17:50

Download voor meer nieuws de VNG Nieuwsapp

3 VRAGEN AAN...

André van den Berg Het nieuwe college van Westland roept een wooninvesteringsfonds in het leven, om starters te helpen met de koop van een nieuwbouwwoning door de grond te kopen. Raadslid André van den Berg van coalitiepartij GemeenteBelang Westland legt uit hoe het werkt.

Waarom doet Westland dit?

‘Wij merken dat starters en jonge stellen op de koopwoningmarkt tussen wal en schip vallen. Ze verdienen dikwijls te veel voor een sociale huurwoning en te weinig om op de koopwoningmarkt te slagen.

Een normale tussenwoning kost hier al 350.000 euro of meer. Dat krijgen jonge mensen met een modaal inkomen niet gefinancierd. We doen het voor de mensen die in Westland wonen of werken.’

Hoe ziet de constructie er precies uit?

‘Westland richt een wooninvesteringsfonds op in een aparte entiteit. Die koopt bij nieuwe projecten de grond op waar deze woningen gebouwd worden. Grond is in de regel één derde van de totaalprijs. Bij een prijs van drie ton koopt de gemeente de grond voor één ton. De koper betaalt een kleine vergoeding voor het gebruik van de grond. Dat is het renteverlies dat de gemeente heeft. Dat ligt momenteel op 1,3 procent.

De vergoeding ligt vast en er is ook een prijs afgesproken voor de grond als de eigenaar die later wil kopen. Dus alle vervelende dingen waardoor erfpacht een slechte naam heeft, zijn van tevoren ondervangen. Bij verkoop wordt de meerwaarde berekend in dezelfde verhouding, bij verlies hetzelfde laken een pak. Wij hebben dit in coalitieonderhandelingen ingebracht en nu gaat onze wethouder ermee aan de slag. Westland legt 20 miljoen euro in het fonds waarmee we zo’n tweehonderd kopers kunnen helpen, veertig tot vijftig per jaar. Het is een revolverend fonds, we gaan ervanuit dat de middelen terugkomen.’

13 MAGAZINE

2022

Economen zeggen dat Westland met deze aanpak het probleem verschuift en alleen de grondeigenaren blij maakt.

‘Dat zal allemaal ongetwijfeld waar zijn, maar als we niks doen blijft het zoals het was. Dan vertrekken de jongeren, vergrijst Westland en is het drama veel groter. Hoogleraar huisvestingssystemen Peter Boelhouwer zegt dat het op schaal van Westland wel mee zal vallen. Zo uniek is het overigens niet wat we doen. Woningcorporaties deden dit tot 2015 ook, daarna mocht het niet meer en nu komt het langzaam een beetje weer op gang. Elders in het land bedenken gemeenten ook allerlei constructen om jongeren een huis te kunnen laten kopen. Ik ben er ook niet bang voor dat de waarde van woningen gaat dalen. Het zijn golfbewegingen, over enige jaren stijgen de prijzen weer. Vastgoed vormt altijd een van de betere beleggingen. De gemeente hoeft dit geld niet te lenen.

We hebben een aantal jaren geleden de aandelen in het nutsbedrijf goed verkocht. Dat investeren wij nu niet alleen in bruggen of kunstwerken, maar ook in starters op de lokale woningmarkt.’ (MM) ←

Beeld: Henriëtte Guest

13 Drie vragen aan.indd 13

30-5-2022 16:19:50

TEKST: SASKIA KLAASSEN

THEMA ONDERSTEUNINGSPROGRAMMA

‘Het

wordt

kielekiele’ 14 NU DE WET INBURGERING BIJNA EEN HALFJAAR IN WERKING IS, STOPT HET ONDERSTEUNINGSPROGRAMMA VAN VNG EN DIVOSA. VOOR KOPLOPER AMERSFOORT GAAT MET DE WET EEN WENS IN VERVULLING, AL ZIJN ER WEL ZORGEN OVER HET BESCHIKBARE BUDGET.

MAGAZINE

2022

Cees van Eijk is wethouder van Amersfoort.

(Beeld: Janita Sassen)

E

ven vooropgesteld: wethouder Cees van Eijk (GroenLinks) van Amersfoort is ‘zeer blij’ met de nieuwe Wet inburgering die op 1 januari in werking trad. ‘Eindelijk krijgen gemeenten de kans om het inburgeringstraject geïntegreerd op te pakken met het sociaal domein, onderwijs en arbeidsmarkt. Inburgeren wordt daarmee méér dan alleen een inburgeringsexamen halen, we begeleiden statushouders echt bij het deelnemen aan de samenleving.’ In het verleden moesten inburgeraars hun onderwijs zelf inkopen, een drama. ‘Kijk wat effectief is en ga doen wat werkt. Maar maak er geen politieke toestand van.’

AMBITIES

De wethouder zat in de VNG-delegatie die met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) onderhandelde over de wet. Er was sprake van ‘gretigheid’ van de kant van gemeenten om de inburgering naar zich toe te trekken, blikt hij terug. ‘Omdat we heilig geloven dat de inburgering integraler en productiever kan.’ Toch gingen de gesprekken vooral over geld. Of de financiële randvoorwaarden voldoende zijn, is de vraag, zegt Van Eijk. ‘Het wordt kielekiele, en dan zijn de kosten van de onderwijsroute nog niet eens structureel gedekt.’

14-16 LEESVERHAAL_Ondersteuning inburgering.indd 14

De gemeente krijgt van het rijk gemiddeld tienduizend euro per persoon. Daar moet nu, naast taalonderwijs, veel meer begeleiding voor worden gegeven. ‘Gelukkig doen wij in Amersfoort al veertig jaar zaken met een stedelijke organisatie met veel ervaring hiermee.

Daarnaast hebben we veel maatschappelijke initiatieven, vanuit de kerk of op een andere manier georganiseerd. Al deze organisaties hebben we gebundeld tot een stevig netwerk. Dat gaf ons een voorsprong.’

Onder andere Amersfoort, Arnhem en Amsterdam zijn koplopers, bevestigt Dorien Malawau. Zij is de projectleider van het ondersteuningsprogramma van VNG en Divosa voor de invoering van de

30-5-2022 16:21:21

15 MAGAZINE

2022

Het project ‘Brug naar een baan’, bereidt anderstalige leerlingen voor op het mbo of een baan. (Beeld: Simon Lamme/gemeente Amersfoort)

nieuwe wet. Het programma draaide de afgelopen 2,5 jaar met subsidie van SZW. De projectleider ziet dat de verandering voor gemeenten groot is. ‘De ambities zijn hoog, al is het alleen maar op het gebied van het taalniveau dat voor een aantal groepen is verhoogd naar B1.’

MET DE WET SPELEN

Bij het ondersteuningsprogramma konden gemeenten terecht met vragen over zaken als de inkoop van diensten, het financieel ontzorgen van inburgeraars en kinderopvang. Maar ook over adviseren richting goede taalaanbieders voor gezinsmigranten, die als enige groep het onderwijs nog steeds zelf moet inkopen. Er waren webinars en netwerkbijeenkomsten, daarnaast konden gemeenten bij beide organisaties terecht voor informatie. Vanuit Divosa werd daarnaast de regionale samenwerking bevorderd ‘zodat alle gemeenten het wiel niet zelf hoeven uit te vinden’.

Ook Amersfoort pakte als trekker deze regionale taak op en biedt een menukaart aan. ‘Veel uitvoerings-

14-16 LEESVERHAAL_Ondersteuning inburgering.indd 15

zaken zoals het onderwijs neemt de regio over’, is de ervaring van de wethouder. ‘Alleen het maken van een persoonlijk plan, een taak die wij uitbesteden aan de eerdergenoemde maatschappelijke partner, doen de individuele gemeenten liever zelf.’ De regio keek in eerste instantie de kat uit de boom, zag Van Eijk. ‘Als je geen ervaring hebt met inburgering is het logisch dat je gewoon de nieuwe regels sec uitvoert.’

‘Natuurlijk voeren we de wet keurig uit, maar we leggen ook eigen accenten’ 30-5-2022 16:21:25

Beeld: Inge van Mill

Statushouders moeten lang wachten in azc’s op huisvesting

16 MAGAZINE

2022

Amersfoort had die ervaring wel en ging met de wet spelen. ‘Natuurlijk voeren we de wet keurig uit, maar we leggen ook eigen accenten.’

Vanaf het eerste moment doorlopen de inburgeraars een programma waarin niet alleen aandacht is voor taal, maar ook voor andere aspecten waarmee ze te maken krijgen. Daarbij onderscheidt Amersfoort twee hoofdroutes: een standaard-integratieroute en een jongerenroute. ‘We kijken dus goed naar de levensfase en wat je met de participatie in de stad wilt bereiken.

Bij jongeren zetten we in op in het onderwijssysteem terechtkomen en bouwen aan je cv. Bij oudere asielstatushouders wordt meer aandacht besteed aan het leggen van een basis voor het leven in de stad.

Daar hoort ook een ander taalaanbod bij dan het ambitieuze B1 dat de wet voorschrijft.’

Toch zijn er ook zorgen. Er moeten nog definitieve afspraken worden gemaakt over het taalaanbod, dat voorheen deels in handen was van de roc’s. Voor een lager bedrag kunnen de onderwijsinstellingen het taalonderwijs niet uitvoeren, waardoor sommige gemeenten in de problemen kunnen komen, bevestigt Malawau. ‘Het financieel regelen van de onderwijsroute is een veelgehoord knelpunt.’ De roc’s willen het liefst hun oude voorkeurspositie terug, maar gemeenten willen de regie niet afstaan, vult Van Eijk aan. ‘Een actievere rol van het ministerie van Onderwijs zou hierbij helpen.’

zoekerscentra (azc’s) voordat er een plekje is. ‘Dat is dodelijk voor het perspectief van de statushouders zelf, maar ook frustrerend voor de gemeente die zo snel mogelijk wil beginnen met het inburgeringstraject in de regio.’

KANSEN

Ondanks alle knelpunten en de ‘torenhoge ambities’ wat betreft het taalniveau ziet wethouder Van Eijk vooral kansen. ‘De Wet inburgering is een lerende wet, we moeten dus nieuwsgierig blijven naar hoe andere gemeenten het doen. Zo maakt Amersfoort dankbaar gebruik van een app die in Utrecht is ontwikkeld voor het financieel zelfstandig maken van statushouders. Tegelijkertijd realiseer ik me dat wij ook nóg meer met de regio moeten delen.

Onderwijs en arbeidsmarkt zijn immers ook regionaal georganiseerd.’

Ook Dorien Malawau heeft nog een tip voor gemeenten. ‘Inburgering is de start van een langer lopend integratietraject. Maar daarmee ben je er niet. Zorg dus óók voor draagvlak in de samenleving en maak goede verbindingen in de wijken, zodat mensen elkaar kunnen ontmoeten.’

Op 1 juli stopt het ondersteuningsprogramma, maar de website met producten en informatie blijft beschikbaar. Hetzelfde geldt voor het mailadres, waar gemeenten terechtkunnen met vragen. ←

Meer over het ondersteuningsprogramma producten en informatie op vng.nl/inburgering

TORENHOGE AMBITIES

Maar het grootste probleem blijft de huisvesting.

Het vraagt volgens projectleider Malawau ‘veel creativiteit’ van gemeenten om hiervoor een oplossing te vinden. Zo ook in Amersfoort. ‘Huisvesting is een megaprobleem, op twee fronten. We willen kansrijke asielstatushouders zo snel mogelijk laten starten in de regio. Een nieuw huis, de inrichting, kennismaken met de buren – alles gaat gelijk op. Dat is mooi zolang er huizen zijn. Maar daaraan is op dit moment een groot tekort.’

Nu moeten statushouders lang wachten in asiel-

14-16 LEESVERHAAL_Ondersteuning inburgering.indd 16

‘We moeten nieuwsgierig blijven naar hoe andere gemeenten het doen’ 30-5-2022 16:21:35

ACTUEEL

Download voor meer nieuws de VNG Nieuwsapp

Beste Thorbeckeprofessor,

Het COA is alleen geïnteresseerd in ‘asielfabrieken’, centra voor minstens driehonderd vluchtelingen. Maatschappelijk draagvlak vindt het niet relevant.

NU DE COLLEGES WORDEN GEVORMD, KOMEN OOK WEER DE DISCUSSIES OVER DE BEROEPSWETHOUDERS VAN BUITEN. HOE ZIT DAT JURIDISCH? NAAM BIJ REDACTIE BEKEND

Beste vragensteller,

Burgemeester Han van Midden van Roosendaal zegt hardȌȯ ɩƊɈ ɨȌǶǐƵȁȺ ǘƵǿ ɨƵƵǶ ǐƵǿƵƵȁɈƵȁ ɨǞȁƮƵȁ‫ ة‬Ƶȁ ɩƊƊȲȌǿ ǘƵɈ ! ɹȌ ǞǿȯȌȯɐǶƊǞȲ ǞȺ ƦǞǯ ǐƵǿƵƵȁɈƵȁ‫ ة‬NRC 23 mei.

Taken onder druk door arbeidsmarkt Door de krappe arbeidsmarkt komt de gemeentelijke dienstverlening onder druk te staan. Daarvoor waarschuwt A&O fonds Gemeenten in de nieuw verschenen Personeelsmonitor 2021. Eén op de vijf gemeentelijke vacatures is moeilijk in te vullen.

De personeelstekorten belemmeren gemeenten vooral in hun werk in de ruimtelijke uitvoering, de bouw en automatisering.

Dat zijn ook de functies waar groei wordt verwacht, onder meer door de komst van de Omgevingswet. Ook in de sector welzijn/ jeugd wordt een groei van het aantal gemeentebanen verwacht.

Twee op de drie gemeenten verwachten dat de bezetting het komende jaar toeneemt. Het zal echter niet eenvoudig worden om al die banen ingevuld te krijgen.

De krappe arbeidsmarkt leidt er, met de uitvoering van de coronamaatregelen, ook toe dat gemeenten meer geld uitgeven aan de inhuur van externen. Het aandeel externe inhuur in de totale gemeentelijke loonsom steeg van 15,5 procent in 2020 naar 16,5 procent vorig jaar. Het percentage gemeenten dat actief beleid voert om het aandeel extern inhuur te verminderen, daalde vorig jaar van 70 naar 56 procent. (RvdD) ←

17 ZAP_Thorbecke.indd 17

De Gemeentewet is helder: een wethouder woont in de gemeente waar hij of zij wethouder is. Dat is ook het ideaal: je bent lid van de gemeenschap waarin je een bijzondere verantwoordelijkheid draagt. Natuurlijk lukt dat niet altijd meteen en dus kan de raad in bijzondere ǐƵɨƊǶǶƵȁ ȌȁɈǘƵǏ˛ȁǐ ɨƵȲǶƵȁƵȁ ɨƊȁ ǘƵɈ woonplaatsvereiste. Telkens met een periode van een jaar.

In de praktijk doen zich steeds meer gevallen voor van wethouders die gedurende hun hele termijn buiten de gemeente blijven wonen. Zij krijgen ƮƊƊȲɨȌȌȲ ǯƊƊȲǶǞǯDzȺ ƵƵȁ ȌȁɈǘƵǏ˛ȁǐ‫ ة‬ǿƊƊȲ daarbij wordt de regeling voor ‘bijzondere gevallen’ dus wel aardig opgerekt.

Volgens sommigen is dat een logische ontwikkeling in de professionalisering van het wethoudersambt. Anderen hameren juist op het handhaven van het woonplaatsvereiste als uitdrukking van de band tussen gemeente en gemeenschap. ←

17 MAGAZINE

2022

Geerten Boogaard, Thorbeckehoogleraar Ook een vraag voor Geerten Boogaard?

Mail naar: thorbeckehoogleraar@ vngmagazine.nl.

30-5-2022 16:23:19

IN BEELD

18-19 In beeld.indd 18

30-5-2022 16:25:05

BEELD: DIRK HOL

STRAATNAAMBORDEN TE KOOP Straatnaamborden slijten ook.

De gemeente Dordrecht heeft de oude borden die de laatste tijd vervangen zijn, opgeslagen en onlangs te koop aangeboden. De animo voor de borden was groot.

De opbrengst van de verkoop ging naar een goed doel.

18-19 In beeld.indd 19

30-5-2022 16:25:10

TEKST: ANNEMIEKE DIEKMAN

THEMA WET INBURGERING

Een

goede

start

20 GEMEENTEN ZIJN BLIJ MET DE NIEUWE WET INBURGERING, OMDAT ZE INBURGERAARS ZO BETER KUNNEN HELPEN‫ ة‬ð0JÀ ßyJّ ONDERHANDELAAR PETER HEIJKOOP. MAAR DE NIEUWE WET, INGEVOERD OP 1 JANUARI, KWAM ER NIET ZONDER SLAG OF STOOT.

MAGAZINE

2022

Peter Heijkoop is wethouder van Dordrecht en voorzitter van de VNGcommissie Participatie, Schuldhulpverlening en Integratie.

20-22 LEESVERHAAL_Heijkoop.indd 20

H

eijkoop zat als onderhandelaar aan tafel met het rijk. Het waren geen eenvoudige gesprekken. De vertegenwoordiging van de VNG heeft zelfs tijdelijk de onderhandelingstafel verlaten, vertelt Heijkoop.

Hij is naast wethouder in Dordrecht ook voorzitter van de commissie Participatie, Schuldhulpverlening en Integratie van de VNG. En in die hoedanigheid betrokken bij de onderhandelingen over de nieuwe wet.

‘Gemeenten wilden af van het geflopte inburgeringssysteem, waar ze tot dan toe mee moesten werken en dat de inburgeraars vooral ellende bezorgde’, zegt Heijkoop. ‘Met Wouter Koolmees van Sociale Zaken (SZW) hadden we destijds een zeer betrokken minister die zich in wilde zetten voor een goedwerkend nieuw stelsel. Vanuit de inhoud liepen de onderhandelingen daarom meteen soepel.’

Daarna brak er een volgens Heijkoop wat stroevere periode aan. Het kabinet had namelijk besloten dat de financiering leidend moest zijn, en stelde 200 miljoen euro beschikbaar. Dit terwijl hij voor de VNG een goed werkend stelsel vanuit de inhoud wilde ontwikkelen. ‘Na een aantal eenop-eengesprekken met Koolmees werden de plooien weer gladgestreken.

Koolmees sprak niet alleen zijn vertrouwen uit, maar zorgde ook dat er extra middelen vrijkwamen.’

Dat laatste gebeurde na een onderzoek dat SZW samen met de VNG liet uitvoeren. In het onderzoek is objectief vastgesteld wat er nodig zou zijn om het nieuwe inburgeringsstelsel goed in te richten. Desondanks werd de invoering ervan nog tweemaal met een halfjaar uitgesteld.

EXTRA TIJD

Dat leidde tot lichte frustratie bij Heijkoop. ‘Ik was er niet blij mee, nee. Het oude systeem was geflopt en er moest echt snel iets gebeuren.’ Voor kleine gemeenten was die extra tijd echter zeer welkom om alles op orde te krijgen. Het nieuwe inburgeringsstelsel vraagt meer van gemeenten aan menskracht en kennis. Heijkoop: ‘Zij

30-5-2022 16:27:34

(Ƶ ƊȁǞǿȌ Ǟȁ (ȌȲƮȲƵƧǘɈ ȌȁƮƵȲ ƦƵƮȲǞǯɨƵȁ Ȍǿ ȺɈƊɈɐȺǘȌɐƮƵȲȺ ȺɈƊǐƵ ɈƵ ǶƊɈƵȁ ǶȌȯƵȁ ǞȺ ǐȲȌȌɈ‫ ة‬ƦǞǯɨȌȌȲƦƵƵǶƮ ƊǶȺ ɹƵǶǏȺɈƊȁƮǞǐƵ ˛ƵɈȺƵȁǿƊDzƵȲ‫ خ‬

21 kregen zo nog de ruimte om samenwerking te zoeken met andere gemeenten, vaak grotere, om zich goed voor te bereiden op de nieuwe wet.’

‘JAREN VERPRUTST’

Voordat de nieuwe wet inburgering in werking trad, lag de volledige verantwoordelijkheid voor inburgering bij de mensen zelf. Vooral voor de groep die hier aankomt met een totaal andere culturele achtergrond, bleek dat rampzalig uit te pakken. Ze hadden volgens Heijkoop geen idee hoe ze hun weg moesten vinden bij alle instanties. Vaak berooid en regelmatig ook ongeletterd, moesten ze een lening afsluiten voor de verplichte taalcursus. Heijkoop: ‘Gemeenten hadden hier geen bemoeienis mee. Zo konden ze ook niet voorkomen dat er regelmatig malafide bureautjes opdoken voor die taallessen, die te veel geld vroegen en zeker niet het belang van de inburgeraars voor ogen hadden. Met als gevolg soms 10.000 euro schuld, geen goede taalbeheersing, jaren verprutst en geen zicht op werk. Zo is er een veel grotere groep uitkeringsafhankelijke mensen gecreëerd dan nodig was geweest.’

Onder de nieuwe wet neemt de gemeente de inburgeraars bij de hand. Allereerst is er een brede intake om te zien wat de individuele inburgeraar nodig heeft.

Dan volgt er een ontwikkelingsplan en een keuze uit drie leerroutes. Deze route moet leiden tot een zodanige taalbeheersing dat mensen mee kunnen doen in de maatschappij, en meer specifiek op de arbeidsmarkt.

Voor de inburgeringstrajecten zoeken gemeenten nu samenwerking met bijvoorbeeld de wijkdienst of

20-22 LEESVERHAAL_Heijkoop.indd 21

VluchtelingenWerk. Ook krijgt iedere inburgeraar de eerste zes maanden leefgeld, worden de vaste lasten betaald en toeslagen aangevraagd. Zo is er tijd om te acclimatiseren. ‘Bij dit nieuwe stelsel wordt nadrukkelijk breder gekeken dan alleen taalonderwijs’, aldus Heijkoop. ‘Het gaat veelal om kwetsbare mensen die worstelen met armoede en vechten voor hun bestaanszekerheid. Ze hebben in Nederland ook meestal nog geen sociaal netwerk van familie en vrienden, dat hen op weg kan helpen.’

MAGAZINE

2022

FLANKERENDE PROBLEMEN

Heijkoop ziet de wet als een goede start, maar maakt zich wel zorgen over, zoals hij zegt, ‘de flankerende problemen’. Zolang die niet worden opgelost, blijft het moeilijk voor veel statushouders die moeten inburgeren. Hij doelt daarbij op uitkeringen die tekortschieten, het te lage minimumloon. ‘Ook ons toeslagenstelsel is veel te complex. Als Nederlanders die hier hun hele leven wonen er al in verdwalen, dan kun je niet verwachten dat nieuwe landgenoten er

‘Gemeenten wilden af van het geflopte inburgeringssysteem’ 30-5-2022 16:27:38

‘Sommige statushouders kampen met serieuze trauma’s of psychische problemen’ hun weg in vinden. Vaak hebben ze ook geen kennis van speciale – soms lokale – regelingen.’

EIGEN AANPAK

22 MAGAZINE

2022

In Dordrecht kan Heijkoop als wethouder Werk en Inkomen, Zorg en Welzijn, Arbeidsmarkt en Onderwijs de Wet inburgering mede zelf in de praktijk brengen.

‘In de stad hebben wij al in 2016 een eigen aanpak ontwikkeld voor statushouders en daarvoor verschillende pilots uitgevoerd. Die pilots zijn overgegaan in de pilot vooruitlopend op de Wet inburgering.’

Heijkoop: ‘Het was ons vijf, zes jaar geleden al duidelijk dat er meer moest gebeuren om de gaten dicht te lopen die waren ontstaan door het vorige stelsel. We zagen daar te veel negatieve effecten van en beseften dat deze groep inwoners extra ondersteuning nodig had om de taal te leren en werk te vinden.’

Uit de laatste pilot kwam volgens de wethouder onder meer het belang van een taal-werkstage binnen het inburgeringstraject naar voren. ‘Op de werkvloer leren ze de taal sneller, leggen ze contacten en kunnen alvast een netwerk opbouwen. Wij hebben hierover goede afspraken gemaakt met verschillende werkgevers.’ De animo in Dordrecht onder bedrijven om statushouders stage te laten lopen is groot, variërend van een zelfstandige fietsenmaker tot een groot distributiecentrum. ‘Als gemeente houden we goed in de gaten of de stage ook echt bijdraagt aan de ontwikkeling van de statushouder. We streven naar een duurzame uitstroom richting betaald werk. Soms is daar extra maatwerk voor nodig.’

TRAUMA’S

Daarbij is het belangrijk dat niet iedereen direct een leer-werktraject in kan gaan. ‘Sommige statushouders kampen met serieuze trauma’s of psychische problemen. Daar moet je daar als gemeente wel oog voor hebben’, aldus Heijkoop. ‘Onverwerkte dingen uit het verleden kunnen deze mensen in de weg zitten bij hun inburgering in Nederland. Soms zal een doorverwijzing voor psychische hulp nodig zijn.’

20-22 LEESVERHAAL_Heijkoop.indd 22

Andere statushouders redden zich al snel zelf. ‘Wij hadden hier bijvoorbeeld een basisarts uit Syrië, die was gevlucht en in een bootje de Middellandse Zee was overgestoken. Die kon in coronatijd snel aan de slag bij de GGD als medisch onderlegde medewerker.

Hij had zichzelf daarbij al snel de taal eigengemaakt.

Hopelijk kan deze man verder doorgroeien en zijn vak als arts uit gaan uitoefenen. Dit traject was overigens al gestart voordat de nieuwe wet van kracht werd, maar het is wel een traject in de geest van de wet.’

Voor mensen die zich ook na de eerste zes maanden waarin ze financiële steun van de gemeente krijgen nog niet goed kunnen redden, biedt Dordrecht budgetbeheer aan. ‘Op die manier kunnen we meekijken naar het uitgavenpatroon, en zo nodig afspraken maken met VluchtelingenWerk en schuldhulpinstanties als het verkeerd dreigt te gaan.’

MONITORING

Gemeenten zijn zonder uitzondering blij met de wet.

Ze hebben jarenlang gevraagd om een nieuw inburgeringsstelsel, ‘gesmeekt misschien wel’, aldus Heijkoop. De nieuwe verantwoordelijkheid past volgens hem goed bij gemeenten en sluit aan bij hun andere verantwoordelijkheden binnen het sociaal domein.

Met de huidige minister van SZW Karien van Gennip is afgesproken het nieuwe inburgeringsstelsel een keer per jaar te evalueren of vaker indien nodig. Ook wordt er in samenwerking met het ministerie een monitoringssysteem opgezet om de kosten te managen en de effectiviteit te meten.

‘Pas over twee, drie jaar zullen we de eerste inburgeraars zien die het hele traject hebben doorlopen’, zegt Heijkoop. ‘Eigenlijk kun je dan pas wat over de effectiviteit zeggen. Ik heb er vertrouwen in dat het gaat werken, maar nogmaals dan moeten wel de randvoorwaarden beter worden ingevuld. Er zal gekeken moeten worden naar aanpalende wetgeving als de Participatiewet, de Wmo en de Jeugdwet om deze kwetsbare nieuwe Nederlanders daadwerkelijk een goede start te kunnen geven in de Nederlandse maatschappij.’ ←

30-5-2022 16:27:40

BEELD: DIMITRY DE BRUIN

CIJFERS IN BEELD

DE OPVANG VAN VLUCHTELINGEN IN NEDERLAND BEZORGEN RIJK EN GEMEENTEN HOOFDBREKENS. MAAR WAAR KOMEN DEZE MENSEN VANDAAN? EEN OVERZICHT VAN DE GROOTSTE HERKOMSTLANDEN. BRON: IND EN RIJKSOVERHEID

AANTAL VLUCHTELINGEN NAAR NEDERLAND Tussen januari en april 2022

0 13 3. 46 3 2. 73 1.3 71 7

2 253 19 8 10 53

4 373 325 20 88

5 486 344 23 2 11

9 468 38 1 21 97

9 81 8 61 5 26 0 12

20 1.098 1.906 4 3. 01 6 4.

6 30 2 21 0 12 63

8 75 7 508 13 9 15

1 60 4 . 06 4 3. 98 1.9 0 2 1.0

0 3811 3 5 17 98 Onbekend

Somalië

Afghanistan

April Maart Februari Januari

Jemen

Irak

Eritrea

Overig Syrië

Tu Tur urkij ur k kije ije

e* Oekraïn

Algerije

Marokk o

*

Geregistreerd door gemeenten

23 Infographic.indd 23

30-5-2022 16:28:46

24-27 FEATURE_Medemblik.indd 24

30-5-2022 16:30:33

TEKST: SANNE VAN DER MOST

THEMA BETAALPASSEN

‘Zelfstandig zijn is zo belangrijk’ 25 MAGAZINE

2022

ALS JE HUIS EN HAARD ACHTERLAAT, IN EEN COMPLEET NIEUWE OMGEVING TERECHTKOMT WAAR ALLES ANDERS IS, DAN IS HET FIJN ALS JE IN ELK GEVAL FINANCIEEL ZELFREDZAAM BENT. ALS EEN VAN DE EERSTE GEMEENTEN ONTWIKKELDE MEDEMBLIK DAAROM EEN PREPAID BETAALPAS VOOR VLUCHTELINGEN.

‘A De Oekraïense documentairemaakster Eugenia Melnik, die in maart met familie naar Nederland vluchtte, kon binnen twee weken gebruikmaken van de betaalpas.

(Beeld: Sanne van der Most)

24-27 FEATURE_Medemblik.indd 25

ls gemeente nemen wij uiteraard onze verantwoordelijkheid en doen we ons uiterste best deze mensen een plekje te geven en ze te helpen hun leven weer op te bouwen’, zegt burgemeester Frank Streng. ‘Onder meer door ze op te vangen en onderdak te geven op onze locaties: twee gedeeltelijk leegstaande verzorgingscomplexen in Opperdoes en Andijk. Mede dankzij particuliere opvang, waar we ontzettend dankbaar voor zijn, kunnen we rond de driehonderd mensen huisvesten. Daarmee voldoen wij ruimschoots aan onze taakstelling van 187. Daarnaast helpen we de Oekraïense vluchtelingen bij het hervinden van hun financiële zelfredzaamheid. De betaalpas is daar een middel bij.’

Alle vluchtelingen hebben recht op leefgeldvergoeding. Burgemeester Streng: ‘Als je ontheemd bent, alles achterlaat en simpelweg geen toegang hebt tot je bankrekening omdat de bank is verwoest, het hele financiële systeem op z’n kop staat en al je passen zijn geblokkeerd, dan kun je je erg onthand en afhankelijk voelen. Eten, drinken en kleding heb

30-5-2022 16:30:37

‘Berooid van alles, voelen deze mensen zich hier toch een beetje veilig’

26 MAGAZINE

2022

‘En het liefst bepaal je natuurlijk zelf wat

je gewoon nodig. En het liefst bepaal je natuurlijk zelf wat je koopt, waar je dat haalt en hoeveel geld je er aan uitgeeft.’

Op basis van een in maart afgegeven richtlijn van het ministerie van Justitie en Veiligheid is dat voor deze huidige groep ongeacht leeftijd, een standaardbedrag van 260 euro per maand. ‘Een bedrag dat wij als gemeente in eerste instantie voorschieten maar dat we later terugkrijgen van het rijk’, aldus Streng.

Bij vluchtelingen die op de opvanglocatie ook te eten krijgen, wordt 70 euro per persoon ingehouden.

Vluchtelingen die bij een opvanggezin wonen, dragen mee in de woonlasten en krijgen daardoor 215 euro per maand uitgekeerd en 55 euro voor kinderen. Doorgaans worden deze bedragen maandelijks contant uitgekeerd. ‘Behoorlijk ingewikkeld en erg onpraktisch met zo veel vluchtelingen en ook niet meer echt van deze tijd’, merkt Streng op. ‘Hoe houd je bij wie wat heeft gekregen en wat doe je als mensen zelf wat verdienen en je vervolgens gaat korten op het bedrag?’

je koopt, waar je dat haalt en

COMPLIANCECHECK

hoeveel geld je

Senior beleidsmedewerker Financiën Gwendolyn Hamelinck-Stratos zocht het allemaal uit. ‘We hebben

er aan uitgeeft.’

24-27 FEATURE_Medemblik.indd 26

contact gezocht met het COA en gevraagd hoe zij dit aanpakken’, vertelt ze. ‘Daar werken ze met een Moneycard. Een soort leefgeldpas is dat. Het COA vertelde ons alles over hun systeem en de regelingen.

Onder meer dat het een ‘logeerregeling’ betreft, een bestaande regeling voor statushouders en asielzoekers, waar wij mooi op zouden kunnen aanhaken.’

Tegelijkertijd werd Hamelinck-Stratos geconfronteerd met de beperkingen die een dergelijk systeem heeft.

‘Ingewikkelde contracten en een enorme compliancecheck voor nieuwe klanten bijvoorbeeld. Die tijd hadden wij simpelweg niet. Er moest gewoon nú wat komen, want de eerste vluchtelingen waren al in Medemblik en die moesten direct over geld kunnen beschikken.’

Hamelinck-Stratos is meteen een rondje gaan bellen langs banken en bedrijven die niet op naam gestelde prepaidpassen verstrekken. Uiteindelijk kwam ze terecht bij SimpledCard. ‘Die hebben een systeem dat eigenlijk is ontwikkeld voor budgethouders bij bedrijven. Dat betekent dat je als werkgever een aantal mensen binnen jouw bedrijf zo’n pas geeft waar een bepaald budget op staat. Vervolgens kun je afspraken maken waarin je bijvoorbeeld vastlegt dat

30-5-2022 16:30:42

mensen bepaalde aanschaffen kunnen doen en een kopie van de factuur sturen.’

PRAKTISCH SYSTEEM

Voor ondernemingen is het een praktisch systeem, zegt Hamelinck-Stratos. Alle transacties zijn meteen in beeld, net als de onderbouwing en eventuele pakbonnen. ‘Mijn vraag was of het ook voor iets anders gebruikt kan worden. Die compliancecheck is in ons geval namelijk minder noodzakelijk. Het gaat namelijk niet om een werkgever-werknemersrelatie, maar om mensen die van de gemeente het geld krijgen waar ze recht op hebben en waarover ze dus geen verantwoording hoeven af te leggen.’

Tegelijkertijd moest de kaart wel wendbaar blijven, zegt de beleidsmedewerker. Zo staat er op de passen zelf geen naam, omdat de budgethouder kan wijzigen.

‘Uiteraard zijn de passen aan de gebruiker gekoppeld.

Bij banken kon dat allemaal niet. Best pijnlijk om te zien dat de slogans die zij allemaal gebruiken rond maatschappelijke verantwoordelijkheid, in dit geval even helemaal niet op gingen. Met deze kaart kan dat allemaal wél. Dat is natuurlijk ideaal.’

DEVALUATIE

De Oekraïense documentairemaakster Eugenia Melnik die in maart met haar drie kinderen, haar moeder en haar schoonmoeder vanuit Zaporizhzhya naar Opperdoes vluchtte, kon binnen twee weken gebruikmaken van de pas. ‘Het is echt een grote hulp in het dagelijks leven’, vertelt ze. ‘En ik ben erg blij dat de gemeente dit voor ons heeft geregeld. De meeste mensen die hierheen kwamen, waren alles kwijt geraakt en hadden geen toegang meer tot hun eigen geld. Bankpassen werkten niet meer. Dan is het wel erg lastig om aan geld te komen. Als ze dat überhaupt hebben want veel mensen zijn ook al hun spaargeld kwijtgeraakt. Zelf hadden wij nog wel iets, maar dat is hier door de huidige devaluatie ook nauwelijks

27 MAGAZINE

2022

Er staat op de betaalpassen geen naam, omdat de budgethouder kan wijzigen.

wat waard. Zonder deze pas zou ik nu dus geen idee hebben hoe ik mijn boodschappen zou moeten doen of kleding voor mijn kinderen moest kopen.’

Ook burgemeester Streng is blij dat het allemaal zo goed heeft uitgepakt. ‘Wij zijn echt een regio van doeners en dat zie je hier wel weer terug. Bestaat het niet? Dan gaan we gewoon zelf aan de slag. Denken vanuit wat er al is dus en niet vanuit wat we eigenlijk zouden willen en daar een systeem bij zoeken, zoals veel andere gemeenten doen die met hetzelfde bijltje hakken. Ik denk dat daar onze meerwaarde zit.

Berooid van alles, voelen deze mensen zich hier toch een beetje veilig. Financieel zijn ze niet afhankelijk van of ze iets krijgen of niet. Dankzij deze passen kunnen ze hun zelfstandigheid toch een beetje behouden en hebben ze een beperkte mate van vrijheid om zelf te bepalen wat ze belangrijk vinden. En dat is denk ik heel erg waardevol.’ ←

Gastgemeente VNG Jaarcongres Medemblik is één van de zeven gastgemeenten voor het VNG Jaarcongres, op 28 en 29 juni in Westfriesland. Meer over het congres op vngjaarcongres.nl.

24-27 FEATURE_Medemblik.indd 27

30-5-2022 16:30:50

TEKST: RUTGER VAN DEN DIKKENBERG

JEUGDZORGCONTRACTEN

De

standaard zetten

28 MAGAZINE

2022

GEMEENTEN KUNNEN VEEL GELD BESPAREN DOOR ONDERDELEN VAN JEUGDZORGCONTRACTEN TE STANDAARDISEREN, ZONDER DAT DAARBIJ DE LOKALE BELEIDSVRIJHEID IN HET GEDING KOMT. SAMEN MET GEMEENTEN EN ZORGAANBIEDERS WERKT HET KETENّ Ǫ0 Ç Xّ² !X m ( w0Xy y ÇyXI ªw0ªXyJ²§m yy0y‫خ‬

G

emeenten hebben de contracten in het jeugdstelsel knap ingewikkeld gemaakt, sinds de decentralisaties van 2015, constateert Duco Stuurman. Hij is stedelijk directeur sociaal bij de gemeente Amsterdam en voorzitter van de Stuurgroep i-Sociaal Domein, waarin de VNG, de zorgsector en het ministerie van VWS zich bezighouden met onder meer het uniformeren van de jeugdcontracten. Het Ketenbureau i-Sociaal Domein voert de opdracht uit. Komende juli moet er een concreet voorstel liggen, dat in het najaar op de algemene ledenvergadering van de VNG moet worden bekrachtigd.

‘Er is een grote variatie in de uitvraag naar zorgaanbieders’, ziet Stuurman.

‘Er zijn veel verschillende bekostigings-

28-29 LEESVERHAAL_Standaardcontract.indd 28

modellen, voorwaarden en producten.

Voor heel veel van die zaken kun je best tot uniforme afspraken komen, zonder de kern van de beleidsvrijheid van gemeenten aan te tasten.’

Daarbij gaat het nadrukkelijk níét om politieke keuzes, zegt Stuurman. Het blijft in de plannen aan de gemeenten zelf om lokaal het jeugdbeleid vorm te geven. ‘Maar mogelijk moeten we die vrijheid wel beperken tot waar het echt om gaat: het inhoudelijk vormgeven van de Jeugdwet. Onnodige variatie in contractafspraken leidt tot onnodige bureaucratie. Daarom moet er meer gestandaardiseerd worden.’ De stuurgroep richt zich in eerste instantie op de randvoorwaarden, of – in aanbestedingsjargon – de ‘niet-kernbedingen’. ‘De diversiteit daarin is zo groot geworden dat aanbieders meer administratieve lasten hebben dan nodig is’, zegt Stuurman.

WEERSTAND

Toen de VNG, het ministerie van VWS en de zorgaanbieders binnen de Stuurgroep i-Sociaal Domein gingen samenwerken aan het uniformeringstraject, constateerden ze vooral nog weerstand bij gemeenten. Inmiddels, zegt Stuurman, neemt de weerstand af omdat gemeenten langzaam inzien dat uniformering van de contracten juist ruimte geeft aan het verlenen van goede jeugdzorg zelf. Gemeenten hoeven zich dan niet meer bezig te houden met de technische details van contracten.

Verreweg het grootste deel van de bepalingen in jeugdzorgcontracten zijn zulke randvoorwaarden. Het gaat dan bijvoorbeeld over de verantwoordingstermijnen en de wijze waarop informatie verstrekt moet worden aan gemeenten. Maar er zijn ook verschillen in bepalingen over de jaarlijkse verhoging van de tarieven,

30-5-2022 16:32:12

de omgang met wachttijden en de wijze van declareren. Vooral onhandig, terwijl die bepalingen in feite geen effect hebben op de kwaliteit van de zorg.

Die verscheidenheid stoort ook Bas Timman. Hij is bestuursvoorzitter bij Jeugdformaat, een specialistische jeugdzorgaanbieder in de regio Haaglanden en ook betrokken bij het standaardiseren van contracten. Hij maakt de vergelijking met de invoering van de euro, de ‘Europese muntstandaard’. ‘De invoering ervan vonden we heel lastig in Europa, maar nu zien we dat het ons juist helpt.’

Jeugdformaat biedt zowel open als gesloten jeugdzorg, waarbij de zorgaanbieder zakendoet met respectievelijk 10 en 52 gemeenten. Vooral de gesloten jeugdzorg is hoog-specialistisch, zegt Timman.

‘Dan krijg ik met bijna 52 verschillende voorwaarden te maken, terwijl de jongeren uiteindelijk dezelfde zorg krijgen.’

Sinds de invoering van de Jeugdwet in 2015 is er veel ervaring opgedaan, ook met de contracten, constateert Timman.

‘We zitten nu in de fase dat we weten wat goede standaarden zijn, en wat niet. Dus we kunnen van elkaar leren waar we last van hebben.’

TAAKGERICHT

Het liefst, zegt de Amsterdamse directeur Stuurman, gaat de politieke discussie over hoe contracten vormgegeven wor-

28-29 LEESVERHAAL_Standaardcontract.indd 29

den, niet over randvoorwaarden, maar over de hoofdtaak: hoe organiseer je de jeugdzorg zo dat zo veel mogelijk jongeren daadwerkelijk geholpen worden? Het Ketenbureau heeft daarvoor drie uitvoeringsvarianten uitgewerkt, die helpen om structuur aan te brengen in het administratieve proces. Amsterdam stapt over op de taakgerichte variant, ook wel de lumpsum-variant genoemd, waarbij ze het goede voorbeeld volgen van Utrecht.

Daarin worden meerjarige afspraken gemaakt over hoe de doelgroep het best geholpen kan worden, met een prikkel voor de zorgverlener om slimmer te werk te gaan. ‘We willen met elkaar langjarig vormgeven hoe we de klanten proberen te helpen, ongeacht het soort zorg dat ze krijgen.’

Het kabinet en de VNG hebben na maanden van onenigheid de overleggen over de hervormingsagenda jeugd weer opgestart, nu het rijk de financiële verantwoordelijkheid van de voorgenomen bezuinigingen van 511 miljoen euro op de jeugdzorg heeft overgenomen. Die

29

gesprekken moeten in het najaar leiden tot een concreet plan om het jeugdstelsel te verbeteren en de uitvoering te versterken. Uiteindelijk moet het zorgen voor een besparing van in totaal 1,4 miljard euro. Het volledig standaardiseren van contracten kan een fikse besparing opleveren en daar dus een bijdrage aan leveren. Maar mooier nog, klinkt het bij de VNG zelf, is als gemeenten het vrijgekomen budget kunnen besteden aan het verlenen van jeugdzorg zelf.

MAGAZINE

2022

WETTELIJKE VERPLICHTING

In het overleg tussen de VNG en VWS over de jeugdzorg ligt standaardisatie van contracten ook op tafel. Staatssecretaris Maarten van Ooijen van VWS denkt er zelfs aan om de standaarden in de Jeugdwet vast te leggen. Stuurman is er weinig enthousiast over. ‘Wij zijn als gemeenten verantwoordelijk gemaakt voor deze taak, dan moeten we dit ook kunnen. Als het ons niet lukt, dan is een wettelijke verplichting een laatste redmiddel. Maar de oproep geeft wel de urgentie aan.’ ←

‘Onnodige variatie leidt tot onnodige bureaucratie’ 30-5-2022 16:32:15

ACTUEEL

Peter van Dijk wint eerste NK Wielrennen raadsleden Peter van Dijk is de eerste nationaal kampioen wielrennen voor raadsleden. De 36-jarige voormalig semi-profrenner en nu VVD-raadslid in Kaag en Braassem won de koers in de straten van Veenendaal afgetekend. Hij rondde de veertig kilometer nog net binnen het uur af.

30

Wijnand Jonkers (Natúúrlijk Houten, Houten) werd tweede, CDA’er Janno Meijer uit Pijnacker-Nootdorp greep het brons. Van Dijk pakte al in de tweede van twintig rondes een voorsprong en gaf die in de achttien rondes die nog zouden volgen niet meer af.

MAGAZINE

2022

SUPERLEUK

‘Superleuk dat ik gewonnen heb’, zei hij

na afloop van de koers. Had hij vooraf gedacht in de prijzen te vallen? ‘Ik wist dat ik goed in conditie ben, maar omdat het de eerste keer is dat dit NK gereden wordt, had ik geen idee wie er nog meer mee zouden doen.’

‘Ik wist dat ik goed in conditie ben’ Het was de eerste keer dat het NK Raadsleden werd georganiseerd; er was al wel een nationaal kampioenschap voor burgemeesters. De bedoeling is dat

het kampioenschap volgend jaar opnieuw gehouden wordt.

In totaal stonden op de wedstrijddag in Veenendaal 35 raadsleden aan de start van het eerste NK voor Raadsleden.

De wedstrijd was georganiseerd door de gemeente Veenendaal, in de marge van de professionele wielerwedstrijd Veenendaal-Veenendaal.

DUMOULIN

Van Dijk reed een aantal jaren op semi-professioneel niveau en koerste onder meer tegen de latere wereldkampioen Alejandro Valverde en tegen Nederlandse toprenners als Tom Dumoulin en Wilco Kelderman. ‘Maar ik had al zes jaar geen wedstrijd meer gereden.’ (RvdD) ←

§ƵɈƵȲ ɨƊȁ àǞȁȁƵȁ DzȌǿɈ ƊǶȺ ƵƵȲȺɈƵ ȌɨƵȲ ƮƵ ȺɈȲƵƵȯ Ǟȁ ßƵƵȁƵȁƮƊƊǶ‫ ـ خ‬ƵƵǶƮ‫ ب‬ÀƵƮ àƊǶDzƵȲ ǏȌɈȌǐȲƊ˛Ƶ‫ف‬

30 ZAP_Wielrennen.indd 30

30-5-2022 16:53:45

André Krouwel Oprichter Kieskompas

COLUMN

politicoloog Vrije Universiteit andre.krouwel@vu.nl @AndréKrouwel

NAAR BENEDEN

I

k groeide op met twee grote inspirerende verhalen van hoop en solidariteit. Allereerst het christensociale idee van intergenerationele solidariteit, waarbij belastingen van de werkzame generatie de pensioenen, huisvesting en de zorg van de oudere generaties veiligstelde. Ook rentmeesterschap, het idee waarbij je de aarde beter achterlaat dan je hem aantreft, was inspirerend. Ten tweede het sociaaldemocratische verhaal van eerlijk delen. Van verheffing van mensen die het economisch minder hadden. Door goede scholing, sociale woningbouw en flinke investeringen in kunst en cultuur kreeg iedereen het economische en sociale gereedschap om als volwaardig burger deel te nemen aan de samenleving.

Maar in de jaren tachtig droop het gif van het egoïsme onze samenleving in.

Alles en iedereen moet constant met elkaar in competitie zijn. We moeten een wereld van winnaars worden. Verliezers hebben het allemaal aan zichzelf te wijten. Het bevrijdende liberalisme maakte plaats voor de giftige neoliberale ideologie. Langzaam maar zeker werd alles afgebroken wat van ons samen was. Onderlinge verbanden en solidariteit verdwenen. De industrie trok weg.

Er ontstond grote werkloosheid, een verarmde middenklasse en economische ongelijkheid omdat de steeds hogere productiviteit en winsten niet werden omgezet in betere lonen en publieke investeringen in zorg, onderwijs en wetenschap, maar in dividenden en bonussen van aandeelhouders en CEO’s.

Tegelijkertijd werden de verzorgingsstaat en de sociale woningbouw de keel afgeknepen. Anders krijg je toch alleen maar buurten met ‘uitkeringstrekkers’.

Solidariteit maakte plaats voor ‘zelfredzaamheid’. Jonge mensen werden niet langer opgetild via toegankelijk onderwijs. Voor hoogwaardig onderwijs moet je flink betalen en dus geld lenen. Vaste banen maakten plaats voor ‘flexibiliteit’.

Door precaire arbeidscontracten en torenhoge schulden wordt het steeds moeilijker een woning te huren of te kopen in stedelijke gebieden. Steden worden omgebouwd tot toeristische attracties, want dat levert geld op. Huizen worden gebouwd voor ‘expats’ – de ‘goede immigranten’ – die op kosten van meestal armere staten een hoge opleiding hebben gevolgd en nu in ons land komen werken. In onze dorpen en steden worden de sociale voorzieningen, zoals de jeugdzorg, hulp aan dak- en thuislozen en hulp aan mensen in geestelijke nood, ook afgebouwd.

Nu is de laatste fase aangebroken van het ondermijnen van onze sociale beschaving. Mensen die het economisch zwaar hebben, worden nu aangewezen als de oorzaak voor de problemen op de arbeids- en woningmarkt. Zeker als ze behoren tot de groep ‘slechte immigranten’, ‘gelukszoekers’ en ‘profiteurs’. We tillen niet meer op. We trappen mensen naar beneden. ←

31 MAGAZINE

2022

VERLIEZERS HEBBEN HET ALLEMAAL AAN ZICHZELF TE WIJTEN

31 COLUMN_Andre Krouwel.indd 31

30-5-2022 16:34:21

BETOOG

WILLEMIJN DUPUIS

Laat kinderen hun eigen verhaal vertellen

32

Wanneer kinderen hun eigen verhaal leren vertellen, horen we van de kinderen zelf of voorzieningen en bescherming genoeg en toereikend zijn, schrijft Willemijn Dupuis van het Nederlands Genootschap van Kinderburgemeesters.

MAGAZINE

2022

U

it monitoring van het Kinderrechtenverdrag blijkt dat Nederland ondermaats scoort op het gebied van kinderparticipatie.

Nederland zweeft er tussen de 51ste en 61ste plek. Een gemiste kans: als we vaker met meer aandacht aan de kinderen zelf vragen wat er leeft, en ervoor zorgen dat zij ons weten te vinden als ze hulp nodig hebben, dan kunnen we een hoop ellende voorkomen.

Deze vorm van preventie hebben we nodig om kinderen sterker te maken. Door kinderen mee te laten denken en te betrekken bij het beleid, maken we hen bewust van hun verantwoordelijkheden ten opzichte van zichzelf en van anderen. Hier komen de kinderburgemeesters en -raden om de hoek kijken.

Het doel is het duurzaam verankeren van kinderparticipatie

32-33 BETOOG.indd 32

Deze instituten brengen de leefomgeving van de jongste medeburgers in beeld en maken kinderparticipatie zichtbaar voor zowel volwassenen als de kinderen zelf.

KINDERGEMEENTERAAD

Het NGKb stimuleert gemeenten een kinderburgemeester en een kindergemeenteraad aan te stellen.

Het doel is het duurzaam verankeren van kinderparticipatie en daarmee spelenderwijs de kinderrechten implementeren in de samenleving.

De grootste uitdaging is om alle kinderen te leren participeren in het gezin, op school, in de wijk, de gemeente en de samenleving. Het is een investering nu, met positieve opbrengsten later. De kinderen van nu zijn immers de volwassenen, opvoeders, beleidsmakers en bestuurders van de toekomst. Vraag hen én laat hen daarom meedenken over verschillende vragen. Hoe gaan we met elkaar om, hoe zorgen we voor elkaar en hoe kunnen we elkaar helpen? Het zijn de basisvragen voor de democratie.

De rol van kinderburgemeester draagt bij aan het opvoeden van onze kinderen in een democratische en humanitaire traditie. Het kinderburgemeesterschap helpt om vertrouwen te krijgen in het openbaar

30-5-2022 16:36:11

Schrijf ook een betoog voor VNG Magazine: redactie@vngmagazine.nl

33 Landelijke Dag van de Kinderburgemeesters in maart. Links Marij Uttien, kinderburgemeester van Hilversum. (Beeld: Dirk Hol/ANP) MAGAZINE

2022

bestuur en in de overheid, omdat kinderen hier al op jonge leeftijd kennis mee maken. En kinderen leren er zelf ook veel van.

Neem Sibel, die kinderburgemeester en -raadslid was in Apeldoorn. ‘Ik heb in het jaar dat ik kindergemeenteraadslid was, geleerd om met volwassenen te praten.’ Of luister naar Elise, die kinderburgemeester was in Laarbeek. ‘Ik heb erg veel geleerd over hoe het nou echt gaat in de gemeente: hoeveel moeite het je kost je plan echt door te zetten en goed haalbaar te maken’. ‘Dit kan een van mijn grote stappen zijn, een soort stage voor later, zegt Elmehdi, die kinderburgemeester was in Alphen aan den Rijn.

LEREN

We moeten de nieuwe generatie leren belangstelling te tonen voor elkaar en hun omgeving, elkaar aan te kijken, naar elkaar te luisteren, elkaar uit te laten spreken en elkaar vragen te stellen. En we moeten ze leren om gezamenlijk beslissingen te nemen en plannen uit te voeren. De ruimte en steun die zij daarvoor nodig hebben, kunt u stimuleren.

Het NGKb heeft hiervoor samen met kinderen en professionals uit de jeugdgezondheidszorg, het onderwijs en de lokale overheid instrumenten ontwikkeld.

32-33 BETOOG.indd 33

Het kinderburgemeesterschap helpt om vertrouwen te krijgen in het openbaar bestuur en in de overheid Bijna honderd Nederlandse gemeenten hebben al een kinderburgemeester. Wij roepen de overige gemeenten op om er óók één in te stellen. Voor de gemeenteraden hebben we een motie opgesteld die ze tijdens de raadsvergadering kunnen indienen. Kinderen een stem geven, is meer dan hen af en toe een microfoon voorhouden, we moeten hen leren de microfoon zelf te vinden als zij er een nodig hebben. ← Willemijn Dupuis is initiatiefnemer van KinderrechtenNU en het Nederlands Genootschap van Kinderburgemeesters.

30-5-2022 16:36:16

PERSONALIA GEMEENTEN

OVERSTAP

34 MAGAZINE

2022

Robert ’t Hoen Robert ’t Hoen wordt de nieuwe gemeentesecretaris van Scherpenzeel.

Anderhalf jaar geleden stapte de toenmalig secretaris van HardinxveldGiessendam over naar de private sector. Scherpenzeel trok echter.

Vanwaar deze overstap? ‘Er was lange tijd bestuurlijke onrust in Scherpenzeel: gaat de gemeente wel of niet fuseren met Barneveld?

Daardoor ontbrak een bestuurlijke stip op de horizon. Inmiddels is besloten dat de fusie er de komende tien jaar niet komt. Daardoor kan Scherpenzeel weer bouwen aan de eigen organisatie en aan de gemeentelijke samenwerking. Er zijn heel veel mensen vertrokken. Als de toekomst van een organisatie in Frage is, zie je dat medewerkers andere kansen pakken – zeker als iedereen, zoals nu, om personeel zit te springen. De gemeenteraad heeft daarnaast besloten te investeren in de ambtelijke organisatie. Er komen 14 fte’s bij, er wordt al hard geworven.’

Wat gaat u doen?

‘Omdat de zelfstandigheid van Scherpenzeel voor tien jaar is gegarandeerd, heeft de gemeente weer een secretaris gezocht. Ik kan nu weer de andere managementleden aanbrengen. En ik wil de organisatie leren kennen, een boost geven aan de regionale samenwerking en investeren in de relaties met andere gemeenten en organisaties, zeker ook met Barneveld. Ik wil de geschiedenis erkennen, maar alleen om te bouwen voor de toekomst.’

Wat heeft u geleerd? ‘Ik heb anderhalf jaar als consultant gewerkt. Dat was kort, en ik had het naar mijn zin, maar Scherpenzeel kwam langs. Ik heb dertien jaar gewerkt in Hardinxveld-Giessendam en had behoefte om in meerdere keukens te kijken. Toen die kans langskwam, heb ik die gegrepen.

Maar als consultant sta je op afstand. Adviseren is toch heel anders dan zelf onderdeel van de organisatie zijn. Ik deed een klus voor het Recreatieschap VoornePutten, een gemeenschappelijke regeling. Daar kwam ik tussen de bestuurders te zitten. Dat begon ik wel te missen.’ (RvdD) ←

34-35 PERSONALIA.indd 34

Pauline Bouvy-Koene is sinds 25 mei waarnemend burgemeester van Krimpenerwaard. De VVD’er was eerder raadslid en wethouder in Maasland en van 2005 tot 2015 burgemeester van Bernisse. Op 16 oktober 2019 werd zij burgemeester van Voorschoten, waar zij toen al drie jaar waarnemer was. Vanwege gezondheidsredenen moest zij daar in 2020 stoppen.

Haar benoeming in Krimpenerwaard volgt op het opstappen van Pieter Paans per 16 mei. De CDA’er stapte op omdat hij betrokken was bij een voorval waarin hij ‘niet de distantie heeft betracht die van een burgemeester wordt gevraagd’, liet hij in een verklaring weten. Voordat Paans in januari 2022 naar Krimpenerwaard kwam, was hij acht jaar wethouder, eerst in de gemeente Cromstrijen en sinds 2018 in Papendrecht.

Burgemeester Arco Hofland van de gemeente Rijssen-Holten blijft nog een jaar langer aan, zij het als waarnemer. Zijn tweede termijn loopt af Ȍȯ ׁ ǯɐȁǞ‫ خ‬RȌ˜ƊȁƮ ȺɈƵǶƮƵ zich niet beschikbaar voor een nieuwe termijn, maar omdat er nog geen opvolger benoemd is, heeft de commissaris van de Koning in Overijssel hem nog voor een jaar als waarnemer aangesteld. De CDA’er is sinds 2010 burgemeester in Rijssen-Holten. Eerder was hij raadslid en wethouder in Dalfsen en burgemeester van Zwartewaterland.

30-5-2022 16:37:17

redactie@vngmagazine.nl

De gemeenteraad van Dijk en Waard heeft Maarten Poorter voorgedragen als eerste kroonbenoemde burgemeester. Poorter, lid van PvdA, is sinds 2018 stadsdeelvoorzitter van Amsterdam-Oost. Eerder was hij acht jaar gemeenteraadslid in Amsterdam.

Poorter wordt naar verwachting op 13 juli beëdigd.

De gemeente Dijk en Waard ontstond op 1 januari 2022 na een fusie van Langedijk en Heerhugowaard. Sindsdien is Peter Rehwinkel (PvdA) waarnemend burgemeester.

ǪJ0w00²À0ª²ّ VACATURES

ªƊƊƮȺǐȲǞǏ˛ ƵȲ Paul van Ruitenbeek van Hilversum vertrekt. Hij werd op 25 mei door de lokale partij NatúúrlijkHouten voorgedragen als wethouder in Houten.

Van Ruitenbeek was sinds ׂ‫ ׁׅ׀‬ǐȲǞǏ˛ ƵȲ Ǟȁ RǞǶɨƵȲȺɐǿ‫ خ‬ Eerder, van 2002 tot 2006, was hij namens het CDA raadslid in Appingedam.

Xȁ ׂ‫ ׃׀׀‬ɩƵȲƮ ǘǞǯ ǐȲǞǏ˛ ƵȲ‫ ة‬ eerst in Winsum, daarna in Houten, Alphen aan den Rijn en dus Hilversum.

Belangstellenden kunnen solliciteren naar het burgemeestersambt van de gemeente Land van Cuijk (circa 90.200 inwoners), vacant per 1 januari 2022.

Deze gemeente is per 1 januari ontstaan door samenvoeging van Boxmeer, Cuijk, Grave, Mill en Sint Hubert en Sint Anthonis.

Het salaris is € 10.335,71 bruto per maand. De pro˛ ƵǶȺƧǘƵɈȺ DzƊȁ ɩȌȲƮƵȁ Ȍȯٌ gevraagd via burgemeestersaangelegenheden@ brabant.nl of via tel.

06-52794333/06-18303119.

Sollicitaties vóór 14 juni sturen naar de CdK in de provincie Noord-Brabant.

Yentl van Bakel is op 1 mei ǐƵȺɈƊȲɈ ƊǶȺ ȲƊƊƮȺǐȲǞǏ˛ ƵȲ Ǟȁ Bergeijk. De afgelopen vier jaar werkte ze als juridisch adviseur bij de gemeente Bergeijk. Ook was Van Bakel tussen 2018 en 2022 raadslid in Veldhoven, naǿƵȁȺ ƮƵ ßß(‫ خ‬ǶȺ ǐȲǞǏ˛ ƵȲ ǞȺ zij de opvolger van Hanneke van Dongen-Hermans, die sinds 1 maart voor de raad van Reusel-De Mierden werkt. In de tussentijd werd de functie waargenomen door plaatsverɨƊȁǐƵȁƮ ǐȲǞǏ˛ ƵȲ Leny van Leersum.

34-35 PERSONALIA.indd 35

Er kan gesolliciteerd worden naar het burgemeestersambt van Waalre (circa 17.600 inwoners), vacant per 12 januari 2021.

Het salaris is € 8.088,71 bruto per maand. De pro˛ ƵǶȺƧǘƵɈȺ DzƊȁ ɩȌȲƮƵȁ Ȍȯٌ gevraagd via burgemeestersaangelegenheden@ brabant.nl of via tel.

06-52794333/06-18303119.

Sollicitaties vóór 9 juni sturen naar de CdK in de provincie NoordBrabant.

Het is mogelijk om te solliciteren naar het burgemeestersambt van Wijchen (circa 41.300 inwoners), vacant per 16 maart 2020. Het salaris is € 9.532,60 bruto ȯƵȲ ǿƊƊȁƮ‫( خ‬Ƶ ȯȲȌ˛ ƵǶٌ schets is te vinden op bit.ly/vacatureWijchen.

Sollicitaties vóór 16 juni sturen naar de CdK in de provincie Gelderland.

Ingezonden mededeling

Neem de regie over uw eigen loopbaan Om welk vakgebied het ook gaat: als geen ander weten we hoe complex de inhoud van beleid en wet- en regelgeving kan zijn. Kies daarom voor onze onze verdiepende masterclasses of leergangen voor heldere en praktische handvatten en vaardigheden.

35 MAGAZINE

Ons aanbod

2022

Training: De BAG de Baas start 14 juni Risico Lab voor gemeenten 2022 14 juni Basiscursus: i ii Ìiw > V l Û À wethouders 2022 17 juni Raad op Zaterdag (save the date) 18 juni Online Actualiteitendag Omgevingsveiligheid 21 juni VNG Jaarcongres 28 en 29 juni (Westfriesland) Voor de Jeugd Dag (save the date) 7 november Ons hele aanbod vindt u op vngconnect.nl

30-5-2022 16:57:56

NET UIT

Persconferenties Bij een ramp of een crisis staat de burgemeester vaak de pers te woord. Maar hoe organiseer je zo’n persconferentie, en hoe zorg je dat de juiste informatie op korte termijn beschikbaar is?

36

V&R, een organisatie die zich bezighoudt met veiligheid en crisisbeheersing, bracht recent een zakboekje uit waarin die vraag wordt beantwoord. De auteurs spraken daarvoor met een groot aantal experts.

Het boek staat vol handvatten en tips voor iedereen die meer wil weten over de organisatie van een persconferentie.

Er zijn antwoorden op vragen als: welke taken en rollen komen allemaal kijken bij het organiseren van een persconferentie? Hoe zorg je dat je goed voorbereid bent? Wanneer moeten de sprekers bij een persconferentie staan of juist zitten? En wat kun je bij een persconferentie doen om de gevolgschade voor slachtoffers of nabestaanden niet groter te maken?

V&R, Zakboek Hoe organiseer je een persconferentie tijdens een ramp of crisis?, te bestellen via v-r.nl, € 16,95.

MAGAZINE

2022

De digitale gemeente Gemeenten worden steeds digitaler. Driekwart van de gemeenten verwacht dat het werk de komende jaren drastisch verandert.

Ambtenaren werken steeds vaker thuis en de inzet van slimme technologie krijgt een steeds grotere impact. Maar wat betekent dat voor ambtenaren en inwoners? In het e-book De Digitale Gemeente gaan 32 vertegenwoordigers van gemeenten, kennisinstituten, belangenorganisaties en marktpartijen in op die vraag.

De digitale gemeente, te verkrijgen via GemeentenNL.nl.

Rechtspositie U bent net begonnen als wethouder of raadslid, maar welke rechtspositie heeft u eigenlijk, en welke rechten en plichten horen daarbij?

Onlangs verscheen een geactualiseerde versie van een bundel waarin deze vraag uitvoerig aan bod komt. In het handboek van voormalig VNG-beleidsmedewerker Gerard Heetman worden de achtergronden van de arbeidsvoorwaarden voor gekozen en benoemde politieke ambtsdragers toegelicht aan de hand van de wetgeving zoals die sinds de grote harmonisatieoperatie van 2019 van toepassing is.

Gerard J.J.J. Heetman, De rechtspositie van gekozen en benoemde politieke ambtsdragers bij provincies, gemeenten en waterschappen. Editie 2022, Sdu, € 52,00.

36 ZAP_Net uit.indd 36

30-5-2022 16:38:54

TEKST: RUTGER VAN DEN DIKKENBERG | BEELD: MARTINE SPRANGERS

RAAD & WERK

Ageeth Vernooij RAAD CDA, WIJK BIJ DUURSTEDE WERK EIGENAAR THEETUIN ‘Jaren geleden had ik de gelegenheid om mijn ouderlijk huis te kopen. Daar zit een gigantische tuin bij. De gemeente wilde destijds toerisme en recreatie stimuleren en in de beleidsstukken werd een theetuin letterlijk als optie genoemd. Dat ben ik zestien jaar geleden gaan doen.

In het begin haalde ik voor een heel jaar inkomen uit de

37 RAAD en WERK.indd 37

tuin, maar ondertussen heeft elk dorp in de gemeente een theetuin en doe ik in de winter ander werk. Afgelopen winter was ik coronatester.

Ik ben nu begonnen aan mijn vierde termijn in de gemeenteraad. Ongeveer de helft van mijn gasten komt hier uit de buurt. Dat is mooi: ik hoef de straat niet op, maar hoor in mijn eigen tuin wat er speelt.’

30-5-2022 16:40:10

À0j²À‫ ب‬w ªÀ0y wDzj00 ‫ ے‬00m(‫§ ب‬m ÀI ªw ²m §§0 (0w‫غ‬ßXy!0yÀ ²m0ª I À Jª IX0

FUNDERINGSSCHADE

Slappe

bodem 38

ALS GEVOLG VAN DE KLIMAATVERANDERING NEEMT DE FUNDERINGSSCHADE AAN WONINGEN IN HET HELE LAND TOE. DAAR DE SCHADE NIET DIRECT ZICHTBAAR IS, IS HET EEN SLUIMEREND PROBLEEM, NIET ALLEEN VOOR DE EIGENAAR, MAAR OOK VOOR GEMEENTEN.

MAGAZINE

2022

E

erder onderzoek maakte al duidelijk dat zo’n 400.000 panden in Friesland, Groningen en het westen van Nederland gevaar lopen op verzakking. Het gaat dan vooral om woningen op houten palen in veengebieden.

Door de toenemende droogte en periodieke hoosbuien, krijgen woningen met ondiepe stalen funderingen op zand ook met het probleem te maken.

Het aantal meldingen van funderingsschade bij het funderingsloket van het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) neemt sterk toe. De teller staat tot nu toe op 115 gemeenten met veel meldingen en 125 gemeenten met enkele. Het kenniscentrum schat in dat rond een miljoen woningen al kans loopt op funderingsschade.

Er zijn verschillende oorzaken voor

38-41 LEESVERHAAL_Funderingsproblematiek.indd 38

schade aan funderingen. Het gaat bijvoorbeeld om palenrot, veroorzaakt doordat het grondwaterpeil zakt en er zuurstof vrijkomt waardoor er schimmel ontstaat. Ook aantasting van houten palen door bacteriën komt voor, voornamelijk in funderingspalen van grenenhout. Daarbij speelt zuurstof geen rol.

BIJ DE LES

Het KCAF roept gemeenten al langer tot de orde, net als het Platform Slappe Bodem. Intussen werken de ministeries van BZK, LNV en IenW met de koepelorganisaties, waaronder de VNG, aan het Nationaal Programma Aanpak Funderingsproblematiek (NPAF) dat per volgend jaar wordt uitgevoerd en geldt als opvolger van het Rijksprogramma Aanpak Funderingsproblematiek.

Gemeenten met funderingsproblematiek zullen pijnlijke besluiten moeten gaan nemen, zegt Frank van Lier. Hij is direc-

teur van het KCAF en raadslid in MiddenDelfland (Mijn Partij). Zeker gemeenten met straten waar het ene deel van de woningen op palen staat en het andere deel op staal, gaan de problematiek merken.

Van Lier neemt het verzakkende centrum van Gouda als voorbeeld. Daar is in de jaren zeventig besloten het grondwaterpeil niet meer te verlagen. Het KCAF maakte analyses hoeveel huizen op staal staan gebouwd en hoeveel op houten palen, en inzichtelijk wat er gebeurt bij het verlangen van de grondwaterstand.

‘De inwoners met woningen op palen zullen gecompenseerd moeten worden.’

Rotterdam en Dordrecht kampen met hetzelfde vraagstuk. ‘Soms lukt het om het probleem lokaal op te lossen, maar er zijn pijnlijke politieke keuzes nodig.

Ieder deel van Nederland heeft zijn eigen funderingsproblemen waar die keuzes nodig zijn.’

Thuy Do is senior adviseur water, bodem

30-5-2022 16:41:37

en klimaat bij de gemeente Rotterdam en als adviseur namens de VNG aangesloten bij het team van het NPAF. Het probleem wordt alleen maar urgenter door de klimaatverandering, ziet ze. ‘Sommige oude woningen op staal zijn al zover weggezakt dat ze eigenlijk niet meer houdbaar zijn.’

HULP

Bewoners kunnen de hoge herstelkosten niet meer aan en vragen de gemeente om hulp. Maar die kan niet altijd wat doen.

‘In wijken waar woningen op staal een meter zijn gezakt ten opzichte van de omgeving, kunnen wij de straten niet meer op het oude niveau brengen. De ene woningeigenaar wil de grondwaterstand verhoogd zien, de ander verlaagd. Wat je ook doet, iemand voelt de nadelen.’

Do pleit voor een gebundelde aanpak voor woningen en de buitenruimte.

Gemeenten en inwoners kunnen deze problematiek namelijk niet meer alleen oplossen. Het NPAF is op zoek naar integrale oplossingen. ‘Je redt het niet meer met technische oplossingen, de wereld is niet oneindig maakbaar. Ik ben ervan overtuigd dat je funderingsproblematiek niet oplost met het grondwaterpeil. Het is symptoombestrijding waarmee je alleen de ernstige overlast voorkomt, en een klein beetje de levensduur van een pand verlengt.’

38-41 LEESVERHAAL_Funderingsproblematiek.indd 39

ONEIGENLIJKE OPLOSSING

Het NPAF kweekt in eerste instantie bewustwording om de omvang van het probleem in heel het land in kaart te brengen. Daarbij wil het programma alle gemeenten qua kennis op hetzelfde niveau brengen tot een gelijk speelveld.

Sommige probleemgebieden vragen nu al om actie. Do: ‘Daarvoor stimuleren we innovatie. Het vasthouden van water om een woning van de ondergang te redden, is in sommige situaties een oneigenlijke oplossing. Je probeert de omgeving aan te passen aan een gebouw, terwijl je daar geen totale invloed op hebt. Het is effectiever om het gebouw aan te passen, want daar ligt het probleem.’

Jan Vente, voorzitter van het Platform Slappe Bodem en kandidaat-wethouder (ChristenUnie) in Lopik, was vanaf 2006 wethouder in Krimpenerwaard. Een van de eerste gesprekken die hij met inwoners voerde, ging over het verlagen of verhogen van het grondwaterpeil. ‘Er ontstaan al problemen wanneer de gemeente een

straat openbreekt. Wij hebben geprobeerd peilvakken te maken die passen bij het gebied, maar in wijken met oude bebouwing doe je het als gemeente nooit goed. Waar woningen staan met verschillende funderingen, kun je eigenlijk geen beleidskeuzes meer maken.’

39 MAGAZINE

2022

STRESS

In oude steden is dat probleem nog groter. Vente wijst erop dat jarendertighuisjes voor starters vaak nog de enige toegankelijke woningen zijn. ‘De een kan zijn eigen woning wel opknappen, de ander niet. Dan kan het gierend fout gaan als woningen verzakken. Dat leidt tot verpaupering in juist die leuke stadswijken.’

Funderingsproblematiek zorgt ook voor sociaal-maatschappelijke problemen.

Inwoners die de herstelkosten niet kunnen betalen, krijgen stress en worden ziek. Dat geeft weer druk op het sociaal domein. Een maatschappelijk kostenbatenanalyse maakt dit duidelijk.

‘Er zijn pijnlijke politieke keuzes nodig’ 30-5-2022 16:41:41

Kies voor zekerheid met de kennisbank VIND Inkoop en Aanbesteding

n nu ee e g a a r V ia d aan v o m de ite webs

Voorkom fouten en bespaar kosten Als (publieke) inkoper heeft u een complex en specialistisch vak. Om u optimaal te ondersteunen heeft Sdu een unieke kennisbank ontwikkelt.

Uw voordelen: Æ Alle relevante wet- en regelgeving, jurisprudentie met samenvattingen en commentaren overzichtelijk op één plek Æ Doorloop eenvoudig alle werkprocessen Æ Bespaar tijd met praktische tools Æ Voorkom fouten en bespaar kosten Æ Gebruiksvriendelijk met o.a. voorbeeldbrieven

Ga voor meer informatie naar www.vindinkoopenaanbesteding.nl

38-41 LEESVERHAAL_Funderingsproblematiek.indd 40

30-5-2022 16:41:45

‘Woningen moeten van het gas af en energiezuinig worden, maar zonder goede fundering kun je niets’ Van Lier: ‘Woon je op platteland in een boerderij, dan is het jouw probleem. In de stad is het probleem onderdeel van een groter geheel, want je hebt buren.

Daar hoort de gemeente de helpende hand te bieden. Daarvoor zijn allerlei gereedschappen beschikbaar waaronder subsidies en leningen. Veel gemeenten hebben met onze ondersteuning bijvoorbeeld funderingsloketten ingericht waar inwoners zich kunnen melden.’

Het NPAF denk na over een meer sociaaleconomische benadering. Gemeenten en corporaties hebben de draagkracht om zaken op te pakken. Voor particulieren is een andere aanvliegroute nodig. ‘Daar hoort de overheid een oplossing voor te verzinnen. Eigenaren in een woonblok met een funderingsprobleem hebben in verschillende mate tijd nodig om de zaken financieel rond te krijgen, maar de klimaatverandering wacht daar niet op. Het NPAF wil ook daar uitkomst bieden. Iedereen heeft een stukje van de puzzel in handen, ook de bouwsector, de verzekeraars, de banken en vve’s. Daar willen we een integrale aanpak en nieuw systeem voor bedenken.’

VERANTWOORDELIJKHEID

Ook Vente spreekt van een gedeelde verantwoordelijkheid. Hij pleit voor een rijksregeling. Juridisch gezien is grondwater onder de woning een probleem van de eigenaar. Die heeft echter geen enkele invloed op het grondwater. ‘Bij een groot probleem in de wijk kan ik niet zeggen dat de bewoners het maar moeten uitzoeken. We komen met het rijk op de dossiers bodemdaling en funderingen van ontzettend ver. Funderingsproblema-

38-41 LEESVERHAAL_Funderingsproblematiek.indd 41

tiek was nooit van het rijk. Met het NPAF is het rijk er nu wel mede verantwoordelijk voor. Het kan altijd beter, maar het is een goede stap die vertrouwen geeft.’

Vente is blij dat meerdere departementen betrokken zijn. ‘Minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting is er ook mee bezig in de zoektocht naar geschikte locaties voor nieuwbouw. We moeten huidige problemen aanpakken, maar ook nieuwe problemen voorkomen.’

Van Lier vindt dat de funderingsproblematiek moet worden meegenomen in het rijtje van de grote maatschappelijke opgaven. Hij spreekt van een gestapelde opgave. ‘Woningen moeten van het gas af en energiezuinig worden, maar zonder goede fundering kun je niets. De hele opgave staat of valt daarmee.’

Het KCAF heeft een participatieladder

funderingsaanpak voor gemeenten ontwikkeld. Dat hulpmiddel zet de mogelijkheden op een rij woningeigenaren te helpen. De participatieladder heeft vier treden. Elke trede hoger staat voor een intensievere participatie van de gemeente. ‘Steeds meer gemeenten werken met de participatieladder,’ zegt Van Lier.

Daarnaast ontwikkelde het KCAF FunderMaps, een digitale tool die het voor gemeenten inzichtelijk maakt waar mogelijk funderingsrisico bestaat. Van Lier: ‘In die tool ligt allerlei informatie opgeslagen die in de afgelopen jaren is verzameld. Dan gaat het onder meer om funderingsrapporten, bodemkaarten, grondwaterstanden en informatie over de fundering en leeftijd van panden.’

Voor een basisbeeld kunnen gemeenten zelf nieuwe gegevens toe voegen, analyses uitvoeren en daarop beleid maken en inwoners informeren.

41 MAGAZINE

2022

FONDS FUNDERINGSHERSTEL

Voor de financiering van herstelwerkzaamheden is het Landelijk Fonds Funderingsherstel ingericht. Een gemeente moet garant staan voor een deel van de lening als een inwoner die niet kan terugbetalen. Dat maakt gemeenten huiverig, maar Van Lier noemt dat ‘koudwatervrees’. In Dordrecht kon slechts drie procent van de mensen die een lening aangingen, niet alles terugbetalen. ‘Het risico is heel klein en je hebt een hefboomwerking wanneer het om rijtjeswoningen gaat. Als één van de twintig eigenaren het niet kan financieren, kan de rest ook niet verder. Dit leidt tot waardedaling van huizen en verval van buurten.’ ←

30-5-2022 16:41:50

VACATURES Hét overzicht van vacatures binnen gemeenten voor hoger opgeleiden.

ÇÀ w ÀX²0ªXyJ‫غ‬ ICT Systeembeheerder

Amstelveen Functioneel beheerder Leeuwarden Informatiemanager Utrecht Senior GIS-specialist Woerden

BESTUURLIJK Projectleider

42 MAGAZINE

2022

Almelo Online communicatieadviseur Amstelveen Bestuurssecretaresse Velsen JȲǞǏ˛ ƵȲ

Wijk bij Duurstede Programmamanager Wet open overheid Zwartewaterland

(X0y²Àß0ªm0yXyJ‫غ‬ FACILITAIR

Voor een overzicht van alle vacatures en meer informatie zie www.gemeentebanen.nl.

IXy y!X00m‫غ‬ ECONOMISCH

§0ª² y00m‫غ‬ ORGANISATIE

Accountmanager

Adviseur P&O

bedrijven De Ronde Venen Adviseur rechtmatigheid Koggenland Adviseur bedrijfsvoering Nijkerk Technisch adviseur/ contractmanager Utrecht ÀƵƊǿǿƊȁƊǐƵȲ ˛ ȁƊȁƧǞǁȁ Vlaardingen Business controller Woerden

Altena P&O-adviseur DUO+ (Diemen)

y(0ªàXh²‫غ‬ à0À0y²!R §‫غ‬ CULTUUR Consulent onderwijs

Altena Archeoloog Tilburg Senior leerplichtambtenaar Veenendaal

OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID Casemanager

Senior medewerker

burgerzaken Haarlemmermeer

taskforce naleving handhaving Zaanstad

RUIMTELIJKE ORDENING Adviseur ruimtelijke

ontwikkeling Almelo Beleidsmedewerker riolering en water Altena Senior beleidsadviseur wonen Capelle aan den IJssel Beleidsadviseur parkeren Haarlem Senior beleidsmedewerker mobiliteit Katwijk Handhavingsjurist Koggenland Wabo-vergunningverlener bouw Leeuwarden Plancoördinator/ beleidsadviseur ruimtelijke ontwikkeling Maasdriel Juridisch beleidsondersteuner openbare ruimte Nunspeet

Beleidsmedewerker

water en riolering Oldebroek Projectleider ruimte Tholen Adviseur stedelijk water en klimaatadaptatie Utrecht Vergunningverlener bouw- en woningtoezicht Vlaardingen Senior planeconoom Zaanstad Beleidsmedewerker groenbeheer Zaltbommel

² !X m0 ð j0y‫غ‬ WERKGELEGENHEID Werkmakelaar

Amstelveen Beleidsadviseur werk en inkomen Delft Jobcoach

Leeuwarden Accountmanager participatie Schouwen-Duiveland

WELZIJN Regisseur jeugd

Gouda Jeugdconsulenten Leeuwarden

Colofon ßyJ wƊǐƊɹǞȁƵ ǞȺ ǘƵɈ ȌǏ˛ ƧǞǁǶƵ ȌȲǐƊƊȁ ɨƊȁ ƮƵ ßƵȲƵȁǞǐǞȁǐ ɨƊȁ yƵƮƵȲǶƊȁƮȺƵ JƵǿƵƵȁɈƵȁ Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070-373 83 93, info@vng.nl

Mis niets!

Uitgever Dineke Sonderen, Sdu BV, tel. 070-378 99 24 Hoofdredactie Esther Bunnik Chef redactie Rutger van den Dikkenberg Redactie Leo Mudde, Marten Muskee, Monique Westenbroek Medewerkers Marije van den Berg, Geerten Boogaard, Sandra Braakmann, Jiri Büller, Annemieke Diekman, Saskia Klaassen, André Krouwel, Sanne van der Most, Martijn van der Steen Contact redactie tel. 070-378 96 43, redactie@vngmagazine.nl Ontwerp Fier.media Vormgeving Monique Westenbroek Druk Senefelder Misset, Doetinchem Advertenties Cross Media Nederland, Tom Lammertink, 010-760 73 24, tom@crossmedianederland.com Abonnementen JȲƊɈǞȺ ɨȌȌȲ ƦɐȲǐƵǿƵƵȺɈƵȲȺ‫ ة‬ɩƵɈǘȌɐƮƵȲȺ‫ ة‬ǐƵǿƵƵȁɈƵȺƵƧȲƵɈƊȲǞȺȺƵȁ‫ ة‬ȲƊƊƮȺǶƵƮƵȁ‫ ة‬ȲƊƊƮȺǐȲǞǏ˛ ƵȲȺ‫ ة‬ȯƊȲǶƵǿƵȁɈƊȲǞǁȲȺ Ƶȁ ambtenaren vanaf schaal 10 bij gemeenten. Aanvragen en wijzigingen: www.vng.nl, vngleden@vng.nl of 070-373 83 93.

Betaalde abonnementen Prijs jaarabonnement: 170 euro (excl. 9% btw). Sdu Klantenservice, www.sdu.nl/service, tel. 070-378 98 80.

Schriftelijk opzeggen uiterlijk twee maanden vóór het einde van de abonnementsperiode bij Sdu Klantenservice, Postbus 20025, 2500 EA Den Haag.

Neem nu een jaarabonnement op VNG Magazine via sdu.nl/service of bel naar 070-378 98 80

© 2022, ISSN 1566-1636

42 Vacatures en colofon.indd 42

30-5-2022 16:42:58

Flow zet woningbouw in beweging Kom naar PROVADA en ontdek Flow

14, 15 en 16 juni RAI Amsterdam – Hal 11, stand 31 XXX CBNăPX OM

43 Advertentie.indd 43

30-5-2022 13:44:12

«0n0à zÁً 0nk0 á00k Elke donderdag het nieuwsoverzicht van VNG Magazine Actueel, onafhankelijk en betrouwbaar En een overzicht van de meest recente vacatures bij gemeenten

MELD JE NU AAN VIA àzJِznٜzX0Èá³ «X0I

44 Advertentie.indd 44

30-5-2022 13:44:56