WILDZWEMMEN
EXPERIMENT
Het project Wonen in GOUD vormt een bijzondere en welkome toevoeging aan de binnenstedelijke woningvoorraad van Gouda. Met het toevoegen van middenhuurwoningen van BPD Woningfonds werd deze gebiedsontwikkeling haalbaar en kunnen meer dan honderd woningzoekenden straks een betaalbare huurwoning betrekken vlakbij station en binnenstad.
Gemeenschappelijke ruimtes zijn een belangrijk onderdeel van het plan. Dit betekent dat mensen elkaar straks kunnen ontmoeten in gemeenschappelijke ruimtes binnen het gebouw maar ook buiten in een grote groene gemeenschappelijke rusttuin. Daarnaast zijn er aantrekkelijke vormen van deelmobiliteit, waaronder het gebruik van deelauto’s. BPD Woningfonds gaat 98 middenhuurwoningen beheren en verhuren in het project, waarin duurzaamheid veel aandacht krijgt met onder meer een warmtekoudeopslag, een regenwaterinfiltratie en het maken van habitats voor verschillende vogelsoorten.
Duurzaam en betaalbaar wonen bij station en stad Het toevoegen van middenhuurwoningen is niet alleen goed nieuws voor woningzoekenden die op zoek zijn naar een comfortabele en duurzame huurwoning. Het kan ook complete woningbouwprojecten vooruithelpen – en daarmee het wonen in een stad als geheel. In de Spoorzone worden meerdere projecten gerealiseerd waarvan de eerste is gelegen aan de Burgemeester Jamessingel: Wonen in GOUD, bestaande uit een iconisch woongebouw met twee woontorens. Ontwikkelaar M3 maakte de eerste
plannen, samen met de gemeente en woningcorporatie Woonpartners. Door de omslag op de woningmarkt dreigde het project voortijdig te sneuvelen. BPD | Bouwfonds Gebiedsontwikkeling en BPD Woningfonds schoten te hulp en wisten met andere partners een nieuw plan te ontwikkelen waarin de woningen kleiner werden gemaakt, de plattegronden werden aangepast en buitenruimten werden toegevoegd. Belang rijkste ingreep was de omzetting van een kleine 100 koopwoningen naar middenhuurwoningen, die door BPD Woningfonds worden verhuurd. Op deze manier is Wonen in GOUD vlot getrokken en kunnen huurders én kopers straks hun nieuwe woning betrekken.
MIDDENHUUR
Vier jaar geleden is BPD Woningfonds opgericht. Een uniek fonds dat puur bestaat uit duurzame en betaalbare nieuwbouwhuurwoningen bestemd voor huishoudens met een middeninkomen. Het fonds heeft inmiddels ruim 5.000 appartementen en eengezinswoningen in po rtefeuille in stedelijke omgevingen binnen en buiten de Randstad en groeit door naar 15.000 woningen in 2030.
BPD werkt nauw samen met woningcorporaties aan meer gemengde en leefbare wijken door juist deze veelgevraagde middenhuur woningen toe te voegen aan de woningvoorraad.
Ga voor meer info over BPD Woningfonds naar bpdwoningfonds.nl.
Bouwen aan het hart van de buurt
Coverfoto: Jiri Büller | Nummer 9 verschijnt op 31 mei 2024
Onderwijs
Niet iedereen heeft een goed beeld van het werk van wethouders. Het onderwijs kan een bijdrage leveren, maar dat lukt niet altijd.
Open water
Gemeenten geven vaak een dubbele boodschap af als het gaat om wildzwemmen. Dat is niet zonder risico’s.
Schuldhulp
Arnhem begint, als proef, met het afkopen van schulden in de armste buurt van Nederland. Het is een ‘aanklacht tegen het systeem’, zegt wethouder Mark Lauriks.
Ineke van Gent
Gemeenten kunnen als voorbeeld dienen voor het rijk als het gaat om de invoering van de Wet open overheid.
Common Ground
In een nieuwe propositie ligt de focus van Common Ground nog nadrukkelijker op de dienstverlening.
Uitvoering
De uitvoering van Europese wetgeving is niet altijd eenvoudig. ‘Werkt dit ook in Helmond?’
De aanpak Jongeren op Gezond Gewicht (JOGG) heeft geen effect op overgewicht en beweeggedrag bij kinderen en jongeren in buurten waar de aanpak is ingevoerd.
Dat blijkt uit een studie van het RIVM. Dat onderzoek laat geen statistisch significant effect zien op het percentage kinderen en jongeren van 2 tot en met 19 jaar met overgewicht.
De JOGG-aanpak werd in 2015 ingevoerd, grotendeels gefinancierd door VWS. Doel is het creëren van een maatschappij waarin ‘gezond leven’ het uitgangspunt is. Sinds september 2023 maken 207 gemeenten gebruik van de aanpak. Dat betekent dat 56 procent van de kinderen en jongeren in een buurt woont waar de JOGG-aanpak is ingevoerd.
GEEN EFFECTEN
Het RIVM geeft meerdere mogelijke verklaringen. In de studie is alleen gekeken naar het verschil tussen JOGG-buurten en niet-JOGG-buurten. Het is mogelijk
dat het percentage overgewicht in JOGGbuurten wel gedaald is en het beweeggedrag verbeterd. Als dat echter ook in niet-JOGG-buurten het geval is, blijft het verschil gelijk.
Ook is het mogelijk dat na een aantal jaren de intensiteit van de JOGG-activiteiten afneemt. Daardoor neemt het effect op de lange termijn ook af. Daarnaast is de werkwijze van de JOGG-aanpak in de loop der jaren enigszins gewijzigd. Voorheen werd gebruikgemaakt van directe
activiteiten met kinderen. Later is de aanpak zich steeds meer gaan richten op structurele wijzigingen in de leefomgeving van kinderen en jongeren. Dit heeft volgens het RIVM mogelijk een kleiner direct effect op het percentage kinderen met overgewicht.
GEZONDER AANBOD
De JOGG-aanpak zet zich breed in op het gezond maken van de omgevingen waarin kinderen en jongeren veel komen. De programma’s en projecten in de verschillende omgevingen stimuleren een gezonder aanbod van eten en drinken, meer bewegen, voldoende ontspanning en slaap. De mogelijke effecten op andere vlakken zoals sociale en mentale gezondheid, of veranderingen in voedingspatronen en kleine veranderingen in beweeggedrag zijn in deze studie niet onderzocht. Het RIVM adviseert dan ook voor toekomstig onderzoek gegevensbronnen te gebruiken met grotere aantallen kinderen en jongeren en ook andere uitkomsten mee te nemen. (MM) ←
Het is een heel andere functie, ik zie dat niet als degradatie. Ik ben ervoor gevraagd, dat vind ik wel heel eervol.
gemeester van
Duurdere uitvoering inburgering niet vergoed
Ondanks eerdere afspraken komt het rijk gemeenten niet tegemoet in de extra uitvoeringskosten die zij moeten maken voor de Wet inburgering 2021.
De VNG vindt dat teleurstellend. Er ontstaat namelijk voor zowel inburgeraars en gemeenten als voor de samenleving een onwenselijke situatie. Zo worden de wachtlijsten langer en kan er minder begeleiding worden geleverd. Gemeenten worden geconfronteerd met hogere aantallen inburgeraars dan bij de invoering van de inburgeringswet ingeschat. Daarom vraagt de VNG om een overbrugging tot 2026. Vanaf dat jaar ontvangen gemeenten structureel (MM) ←
Gemeenten kregen vorig jaar fors meer huishoudens met een beginnende betalingsachterstand in beeld. Het aantal signalen ging met een kwart omhoog in vergelijking met 2022, naar ruim 700.000.
Uiteindelijk zochten gemeenten met ongeveer 620.000 mensen contact. Dat was 17 procent meer dan in 2022. Dat blijkt uit de jaarlijkse Monitor Vroegsignalering Schulden van Divosa. Daaraan doen 281 gemeenten mee, samen goed voor bijna 90 procent van de bevolking. Sinds 2021 zijn gemeenten verplicht om betalingsachterstanden bij te houden en contact te zoeken met inwoners voor hulp. Zo kan worden voorkomen dat schulden oplopen. Signalen over betalingsachterstanden komen van woningcorporaties, zorgverzekeraars en nutsbedrijven.
De gemeente Arnhem begint een proef waarbij schulden worden opgekocht van gezinnen uit de armste wijk. De proef moet ertoe leiden dat mensen met geldzorgen minder stress hebben vanwege de geldzorgen. (LM) ←
Lees meer vanaf pagina 28
Gemeenteraden mogen straks in bijzondere gevallen digitaal vergaderen, bijvoorbeeld wanneer er een griepgolf heerst, of een storm met code rood.
Dat staat in een wetsvoorstel dat minister Hugo de Jonge naar de Tweede Kamer stuurt. Volgens het voorstel blijven fysieke vergaderingen de maatstaf, maar zijn er dus uitzonderingen mogelijk om digitaal bijeen te komen. Tijdens de coronapandemie waren digitale raadsvergaderingen al enige tijd gebruikelijk. Het kabinet wilde die moglijkheid daarna structureel invoeren, maar stuitte op de Raad van State. Die had kritiek op het feit dat het kabinet digitale en fysieke vergaderingen gelijkstelde.
Het kabinet heeft dat nu aangepast, door vast te leggen dat fysieke bijeenkomsten de voorkeur hebben. Wanneer er zaken zijn die buiten de macht van de gemeenteraad liggen, mag een digitale bijeenkomst straks ook. (RvdD) ←
De komende jaren investeert het kabinet 86 miljoen euro in Werkcentra door heel Nederland.
Een Werkcentrum is een buurtloket waar mensen met vragen over werk, scholing of geschikt personeel worden geholpen, zonder dat ze daarvoor een afspraak hoeven te maken.
Op dit moment zijn er acht regio’s met een Werkcentrum, waarin overheidsinstanties, UWV, gemeenten, het bedrijfsleven, vakbonden en onderwijsorganisaties samenwerken. Het kabinet wil dat er in alle 35 arbeidsmarktregio’s een Werkcentrum komt. Met de investeringen laat het kabinet vraag en aanbod op de arbeidsmarkt beter op elkaar aansluiten. De maatregelen zijn onderdeel van een groter pakket aan hervormingen. (LM) ←
Meer over de commissies en het vergaderschema: vng.nl/vereniging
TEKST: VNG
Door de actuele ontwikkelingen rond de Voorjaarsnota en de kabinetsformatie is een extra Algemene Ledenvergadering (ALV) wenselijk. De ALV is op vrijdag 24 mei in het Beatrix Theater in Utrecht. Voordat de ALV begint zijn er sessies over actuele thema’s. U kunt zich aanmelden via: alv24mei.vngconnect.nl.
BESTUURSVERGADERING
24 APRIL 2024
In de bestuursvergadering werd gesproken over de extra Algemene Ledenvergadering (ALV) op vrijdag 24 mei, de Algemene Ledenvergadering op woensdag 26 juni, het Risicobeheerfonds, de energietransitie, de hersteloperatie kinderopvangtoeslag en de Wet versterking regie volkshuisvesting.
VERGADERING 24 MEI 2024
Als eerste agendapunt van deze bestuursvergadering legt voorzitter Sharon Dijksma het programma voor de extra Algemene Ledenvergadering (ALV) voor. In deze ALV bespreekt het bestuur met de leden de resultaten van de gesprekken met het kabinet naar aanleiding van de Voorjaarsnota 2024. Bestuur en directie van de VNG hebben deze resultaten in een groot aantal online en fysieke bijeenkomsten toegelicht aan zowel raadsleden, ambtelijk vertegenwoordigers als bestuurders. Het programma voor de extra ALV is
mede op basis hiervan samengesteld. De VNG-leden hebben de uitnodiging op vrijdag 26 april ontvangen via een ledenbrief.
ALGEMENE LEDENVERGADERING
26 JUNI 2024
Hierna bespreekt het bestuur de agenda van de ALV van woensdag 26 juni. Verschillende agendapunten worden toegelicht en besproken, zoals een eerste versie van de Kadernota 2025 en de aan de ALV voor te leggen bijdrage van de leden aan het GGUfonds (gezamenlijke gemeentelijke uitvoering). Afgesproken wordt nog duidelijker toe te lichten wat de meerwaarde van de GGU-proposities voor gemeenten is. Op woensdag 29 mei ontvangen de leden alle VNG-stukken voor de ALV.
RISICOBEHEERFONDS
Het bestuur bespreekt het voorstel om gemeenten te helpen met het besparen op verzekeringspremies via de vorming van een Risicobeheerfonds (schadeverzekeringsmaatschappij). Afgesproken wordt de voorstellen verder uit te werken met als doel gemeenten zo goed mogelijk te informeren over de voordelen en over eventuele risico’s, zodat elke gemeente een afgewogen besluit kan nemen over deelname aan dit Risicobeheerfonds.
De problematiek van netcongestie en de inspanning die de VNG verricht op het dossier van energie-infrastructuur worden toegelicht door de voorzitter
van de commissie Energie, Klimaat, Economie en Milieu (EKEM), Lot van Hooijdonk. Binnen de energietransitie is dit een urgent onderwerp dat de komende jaren nog veel aandacht gaat vragen bij alle gemeenten.
INZET VNG BREDE ONDERSTEUNING HERSTELOPERATIE KINDEROPVANG TOESLAG
Bestuurslid Peter Heijkoop geeft als voorzitter van de commissie Participatie, Schuldhulpverlening en Integratie (PSI) een toelichting op het voorstel. Het bestuur stemt in met het advies van de commissie aan het kabinet om de ondersteuning door gemeenten bij de hersteloperatie toekomstbestendiger in te richten.
WET VERSTERKING REGIE OP DE VOLKSHUISVESTING
De commissies Ruimte, Wonen en Mobiliteit (RWM), Zorg, Jeugd en Onderwijs (ZJO) en de Tijdelijke Commissie Asiel & Migratie (TCAM) hebben een reactie op het wetsvoorstel van minister De Jonge geformuleerd. Het bestuur stemt ermee in om deze reactie naar het kabinet te sturen.
Leonard Geluk
Algemeen directeur VNG leonard.geluk@vng.nl, linkedin.com/in/leonardgeluk
Een zaaltje in een hotel aan de rand van het bos bij Ede, een haperende microfoon en een gezelschap van bestuurders, hoogleraren en politiek geïnteresseerden. Op tafel ligt een onderwerp waar de VNG zich al jaren hard voor maakt: een betere positie voor gemeenten in het staatsbestel. Na weken van discussies over geld en de Voorjaarsnota is het een verademing om een fundamenteel gesprek te voeren over beter bestuur. Meer specifiek gaat dit seminar van NSC over de positie van gemeenten. De bijeenkomst is georganiseerd door het Wetenschappelijk Instituut van de partij van Pieter Omtzigt en diens fractie. Het begint met een goede inleiding van NSC-Kamerlid Eddy van Hijum.
NSC wil in de Grondwet het decentralisatiebeginsel opnemen. Voor de organisatie van de overheid betekent dit dat de taken zo laag mogelijk worden belegd. En dat de decentrale overheden hun taken in vrijheid en met voldoende middelen kunnen uitvoeren. Ook met de mogelijkheid van constitutionele toetsing als gemeenten en het rijk er samen niet uitkomen. Nu is dit formeel niet geregeld.
Deze ideeën zijn me uit het hart gegrepen. De VNG vroeg al in 2020 al aan staatsrechtgeleerde Douwe Jan Elzinga om een proeve van een Wet op het decentraal bestuur te maken. We wilden daarmee een einde maken aan de onordelijke verhoudingen en inconsistenties in het openbaar bestuur, bijvoorbeeld dat gemeenten taken uitvoeren zonder de vrijheid en de middelen die daarvoor
nodig zijn. Goede verhoudingen tussen rijk en decentrale overheden zijn de basis van goed bestuur. Zo is het van belang dat de minister van BZK de taak krijgt de autonomie van decentrale overheden te bewaken. Die moet een streep kunnen trekken wanneer een vakminister iets wil waar gemeenten en provincies niet mee uit de voeten kunnen, bijvoorbeeld omdat het niet uitvoerbaar is. Of omdat er te weinig middelen zijn. Ook moet de minister onafhankelijk advies kunnen vragen bij een verschil van inzicht over medebewindstaken of autonomie. Het is een bonus dat NSC de ideeën van de VNG omarmt, en feitelijk een stap verder gaat met het streven ze te verankeren in de Grondwet. Het bestaan van individuele mensen krijgt betekenis in de sociale verbanden van de lokale gemeenschap. Het is daarom passend om beginselen als decentralisatie en subsidiariteit als uitgangspunt te nemen voor het bestuur. Van beneden naar boven. Interbestuurlijk samenwerken aan grote vraagstukken zal altijd zoeken zijn; hoe werk je goed samen? Maar samen zoeken is prima en is veel beter dan een werkelijkheid van ‘taken zonder voldoende middelen’ of het ‘over de schutting gooien van taken’. Het zou me daarom een lief ding waard zijn als een nieuw kabinet deze ideeën oppakt, uitwerkt en invoert. ←
WET OPEN OVERHEID
‘Het
TWEE JAAR NA DE INVOERING VAN DE WET OPEN OVERHEID
ZIJN GEMEENTEN DRUK BEZIG DE NIEUWE REGELS TE IMPLEMENTEREN, ZIET INEKE VAN GENT. ZE MOETEN DAARBIJ
NIET ALLEMAAL ZELF UITZOEKEN HOE HET MOET, MAAR VOORAL MET ELKAAR IN GESPREK OVER DE NIEUWE REGELS.
Het kon minder’. Ineke van Gent is weliswaar burgemeester van het Friese Schiermonnikoog, haar Groningse achtergrond verhult ze niet als ze de inspanningen duidt die gemeenten hebben gedaan sinds de invoering van de Wet open overheid (Woo). Die wet is sinds twee jaar de opvolger van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Sindsdien is Van Gent naast haar burgemeesterschap voorzitter van het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI), dat overheden adviseert over de omgang met openbaarheid, en in specifieke Woo-verzoeken kan bemiddelen tussen de verzoeker en de overheid. ‘Gemeenten’, ziet ze, ‘doen erg hun best om de wet te implementeren. Ze zijn er druk mee bezig.’
De nieuwe onderdelen van de Woo vallen grofweg in twee onderdelen uiteen. Ten eerste gaat de wet uit van actieve openbaarmaking, ten tweede vereist de Woo dat overheden hun informatiehuishouding op orde hebben. Daarbij gaat het erom dat gemeenten weten welke informatie bewaard moet worden, en hoe ze die dan moeten bewaren.
In januari zette de ACOI-voorzitter bestuurders op scherp. ‘Doe niet zo krampachtig over openbaarheid,’ schreef Van Gent in een opiniestuk in de Volkskrant. ‘Openbaarheid van bestuur is niet eng of lastig.’ Nu herhaalt
ze die boodschap. ‘Ik ben wel voor een beetje meer relaxedheid.’
Zijn bestuurders, ook lokale, te bang voor de Woo?
‘Ze vinden de Woo soms lastig. Ze denken soms dat er allerlei werk op ze afkomt, of dat er door documenten openbaar te maken politieke problemen ontstaan. Dat mag nooit een afweging zijn. We hebben met elkaar afgesproken dat we een transparante overheid willen zijn, want daarmee kunnen we het vertrouwen tussen burgers en de overheid herstellen. Dat lukt niet met een defensieve houding. Bij gemeenten gaat dat al best goed, bij de rijksoverheid is dat nog steeds een stuk minder. Sommige zaken liggen daar altijd een beetje
‘We hebben met elkaardatafgesproken we een overheidtransparante willen zijn’
Ineke van Gent is voorzitter van het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) en burgemeester van Schiermonnikoog. Eerder was ze veertien jaar lid van de Tweede Kamer. Ze is lid van GroenLinks.
moeilijk, ook politiek. Kijk naar het openbaar maken van appjes en sms’jes, waar ons eerste advies over ging, of over wat er rond covid is besproken in het Outbreak Management Team. Al wil ik niet iedereen bij het rijk over één kam scheren. LNV publiceert zaken over de lastige besluiten die over het landbouwbeleid genomen worden meteen op zijn website. Dan krijg je achteraf veel minder vragen. Zo zou het moeten zijn. Over het algemeen is die wil er bij gemeenten ook. Het rijk kan daar nog een voorbeeld aan nemen.’
Welke knelpunten zijn er nog?
‘Gemeenten zijn serieus bezig om het allemaal op te zetten, maar over het algemeen gaat het goed. Zij staan dichter bij de burger en willen burgers ook zo goed mogelijk informeren over bepaalde zaken die in de gemeente spelen. Maar het is soms echt nog even zoeken. Dat kan ook inhoudelijk zijn: welke stukken moeten wel of niet openbaar worden? Neem de sms’jes. We hebben daarvan gezegd: dat geldt alleen voor de sleutelfiguren, niet voor gewone ambtenaren. Maar dat vinden overheden toch ingewikkeld. En de informatiehuishouding moet op orde. Gemeenten hebben de archieven vaak nog niet gedigitaliseerd. Dat is een grote klus.’
Liesbeth Spies, burgemeester van Alphen aan den Rijn, zei in VNG Magazine dat het wantrouwen zich ook uit in het feit dat inwoners de gemeente niet meer bellen met een vraag, maar meteen een Woo-verzoek indienen. Herkent u dat?
‘Daarom is het goed dat gemeenten kijken of ze hun beleid hierop kunnen aanpassen, zodat ze informatie Wie is...
‘Welke stukken moeten wel of niet openbaar worden?’
‘Gemeenten moeten gefaciliteerd worden om dit op een goede manier te doen’
over projecten vooraf al beschikbaar stellen. Als er dan nog vragen zijn, dan lukt het vaak om die in een persoonlijk gesprek te beantwoorden. Ik zie dat steeds meer gemeenten dat doen. Dat is goed, want dan is het misschien helemaal niet nodig om een hele procedure te doorlopen. Als je er dan niet uitkomt, kan iemand altijd nog een Woo-verzoek indienen.’
Bij gemeenten leeft nog weleens het idee dat mensen die een Woo-verzoek indienen vooral boze burgers zijn die uit rancune jegens de overheid tientallen documenten opvragen die jaren teruggaan, en dan ook nog een dwangsom opstrijken. ‘Die mensen zitten er vast tussen. Maar ook hier geldt: je moet niet iedereen over één kam scheren. Het kan zijn dat mensen heel ingewikkeld doen, maar wel degelijk een punt hebben. De negatieve voorbeelden worden steeds heel groot gemaakt. Dat moet je natuurlijk niet doen, ze moeten niet de overhand krijgen. Er zijn gelukkig heel veel goede voorbeelden, waarin gemeenten in goede samenwerking met de verzoeker stukken kunnen overleggen.’
Het op orde brengen van de informatiehuishouding en het digitaliseren van het archief is een monsterklus. Het rijk heeft 720 miljoen euro gereserveerd om dat bij rijksorganisaties op orde te brengen. Gemeenten moeten dit uit eigen middelen betalen. Snapt u dat ze daar bezorgd over zijn?
‘Gemeenten hebben wel wat geld gekregen voor de uitvoering van de Woo, zowel incidenteel als structureel. Maar je kunt discussiëren over de vraag of dat genoeg is. Ik snap de zorgen van onder meer de VNG hierover. Gemeenten hebben allemaal een start moeten maken. Daarin komen ze een heleboel zaken tegen die ze moeten oplossen. Dat is een put werk. Gemeenten krijgen in 2026 minder geld, maar ondertussen – ik spreek even als gemeentebestuurder – wordt van ons gevraagd om allerlei extra dingen te doen. Als voorzitter van het ACOI zeg ik daarom dat gemeenten gefaciliteerd moeten worden om dit goed te doen. Er is ruim tien jaar over deze wet gesproken, en we zijn het erover eens dat transparantie en actieve openbaarheid
belangrijk zijn om het vertrouwen te herstellen. Dat krijg je niet betaald met medeleven en gratis intenties.’
Eerder dit jaar verscheen een rapport van onder meer Open State Foundation over de naleving van de Woo door het rijk. OSF zegt: ministeries kunnen nog wat leren van gemeenten, die al veel meer gewend zijn te werken met zaaksystemen, deadlines en procedures, en zo vaak wél de termijn van 28 dagen halen. Ziet u dat ook?
‘Ja. Gemeenten zijn veel beter gewend rechtstreeks contact te hebben met hun inwoners en ondernemers, en ook met journalisten. Deventer doet dat bijvoorbeeld heel goed. Als iemand daar een vraag stelt, gaat de gemeente eerst in gesprek: wat is nou precies uw vraag, en hoe kunnen we helpen? Op Schiermonnikoog doen wij dat nu ook zo. Zelfs als een vraag in eerste instantie dan heel groot lijkt, lukt het vaak om die toch binnen een fatsoenlijke termijn te beantwoorden. En soms duurt het toch wat langer om een vraag te beantwoorden. Dat kan, maar neem iemand daar dan in mee: dit zijn de stappen die we nu zetten, en hier lopen we tegenaan. Dat begrijpen mensen vaak wel.’
Uit een ander onderzoek, van expertisecentrum Spoon, blijkt dat er ook gemeenten zijn die een Woo-verzoek te moeilijk maken, door bijvoorbeeld te eisen dat je inlogt met DigiD. ‘Veel gemeenten zoeken nog naar een manier om met de Woo om te gaan. De VNG roept gemeenten op om vooral met elkaar in contact te treden over dit soort zaken. Daar ben ik het erg mee eens. Kijk met elkaar hoe je een aantal van dit soort veelvoorkomende hobbels kunt oplossen. Wij zijn vanuit Schiermonnikoog bijvoorbeeld in overleg met de provincie Groningen, die het systeem al heel structureel heeft ingericht, ook de IT-kant. Zij kijken al heel vroeg welke ambtenaren er bij een Woo-verzoek betrokken zijn, bijvoorbeeld omdat ze aan de documenten hebben gewerkt. Van die ambtenaren wordt de mailbox goed bekeken door mensen die daarvoor zijn opgeleid; want goed kunnen zoeken is een vereiste. Daardoor gaat een Wooverzoek al veel sneller. Zo kun je leren van elkaar.’ ←
Er is snel duidelijkheid nodig over buiten- en binnendijkse maatregelen in het rivierengebied om toekomstige hoog- en laagwaterproblemen op te lossen. Ook omdat voor andere plannen veel ruimte nodig is.
Uit de nieuwe milieueffectrapportage (MER) voor het Programma Integraal Riviermanagement blijkt dat in het rivierengebied van de Rijn en de Maas veel ruimte nodig is voor water en natuur. Zowel buitendijks als binnendijks moet zo snel mogelijk duidelijk worden hoeveel ruimte nodig is voor waterveiligheid, zoetwatervoorziening en natuur en wat hiervan de consequenties zijn. (MM) ←
AGENDA
MAGAZINE 2024 21 MEI
Soevereinen Online, 13.00-14.30 uur | vng.nl/agenda
21 MEI
De erfenis van Thorbecke onder vuur? Amsterdam, 15.00-17.15
21 MEI
Knaagdierbeheersing VNG, Den Haag, 13.30-17.00 uur | vng.nl/agenda
23 MEI
Arbeidsmigratie in goede banen Hilversum, 9.00-16.30 uur | arbeidsmigratieingoedebanen.nl
24 MEI
Bekostiging van GALA en IZA Online, 10.00-11.00 uur | vng.nl/agenda
24 MEI
Extra algemene ledenvergadering VNG over de Voorjaarsnota en kabinetsformatie
Utrecht, 12.15-17.00 uur | alv24mei.vngconnect.nl
25 MEI
Raad op Zaterdag Amersfoort, 10.00-13.15 uur | raadopzaterdag.nl
30 MEI
Kunstmatige en menselijke intelligentie, zijn gemeente- en rijksjuristen klaar voor de toekomst?
Den Haag, 10.30-15.30 uur | vjk.nl
3 JUNI
Maatschappelijke onrust Online, 14.00-15.30 uur | vng.nl/agenda
In de periode 2013-2022 is de oppervlakte van natuur- en bosgebieden met bijna 2,5 procent (158 vierkante kilometer) afgenomen. Bron: CBS km2
afname natuuren bosgebieden sinds 2013.
VNG: aangenomen huurwet geeft zekerheid
Gemeenten zijn een stap dichter bij de mogelijkheid om straks in te kunnen grijpen als verhuurders te veel huur vragen. De Tweede Kamer heeft het wetsvoorstel rond betaalbare huur aangenomen.
Het kabinet wil met de Wet betaalbare huur het huren weer betaalbaar maken. De wet zorgt ervoor dat verhuurders een huur vragen die past bij de kwaliteit van de woning.
Zo regelt de wet dat het gemoderniseerde woningwaarderingsstelsel (WWS) gaat gelden voor middenhuurwoningen tot en met 186 punten. Ook krijgen huurders met de wet betere huurbescherming. Door de wet gaat de huur van 300.000 woningen op termijn met gemiddeld 190 euro omlaag.
In een steunverklaring geven de VNG en negen andere organisaties aan voorstander van de wet te zijn. Jan Martin van Rees, wethouder in Almelo en voorzitter van de VNG-commissie Ruimte, Wonen en Mobiliteit: ‘Zowel verhuurders, gemeenten, woningzoekenden als huurders hebben behoefte aan zekerheid op de woningmarkt. Dit wetsvoorstel geeft de zekerheid om te kunnen investeren in nieuwe woningen, vooruit te kunnen plannen en te kunnen wonen in een betaalbaar huis vlak bij je werk.’ Wat hem betreft moet het nu snel worden aangenomen. De Eerste Kamer behandelt het wetsvoorstel binnenkort. Het voornemen is dat de Wet betaalbare huur vanaf 1 juli 2024 ingaat. (MM) ←
Drie Haagse raadsleden reisden af naar Oekraïne om te onderzoeken hoe de gemeente kan bijdragen aan de wederopbouw van een stad of een regio. Als stad van vrede en recht kan Den Haag niet op z’n handen blijven zitten tot het land kapot is geschoten, zegt D66-raadslid Andrew van Esch.
Wat doen drie Haagse gemeenteraadsleden in een oorlogsgebied?
‘Dat is een lang verhaal. Bij de behandeling van de Voorjaarsnota hebben Constant Martini van Hart voor Den Haag en ik een motie ingediend waarin we het college opriepen onderzoek te doen naar de mogelijkheid voor een wederopbouwproject in samenwerking met een stad in Oekraïne. Het was een beetje opportunistisch, de Europese Unie maakte geld vrij voor wederopbouwprojecten, bedrijven konden daarvoor via gemeenten in aanmerking komen. Wij zijn de stad van vrede en recht, het leek ons niet onlogisch dat Haagse bedrijven zich hiervoor zouden aanmelden. Maar na die motie gebeurde er niets, dus hebben we het zelf maar opgestart. Ik ken de honorair consul van Oekraïne, hij is ook voorzitter van de Oekraïens-Nederlandse Kamer van Koophandel. Hij organiseerde een handelsmissie voor het bedrijfsleven en daar zijn we bij aangehaakt. Op het laatste moment kwam er nog een plaats vrij en Samir Ahraui van de PvdA stak als eerste zijn vinger op en ging ook mee.’
Hoe werden jullie daar ontvangen?
‘Als helden, terwijl we ons natuurlijk helemaal niet zo voelden. De locoburgemeester van Lviv zei: “Jullie komen naar ons toe, terwijl iedereen hier weg wil. Jullie zijn de eerste raadsleden die ons bezoeken.” Vergeet niet: wij zijn Den Haag, een VN-stad. Zelfs als lokaal bestuur hebben wij de mogelijkheid om een boodschap mee te geven aan de internationale instituties die hier zitten, wij komen die mensen ook tegen bij de Albert Heijn. We hebben ook steeds benadrukt dat we geen geld kwamen brengen. Maar de locoburgemeester van Charkiv zei dat wij als politici iets veel belangrijkers kunnen doen: het verhaal vertellen, ervoor zorgen dat niemand Oekraïne vergeet, zorgen dat het land op de agenda blijft. “Wij vechten ook voor jullie”, zei hij. Dat was elke keer de boodschap.’
Hoe nu verder?
‘We willen nu doorpakken. We maken verslagen van alle gesprekken en komen tot een advies aan de raad. Het kan best zijn dat we dat al aan de voorzitter van de raad hebben aangeboden als VNG Magazine uitkomt. En dan gaan we aan de slag. Het zou mooi zijn als we, samen met maatschappelijke organisaties en bijvoorbeeld scholen, voor de zomer al iets in de steigers hebben. Daar mag niet een hele zomer overheen gaan, want de Russen zijn het hele land kapot aan het schieten. Een concrete vraag was hulp bij het bouwen van een ondergrondse school zodat kinderen veilig naar school kunnen blijven gaan tijdens de oorlog. De Haagse Rotaryclubs, ik noem maar iets, zouden daar bijvoorbeeld aan kunnen bijdragen.’ ←
VAN HET WERK VAN BURGEMEESTERS HEBBEN DE MEESTE MENSEN WEL EEN BEELD. MAAR WAT EEN WETHOUDER PRECIES DOET, IS VOOR VELEN EEN GROOT VRAAGTEKEN. HET ONDERWIJS KAN BIJDRAGEN AAN MEER BEKENDHEID, MAAR DAT LUKT NIET ALTIJD.
Het is inmiddels al anderhalf jaar geleden, maar nog altijd kan Gebke van Gaal zich verbazen over de huiswerkopdracht van de basisschool waarmee haar tweeling uit groep 6 van de basisschool thuiskwam. Ze maakte een foto van de illustratie in het werkboek en plaatste die op (toen nog) Twitter. Volgens het plaatje is een burgemeester ‘iemand die een stad of dorp bestuurt’, die daarbij wordt ‘geholpen’ door een wethouder. ‘Zondagochtend huiswerkuurtje, en dat brengt in dit huis toch wel wat verbazing met zich mee’, schreef ze in haar tweet.
Van Gaal, nu: ‘Pardon?, dacht ik. Wethouders zijn de hulpjes van de burgemeester? En dan dat plaatje, de wethouder is een man met een baard, de burgemeester een kalende man. De kinderen, toen 10 jaar, vonden het ook wel hilarisch. Zowel ik als hun vader is politiek actief, dus ze wisten wel hoe een lokaal bestuur écht werkt.’
Van Gaal was toen net begonnen als gedeputeerde in de provincie Flevoland, nadat ze vier jaar voor GroenLinks in de gemeenteraad van Leiden had gezeten. ‘Na die tweet maakten we in het college vaak de grap met de commissaris: wij zijn toch jouw hulpje?’
GEEN GOED TEKEN
Toen Van Gaal, inmiddels wethouder in Leiderdorp, zag dat verschillende mensen haar tweet opmerkten en reageerden, liet ze het verder rusten. Maar helemaal lekker zit het haar niet. Nog los van de manier waarop aan scholieren de werking van de lokale democratie en de gemeente wordt uitgelegd, vallen haar ook andere zaken op in het onderwijsmateriaal. In een vooraf half ingevulde tabel moeten kinderen invullen in wat voor soort wijk of woning ‘Jean’ en ‘Mahmud’ wonen. ‘Als dit is wat het basisonderwijs doorgeeft aan onze kinderen, vind ik dat geen goed teken.’
De Wethoudersvereniging doet haar best om meer bekendheid te geven aan het ambt. Er zijn al gesprekken gevoerd met de sectorverenigingen van het basis- en voortgezet onderwijs. Die hebben volgens directeur Jeroen van Gool van de vereniging een aantal sporen aangegeven om op in te zetten, die moeten in de loop van dit jaar verder worden ingevuld. In het pas verschenen boek De wethouder haalt Van Gool de tweet ook aan
en concludeert dat het onderwijs voor verbetering vatbaar is. Een gebrek aan aandacht voor het vak maatschappijleer op basis- en middelbare scholen lijkt volgens hem een belangrijke factor te zijn voor de verminderde kennis van het openbaar bestuur.
De Tilburgse wethouder Marcelle Hendrickx, tot eind vorig jaar voorzitter van de Wethoudersvereniging, riep al eens journalisten en andere geïnteresseerden op om een dagje met een wethouder mee te lopen. Er is veel onbekendheid, zei ze in VNG Magazine
Van Gaal herkent dat. ‘Wat een burgemeester is, dat weten veel jongeren nog wel een beetje. Dat is de vrouw of man met een keten om. Maar verder is er gewoon heel weinig kennis van wat een burgemeester of wethouder nou eigenlijk doet, dat blijkt ook uit onderzoek dat hier in Leiderdorp op initiatief van een aantal jongeren uit de gemeenteraad is gedaan.’
Eind mei neemt Van Gaal, in het college van Leiderdorp verantwoordelijk voor jongeren en participatie, het onderzoeksrapport in ontvangst. Een paar algemene conclusies heeft ze al mogen inzien en de kennis onder jongeren van politiek en democratie blijkt ‘ontzettend minimaal’. ‘Dat is niet verrassend, helaas, maar wel erg confronterend.’
Als gedeputeerde in Flevoland ontving ze klassen van middelbare scholen die in de grote statenzaal van het provinciehuis eigen onderzoeken mochten presenteren. ‘Dan gingen we daarover in gesprek, en we lunchten samen. Zo’n dag blijft je gewoon altijd bij. Daar gaat het volgens mij om: hoe maak je openbaar bestuur leuk? Een wethouder die een praatje komt houden over waar hij of zij mee bezig is, blijft minder
goed hangen dan wanneer je op een leuke, speelse, aantrekkelijke manier kennismaakt met bijvoorbeeld een gemeentehuis. Een kind dat op de voorzittersstoel mag zitten en een discussie mag afhameren, zal dat nooit vergeten.’
AFKALVENDE KWALITEIT
Net als veel anderen maakt ook Van Gaal zich zorgen over de afkalvende kwaliteit van het Nederlandse onderwijs. ‘Onderwijs is meer dan woordjes leren en sommetjes maken. De kinderen die daar nu zitten moeten het straks in de wereld gaan maken, zij vormen een schat voor onze toekomst. Laat het dan niet bij de constatering dat de kwaliteit van het onderwijs achteruitgaat, maar ga aan de slag, zorg dat het wordt opgelost.’
Uitgeverij Noordhoff laat desgevraagd weten dat de onderwijsmethode met het gewraakte voorbeeld, Geobas, al een poosje niet meer wordt verkocht. Ze dateert uit 2007, maar wordt op scholen nog wel gebruikt. De opvolger, Wijzer!, staat op het punt te worden vervangen door alweer een nieuwe methode, Plein Junior. Daar zijn de wethouders als hulpjes van de burgemeester uit verdwenen. ←
‘Daar gaat het volgens mij om: hoe maak je openbaar bestuur leuk?’
THE HUNT
Jongeren doen in Schagen mee aan The Hunt. De klopjacht werd georganiseerd door de gemeente Schagen, de politie en jongerenwerk in de gemeente. Gedurende het kat-en-muisspel van twee uur proberen de deelnemers uit handen van de politie te blijven. Het spel is bedoeld om de afstand te verkleinen tussen de jongeren en politie en handhaving. In steeds meer gemeenten worden in de schoolvakanties dergelijke activiteiten georganiseerd.
Meer weten over Common Ground? Kijk op commonground.nl.
EIND JUNI LEGT DE VNG DE NIEUWE PLANNEN MET COMMON GROUND VOOR AAN DE LEDEN. DE PROPOSITIE MOET LEIDEN TOT EEN NIEUWE START. ‘WE MOETEN VEEL DUIDELIJKER MAKEN DAT HET OVER DE DIENSTVERLENING AAN DE BURGER GAAT.’
Elke gemeente in Nederland heeft een eigen ICT-systeem. Bij de ene gemeente is daar recentelijk nog flink in geïnvesteerd, terwijl andere werken met verouderde technologie. Dat kan leiden tot onpraktische, ontoegankelijke of onveilige situaties. Al deze systemen bestaan als losse eilandjes. Verwarrend voor inwoners, maar ook voor gemeenten een probleem.
Zeker voor kleinere gemeenten kan het lastig zijn om bij te blijven op het gebied van informatievoorziening. ‘Als we de dienstverlening laten zoals die is, dan gaan we het niet redden’, zegt Marga Waanders, burgemeester van Waadhoeke. ‘Daar ben ik van overtuigd.’
Daarom is ooit Common Ground in het leven geroepen: een visie om de gemeentelijke informatievoorziening te verbeteren via samenwerking. Vastgelegde afspraken – ‘principes’ – moeten ervoor zorgen dat de processen en systemen goed op elkaar aansluiten. Dat moet de bedrijfsvoering vereenvoudigen. Zo ontstaat er een gezamenlijk gedeelde ‘datalaag’ van bouwstenen die de informatievoorziening flexibeler moet maken. Denk aan het gebruik van dezelfde standaarden en softwaretoepassingen.
Het doel is de uitwisseling van gegevens tussen verschillende overheidslagen makkelijker te maken. ‘De gegevens blijven bij de bron, maar de toegankelijkheid van al die bronnen wordt met Common Ground
verbeterd’, legt Waanders uit. ‘Veel processen zijn op een vergelijkbare manier geregeld in gemeenten, zoals toezicht en handhaving, of alle taken die bij burgerzaken zijn ondergebracht. Hoe mooi zou het zijn om de uitvoering van die taken beter, sneller, vriendelijker en veiliger uit te voeren?’
DENEMARKEN
Het team achter Common Ground heeft zich laten inspireren door de praktijk in Denemarken. Daar hebben inwoners één portaal voor contact met de overheid, maar ook voor hun verzekeringsmaatschappij, bank en apotheek. In Nederland komt er voorlopig niet één portaal en zelfs niet één ICT-systeem voor alle gemeenten,
maar het is wel de bedoeling dat er veel meer gestandaardiseerd wordt. Gemeenten houden hun gegevens bij zich, maar het moet makkelijker worden om die gegevens te delen met relevante afnemers. Daarvoor worden API’s gebruikt, een veilige manier om data van een bron in te zien en ook informatie terug te koppelen.
Roel Wever is burgemeester van Heerlen en voorzitter van het College voor Dienstverleningszaken van de VNG. Hij noemt de software Signalen, ontwikkeld op basis van de Common Ground-principes, als voorbeeld van hoe standaardisatie voor inwoners voordelen biedt. Deze opensourcesoftware voor het ontvangen en afhandelen van meldingen uit de openbare ruimte wordt nu door vijftig verschillende gemeenten gebruikt. ‘Het maakt het voor inwoners veel helderder, want het maakt niet uit waar de klacht wordt gedeponeerd. Het systeem is overal hetzelfde.’ Zo zijn er meer goede voorbeelden. Er werd een systeem ontwikkeld dat gemeenten kunnen gebruiken om vakantieverhuur van privéwoningen te registreren, om zo wat te doen aan rolkofferoverlast. Een andere tool regelt dat mensen met schulden meer grip krijgen op hun financiën door het huishoudboekje inzichtelijk te maken.
KRITISCH RAPPORT
Common Ground heeft potentie, maar maakte die in de praktijk nog niet helemaal waar, mede vanwege de moeizame communicatie. Die leidde tot een imagoprobleem. In 2022 schreef adviesbureau PBLQ een kritisch rapport, waarin onder andere staat dat Common Ground als idee duidelijke meerwaarde
heeft, maar niet concreet genoeg is, zowel in het schetsen van de voordelen als in de uitvoering. PBLQ noemde Common Ground zelfs een ‘mystieke visie’ waarmee verwachtingen worden gecreëerd waaraan niet kan worden voldaan.
‘We hebben het met een te kleine club te vaag en te technisch gebracht’, beaamt Wever. ‘Terwijl het er vooral om gaat dat je de digitale dienstverlening wilt optimaliseren met elkaar. Dat moeten we veel duidelijker maken: dat het over de dienstverlening aan de burger gaat.’
PROPOSITIE
Op de Algemene Ledenvergadering van de VNG wordt in juni een propositie aan de gemeenten voorgelegd die moet leiden tot een versnelling van het programma. Het ideaalbeeld: gemeenten opereren als één overheid ‘die de inwoner ziet, hoort en centraal stelt’. Zo moet Common Ground leiden tot een betere dienstverlening en tot een kostenbesparing bij gemeenten, doordat gemeenten niet allemaal het wiel opnieuw hoeven uit te vinden.
‘Het kost minder geld als we het met z’n allen doen’
‘Het is voor een inwoner niet te begrijpen dat je allemaal verschillende ingangen hebt’
Gemeentesecretaris Henk Mensink van Oss, de afgelopen periode voorzitter van de Common Ground Board: ‘Er is nu een kans om dingen samen te doen, zodat we het samen beter en goedkoper voor elkaar kunnen krijgen.’
Er moeten nog wel vragen beantwoord worden, zoals wie de API’s gaat beheren en hoe hoog de uiteindelijke kosten worden. ‘Het is omvangrijk en ingrijpend, maar tegelijkertijd moeten we het doel voor ogen houden en gewoon beginnen’, vindt Waanders. ‘Het gaat om goede dienstverlening die een goede informatievoorziening nodig maakt, om inwoners goed te kunnen bedienen. Als je dat duidelijk maakt, dan krijg je gemeenten mee.’
KOSTENBESPARING
De kosten zijn dus een punt van zorg, zowel voor het opzetten ervan als de implementatie. Burgemeester Wever is er echter van overtuigd dat je door te standaardiseren juist aan kostenbesparing doet: ‘Al deze innovaties en vernieuwingen kosten geld, maar het kost minder als we het met z’n allen doen.’
Zeker voor kleinere gemeenten kan het lastig zijn om op het gebied van informatievoorziening bij te blijven, waarschuwt Mensink. Zijn advies: ‘Laat je ontzorgen. Het is bijna niet bij te benen.’ Het idee is dat elke gemeente kan aansluiten wanneer die er klaar voor is. ‘Je kunt altijd je eigen manier van communiceren met inwoners behouden’, stelt Mensink. ‘Met je eigen look and feel. Maar het gaat om wat er onder de motorkap zit, wat de inwoner niet ziet maar wel hartstikke belangrijk is.’
Waanders beaamt dat. ‘Je behoudt volstrekt je autonomie over hoe je communiceert en de interactie met je inwoners doet. Je bent beter in staat ze te bedienen, maar verder kun je het zelf invullen. En ja, het kost geld. Maar omdat je het niet op eigen houtje doet, kan het goedkoper.’ Ze hoopt dat gemeenten niet te afwachtend blijven, maar meedoen en vooral ook meedenken.
Waanders noemt de Basisregistratie Personen (BRP)
als voorbeeld van een sinds jaar en dag gedeelde standaard. ‘Geen gemeente kan zich meer voorstellen dat we dat nog allemaal op ons eigen houtje doen.
Bij geslaagde samenwerkingen, ook ingrijpende varianten, weegt iets minder autonomie niet op tegen de kwaliteit die we inwoners kunnen en willen bieden.’ Waanders wijst op de komst van de veiligheidsregio’s, volgens haar een succesverhaal: ‘Ik hoor geen gemeente in Friesland zeggen dat door te samenwerken in de veiligheidsregio onze autonomie verloren is gegaan.’
VERSNIPPERD
Daar staat tegenover dat, volgens Mensink, het nog niet goed gaat bij de Participatiewet, de Jeugdwet en de Wmo, omdat deze datatechnisch compleet los van elkaar staan. ‘Het is voor een inwoner niet te begrijpen dat je allemaal verschillende ingangen hebt.’ Dat beaamt Waanders: ‘We hebben de boel zo versnipperd, dat we niet kunnen voldoen aan de verwachtingen van inwoners.’ ‘Het bedrijfsleven heeft het allang voor elkaar’, besluit Mensink. Hij vertelt over een barst in de voorruit van zijn auto waarbij zijn verzekeringsmaatschappij en het reparatiebedrijf met elkaar afspraken maakten. ‘Ik merk daar niets van, maar de partijen communiceren met elkaar.’ ←
Meer over de propositie Common Ground en de Algemene Ledenvergadering van de VNG staat op vng.nl/alv.
‘Als we de dienstverlening laten zoals die is, dan gaan we het niet redden’
Je hebt geen rustmomenten of een vrije dag tussendoor, al hoop ik voor mijn eigen beweging op een verdwaald leeg moment een baantje te kunnen trekken.
Waarnemend burgemeester Erik van Heijningen van Hoeksche Waard gaat als bestuurslid van de wereldzwembond naar de Olympische Spelen in Parijs, AD 1 mei
De Kiesraad wordt verantwoordelijk voor de ondersteuning van gemeenten en stembureaus bij het uitvoeren van taken rond de verkiezingen. Dat staat in een wetsvoorstel van demissionair minister Hugo de Jonge van Binnenlandse Zaken.
De Kiesraad neemt met de voorgenomen wetswijziging taken over die nu nog worden uitgevoerd door het ministerie van BZK zelf. Het gaat dan onder meer om het verspreiden van instructies en factsheets.
Daarnaast stelt BZK nu nog een groot aantal modellen vast die gemeenten kunnen gebruiken bij het vaststellen van processenverbaal, en organiseert het ministerie inloopspreekuren voor gemeenten met vragen over de organisatie van de verkiezingen. Deze werkzaamheden gaan dus over naar de Kiesraad.
‘Vanwege zijn expertise op het gebied van verkiezingen en zijn onafhankelijke positie is de Kiesraad de aangewezen instantie om deze taak te vervullen,’ zegt De Jonge.
De bedoeling is dat de wetswijziging, die inmiddels bij de Tweede Kamer ligt, op 1 juli 2025 in werking treedt. (RvdD) ←
Beste Thorbeckeprofessor,
ZOU HET GEEN GOED IDEE ZIJN OM DE ZITTINGSDUUR VOOR DE GEMEENTERAAD
TE VERLENGEN NAAR VIJF JAAR?
JOHAN HESSING
Geachte heer Hessing,
Dat is geen gekke gedachte. Thorbecke bepaalde de zittingsduur van de raad destijds op zes jaar en in België is dat nog altijd zo. Pas met de Grondwet van 1917 is dat hier veranderd. Het SDAP-Kamerlid Albarda stelde toen voor de zittingsduur te verkorten naar vier jaar, zodat kiezers minder lang hoefden te wachten als zij ergens hun mening over wilden geven. Inmiddels zijn er veel meer manieren bijgekomen waarop ontevreden kiezers hun punt kunnen maken terwijl de kwaliteit van raadsleden door het hogere verloop steeds meer onder druk komt te staan. In dat licht is verlenging van de zittingsduur wellicht een deeltje van de oplossing.
Misschien is het dan wel beter om meteen door te pakken naar de oorspronkelijke zes jaar, zoals ook door mijn collega Hans Vollaard wordt bepleit. Dat zal dan wel een wijziging van artikel 129 van de Grondwet vergen. ←
Geerten Boogaard, Thorbeckehoogleraar
Ook een vraag voor Geerten Boogaard? Stuur een mail naar: thorbeckehoogleraar@ vngmagazine.nl.
WILDZWEMMEN WORDT STEEDS POPULAIRDER ALS ALTERNATIEF VOOR HET AFNEMEND AANTAL ZWEMBADEN. GEMEENTEN GEVEN VAAK EEN DUBBELE BOODSCHAP AF: WEL EEN BALLENLIJN, MAAR
OOK EEN BORD ‘VERBODEN TE ZWEMMEN’. HALFSLACHTIG BELEID, VOLGENS HET RIVM.
Het is vroeg in de ochtend als de voorjaarszon op het water van het Amsterdamse IJ schittert. Niet veel later loopt een bont clubje buren voorbij in badjassen, een versleten joggingbroek of slechts gewikkeld in een handdoek. Een enkeling sleept een zwemboei achter zich aan. Vanaf de kade dalen ze af in het nog frisse water voor hun dagelijkse duik in de IJhaven. Ze zijn niet de enigen in Amsterdam en de rest van Nederland. Terwijl de afgelopen jaren officiële zwembaden hun deuren moesten sluiten vanwege geldgebrek, groeit wildzwemmen aan populariteit. Dat mag in principe overal in open water, behalve waar het expliciet is verboden –zoals in rivieren.
EUROPESE RICHTLIJN
Het marineterrein in Amsterdam is geen
Nederland kent zo’n 750 officiële zwemlocaties die voldoen aan de veiligheidseisen van de Europese Zwemwaterrichtlijn. Daar kun je ongestoord een duik nemen, want de waterkwaliteit en de fysieke veiligheid zijn er gegarandeerd. Het water in de IJhaven waar het burenclubje dagelijks zwemt, behoort daar niet toe. Dat geldt voor bijna alle plek-
‘Zwemmen in open water heeft voor heel wat gemeenten geen prioriteit’
ken in Amsterdam, waar mensen zwemmen op een zomerse dag. De waterrijke hoofdstad telt slechts een handvol officiële zwemplekken, vooral aan de rand gelegen. En waarom daar helemaal naartoe fietsen als je er voor de deur ook in kunt springen? Of als alternatief een overvol zwembad moet opzoeken?
VERWARRING
Bij inwoners en toeristen kunnen al deze officieuze zwemplekken – in met name steden – tot verwarring leiden. Toch stelt een enkeling zich maar de vraag
Na het zwemongeluk in de Bogortuin plaatste Amsterdam een verboden te duiken-bord met de tekst ‘obstakels onder water’.
of er überhaupt wel gezwommen mag worden: het is er druk, er zijn zwemtrappetjes en er hangt soms een ballenlijn in het water. Op het strandje van gras of de kade staan prullenbakken en bankjes en soms zijn zelfs barbecuezones aangewezen; allemaal aanwijzingen dat de plek een gemeentelijk goedkeuringsstempel heeft. Controle op de waterkwaliteit en op de fysiek veilige zwemomgeving ontbreekt echter. Toch wordt zwemmen er door gemeenten gedoogd.
In de zomer van 2020 ging het hierdoor verschrikkelijk mis in Amsterdam. Een duik in de IJhaven bij de Bogortuin moest een 33-jarige Amsterdammer, in training voor de triatlon, bekopen met een dwarslaesie. Hij kwam op een betonnen plaat terecht, waardoor hij de rest van zijn leven niet meer zal kunnen lopen. In een rechtszaak stelde de rechter in hoger beroep dat de gemeente Amsterdam gedeeltelijk schuld heeft aan het ongeluk en het slachtoffer zeker 75.000 euro moet betalen.
Een van de argumenten van de rechter was dat er ten tijde van het ongeluk op de gemeentelijke website stond dat er ‘goed gezwommen kan worden’ op de Oostelijke Eilanden, ‘onder andere aan het Bogortuinparkstrand’. Een ander bewezen argument was dat de inrichting van de openbare ruimte in de Bogortuin uitnodigde tot zwemmen, zoals aflopende trappen naar het water. Want in dat geval behoort de gemeente ook de daarbij passende voorzorgen te nemen, aldus de rechter.
In diezelfde zomer van 2020 verdronk een jonge
Duitse toerist tijdens een zwempartij bij Park
Somerlust aan de Amstel. Want ook zwemmen in de rivieren gedogen gemeenten vaak, hoewel dat is verboden.
Zo duiken in Gorinchem op fietsafstand van het centrum al decennialang mensen de Merwede in. De zwemplek aan het strandje met de naam Buiten de Waterpoort is een enigszins afgeschermd stuk van de rivier. Er hangt een ballenlijn van de gemeente, er staan bankjes en prullenbakken op het strand, maar ook een groot bord met de tekst Verboden te zwemmen, levensgevaarlijk!
Het is opnieuw een dubbele boodschap voor de zwemmers. Sinds vorig jaar is de gemeente daarom nu
toch in gesprek met Rijkswaterstaat en de provincie Zuid-Holland om te kijken hoe het zwemmen op deze plek veiliger kan.
HALFSLACHTIG
Tot nu toe wijzen maar weinig gemeenten nieuwe officiële zwemplekken aan of wijzigen de status van officieuze in officiële zwemplekken. Reden voor het RIVM om met andere partijen de Wegwijzer wildzwemmen te ontwikkelen.
‘Als je er vergif op kunt innemen dat bij mooi weer tientallen mensen ergens het water in duiken, dan moet je als gemeente misschien bij jezelf te rade gaan of dit niet een officiële zwemlocatie moet worden’, zegt Ciska Schets. Zij is onderzoeker bij het RIVM.
‘Plekken waar de veiligheid voldoet aan de Europese normen en waar ook de verantwoordelijkheid duidelijk is. Nu zie je dat gemeenten hier halfslachtig mee omgaan.’
Schets geeft aan dat je kunt spreken van wildzwemplek als er een ‘groot aantal mensen structureel op die plek zwemt’. Over wat dan een groot aantal is, hangt voor een deel af van de plek. ‘Veertig mensen op een gracht of in een kanaal in de binnenstad is al snel veel.’
Tijdens haar zoektocht naar informatie voor de wegwijzer, viel het Schets op dat kleinere gemeenten hiervoor in het algemeen geen aanspreekpunt hebben. ‘Als ik al iemand kon vinden binnen zo’n gemeente, was het vaak een ambtenaar die het erbij deed’, zegt ze. ‘Zwemmen in open water heeft voor heel wat gemeenten geen prioriteit.’
De grote steden pakken het volgens haar serieuzer aan en kijken of, waar en hoe ze meer officiële zwemplekken kunnen maken. Ze hebben intussen internationale voorbeelden, want ook in de rest van de wereld neemt ‘urban swimming’ toe. Ook in wereldsteden als Kopenhagen, Berlijn, New York en Sidney is het fenomeen populair.
‘De gemeenten Rotterdam en Utrecht hebben meegewerkt aan de ontwikkeling van de wegwijzer en zetten die al in’, zegt Schets. Amsterdam werkt aan een handreiking om te kijken hoe dit beter kan worden georganiseerd, welke afwegingen moeten worden gemaakt en welke officieuze plekken
eventueel voor de status officieel in aanmerking komen.
Aan het creëren van een officiële zwemplek die aan de Europese richtlijn voldoet, hangt heel wat vast. ‘Het traject bestaat onder meer uit een onderzoek naar de fysieke veiligheid en naar de kwaliteit van het water’, aldus Schets. ‘Is het water schoon genoeg, is er geen sprake van blauwalg bijvoorbeeld en is de bodem steil of liggen er obstakels? Daarna volgen de kosten en de mankracht voor de monitoring.’
In de Wegwijzer wildzwemmen worden gemeenten door het RIVM stapsgewijs meegenomen in het proces. Daarbij is de eerste afweging: kan het eigenlijk wel en is het wenselijk? Ook wordt bijvoorbeeld gewezen op het belang van het betrekken van omwonenden bij het aanwijzen van een officiële zwemplek.
VERANTWOORDELIJKHEID ONDUIDELIJK
Een gemeente die plekken waar veel wordt gezwommen officieus houdt, voldoet niet aan de Europese Zwemwaterrichtlijn. Daar kun je vervolgens als land voor berispt worden. Nederland vormt hierin echter geen uitzondering. Officieuze zwemplekken zijn er in de meeste Europese landen. Schets: ‘Wat natuurlijk niet wil zeggen dat je het als gemeente dan maar moet laten gebeuren.’
Zeker niet omdat de verantwoordelijkheid voor ongelukken bij de gemeente terecht kan komen, zoals in Amsterdam is gebeurd. Schets: ‘Langzamerhand komt er gelukkig meer jurisprudentie over de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid als het misgaat op een officieuze zwemplek en er ongelukken gebeuren of mensen ziek worden.’
Ondanks een verzoek om evaluatie van de wegwijzer, die naar alle gemeenten is gestuurd, zijn er bij de samenstellers een jaar na het uitkomen ‘precies nul reacties’ binnengekomen. ‘Ik denk dat het vooral onbekendheid met de wegwijzer is. Heel vervelend en jammer’, concludeert Schets. ‘Naast Rotterdam en Utrecht, hebben we alleen gehoord dat de provincie Zeeland de wegwijzer inzet in de communicatie met kleinere gemeenten.’ De RIVM-onderzoeker wil daarom nog eens benadrukken dat de wegwijzer zeker niet is bedoeld om het zwemmen in open water te ontmoedigen, maar wel om het veiliger te maken. ‘Zwemmen is namelijk hartstikke goed.’ ←
De Wet open overheid noodzaakt gemeenten hun informatiemanagement goed op orde te hebben. Business consultant André Tinga ondersteunt gemeenten bij de implementatie.
‘Gemeenten weten dat ze in het kader van de Wet open overheid (Woo) informatie uit veel verschillende categorieën openbaar moeten maken’, aldus Tinga. ‘Maar welke dat precies zijn, is niet voor iedereen even helder. Het is een enorme zoektocht en voor de meeste gemeenten is het een speld in een hooiberg.’ In april 2021 startte Tinga met zijn eerste Woo-implementatie, bij de gemeente Groningen. Veel gemeenten volgden. Vanaf het begin af aan gebruikt hij VIND Informatiemanagement, ook bekend als i-Navigator. ‘Dat helpt gemeenten enorm’, merkt hij op. ‘Vooral omdat er al zo veel voorwerk is gedaan.’
Met VIND Informatiemanagement optimaliseer je de werkprocessen binnen je eigen organisatie. ‘Het systeem biedt een unieke combinatie van werkprocessen én wet- en regelgeving’, gaat Tinga verder. ‘Alle gemeenten in Nederland staan voor dezelfde taken. Grosso modo voeren ze dezelfde processen uit. Die allemaal te vinden zijn in VIND Informatiemanagement. Echt de basis dus. Het is een model met een routekaart waarop staat waar je allemaal rekening mee moet houden.’ Er zijn meer dan duizend gemeentelijke processen, weet Tinga. ‘Ongeveer 250 daarvan worden geraakt door de Woo. VIND Informatiemanagement vertelt je precies welke dat zijn en welke niet. Daarnaast is er een mapping gemaakt van al die categorieën zodat je precies weet welke processen horen bij de informatie die je straks openbaar moet maken. Dat helpt de gemeente enorm om de informatiehuishouding van hun organisatie op orde brengen. Hierdoor weten gemeenten precies welke documenten ze daarvoor moeten gebruiken en wat ze nog niet en al wel in huis hebben. Kortom, VIND Informatiemanagement zorgt dat gemeenten veel gerichter kunnen zoeken naar de informatie die ze nodig hebben voor het implementeren van de Woo.’
Versnellen
Niet alleen het gerichter zoeken is een voordeel. Ook kunnen gemeenten veel sneller starten met het implementeren van de Woo door het gebruik van VIND Informatiemanagement, weet Tinga inmiddels uit eigen ervaring. ‘Het is echt dé softwaretool die je hierbij helpt. Daarnaast is het ook een mooie manier om de informatiehuishouding van de gemeente op orde te brengen. Zodra gemeenten VIND Informatiemanagement hebben, kunnen ze heel gericht aan de slag met de implementatie. En daarnaast ook echt versnellen, omdat je precies weet waar je naar op zoek moet.’ Niet alleen bij de implementatie van de Woo kan VIND Informatiemanagement helpen. Ook bij het invoeren van de Wet modernisering elektronisch berichtenverkeer (Wmebv), ziet Tinga een rol voor de tool. ‘Die wet stelt dat iedereen in het kader van de modernisering de mogelijkheid moet krijgen om producten en diensten bij de gemeente digitaal af te nemen. Als we weten welke processen daarbij komen kijken en welke instrumenten nodig zijn, dan wordt dat, net als bij de Woo, natuurlijk een stuk makkelijker en overzichtelijker.’
Ben je benieuwd hoe VIND Informatiemanagement jouw organisatie kan ondersteunen bij het implementeren van de Woo? Scan de QR-code of ga naar sdu.nl/vind-informatiemanagement voor meer informatie.
De wethouder
Het boek is een vervolg op een studie uit 1994. De afgelopen dertig jaar is de wereld van de wethouder flink veranderd, constateren de auteurs. Door de dualisering staat de wethouder meer op afstand van zijn partij, waardoor hij niet altijd kan rekenen op ruggensteun van de fractie. Dat wordt nog versterkt door de politieke versnippering. Door de decentralisaties, vaak zonder voldoende geld, moeten scherpe, soms pijnlijke keuzes
Sinds 4 april komt elke twee weken
De PodKist, een
Zij doet aan de Rijksuniversiteit Groningen onderzoek naar de menselijke omgang met sterven, dood en rouw en praat in de serie met professionals uit de wereld van de uitvaarten. In elke aflevering komt een nieuw thema aan de orde, waarvan sommige relevant zijn voor gemeenten. Zo gaat aflevering 4 over ‘de begraafplaats’ en 7 over natuurbegraven. Mathijsen wil met de podcast de dood bespreekbaar maken. ‘De PodKist’ is te beluisteren via alle bekende podcastplatforms, waaronder Spotify.
podkist.com.
worden gemaakt. En regionalisering en gemeentelijke herindelingen maken de lokale binding moeilijker. De wethouder is steeds minder politicus, steeds meer uitvoerder.
Het verzwakt de positie van de wethouder, of zorgt er op z’n minst voor dat deze onder druk staat. Een terugkeer naar de wethouder als dominante bestuurder in de gemeentepolitiek is niet realistisch. Daarom moet worden nagedacht over de toekomst van het ambt, en van het lokaal bestuur in z’n totaliteit.
Pieter Tops, Marcel Boogers, Julien van Ostaaijen, Ronald Vuijk (red.), De wethouder. Veranderingen in positie en functioneren, Boom, € 54,90.
Organisatieadviseurs Robert de Muralt en Marie-Louise Dechesne gaan in Organisatiekunst in op deze vraag. Organisatiekunst gaat daarbij een stapje verder dan organisatiekunde: het gaat dan vooral om ‘het vermogen om elk moment en elke situatie te omarmen en te onderzoeken wat dan nodig is, hoe uitdagend ook’. Dat begint met bewustzijn over de eigen rol en invloed, en door uit te gaan van vertrouwen in plaats van controle.
Robert de Muralt en Marie-Louise Dechesne, Organisatiekunst. Van controle naar vertrouwen in de publieke sector. S2uitgevers, € 22,50.
HET IS EEN VEELBESPROKEN PROEF, WAAR ARNHEM MEE BEGINT: HET AFKOPEN VAN SCHULDEN IN DE ARMSTE BUURT VAN NEDERLAND. HET IDEE: DOOR MENSEN TE VERLOSSEN VAN HUN GELDPROBLEMEN KUNNEN DE ZORGKOSTEN FLINK VERLAAGD WORDEN.
In een twee jaar durend experiment koopt Arnhem de schulden op van vijftig gezinnen, zonder daarvoor een directe tegenprestatie te vragen. Met het experiment wil de gemeente in de praktijk aantonen wat de Vrije Universiteit Amsterdam en diverse hogescholen theoretisch claimen, zegt wethouder Mark Lauriks (PvdA): ‘Mensen die geen geldzorgen meer hebben, nemen andere beslissingen. Die krijgen ruimte in het hoofd om aan zichzelf te werken en andere problemen te lijf te gaan.’
De gemeente stapt zelf direct op de gezinnen af. Ze hoeven zich niet aan te melden. Er staat geen verplichting tegenover de afkoop van de schulden. Er worden geen voorwaarden opgelegd, zoals dat wel bij een saneringskrediet gebeurt. Daarbij koopt de gemeente de schulden op van inwoners, waardoor de lokale overheid de enige schuldeiser is. Lauriks: ‘Wel komen we met het aanbod voor een coach die twee jaar lang meeloopt. Die helpt de juiste weg te vinden op al de gebieden van werk tot opleiding tot zorg. We halen in één keer de geldzorgen helemaal weg en gaan meteen met de rest aan de slag.’
NATIONAAL PROBLEEM
Schulden vormen een nationaal probleem. Er worden miljarden euro’s uitgegeven om schulden en de gevolgen daarvan op te lossen. Die miljarden staan totaal niet in verhouding tot het bedrag waarmee die schuld
ooit begon, zegt Lauriks: ‘Jaarlijks 17 miljard euro terwijl de schuld 3 miljard bedraagt. Dit experiment is min of meer een aanklacht tegen dat systeem. Iemand die zijn rekening niet kan betalen, krijgt te maken met de schuldenindustrie. Daar worden mensen letterlijk ziek van. Dat brengt vervolgens weer kosten mee via de Wmo, jeugdzorg en ggz. Daarnaast leidt dit tot uitval op het werk of de opleiding.’
ARMSTE POSTCODE
Lauriks zegt het op een radicale manier anders te doen door in één keer de schuld bij gezinnen weg te halen, waardoor ze uit die negatieve spiraal komen. ‘Wat gebeurt er dan? Dat onderzoeken we de komende twee jaar. Wij kiezen in dit experiment bewust voor de
armste postcode van Nederland, Immerloo II. Daar richten we ons op gezinnen met kinderen die langdurige betalingsproblemen hebben met meer dan één schuldeiser.’
In veel van die gezinnen wordt gewoon gewerkt. Dat zijn, om de beeldvorming te weerleggen, geen mensen met een uitkering, maar met een minimuminkomen. Het minimumloon is te laag om in Nederland van rond te komen, aldus het Nibud en de Commissie sociaal minimum. Er is letterlijk geen ruimte om te sparen. Lauriks: ‘Bij een beetje tegenslag als een kapotte wasmachine begint de ellende. Vaak wordt al eerste de zorgverzekering niet meer betaald. Dan komt de incasso-industrie om de hoek kijken.’
INCASSOSYSTEEM
Lauriks vraagt zich af waarom bedrijven mogen verdienen aan de schulden van mensen. ‘Ik snap werkelijk niet waarom we dit incassosysteem in stand houden. Als gemeente wil je geen schuld van 30.000 euro oplossen die in beginsel slechts 3.000 euro bedroeg. Overigens zijn overheden ook schuldeisers.
‘We richten ons in Immerloo II op gezinnen met kinderen die langdurige betalingsproblemen hebben met meer dan één schuldeiser.’ (Beeld: gemeente Arnhem)
Er hoort een grote focus op vroegsignalering te komen, met financiële ondersteuning vanuit het rijk.’
Het lukt mensen met financiële problemen niet om de rationele stap naar hulpverlening of überhaupt naar de gemeente te zetten. Die zitten in ‘een survivalmodus, in een tunnelvisie van het overleven’. Een schuldhulpverleningstraject duurt ruim anderhalf jaar. Deze mensen overzien dat volgens Lauriks niet. Die maken zich zorgen of ze straks nog wel iets te eten hebben voor hun kinderen.
De wethouder wil met het Arnhemse experiment bijdragen aan de totstandkoming van een beter model. Hij hoopt een nationaal gesprek op gang te houden om tot nieuwe oplossingen te komen. Dat brengt verplichtingen mee. Daarom laat de gemeente twee jaar lang grootschalig onderzoek uitvoeren door de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en het Instituut voor Publieke Waarden (IPW), in samenwerking met de eigen afdeling onderzoek en statistiek. ‘Die onderzoeken wat er in de gezinnen gebeurt langs diverse pijlers. Gaan de financiën er op vooruit, wordt er minder beroep gedaan op zorg en hoe verandert het leven van die mensen?’
Het IPW onderzoekt hoeveel maatschappelijke kosten worden bespaard. Verder wordt de leefbaarheid in de buurt gemonitord.
BUREAUCRATIEVRIJ GELD
Medeoprichter Albert Jan Kruiter van het IPW noemt het Arnhemse experiment sowieso noodzakelijk, omdat de reguliere schuldhulpverlening tekortschiet. Het IPW signaleert dat de schuldenpositie in de afgelopen jaren ernstiger is geworden door met name de energierekening.
Interessant aspect aan het experiment is dat het zeer lokaal op flatniveau plaatsvindt, zegt Kruiter. ‘Wat is de totale schuldenpositie bij een woningcorporatie of zorgverzekeraar en valt dat in één keer af te kopen?’
Dat de financiering gebeurt met filantropengeld maakt de pilot extra interessant. ‘Wij noemen dat bureaucratievrij geld. Met zulk geld kun je heel snel handelen. Wat leren we hiervan? Misschien kunnen gemeenten straks bij nieuwe experimenten zelf bureaucratievrij geld inzetten zonder gelijk filantroop te zijn.’
Albert Jan Kruiter medeoprichter Instituut voor Publieke Waarden
‘Het huidige beleid is penny wise, pound foolish’
‘Bij
Voor het IPW is duidelijk dat er een verband bestaat tussen stress en ggz-hulp. Onderzoek leerde dat mensen die een halfjaar in de wanbetalersregeling voor de zorgverzekering zaten, veertig procent meer zorg declareerden. Uit een eerder experiment waarbij vijf ton aan schulden werd overgenomen, bleken de zorgkosten door minder gebruik drie miljoen euro lager dan voorheen ingeschat. ‘Een groot deel van die schulden is publiek’, tekent Kruiter aan. ‘Niet het postorderbedrijf, maar de energieleverancier, woningcorporatie, zorgverzekeraar en overheid zijn schuldeisers. Het huidige beleid rond de afhandeling van schulden is penny wise, pound foolish.’
INKOMENSBELEID
Hoe voorkom je dat mensen opnieuw in de schulden raken? Het is gemakkelijk om daarvoor naar Den Haag te wijzen, zegt Lauriks: het rijk moet het minimumloon verhogen. Tegelijkertijd kunnen gemeenten op allerlei manieren aan inkomensondersteuning doen om het minimum op te krikken. ‘Dat helpt mede voorkomen dat inwoners over een halfjaar opnieuw met schulden zitten.’ Het alleen opkopen van schulden heeft ook volgens Kruiter niet zoveel zin als er niks aan de inkomenskant wordt gedaan. Hij voerde recent een overleg bij de VNG over de Leeragenda Participatiewet. Hij merkt dat diverse gemeenten voorsorteren op de herziene Participatiewet, die in 2026 moet ingaan. ‘Lokale bestuurders denken er bijvoorbeeld over na om alle lokale armoederegelingen bij elkaar te steken, om vandaar uit inwoners met een uitkering te compenseren voor de gestegen lasten. Daarmee zouden we al een heel eind komen. Veel gemeenten zijn in beweging op dit vlak terwijl ze eigenlijk niet aan inkomensbeleid mogen doen. Bovendien is de term bestaanszekerheid nog nooit zo vaak in verkiezingsprogramma’s voorgekomen. Gemeenten maken zich sterk om in de toekomst te kunnen sturen op de inkomenspositie van hun inwoners.’
Het IPW is met andere steden in gesprek om ook daar pilots uit te voeren. Kruiter schetst zijn ideale experiment: ‘We kopen in een buurt de schuld af van honderd inwoners, die daardoor drie miljoen euro minder aan zorg consumeren. Die besparing investeren we vervolgens samen met de bewoners in de eigen buurt in duurzaamheid en leefbaarheid.’
Er zijn tegenwoordig gemeenten die schulden overnemen en in een saneringskrediet vatten. De gemeente is dan de nieuwe schuldeiser. Volgens Lauriks is dat een goede manier van hulpverlening.
Dat biedt rust bij de inwoner en de gemeente kan bijvoorbeeld een tegenprestatie organiseren. Het los opkopen van particuliere schulden zonder een schuldhulpverleningstraject aan te bieden, ligt echter juridisch ingewikkeld.
Daarom gebruikt Arnhem geen publiek geld voor het opkopen van de schulden. Drie Arnhemse stichtingen zijn bereid de schulden voor hun rekening te nemen die overblijven na onderhandelingen van de gemeente met de schuldeisers.
De coaches en het onderzoek komen wel voor rekening van Arnhem. Via het Nationaal Programma ArnhemOost dat achterstanden in vijf wijken aanpakt, steunt ook het ministerie van BZK het project met een specifieke uitkering. ←
VNG Jaarcongres
Albert Jan Kruiter van het Instituut voor Publieke Waarden spreekt samen met huisarts en straatarts Michelle van Tongerloo op het VNG Jaarcongres in Alphen aan den Rijn. Kruiter licht toe wat gemeenten bereiken voor mensen als ze niet de regel maar de mens centraal zetten.
Meer over het VNG Jaarcongres is te vinden op vng.nl/jaarcongres.
Marije van den Berg onderzoeker en adviseur lokaal bestuur
Vorig jaar schreef ik op deze plek al over het lekker confronterende acroniem POSIWID van Stafford Beer: the purpose of a system is what it does. Zijn de uitkomsten van onze systemen voor pak ’m beet passend onderwijs, volkshuisvesting, natuurherstel of psychische zorg onder de maat? Zien we alom structurele uitkomsten als dakloze arbeidsmigranten, jeugdzorg- en huizenprijsexplosies en opgepot passend-onderwijsgeld? Dan is dat de bedoeling van dat systeem. Het is namelijk versluierende nonsens om te beweren dat de bedoeling van een systeem is om te doen wat het aantoonbaar aldoor niet doet.
Vind je deze uitkomsten ongewenst? Dan moet je constateren dat we de werking van die systemen niet goed begrijpen. En dat het ons onvoldoende lukt om uitkomsten uit de werkelijkheid te benutten als sturingsinformatie voor overheidsgedrag. Het systeem krijgt deze informatie blijkbaar niet op zo’n manier binnen dat het leidt tot besluiten die betere uitkomsten veroorzaken. We zien dan boemerangbeleid in de jeugdzorg. Doorlopend schaden van de gezondheid van omwonenden en natuur door Schiphol, Tata en Chemours. Toename van dakloosheid en laaggeletterdheid. Of dat twee derde van alle
overheidswebsites nog steeds niet voldoet aan de eigen wetten voor toegankelijkheid.
DICHT MET TECHNOCRATIE
Kennelijk irriteren deze uitkomsten het systeem onvoldoende. Dan sleutelen we wat aan een convenant, we gooien er nog eens een pot geld tegenaan of we dienen eens een motie of honderd in, maar de uitkomsten veranderen niet. Ook dat is dan de bedoeling. En omdat we het hier nu eenmaal hebben over de staat, moeten we helaas constateren: kennelijk is dit de politieke wil. Die politieke wil smeren we al jaren dicht met technocratie. Met oplossingen en euro’s. We zijn daardoor het zicht kwijtgeraakt op de werking van het politieke systeem. En het politieke systeem laat zich op zijn beurt inadequaat irriteren door uitkomsten in de werkelijkheid. Dat kan anders. De vergrotende trap van irriteren? Politiseren. Vanuit je eigen positie, waar dan ook, bijdragen aan het publieke meningsverschil over de samenleving en dat verbinden aan de onderliggende machtsverhoudingen. Want het patroon ligt er toch dik bovenop: de duvel schijt op de grote hoop en veel kapitaal betekent veel invloed. Vooral dat laatste mogen we in een democratie wel wat raarder gaan vinden. Dat vraagt om politieke normering.
Of je nu werkt in, met, aan of naast de overheid, iedereen kan politiseren. Dat doen we door het politieke systeem te confronteren met de uitkomsten van besluiten – en dat in gezamenlijkheid te doen.
Dus zie je dingen keer op keer? Politiseer! ←
Hoogleraar Sofia Ranchordás houdt een pleidooi voor empathisch bestuur. Dat gaat niet alleen over gevoel, maar vooral over gedrag richting inwoners. Zo helpt de gemeente haar burgers bij het uitoefenen van hun rechten, schrijft ze.
In zijn werk beschreef de onlangs overleden bioloog Frans de Waal hoe empathie essentieel is voor onze overleving op aarde.
We overleven niet alleen door kracht te tonen, maar ook door ons in de schoenen van een ander te kunnen verplaatsen.
hoogleraar
bestuursrecht
Tilburg
University
Desalniettemin zijn we steeds minder empathisch naar elkaar toe.
Dit is ook zichtbaar in onze verhoudingen met de overheid. De digitalisering en automatisering van de overheid gaan bijvoorbeeld gepaard met het verminderen van menselijke assistentie aan burgers en houden onvoldoende rekening met het feit dat miljoenen burgers, onder wie senioren en nieuwkomers, niet in staat zijn om complexe
‘Rechten en plichten worden uitgelegd in klare taal’
bureaucratie te doorgronden. In mijn onderzoek pleit ik voor de invoering van empathie als publieke waarde zodat alle burgers zich beter gezien en gehoord voelen, ongeacht hun persoonlijke omstandigheden en vaardigheden.
Wat wordt verstaan onder ‘empathisch bestuur’? Ten eerste gaat empathie verder dan gevoelens van compassie of altruïstische houdingen. Empathie is hier een gedrag, niet een gevoel. Empathie in het bestuur houdt in dat bestuursorganen communiceren met emotie, transparantie en begrip voor elkaar. Een empathisch bestuur communiceert met de burger in begrijpelijke taal, zonder gebruik te maken van vakjargon, obscure verwijzingen naar wetsartikelen en vage begrippen.
Empathisch besturen betekent empathisch vertalen. Informatie wordt toegelicht, rechten en plichten worden uitgelegd in klare taal. Empathie is voornamelijk belangrijk bij afwijzingen. Als een burger een aanvraag doet, wat vaak veel tijd en moeite in beslag neemt, dan legt het bestuursorgaan duidelijk uit waarom de aanvraag is afgewezen en betreurt het
Schrijf ook een betoog voor VNG Magazine: redactie@vngmagazine.nl
de situatie. Een empathisch bestuur biedt excuses aan en vergeeft burgers die fouten maken. Hiermee wil ik niet suggereren dat we in navolging van Frankrijk een recht op vergissing moeten invoeren, maar eerder een recht op ‘meest voorkomende fouten’. Hoewel dit recht sinds 2018 in Frankrijk bestaat, zijn er maar weinig fouten die in aanmerking kunnen komen voor een vergissing.
VIRTUAL REALITY
Ten tweede probeert een empathisch bestuur ambtenaren op te leiden. Virtual reality kan bijvoorbeeld worden ingezet om ambtenaren te helpen ervaren hoe het voelt om machteloos te zijn bij het invullen van ingewikkelde (digitale) formulieren. Een empathisch bestuur helpt ambtenaren maar ook burgers om uit hun bubbels te komen door technologie in te zetten die wederzijds begrip stimuleert. Ten derde moet een empathisch bestuur ervoor zorgen dat burgers meer assistentie ‘met een gezicht’ ontvangen. Naast de bestaande mogelijkheden stel ik daarom voor om gemeentelijke pop-upbalies in verschillende wijken te creëren, vooral in wijken met lage inkomens. Deze pop-upbalies zouden de
‘Een empathisch bestuur biedt excuses aan en vergeeft burgers’
mogelijkheid aan burgers bieden om een laagdrempelig gesprek met de overheid te voeren. Een empathisch bestuur helpt burgers om ‘bestuurlijk geletterd’ te zijn zodat ze hun rechten kunnen uitoefenen. Zo’n bestuur communiceert met duidelijkheid en emotie, veronderstelt niet dat burgers even geïnformeerd en (digitaal) geletterd zijn als ambtenaren en toont empathie tegenover diegenen die het even, of altijd, nodig hebben. ←
Sofia Ranchordás is sinds december 2022 hoogleraar bestuursrecht aan Tilburg University. Op 26 april sprak ze haar inaugurele rede uit, over bestuurlijke blindheid.
OVERSTAP
Haar eerste baan als advocaat beviel maar matig, en dus stapte Nicole Pot-Broos over naar de gemeente. Sinds 1 mei is ze de
Vanwaar deze overstap? ‘Het was mijn kinderdroom om advocaat te worden. Daar ben ik nooit van afgeweken. Maar toen ik het eenmaal was, vond ik het al snel verschrikkelijk. Het is een commerciële wereld, waarin targets heel belangrijk zijn. Ik kwam erachter dat ik geen commerciële drijfveer heb, wel een maatschappelijke. Ik voerde als advocaat veel zaken tegen gemeenten. Het was daarom een heel logische stap om naar de gemeente te gaan, waar de maatschappelijke belangen wél vooropstaan. In Steenbergen, waar ik tot voor kort werkte, heb ik heel mooie stappen gezet. Ik begon er als juridisch adviseur, maar rolde al snel in de functie van strategisch bestuursadviseur en eerste locogemeentesecretaris. Ik voelde me als een vis in het water. Ik kreeg ook veel te maken met de gemeenteraad, en de functie van raadsgriffier wekte al langer mijn interesse.’
‘Heusden was een heel specifieke keuze. Ik wilde het liefst in Brabant blijven en ik wilde ook graag naar een grotere gemeente dan Steenbergen. Onder andere de organisatie sprak me enorm aan. Ik kende de burgemeester en de gemeentesecretaris niet persoonlijk, maar zag ze vanaf een afstand als inspirerende professionals. Heusden heeft z’n branding ook goed op orde: je bent er geen ambtenaar, maar een “MogelijkMaker”. Dat zegt wel iets.’
‘Mijn ambitie is de griffie ontwikkelen van een procesgriffie naar een strategische griffie, met oog voor bijvoorbeeld de positionering en profilering van de raad. Het is een kleine griffie. Toevallig stopten alle medewerkers vorig jaar ongeveer tegelijkertijd, dus er staat nu een heel nieuw team. Dat is prettig: ik mag aan de slag met twee mensen die enorm enthousiast en gedreven zijn.’ (RvdD) ←
Antoine Walraven wordt de nieuwe burgemeester van Maasdriel. De gemeenteraad heeft hem voor benoeming voorgedragen. Walraven was eerder burgemeester van Mill en Sint Hubert (2013-2022) en waarnemend burgemeester van Bernheze (2023). De VVD’er begon zijn politieke carrière als raadslid en wethouder in Best. In Maasdriel wordt hij de opvolger van Henny van Kooten (SGP), die in april 2023 afscheid nam. Sindsdien is Jaco Geurts (CDA) waarnemer. Naar verwachting wordt Walraven op 27 juni in Maasdriel geïnstalleerd.
Yvonne van Mastrigt is door de gemeenteraad van Middelburg voorgedragen als nieuwe burgemeester. Ze begint naar verwachting op 29 augustus. Van Mastrigt heeft ruime ervaring als bestuurder. Van 2004 tot 2008 was ze burgemeester van Winsum, daarna burgemeester van Hoogezand-Sappemeer en gedeputeerde van Groningen. Sinds 2015 was ze achtereenvolgens waarnemend burgemeester van Hoorn, Stichtse Vecht, Stadskanaal, Woudenberg en tot voor kort van OlstWijhe. In Middelburg volgt Van Mastrigt VVD’er Harald Bergmann op, die burgemeester van Schiedam werd. Sindsdien neemt Marcel Fränzel (D66) het burgemeesterschap waar.
Frits Naafs mag zich opmaken voor een vierde termijn van zes jaar als burgemees-
ter van Utrechtse Heuvelrug. De VVD’er werd op 1 september 2006 de eerste Kroonbenoemde burgemeester van Utrechtse Heuvelrug; die gemeente ging op 1 januari 2006 van start na een samenvoeging van (een deel van) Amerongen, Doorn, Driebergen-Rijsenburg, Leersum en Maarn. Eerder was Naafs burgemeester van Rhenen en wethouder in Wijk bij Duurstede. Overigens zal Naafs zijn vierde ambtstermijn niet volledig volmaken; een halfjaar voor deze verstrijkt, wordt hij 70 jaar en dan
wordt hem van rechtswege ontslag verleend.
Burgemeester Jan Rijpstra (VVD) van Smallingerland vertrekt in het najaar. Hij is sinds maart 2019 burgemeester in de Friese gemeente en stopt een
van zijn termijn. Door zijn afscheid nu al aan te kondigen, wil Rijpstra de raad de tijd geven een opvolger te vinden. Rijpstra was eerder ruim vier jaar burgemeester van Noordwijk (2014-2019) en van Tynaarlo (20052008). Ook was hij tussen
1994 en 2005 lid van de Tweede Kamer.
Burgemeester Arie van Erk van Hillegom stopt in oktober. Van Erk is dan 67 en vindt dat ‘het goede moment’ om te stoppen. Van Erk is sinds december 2014 burgemeester van Hillegom. Eerder was hij negen jaar waarnemend burgemeester van Bergambacht. Daar was hij daarvoor ook raadslid en wethouder.
Marco Wilke heeft zich half april vanwege persoonlijke omstandigheden te-
Ingezonden mededeling
ruggetrokken als gemeentesecretaris van Oisterwijk. Wilke begon in maart 2023, eerder was hij gemeentesecretaris in Eindhoven en gemeentesecretaris ad interim in Heerlen en Tilburg. Ook was hij algemeen directeur van de Sociale werkvoorziening Drechtsteden.
Hilde Reints begint op 1 juni als de nieuwe gemeentesecretaris van Oss. Ze volgt Henk Mensink op, die eind mei met pensioen gaat. Reints was hiervoor directeur Onderwijs, Jeugd,
Zorg en Diversiteit bij de gemeente Amsterdam en voorzitter van het landelijke Netwerk Directeuren Sociaal Domein. Het afgelopen jaar werkte ze als transitiemanager bij het ministerie van Sociale Ontwikkeling op Curaçao. Eerder werkte ze in directiefuncties bij de gemeenten Enschede en Velsen.
Mireille de Groot start op 5 juni als tijdelijk gemeentesecretaris van Moerdijk. Ze volgt Hans Slagboom op, die is voorgedragen als burgemeester van Dongen. De Groot is momenteel directeur Interne Dienstverlening binnen de gemeente Moerdijk.
Arianda Phaff-de Groot begint op 1 juli als gemeentesecretaris van Steenbergen. Ze is nu nog directeur bij dekee. Ook is ze directeur van het ontwikkelbedrijf GOwerkt en locosecretaris. Eerder was ze afdelingshoofd Dienstverlening bij de voormalige gemeente Korendijk. In Steenbergen
wordt Phaff de opvolger van Thijs de Jong, die in mei 2023 zijn functie heeft neergelegd. Sindsdien is Jeroen van Delden interimgemeentesecretaris.
Balth de Winter is op 15 april begonnen als gemeenteraad van Wijk bij Duurstede. Hij vervangt daar Johan Paul de Groot, die vanwege gezondheidsproblemen langere tijd is uitgeschakeld. De Winter in Leerdam, Veldhoven en Zeewolde.
Willem Nedermeijer stopt
gemeenteraad van Laren. Hij wordt raadsadviseur in Vijfheerenlanden. Nedermeijer begon op 1 september 2021 in Laren. Daarvoor was hij plaatsvervangend
Utrechtse Heuvelrug. Hij werd sinds 1 april dit jaar al vervangen door interimEls Boers. Zij stopt ook en geeft het stokje door aan plaatsvervangend
Antoinette Kroon,
Erica van Lente wordt de nieuwe burgemeester van Midden-Groningen. Ze wordt naar verwachting op 9 juli beëdigd. Van Lente is nu nog burgemeester van Dalfsen, waar ze in 2019 begon. Van 2010-2014 was ze PvdA-raadslid in Groningen en van 2017-2018 waarnemend burgemeester van Bedum. Ze volgt in MiddenGroningen Adriaan Hoogendoorn (ChristenUnie) op, wiens termijn in juli afloopt.
Marlies Veldhoen is op 25 april door de gemeenteraad van Kampen aangewezen als nieuwe griffier. Ze volgt Henk van der Meulen op, die in februari met pensioen ging. Veldhoen is sinds 2020 adjunctgriffier in Kampen. Eerder werkte ze voor de gemeenten Amsterdam, Rotterdam en Nijkerk.
die de functie in ieder geval tot eind 2024 zal waarnemen.
Lex Schellevis wordt de
gemeenteraad van Oost Gelre. Hij begint daar op 1 juli. Schellevis is nu nog adviseur bij het kabinet van de commissaris van de Koning van Gelderland. In Oost Gelre wordt hij de opvolger van John Vinke, die in augustus 2023 naar Maassluis ging. Sindsdien
ingevuld door Mirjam van Bergen
Danny Jutten wordt de
gemeenteraad van Brunssum. De voordracht van de werkgeverscommissie staat 2 juli op de agenda van de raad. Jutten was eerder
in Maastricht en manager communicatie & KCC voor de gemeente Heerlen. Momenteel is hij domein-
Jutten volgt in Brunssum Peter Peeters op, die op
in Maastricht. De functie wordt nu waargenomen door Hans Verdellen
De burgemeestersvacature van Enkhuizen (circa 18.900 inwoners), vacant per 29 november 2024, is opengesteld. Het salaris is € 8.746,16 bruto per maand.den op bit.ly/vacature_Enkhuizen. Sollicitaties vóór 23 mei sturen naar de CdK in de provincie Noord-Holland.
Belangstellenden kunnen solliciteren naar het burgemeestersambt van Nijkerk (circa 45.000 inwoners), vacant per 16 november 2024. Het salaris bedraagt € 10.293,41 bruto per
staat op bit.ly/vacature_Nijkerk. Sollicitaties vóór 23 mei sturen naar de CdK in de provincie Gelderland.
Het is mogelijk om te solliciteren naar het burgemeestersambt van Rhenen (circa 20.400 inwoners), vacant sinds 12 maart 2024. Het salaris bedraagt € 8.746,16schets staat op bit.ly/vacature_Rhenen. Sollicitaties vóór 27 mei sturen naar de CdK in de provincie Utrecht.
‘De golfbaan in Hattem is een van de oudste van Nederland. Als hoofdgreenkeeper doe ik van alles, van de administratie tot het onderhoud van het gras en de machines. Alles om ervoor te zorgen dat de baan in goede conditie is. De grootste uitdaging is de omgang met de natuur. Het ene jaar is het andere niet, het is continu schakelen. Vaak weten we ’s ochtends niet wat we die dag gaan doen; een regenbui kan de hele planning omgooien.
Sinds 2018 zit ik in de gemeenteraad van Deventer, maar ik ben al sinds 2004 bij het raadswerk betrokken. Het is mooi dat ik op deze manier iets voor de gemeenschap kan doen. En door het werk bij de gemeenteraad zijn bij mij de scherpe randjes er afgegaan. Je wordt wat makkelijker in het taalgebruik. Daardoor kan ik de leden van de golfclub ook wat diplomatieker benaderen.’
HEEFT BRUSSEL BIJ NIEUWE EUROPESE REGELS VOLDOENDE OOG VOOR DE LOKALE UITVOERING? , STELT DE VNG IN AANLOOP NAAR DE EUROPESE VERKIEZINGEN. DRIE KANDIDATEN VOOR HET EUROPEES PARLEMENT, MET WORTELS IN HET LOKAAL BESTUUR, REAGEREN.
Europa kiest
Donderdag 6 juni gaat Nederland naar de stembus om een nieuw Europees Parlement te kiezen.
In aanloop naar de verkiezingsdag verschijnt in VNG Magazine een serie artikelen over de relatie tussen gemeenten en de Europese Unie. Dit is deel 2.
erkt dit ook in Helmond? Die vraag probeer ik altijd te stellen in grote Europese wetgevingstrajecten.’ Mohammed Chahim (PvdA) is sinds 2019 lid van het Europees Parlement, maar probeert de gemeente waar hij opgroeide én raadslid was niet te vergeten. ‘Ik woon nog steeds in dezelfde wijk als toen ik jong was. Als ik in Brussel bij complexe wetgeving niet doorheb wat die plannen betekenen op wijkniveau, dan is dat een gemis. Dat is zonde.’ Uitvoerbaarheid van wet- en regelgeving is voor gemeenten een belangrijk onderwerp, ook voor richtlijnen en verordeningen die uit Europa komen. Is er voldoende budget, hoe zit het met de menskracht, werken verschillende wetgevingstrajecten niet langs elkaar heen? Het zijn vragen waar gemeenten in hun dagelijkse praktijk regelmatig mee te maken krijgen. Maar heeft Brussel voldoende oog voor de uitvoering op lokaal niveau? En kan dat wel, in een unie met 27 lidstaten die het lokaal en regionaal bestuur allemaal anders hebben ingericht?
COMITÉ VAN DE REGIO’S
Jeannette Baljeu (VVD) is, net als Chahim, bij de komende Europese
verkiezingen kandidaat voor een zetel in het Europees Parlement. De voormalig wethouder van Rotterdam is nu gedeputeerde in Zuid-Holland. Vanuit die functie was ze lange tijd lid van het Europees Comité van de Regio’s. Dat comité, met vertegenwoordigers van gemeenten en provincies, adviseert de Europese Commissie over nieuwe wet- en regelgeving. In die laatste hoedanigheid was Baljeu betrokken bij het Europese industriebeleid. ‘We hebben vanuit het Comité aangegeven dat de lokale netwerken die dit beleid moeten gaan uitvoeren – gemeenten, bedrijven en onderwijsinstellingen – allemaal lokaal verankerd zijn. Zo proberen we dit soort zaken in Brussel onder de
Mohammed Chahim: ‘Als ik in Brussel bij complexe wetgeving niet doorheb wat die plannen betekenen op wijkniveau, dan is dat een gemis.’
aandacht te brengen. Ik merkte wel dat we daardoor een serieuze gesprekspartner waren. Als Europarlementariër wil ik straks deze ervaring ook meenemen, door lokaal informatie op te halen. Die input hebben we nodig om scherp te stellen wat we beter moeten doen in Europa.’
Alhoewel de intenties goed zijn, zegt Baljeu, lukt het de Europese instanties nog niet goed om de gevolgen voor de lokale uitvoering goed in beeld te krijgen. ‘Er wordt relatief weinig over nagedacht of er voldoende menskracht of financiële middelen zijn bij gemeenten. Maar het moet duidelijk zijn: als je er een nieuwe taak bij krijgt, dan hoort daar ook voldoende geld bij.’ Chahim wijst erop dat aandacht voor de uitvoering ‘een vanzelfsprekendheid’ is. Ook hij spreekt daarover regelmatig met vertegenwoordigers van lokale overheden, al dan niet via het Comité van de Regio’s. ‘Als je een wet maakt die onuitvoerbaar is, dan wordt die nooit gehandhaafd. Alles staat of valt met uitvoerbaarheid.’
Maar, merkt hij erbij op, daar ligt óók een taak voor de nationale overheid. ‘Europa gaat niet over het financieren van bestuurlijke structuren. Er zijn in Nederland heel veel taken naar gemeenten overgeheveld. Als er dan een gebrek is aan slagkracht, dan gaat het knellen. Maar dat kunnen we vanuit Europa niet ineens veranderen.’ In Brussel zitten, via de Raad van Ministers, ook de lidstaten aan de wetgevingstafel. ‘Dus als iets knelt, is het ook aan hen om dat aan te geven.’
KOERSDOCUMENT
In een recent koersdocument voor de komende Europese termijn, zet de VNG drie wensen voor de komen-
de vijf jaar uiteen. Ook Europees zijn gemeenten voorstander van samenwerking als één overheid, er is een pleidooi voor voldoende financiering en Brussel zet zich als het aan de gemeenten ligt in voor een ‘groene, digitale en sociale’ transitie, met daarin ook aandacht voor de integrale uitvoerbaarheid van bijvoorbeeld de Green Deal. Die klimaataanpak bevat veel wetgeving die in Nederland op lokaal niveau wordt uitgevoerd. ‘Gemeenten proberen dit in samenhang uit te voeren, maar er is tijd en ruimte nodig om dat goed te doen’, schrijft de VNG in het document. Onder meer de aanbestedingsverplichtingen die voortvloeien uit de Green Deal leiden in potentie tot uitvoeringsproblemen, zeggen gemeenten. Dat komt omdat de verschillende onderdelen van het wetgevingspakket aanbestedingseisen bevatten die per sector verschillen. Dat maakt omzetting naar nationale wetgeving lastig.
Die drie wensen zijn van belang voor gemeenten om daadwerkelijk met de uitvoering aan de slag te gaan, zegt Brigitte van den Berg (D66). Ze is wethouder in Beverwijk, ook kandidaat voor het Europees Parlement en lid van de VNG-commissie Europa en
‘Europa gaat niet over het financieren van bestuurlijke structuren’
Heeft u als deskundige in uw dagelijkse praktijk regelmatig comptabele gegevens nodig op het gebied van sociale zekerheid, maatschappelijke dienstverlening, gezondheid, belastingen, huurtoeslag en arbeidsmarktmaatregelen? Of bijvoorbeeld op het gebied van de wet WOZ, loonbelasting, premieheffingen en zorgverzekering.
Met deze nieuwe actuele wettenbundels van Sdu wordt u optimaal geïnformeerd.
‘Er wordt weinig nagedacht over of er voldoende menskracht of
financiële middelen zijn’
Internationaal. ‘Als aan die eisen niet wordt voldaan, lopen we in de uitvoering vertraging op.’ Betere uitvoeringstoetsen, een consequente toepassing van het subsidiariteitsbeginsel – beleid moet worden uitgevoerd bij de overheidslaag waar dat het beste kan – en meer ruimte om te experimenteren zijn voor de gemeentelijke uitvoering van belang.
KAMEEL
Het Europese wetgevingsproces is complex. De Europese Commissie doet als dagelijks bestuur voorstellen voor nieuwe regels. Vervolgens moeten die plannen worden goedgekeurd door het Europees Parlement en door de Europese Raad van Ministers. Het was over dat proces dat Frans Timmermans, in een vorig leven eurocommissaris voor onder meer betere regelgeving, weleens verzuchtte dat de Commissie een paard had getekend, maar dat de andere instanties er een kameel van hadden gemaakt, met negatieve gevolgen voor de uitvoering als gevolg. Een andere complexiteit: het wetgevingsproces, van kladje tot implementatie in de nationale lidstaten, duurt al gauw een jaar of zes. Gedurende die tijd zitten er tal van partijen aan de overlegtafel, die proberen hun invloed op het voorstel te laten gelden.
Chahim wijst erop dat er al veel is veranderd sinds Timmermans zijn vergelijking maakte. Na de eerste lezing gaat het Parlement met de Commissie en de Raad in conclaaf. In dit overleg worden de scherpe randjes vaak weer van een voorstel geschaafd. De Commissie kijkt daarbij sterk naar uitvoerbaarheid, zegt Chahim. ‘Misschien verandert het paard nu in een muilezel, maar het voorstel wijkt vaak niet veel verder meer af.’ Wethouder Van den Berg herkent de wil bij politici om met amendementen nog aanvullende zaken te regelen. ‘Ik zie dat in de gemeenteraad ook. Politici hebben vaak de neiging om in de uitvoering te schieten. Dat moeten we niet doen. Maar wat voor Nederland werkt, werkt in een ander land misschien niet goed. Daar moet je in Europa, met 27 lidstaten, rekening mee houden.’ Ze pleit er daarom voor dat de EU vooral
doelen wettelijk vaststelt, en het aan de lidstaten laat om beleid te maken om die doelen te halen. ‘Laat de uitvoering aan de experts. En die zitten steeds vaker op het lokaal niveau.’
KLIMAATNEUTRAAL
Van den Berg wijst ook naar de rijksoverheid. ‘Elke overheid heeft de verleiding te veel zaken dicht te regelen’, ziet ze. Ze wijst op het Just Transition Fund (JTF), een pot geld die door Brussel beschikbaar is gesteld om de overgang naar een klimaatneutraal Europa mede te financieren. In Nederland zijn gemeenten hiervoor aan zet. Maar waar de Europese Commissie bij het JTF lidstaten veel vrijheid geeft om op hun manier doelen te halen, zegt Van den Berg, voegt Nederland er in de nationale uitvoering wel allerlei regels en procedures aan toe. ‘Daar zitten we als gemeenten niet op te wachten’, stelt de wethouder. ‘Dit kunnen we heel goed zelf op regionaal en lokaal niveau.’ Ook Chahim kent uit zijn tijd als raadslid voorbeelden waarin Nederland een nationale kop op Europese wetgeving zette. Hij wijst op de huidige Europese aanbestedingsrichtlijn, die meer ruimte biedt om rekening te houden met sociale of duurzame doelen dan Nederland nu in de wet heeft vastgelegd. ‘Er is veel ruimte, maar wij nemen die regels vrij streng op, omdat we bang zijn ze verkeerd toe te passen.’
Nederland lobbyt in Brussel regelmatig ook voor extra verplichtingen, ziet Jeannette Baljeu. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij de financiële verantwoording voor subsidies. Baljeu: ‘Op zichzelf is dat goed. Maar zulke verplichtingen brengen voor gemeenten wel extra verantwoording en uitvoeringskosten mee. Daar wordt relatief weinig over nagedacht.’
Alle drie de kandidaat-Europarlementariërs hebben zich voorgekomen om, als ze eenmaal verkozen zijn, niet te worden opgezogen door de Brusselse bubbel. Ze willen het contact blijven zoeken met gemeenten. ‘Dat ben ik echt van plan,’ zegt Van den Berg. ‘Want de werkelijkheid achter je bureau is niet de werkelijkheid op straat. Dat heb ik op lokaal niveau wel gemerkt.’ ←
Baljeu gedeputeerde Zuid-Holland (Beeld: Mirjam
Lees meer over het Koersdocument op vng.nl/ europeeskoersdocument
Hét overzicht van vacatures binnen gemeenten voor hoger opgeleiden.
Chief Information
(plaatsvervangend)
Haarlem
Beleidsmedewerker informatiebeheer Hoorn
Medewerker communicatie
BEL Combinatie (Eemnes) Communicatieadviseur Vijfheerenlanden
Programmamanager informatievoorziening Leiden
Afdelingsmanager bedrijfsvoering Waterland
Concern controller BEL Combinatie (Eemnes)
administratie
Beverwijk
Teammanager ruimte en economie
De Ronde Venen
Adviseur inkoop
SED organisatie (Bovenkarspel)
Senior adviseur
Soest
beleidsadviseur Waddinxveen
Afdelingshoofd inkoop en subsidies
Zaanstad
Concerncontroller Zwartewaterland CULTUUR
Senior beleidsadviseur onderwijshuisvesting
Alphen aan den Rijn Beleidsadviseur erfgoed Eindhoven
Adviseur cultureel erfgoed Hilversum
Teammanager onderwijs, doelgroepenvervoer, sport en cultuur Hoorn
Voor een overzicht van alle vacatures en meer informatie zie www.gemeentebanen.nl.
Beleidsmedewerker erfgoed
Maassluis
Beleidsmedewerker onderwijs
Maassluis
Beleidsadviseur openbare orde en veiligheid
Huizen
Adviseur vergunningverlening, toezicht en handhaving
Middelburg
HR-adviseur Voorschoten
Senior beleidsadviseur verkeer
Capelle aan den IJssel Beleidsadviseur milieu
De Ronde Venen
Projectleider fysieke leefomgeving
Deventer
Senior beheerder leefomgeving
Leiderdorp
Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070-373 83 93, info@vng.nl
Projectmanager gebiedsontwikkeling
Lelystad
Ervaren jurist gebiedsontwikkeling
Maashorst
Jurist Omgevingswet
Waddinxveen
Areaalbeheerder plassengebied
Wijdemeren
WERKGELEGENHEID
Medewerker beleidsuitvoering sociaal domein
De Bilt
Beleidsadviseur sociaal domein/Wmo
Haarlemmermeer
Consulent schuldhulpverlening
Hoorn
Sectormanager SDF
Leeuwarden
WELZIJN
Jeugd-ggz-werker
Huizen
Strategisch adviseur jeugd
IJsselstein
Consulent jeugd
Katwijk
Beleidsadviseur Wmo en participatie
Tilburg
Uitgever Dineke Sonderen, Sdu BV, tel. 070-378 99 24 Hoofdredactie Esther Bunnik Chef redactie Rutger van den Dikkenberg Redactie Leo Mudde, Marten Muskee, Monique Westenbroek Medewerkers Marije van den Berg, Geerten Boogaard, Sandra Braakmann, Dimitry de Bruin, Jiri Büller, Annemieke Diekman, André Krouwel, Sanne van der Most, Martijn van der Steen, Erwin Vogelaar Contact redactie tel. 070-378 96 43, redactie@vngmagazine.nl Ontwerp Fier.media Vormgeving Monique Westenbroek Druk Senefelder Misset, Doetinchem Advertentie-exploitatie Abonnementen parlementariërs en ambtenaren bij gemeenten en stads- en streekgewesten. Aanvragen en wijzigingen: www.vng.nl, vngleden@vng.nl of 070-3738393
Betaalde abonnementen Prijs jaarabonnement: 198 euro (excl. 9% btw). Sdu Klantenservice, www.sdu.nl/service, tel. 070-378 98 80. Schriftelijk opzeggen uiterlijk twee maanden vóór het einde van de abonnementsperiode bij Sdu Klantenservice, Postbus 20025, 2500 EA Den Haag © 2024, ISSN 1566-1636
Mis niets!
Neem nu een jaarabonnement op VNG Magazine via sdu.nl/service of bel naar 070-378 98 80
editie 2024
Kieswet en Kiesbesluit bevat de volledige en actuele teksten van zowel de Kieswet als het Kiesbesluit zoals die gelden op 1 januari 2024.
handig in gebruik:
Bijna alle wetsartikelen zijn voorzien van kopjes in de marge. In één oogopslag precies zien waar het artikel over gaat.
Een uitgebreid en overzichtelijk trefwoordenregister maakt het extra praktisch. Onmisbaar voor de afdeling Burgerzaken en op de tafel van elk stembureau!
isbn 978 90 12 40963 6
te bestellen via: www.sdu.nl