Wonen moet voor iedereen betaalbaar blijven. Daarom hebben we BPD Woningfonds opgericht. Hiermee werken we samen met gemeenten en woningcorporaties aan meer middenhuurwoningen door heel Nederland. Kijk bijvoorbeeld naar wat we met woningcorporatie Woonin in Utrecht doen. Daar ontwikkelen we in de wijk Overvecht nieuwe middenhuurwoningen op de plek met voormalige sociale huurwoningen. In ruil daarvoor ontwikkelen wij voor de corporatie op locaties elders in de stad weer nieuwe sociale huurwoningen. Zo bouwen we samen meer woningen dan we ieder afzonderlijk hadden kunnen doen en worden wijken gemengder.
Meer weten over betaalbaar en duurzaam wonen, zoals bijvoorbeeld in Utrecht? Kijk op bpd.nl/woningfonds
De Mix, Utrecht
Oorlogsverleden
NIOD-onderzoeker Afke Berger
tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Raadscommissies
Hoe gemeenteraden het commissiewerk invullen, is aan de raad zelf.
Biodiversiteit
Zonder gelaagdheid gaat de natuur niet leven, zegt biodiversiteitsexpert Eddy Schabbink.
Activistische ambtenaren
Wat als je het als medewerker niet eens bent met het beleid van je gemeente?
Toekomst rechtsstaat
We moeten goed nadenken over de grens tussen het strafrecht en het bestuursrecht, zegt burgemeester Alain Krijnen (Eijsden-Margraten).
Na anderhalf jaar onderhandelen hebben de VNG en het rijk een prin-ciering van de Hervormingsagenda jeugd.
Hiermee ligt volgens de VNG de weg open voor een ‘ambitieuze agenda’ die ‘haalbaar en uitvoerbaar is’. Daar verbindt ze wel direct een belangrijke voorwaarde aan: het rijk moet gemeenten duurzaam in staat stellen al hun taken goed uit te voeren. Want ‘onvoldoende structurele middelen hebben gevolgen op meerdere beleidsterreinen en raken alle inwoners’, schrijft de VNG in een ledenbrief.
Door het nu afgesloten akkoord is de eerder door het rijk ingeboekte bezuiniging voor de jaren 2023 tot en met 2025 bevroren. De doelstelling van een bezuiniging van in totaal 1 miljard euro blijft echter overeind. De VNG is het eens dat 650 miljoen daarvan ‘mogelijk haalbaar’ is, maar 380 miljoen is nog ‘met onzekerheden omgeven’.
Hiermee zijn de gesprekken over de toekomst van de jeugdzorg niet klaar. Nu er voorlopig duidelijkheid is over het budget, zal het gaan over de inhoud. VWS-staatssecretaris Maarten van Ooijen schrijft aan de Tweede Kamer dat de inhoudelijke afspraken in een vergevorderd stadium zijn, maar dat nog ‘een paar punten’ moeten worden beslecht.
Hij hoopt voor de zomer de Hervormingsagenda definitief te kunnen vaststellen. De voorzitter van de VNG-commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs, de Helmondse wethouder Cathalijne Dortmans, zegt over het financieel akkoord dat er nu ruimte is om de jeugdzorg/-hulp daadwerkelijk te verbeteren. ‘Wij willen hier onze schouders onder zetten om de organisatie van hulp eenvoudiger te maken, te werken aan hulp gericht op de gezinnen en het versterken van de onderlinge samenwerking.’
De komende jaren wordt de voortgang van de Hervormingsagenda goed in de gaten gehouden. Een commissie van deskundigen zal in 2025 en 2028 een ‘zwaarwegend advies’ geven over hoe het gaat, of de afspraken worden nagekomen en hoe de uitgaven zich ontwikkelen. Als sprake is van onvoorziene omstandigheden en autonome groei van de zorg, dan zijn de gevolgen daarvan een verantwoordelijkheid van het rijk. Gemeenten worden verantwoordelijk voor een goede uitvoering van de Jeugdwet. (LM) ←
Het kabinet heeft 35 miljoen euro gereserveerd voor inwoners in kwetsbare wijken om energiearmoede tegen te gaan.
Dat bleek tijdens een overleg tussen burgemeesters en ministers. Een deel van dit geld kan worden besteed aan
huishoudens hun energieverbruik te verlagen via energieadvies en kleine tot middelgrote energiebesparende maatregelen.
ningse gemeenteraad, vindt het een eer dat hij lid wordt van de Tweede Kamer, RTV Noord 18 april.
Gemeenten stelden voor een deel van de beschikbare rijksmiddelen voor energiearmoede in te zetten om ‘energie(MM) ←
Lokaal kan je veel bereiken, maar de echte beslissingen die impact hebben op het leven van mensen die worden in Den Haag genomen. -
In de broodnodige samenwerking tussen gemeenten en actieve bewoners om de energietransitie te doen slagen, valt nog veel te winnen. Dat blijkt uit een rapport van Buurkracht.
Buurkracht bracht onlangs de nationale buurkracht monitor 2023 uit. De organisatie is een onafhankelijk maatschappelijk initiatief om mensen in buurten met elkaar te verbinden, en ze te ondersteunen bij het samen verduurzamen en verbeteren van de buurt. In de peiling onder gemeenteambtenaren en trekkers van bewonersinitiatieven scoort de samenwerking een 6,5 en op onderdelen een onvoldoende. In de algehele waardering voor de samenwerking ontlopen de rapportcijfers van bewoners en ambtenaren elkaar weinig: een 6,4 tegen een 6,7. Wanneer de monitor inzoomt op onderdelen van de samenwerking, valt op dat gemeenten veel positiever oordelen dan bewoners. Bewoners ervaren een groter gat tussen hoe de samenwerking nu is en wat die zou kunnen en moeten zijn. (MM) ←
De Raad van State heeft kritiek op het wetsvoorstel dat het mogelijk moet maken dat gemeenteraden structureel digitaal vergaderen. Digitaal vergaderen is toch echt wat anders dan een fysieke bijeenkomst, constateert de Raad.
Het kabinet maakte tijdens de coronacrisis digitaal vergaderen tijdelijk mogelijk, zodat de politieke besluitvorming toch door kon gaan tijdens de lockdowns. Dat digitaal vergaderen beviel zo goed, dat het idee nu dus is om de mogelijkheid daartoe permanent in te voeren.
De Raad van State is daar geen voorstander van. De fysieke vergadering, in de raadzaal, ‘vaak met rituelen omgeven’, heeft een publieke betekenis die een digitaal overleg niet heeft. Het wetsvoorstel doet daar ‘afbreuk’ aan. Een fysieke vergadering vindt plaats in een speciaal daarvoor ingerichte vergaderzaal, waarin de raadsleden zich samen buigen over vraagstukken. Die interactie ontbreekt bij digitale vergaderingen. (RvdD) ←
De VNG gaat vier Oekraïense gemeenten ondersteunen bij de wederopbouw. De hulp richt zich op het opstellen van lokale herstelplannen.
Vicevoorzitter Sharon Dijksma, burgemeester van Utrecht, ondertekende in Kyiv namens VNG International een overeenkomst daartoe met de Oekraïense vereniging van gemeenten, de gemeente Kherson en de regio Kherson.
Kherson werd na de Russische inval in februari vorig jaar door Rusland veroverd, maar is inmiddels weer in handen van Oekraïne. De stad ligt erg dicht bij de frontlinie.
Tijdens haar bezoek aan Oekraïne sprak Dijksma ook met haar ambtgenoot Vitali Klitsjko, de burgemeester van Kyiv (foto) (RvdD) ←
Meer over de commissies en het vergaderschema: vng.nl/vereniging
VNG International is op zoek naar gemeentelijke experts voor het ondersteuningsprogramma voor Caribische overheden. Er is onder meer behoefte aan experts op het gebied van integriteit, weesgronden, digitalisering, burgerzaken, verandermanagement en doorlichting. Ook er is vraag naar kwartiermakers en wetgevingsjuristen.
In juli 2022 is het ondersteuningsprogramma van de VNG en het ministerie van BZK voor de Caribische eilanden van
TERUGBLIK COLLEGE VOOR ARBEIDSZAKEN
12 APRIL 2023
Op de agenda van het College voor Arbeidszaken (CvA) stond onder andere de uitslag van de ledenraadpleging over de Cao 2023, het pensioenak-
SW en Cao Aan de Slag, de arbeidsmarktkrapte en het nieuwe beleidsplan.
De uitslag van de ledenraadpleging was positief, 98% heeft ingestemd metmeenten en WSGO-leden was hoog: -
ten kwamen naar voren: de nivellering van het salaris, de snelheid van het -
van kleinere gemeenten.
voor het ophalen van de inzet. Na de zomer starten de onderhandelingen.
start gegaan. Er is een Caribische Uitwisselingsfaciliteit gestart waarmee de zes eilanden assistentie krijgen als zij behoefte hebben aan capaciteit, leren of advies op het gebied van overheidsvraagstukken in brede zin. Deze ondersteuning wordt gegeven tijdens expertmissies naar de eilanden. Gemeenten die interesse hebben, kunnen contact opnemen met Marciano Johns, projectleider VNG International, marciano.johns@vng.nl.
De onderhandelingen over de nieuwe ABP-pensioenregeling verlopen vooralsnog goed. Nu heeft de Pensioenkamer het CvA om akkoord gevraag op een aantal afspraken. Voorafgaand hieraan worden er in mei webinars georganiseerd.
INCLUSIEVE ARBEID: CAO SW EN CAO AAN DE SLAG -
Aan de Slag vlotten niet. Als er meer VNG een enquête onder de leden uit de Cao Aan de Slag en in welke vorm.
BELEIDSPLAN CVA -
beleidsplan Samen bereiken we meer vastgesteld. De input voor het beleidsplan kwam van de portefeuillehouders -
plan benadrukken dat gemeentenmen aan de lat staan voor goed werkte werven werknemers graag in onze op de website van de VNG.
ARBEIDSMARKTKRAPTE
Gemeenten komen vaker in de knel in de uitvoering vanwege een tekort aan werknemers. Het CvA heeft daarom samen met VNG Realisatie het initiatief genomen tot een VNG-breed programma rondom arbeidsmarktkrapte. -
sitie geformuleerd en doet hiermee een beroep op het uitvoeringsfondszaken.
maken, moet de Pensioenkamer voor de zomer een formeel besluit nemen.
van de minister van SZW aan de Tweede Kamer over de aanpassingen in arbeidswetgeving en er was een presentatie van A&O fonds Gemeen-
Het is een hartelijk onthaal op de veranda van de familie Van Omme in Otterlo. Koffie met koek, overdadige bloesem, lentezon, een drachtige poes die kopjes geeft en een indrukwekkend grote hond, gelukkig even goedmoedig als z’n naamgever Baloe, de beer uit Jungle Boek.
Het is de derde generatie Van Omme op de boerderij, gelegen op tien meter van de Veluwe. Een groot bedrijf was het nooit, vader Van Omme had vijftig koeien. Hij voorzag lang geleden al dat schaalvergroting niet de toekomst was voor de boerderij, vertelt zijn zoon. Die veranderde het bedrijf samen met z’n vrouw. Nu zijn er nog tien koeien en is recreatie de hoofdtak, met een groepsaccommodatie en een bed & breakfast. Jarenlang overlegde de familie Van Omme over de veranderingen met Geert Butz van de gemeente Ede. In die gesprekken leerden ze elkaars dilemma’s en problemen kennen, raakten vertrouwd en geleidelijk ontstond een win-winsituatie. Butz hielp bij de plannen voor de functieverandering, de vrijgekomen stikstofruimte wordt ingezet voor natuur en een woninglocatie van ruim zestig woningen op een nabijgelegen braakliggend voetbalveld. Van Omme is er reuzeblij mee, hij is een man van de gemeenschap, hij wilde graag dat zijn stikstofruimte aan het dorp ten goede zou komen. De nieuwe huizen zijn een uitkomst voor jonge gezinnen.
René Verhulst, burgemeester van Ede, organiseerde het werkbezoek samen met wethouder Jan Pieter van der Schans. Als geen ander kennen ze de stik-
stofproblematiek en de combinatie met andere ruimtelijke opgaven. Aan de rand van de Veluwe telt de gemeente 650 boeren, ongeveer twee derde daarvan zijn piekbelasters. In de regio Foodvalley werken gemeenten en de agrarische sector samen met Wageningen Universiteit aan de innovatie en omvorming van de agrarische sector. Gemeenteambtenaren zoals Geert Butz kennen de lokale situatie, de bedrijven en hun geschiedenis, ze kunnen de bedrijven verder helpen met hun duurzame toekomstplannen, coachen en de verbinding maken met andere ruimteclaims. Maar het kost tijd om zo’n band op te bouwen, dat lukt niet in drie maanden. De ambtelijke capaciteit voor dit type maatwerk houdt ook niet over. Het is al heel mooi als Butz met 40 bedrijven per jaar in gesprek kan blijven, een fractie van wat nodig is de komende tijd. Gemeenten kunnen met hun lokale kennis een sleutelrol spelen in de aanpak van de stikstofproblematiek, mits ze tijd, capaciteit en regelruimte krijgen. Het is cruciaal dat er helderheid komt over de compensatie van boeren en een langetermijnvisie op de economische ontwikkeling. Van der Schans zegt het zo: ‘Het land ligt stil door de stikstofimpasse, alleen in de leefwereld – naast en met de mensen om wie het gaat – kan er beweging op gang komen.’ ←
DE DRIE COALITIEPARTIJEN IN ZALTBOMMEL ZOCHTEN EEN VIERDE WETHOUDER. DIE VONDEN ZE 70 KILOMETER VERDEROP, IN ROT TERDAM. KARIMA BOUCHTAOUI WAS ALTIJD VAN DE VVD, MAAR NU IS ZE OOK WETHOUDER VOOR DE SGP EN DE LOKALE PARTIJ ZVV
Het kan verkeren. Karima Bouchtaoui was tot halverwege vorig jaar ‘gewoon’ manager bij de gemeente Rotterdam en VVD-statenlid in de provincie ZuidHolland. Toen kreeg ze een telefoontje van een partijgenoot uit Zaltbommel: of ze daar, een klein uur rijden vanaf haar woonplaats Rotterdam, misschien wethouder wilde worden. Na de raadsverkiezingen viel bij de coalitieonderhandelingen de oude partner ChristenUnie af en de bestaande coalitie van de lokale partij ZVV, SGP en VVD wilde wel samen verder, elk met een wethouder. Maar het werk dat de nieuwe gemeente wachtte was wel erg veel voor drie wethouders, dus besloten ze in hun eigen achterban op zoek te gaan naar een vierde wethouder.
Bouchtaoui: ‘Ik ben toen benaderd door een van de onderhandelaars van de VVD. Als statenlid had ik veel contacten in Gelderland en Utrecht, dus ik was geen onbekende. Ik heb gesolliciteerd en ben het geworden, omdat ik goed in het profiel paste. Men zocht iemand die verbindend kan zijn, en verstand heeft van het sociale domein. En iemand die zich er senang bij voelt om, ook al heb je een partijpolitieke kleur, wethouder te zijn voor de hele coalitie.’
Voor de buitenstaander is het opvallend: u bent vrouw en toch zit u ook namens de SGP, een grote partij in Zaltbommel, in het college.
‘Zaltbommel heeft al meer dan twintig jaar geen vrouwelijke wethouder gehad. Maar belangrijker was mijn cv en het feit dat ik een sociale binding heb met dit gebied, ik ken de stad en weet heel goed wat er in het sociale domein speelt. En omdat ik ook nog twintig jaar ambtenaar en politiek actief ben geweest, ken ik bijna alle kamers van het Huis van Thorbecke.’
Dan gaat u ook nog als moslima in de Biblebelt aan de slag…
‘Het mooie is: ik herken veel in de SGP’
Karima
Bouchtaoui is sinds juni 2022 wethouder in Zaltbommel. Daarvoor was ze statenlid in Zuid-Holland en lid van het algemeen bestuur van het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard.
‘Ik ben in de eerste plaats wethouder en daarna moslim. Het mooie is: ik herken veel in de SGP. De identiteit als het gaat over geloven, en het vinden van leiding, warmte en troost in bepaalde symbolen en rituelen. Ik hoor eigenlijk niets anders dan ik vroeger ook thuis hoorde, alleen met andere namen en andere symboliek. Uiteindelijk zijn de verschillen niet zo groot.’
De stap van de grootstad naar het kleine Zaltbommel was dus niet zo moeilijk?
‘Nee, eigenlijk niet. Ik heb achttien jaar in Rotterdam gewerkt en daarvoor twee jaar in Den Haag. Het werd wel tijd om eens naar een andere schaalgrootte te gaan. Ik heb ook in het algemeen bestuur van het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard gezeten en toen de kracht en schoonheid van dorpen en kernen ervaren. Zaltbommel heeft twaalf kernen, elk met een eigen identiteit, en een sterk verenigingsleven. Dat sprak me heel erg aan.’
In een kleine gemeenschap moeten mensen ‘van buiten’, zeker als ze uit de stad komen, vaak moeite moeten doen om geaccepteerd te worden. U zit hier nu bijna een jaar, is de integratie al gelukt?
‘Ik heb niet gemerkt dat er anders naar mij werd gekeken. De mensen vinden het zelfs fijn dat er weer eens een vrouwelijke wethouder is, zowel in het gemeentehuis als daarbuiten. Veel jonge dames reageren ook enthousiast, ze voelen zich vertegenwoordigd. Ik kreeg echt een heel warm welkom, ik breng hier ook heel veel tijd door, mensen merken niet dat ik meer avonden in Rotterdam slaap dan hier. Ik ben zichtbaar
‘Ik heb tot aan m’n knieën in de modder gestaan’
Wie is...
aanwezig, doe hier boodschappen en ga hier naar de kapper. Dat zien mensen. Zaltbommel is niet zo groot als Rotterdam dus dat valt sneller op.
‘Ik ben met iemand gaan wandelen en die plaatste dat op Instagram en daardoor wilden anderen ook weleens een praatje maken. Bij een van mijn eerste officiële bezoeken kreeg ik ineens een baby’tje van nog geen vier maanden oud in mijn armen, dat ik dacht: oh, vertrouwt die mevrouw mij dat zomaar toe? Waarschijnlijk straalde ik iets moederlijks uit. Die vrouw wist dat ik ook moeder ben, dat geeft dan toch een soort verbinding.’
Een wethouder van buiten, is dat een voordeel?
‘Je hebt dan wel een wat meer onafhankelijke, scherpe blik en je kunt wat relativeren omdat je meer met afstand naar de materie kunt kijken. Ik kan ook vergelijken met andere besturen, dat scheelt. Ik heb me ook voorgenomen om niet elke week te roepen: in Rotterdam doen we het zus en zo. Ik ben natuurlijk ook geselecteerd op mijn ervaring en mijn grote landelijke en regionale netwerk. Zaltbommel is heel bescheiden. We zitten hier aan de A2, een belangrijke plek, met mooie bedrijven, een fruitregio, je kunt hier mooi recreëren. Er zijn van die plekken waar je als kind fijn kunt opgroeien, dit is er een van. Het is goed dat een buitenstaander eens zegt dat je je wel wat meer op de borst mag kloppen.’
Helpt uw achtergrond om met een brede blik het grote geheel te kunnen bekijken?
‘Enorm. In het college hebben we allemaal onze eigen ervaringen en kwaliteiten, maar als wijkmanager in Rotterdam heb ik tot aan m’n knieën in de modder gestaan. Als het gaat over de wijkaanpak en het achter de voordeur samenwerken met partners, en leefbaarheid: we kunnen wijken wel mooi opnieuw inrichten, maar uiteindelijk moeten mensen daar fijn en gezond kunnen wonen en meedoen in de samenleving. Dat heb ik allemaal gedaan, dus dat voeg ik hier wel echt toe.’
U bent lid van de VVD, maar hier bent u een onafhankelijk wethouder namens meerdere partijen.
Kunt u dat scheiden?
‘Ja, misschien ook wel omdat ik twintig jaar ambtenaar ben geweest. Privé voel ik me thuis bij een bepaalde liberale stroming, toch ben ik steeds op zoek naar het algemeen maatschappelijk belang, als ambtenaar en nu ook in het college en met de gemeenteraad. Want dat is wat ons bindt. Als partijonafhankelijk wethouder kun je dat ook heel mooi bewaken, bijvoorbeeld door erop te letten dat de oppositie voldoende de ruimte en inbreng krijgt. Want die is ook een deel van de samenleving.’
U zit ook in de Denktank Nederland 2040 van de VNG en De Argumentenfabriek, in de werkgroep Wonen. Waarom Wonen?
‘De Denktank is belangrijk omdat ik hoop dat we naar een verbonden Nederland gaan. En wonen is hierbij voor mij veel meer dan het hebben van een dak boven je hoofd. Het sociale is daar ook een heel sterke component van. Ik had zoiets van: als ik dat goed verankerd wil hebben, dan moet ik in die werkgroep gaan zitten. Het mooie van de Denktank is dat er niet alleen maar mensen uit het openbaar bestuur in zitten, maar ook uit de wetenschap, de cultuursector, jongerenorganisaties, het bedrijfsleven die allemaal willen zoeken naar antwoorden op belangrijke vraagstukken. Ik denk dat de VNG met al haar leden een verbindende rol kan spelen in een polariserende samenleving waar mensen kunnen afhaken.’
Is de Denktank ook voor uzelf een verrijking?
‘Ik kom er mensen tegen die ik anders niet dagelijks spreek, dat neem ik mee naar Zaltbommel. Wat ik vooral ook hoop is dat het resultaat weer verbinding legt met de provincies en de waterschappen. Als gemeenten kunnen we niet zonder hen, we hebben elkaar hard nodig. Je ziet dat we door de discussies over stikstof en woningbouw wat dichter bij elkaar komen. Onder druk wordt alles vloeibaar, maar het moet straks een vanzelfsprekendheid zijn bij het schrijven van college- of verkiezingsprogramma’s: hoe staan de provincies en de waterschappen hierin? En andersom natuurlijk.’ ←
Lees de lange versie van dit interview op vng.nl/magazine
‘Wonen is veel meer dan het hebben van een dak boven je hoofd’
Mensen met een beperking kunnen binnenkort in meer gevallen dan nu hulp krijgen bij het stemmen. De ministerraad heeft een wetsvoorstel daartoe goedgekeurd. Het voorstel gaat nu naar de Raad van State.
Nu nog kunnen alleen mensen met een lichamelijke beperking hulp krijgen in het stemhokje. Maar het kabinet wil het ook mogelijk maken dat kiezers met een verstandelijke beperking hulp krijgen. Dat geldt ook voor mensen die laaggeletterd zijn. Leden van het stembureau zouden ze straks mogen helpen. De wetswijziging moet ertoe leiden dat meer mensen zelfstandig kunnen stemmen. (RvdD) ←
Utrechtse studenten zien hun aanvraag voor energietoeslag opnieuw beoordeeld.
Bron: gemeente Utrecht
MAGAZINE 2023 8 MEI
Van opvang tot en met integratie
Utrecht, 9.15-17.30 uur (beleidsmedewerkers) en 18.00-21.00 uur (bestuurders) | vanopvangtotenmetintegratie.nl
Gezond en Actief
Leven en Sportakkoord II: Van aanvraag naar integrale aanpak
Hele land | vng.nl/agenda
Dag van Europa
Winterswijk, 12.00-17.00 uur | vng.nl/agenda
Nieuwe aanvraagronde Impulsaanpak winkelgebieden
Online, 11.00-12.00 uur | rvo.nl
Rapport ‘Burger in zicht!’: onderzoek naar de invloed van burgers in de Wmo
Online, 10.00-11.00 uur | raadbaak.nl
Lokale democratie in vergelijking: Nederland en NoordrijnWestfalen
Gronau, 9.00-16.30 uur |
De overheid moet nationale opgaven en de slagkracht van gemeenten en provincies beter op elkaar afstemmen. Dat stelt de Raad van State in het
het meest zichtbaar is, moeten eigen keuzes kunnen worden gemaakt die rekening houden met speci-
Nederland staat voor grote en urgente opgaven, ziet de Raad van State. De vraagstukken zijn echter complex en vragen veel van het samenspel tussen rijk en de decentrale overheden.
Een thuis voor iedereen
Online, 11.30-12.30 uur | vng.nl/agenda
NK Wielrennen voor raadsleden
Veenendaal, 17.30 uur | raadsleden.nl
Naast een goede samenwerking is het ook van belang dat overheden realistische verwachtingen schetsen; alleen dan wordt voorkomen dat inwoners het vertrouwen in de overheid verliezen. ‘Niet méér beloven dan je kan waarmaken is voor de overheid misschien nog wel belangrijker dan voor ieder ander,’ schrijft de Raad. Dat betekent dat overheden een goede inschatting maken van wat ze kunnen doen, soms pijnlijke keuzes moeten maken en die vervolgens consequent uitvoeren. Het vraagt van overheden om een aanpak vooraf goed te doordenken. Juist vertragende vragen in het begin van het proces kunnen in een latere fase tot versnelling leiden. De Raad van State wijst in dat kader onder meer op de Omgevingswet en op de jeugdzorg, waar gemeenten voor de uitvoering afhankelijk zijn van het rijk. De gevolgen van nationaal beleid worden vaak op lokaal niveau zichtbaar, ziet de Raad van State. (RvdD) ←
Tegelijk met het verbod op lachgas kwam op 1 januari 2023 ook een einde aan het statiegeld op lachgascilinders. Die belanden nu in het zwerf- en restafval, wat zorgt voor gevaarlijke situaties. Dat moet anders, zegt directeur Wendy de Wild van afvalbranchevereniging NVRD.
Wat is het probleem precies?
‘Ik had tot 1 januari nooit iemand over lachgas gehoord, maar dat veranderde snel nadat het illegaal werd en de cilinders niet meer konden worden ingeleverd. In februari hoorden we van de gemeente Amsterdam dat ze in hun milieustraten naast de afgesloten kastjes waar ze “normale” gascilinders in zetten, nu ook een afdeling voor lachgascilinders hebben. Dat zijn geen schattige slagroomspuitjes, maar dingen met een inhoud van 15 tot 37 liter die je online nog in het buitenland kunt bestellen. Die komen nu in het restafval of in de openbare ruimte terecht. Dat is niet zonder risico’s.’
Wat kan er dan gebeuren?
‘Die cilinders belanden uiteindelijk in een afvalverwerkingsinstallatie. Door de combinatie van vuur en hoge druk exploderen ze. Dat is een hele harde knal. Het materiaal vinden we meer dan 30 meter hoog terug in de schoorsteen. Alleen al in Amsterdam gebeurt dat meerdere keren per week. Landelijk loopt de schade in de miljoenen euro’s. In de verbrandingsovens werken geen mensen, dus van levensgevaar is daar geen sprake. Dat ligt anders voor onze wagens. Als een lachgascilinder in de kraakpers komt, explodeert ie. Dat is niet goed voor de wagen en niet voor de medewerkers die achterop de vuilniswagen staan. Er kunnen dan allerlei dingen uit vliegen. Zónder lachgas hebben we al een serieus probleem omdat er nog altijd batterijen in het restafval zitten. Als die tussen de kraakpers komen, vliegen ze in brand. Als in diezelfde wagen dan ook nog een lachgascilinder zit, zijn de rapen pas echt gaar.’
Voer het statiegeld weer in, opperde u in de pers, dat zou het probleem oplossen.
‘Wij snappen dat het niet realistisch is om te pleiten voor herinvoering van iets wat net is afgeschaft en bovendien illegaal is. Maar we wilden inzichtelijk maken wat het effect is van het afschaffen van statiegeld en dat als je iets illegaal maakt, daarmee het probleem niet is opgelost. Het komt op een andere plek in de maatschappij terug. Samen met de Vereniging Afvalbedrijven zijn we nu met de ministeries van Justitie en Veiligheid en van Infrastructuur en Waterstaat in gesprek over oplossingen. Wij willen dat onze leden op een veilige manier de cilinders mogen opslaan tot een afvalverwerker ze komt ophalen, en vervoeren. Want dat mag nu ook niet. Als we een lachgascilinder op straat vinden, dan mogen we ’m niet eens aanraken maar moeten we de politie bellen. Ik denk dat die het al druk genoeg heeft.’ (LM) ←
HOE VORDERT HET ONDERZOEK NAAR DE VNG TEN TIJDE VAN DE TWEEDE WERELDOORLOG? EEN DEEL VAN HET ARCHIEF IS AAN GETAST DOOR SCHIMMELS EN ONLEESBAAR GEWORDEN, MAAR BEGINT ZICH TE VORMEN. TIJD VOOR EEN TUSSENSTAND MET ONDERZOEKER AFKE BERGER.
Twee jaar geleden sprak VNG Magazine voor de eerste keer met Afke Berger, die onderzoek doet naar het oorlogsverleden van de VNG. Voor de duidelijkheid: op verzoek van diezelfde VNG. Ze stond toen nog aan het begin van haar onderzoekstraject dat uiteindelijk moet uitmonden in een proefschrift. Nu zoeken we haar opnieuw op in het statige pand van haar werkgever, het NIOD, aan de Amsterdamse Herengracht, benieuwd naar een tussenstand.
‘Het grootste deel van het archiefonderzoek is wel klaar’, zegt ze. ‘Ik wil nog wel veel met kleinere archieven doen, maar het VNG-archief, dat is ondergebracht bij het Nationaal Archief, heb ik wel binnengehaald. Helaas is de staat daarvan niet altijd even goed. Er was een periode waarin alle archieven op microfiches werden gezet, de originelen zijn, denk ik, weggegooid. Probleem is dat de microfiches beschimmeld zijn geraakt. Ze zijn wel gedigitaliseerd, maar eigenlijk onleesbaar. Papier lijkt toch het duurzaamste wat er is.’
NOTULEN
Voor haar onderzoek is het ‘heel erg jammer’ dat de notulen van het dagelijks bestuur in de periode 1933-1951 ontbreken. ‘Die zijn er ooit geweest, maar ik weet niet waar ze zijn gebleven. Het zijn maar notulen, dus daar zullen geen
rechtstreekse verwijzingen naar gebeurtenissen in hebben gestaan, maar het was wel interessant geweest om een idee te krijgen van vooral die laatste periode van de oorlog. Hoe vaak kwam men toen nog bij elkaar? Het was moeilijk om je te verplaatsen. Een aantal VNG-medewerkers had een speciale doorgangspas, of ze mochten hun fietsen houden en op bepaalde plaatsen komen.’ Bovendien waren veel mensen met andere zaken bezig, zoals overleven in de hongerwinter. Of met het oorlogsgeweld, zoals het ‘vergissingsbombardement’ van de Haagse wijk Bezuidenhout in maart 1945. ‘Dus ik ben wel benieuwd of het dagelijks bestuur van de VNG in die tijd überhaupt nog vergaderde.’
NETWERKEN
Gaandeweg het onderzoek gaan verbanden opvallen. ‘Wat ik nu steeds meer
zie is dat het heel erg over netwerken gaat, over wie kent wie. Dat speelt voor, tijdens en na de bezetting. De VNG ís een netwerkorganisatie, nu niet minder dan toen. De VNG op zichzelf is ook niks, het is een knooppunt van gemeenten, verschillende vormen van bestuur, verschillende werkzaamheden en van verschillende mensen ook.’
Berger probeert het oorlogsverleden als een ‘biografie’ te schrijven, het leven van de VNG in die periode, om het voor zichzelf en de lezer behapbaar te maken. Neem Johan Carp, de NSB’er die in maart 1942 door de bezetter als toezichthouder wordt aangesteld. ‘Daarvoor ontmoette de VNG Carp al een aantal keren, maar in mijn boek maakt hij zijn daadwerkelijke entree als hij aan het hoofd van de VNG komt te staan, dan krijgt hij zijn plek. Vanaf het moment dat iemand z’n entree heeft gemaakt in “het leven” van de VNG, blijf ik diegene ook volgen.’
Het zou mooi zijn als ze continuïteiten en breuken kan laten zien, zegt Berger.
‘Het is niet zo dat er op 10 mei 1940 iets stopte en dan in mei 1945 weer doorging.
Sommige zaken werden door de bezetting juist versneld en zijn daarna gewoon doorgegaan, andere waren daadwerkelijk een breuk met het verleden. Dat zat
’m niet alleen in hoe de staat bestuurlijk was ingericht, maar ook in mensen en hun posities.’
Een voorbeeld van iets wat zowel voor als na de oorlog onder druk staat, is de gemeentelijke autonomie. ‘Het gevecht daarvoor toont hoe essentieel gemeenten zijn voor bestuurlijk Nederland en voor de inrichting van het land. Daar staat de VNG nu nog steeds voor. Toen na 1945 de eerste herstelplannen voor Nederland vorm kregen, werden gemeenten bijna niet genoemd. Tot grote zorg van mensen die aan de VNG waren gelieerd, die legden daar gelijk weer de nadruk op. De toon is dan eigenlijk niet anders dan daarvoor.’
Berger begint haar ‘biografie’ met de viering van het 25-jarig jubileum van de
VNG, in 1937. Het was een groots feest, kosten noch moeite werden gespaard. De daarop volgende oorlogsjaren waren geen feestje. Zo moesten in oktober 1940 ook bij de VNG alle medewerkers een ariërverklaring tekenen. Ook VNGmedewerker Hermine Revers, die in haar oorlogsdagboek – een belangrijke bron voor Berger – haar worsteling optekende: ‘Ik heb mij gerealiseerd dat ik meewerkte aan dit funeste registreren, volkomen in strijd met wat het Christendom leert en met mijn eigen geweten. (...) Ik heb de verklaring geteekend. (...) maar in je hart blijf je beseffen: wij hebben allemaal meegewerkt. Dit is een schuld die je op je laadt die nooit meer geheel zal kunnen worden uitgewischt.’
Berger is nu halverwege haar onderzoek. Nieuwe vragen komen op en wachten nog op antwoord. Wordt vervolgd. ←
‘Sommige zaken werden door de bezetting juist versneld
GELDERSE PONTJES IN ZWAAR WEER
WUTA, dat is de naam van de veerpont die de verbinding onderhoudt tussen Rheden en het recreatiegebied Rhederlaag. De afkorting staat voor Wacht Uw Tijd Af. Hoe die tijd er voor het pontje zelf uitziet, is onzeker. Nu het Gelderse Verenfonds opdroogt, komt de afdeling Gelderland van de VNG met aanbevelingen om de veren in Gelderland overeind te houden. Want ze dienen een maatschappelijk belang, vinden de gemeenten. De Veerpontencoalitie onderschrijft dit en stelt dat de provincie haar verantwoordelijkheid moet nemen voor de leefbaarheid en het behoud van deze Gelderse cultuurhistorie.
ZE DOEN BIJNA HETZELFDE WERK ALS GEKOZEN RAADSLEDEN, MAAR HEBBEN NIET DEZELFDE RECHTSPOSITIE. HOOGSTE TIJD OM DAAR VERANDERING IN AAN TE BRENGEN, ADVISEERDE EEN RAPPORT IN 2020. MET DAT ADVIES IS DRIE JAAR LATER NOG NIETS GEDAAN. HOE ERG IS DAT?
Steunfractielid, fractieopvolger, burgerlid, schaduwfractielid – er zijn wel 32 namen tegen voor de ondersteuners van raadsfracties. Dat ontdekte Willemijn Polders toen ze voor haar master Staats- en Bestuursrecht aan de Universiteit Leiden onderzoek deed naar deze burgerleden en hun deelname aan raadscommissies. Polders, nu advocaat bestuursrecht in Den Haag, onderzocht samen met twee andere onderzoekers voor de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden (NVvR) welke rol en bevoegdheden deze commissieleden precies hebben, zowel in juridisch opzicht als hoe hiermee in de praktijk wordt omgegaan.
Ze kwam erachter dat de burgerleden nagenoeg hetzelfde werk doen als raadsleden, maar onder minder gunstige voorwaarden. Zo is er voor hen geen (politieke) verlofregeling voor het raadswerk bij hun werkgever. Bovendien is de vergadervergoeding lager dan de toelage van gekozen commissieleden. Ook krijgen ze minder ambtelijke ondersteuning. Polders: ‘Het zou goed zijn als de wetgever nog eens nadenkt of het wenselijk is om dit verschil in rechtspositie en voorzieningen zo te behouden.’
De mogelijkheid om een burgerraadslid in te zetten, komt voort uit de Gemeentewet. Maar hoe die rollen verder worden ingevuld, is een zaak van gemeenteraden zelf. In ongeveer zestig procent van de gemeenten gaat het om burgerleden die voor hun fractie (net) niet gekozen zijn bij de
verkiezingen. Zij komen dan automatisch in aanmerking voor het commissiewerk.
BRUGKLASSER
De ondersteunende taken kunnen ook een manier zijn om burgerleden klaar te stomen voor de gemeentepolitiek. Dat was onder meer het geval bij Debby de Lima, die sinds vorig jaar in Vijfheerenlanden commissielid is voor de D66-fractie in de commissie Welzijn, onderwijs en sport. Het commissiewerk is voor De Lima een logisch gevolg van haar politieke en maatschappelijke betrokkenheid. In haar woonplaats Leerdam wandelt ze met Molukse ouderen en ze zet zich in voor het behoud van een achttiende-eeuws hofje waarop ze zelf woont.
Tijdens een cursus Politiek actief werd ze gescout door D66 voor de gemeenteraad. ‘Ik ben erin gerold en word nu ook voor andere zaken gevraagd, zoals de provinciale statenverkiezingen.’ Daar haalde ze zevenhonderd voorkeurstemmen, volgens haarzelf met name dankzij een optreden op een bijeenkomst voor migrantenouderen. Het leverde haar echter geen zetel op in de Utrechtse staten. Op haar Twitteraccount houdt ze haar volgers op de hoogte van haar commissiewerk met de hashtags #brugklasser, #tweedejaars en #politiekeschool. ‘Ik ben nog aan het leren, verdiep me in onderwerpen en vorm me een mening’, legt ze uit. Voor de commissievergadering leest ze de stukken en formuleert een partijstandpunt dat ze met de fractie afstemt en voert ze hierover vervolgens het woord in de commissievergadering. Dat ze geen moties kan indienen of kan stemmen, zoals haar gekozen collega’s in de raadscommissie, is voor haar geen probleem. ‘Ik denk natuurlijk wel mee, maar voorlopig laat ik me nog graag leiden door ervaren fractieleden.’ Bij de vergoeding staat ze niet te veel stil. ‘Ik ben al blij met wat voor vergoeding dan ook, gewoon omdat ik het leuk vind.’
De wetgever ziet de raadscommissie als een soort ‘minigemeenteraad’, zegt Polders. Ze doen het voorbereidende werk voor de raadsvergadering, waaronder het uitwisselen van de partijstandpunten. Maar omdat burgerleden niet gekozen zijn, mogen zij uiteindelijk geen stem uitbrengen. Toch is er zelden gedoe rond de positie van niet-gekozen commissieleden.
Hooguit is er af en toe sprake van onevenwichtigheid, waarbij er naar verhouding te veel niet-raadsleden in de commissies zitten. Dan grijpt de minister van Binnenlandse Zaken in. Dat gebeurde ook toen een niet-raadslid was benoemd tot voorzitter dan een commissie, wat op grond van de Gemeentewet niet is toegestaan.
Deze laatste kwestie staat overigens opnieuw ter discussie. CDA en VVD dienden een aantal jaren geleden een initiatiefwetsvoorstel in om het vereiste van een raadslid als voorzitter van raadscommissies af te schaffen. De Tweede Kamer ging akkoord: ‘Die is van mening dat hier meer pragmatisch naar moet worden gekeken. In de gemeentepolitiek wordt het soms als nuttig ervaren om een voorzitter te hebben die niet gekozen is, daar sluit de wet dus niet goed op aan.’ Het initiatiefvoorstel ligt nog bij de Eerste Kamer.
GEWICHT
Lianne van der Wal-Dijkstra zat van 2018 tot 2022 in de gemeenteraad voor de VVD in Súdwest-Fryslân. Maar bij de laatste verkiezingen ging haar partij een zetel terug, van vier naar drie. Van der Wal-Dijkstra
viel af als raadslid. Een fractielid vroeg haar als commissielid sociaal domein, zodat hij voorzitter kon worden van de commissie financiën. Dat ze ja zei, had een duidelijke reden. In de vorige raadsperiode werkte ze mee aan een raadsenquête naar het sociaal werkbedrijf. Dat zou pas het komend jaar worden afgerond. ‘Wat ik begin, maak ik graag af.’
Ze is als niet-gekozen commissielid zeker geen uitzondering, vertelt Van der Wal-Dijkstra. Ongeveer de helft van haar commissie bestaat uit burgerleden. Maar regelmatig valt het commissiewerk haar tegen.
‘Gatver, ik wil zo graag meer’, schiet dan door haar hoofd. Ze heeft het gevoel in ‘team B’ te zijn beland. Zoals toen ze een motie had geschreven die daarna door een VVD-raadslid werd ingediend. Vervolgens bleef het stil. ‘Volledig begrijpelijk dat mij niets wordt gevraagd, maar ik blijf dat lastig vinden.’
Ze mag moties en amendementen voorstellen, maar de laatste 10 procent, het stemmen en verdedigen, is niet toegestaan. ‘Terwijl dat voor mij het leukste stukje is.’
In Leeuwarden mogen burgerleden meer, weet ze. Niet stemmen, maar wel inspreken in de raad. Omdat ze eerst raadslid was, merkt ze ook een verschil in het belang dat burgers aan haar rol hechten. ‘Bent u raadslid? Nee commissielid. Dat heeft een ander gewicht.’
Niet dat ze als commissielid minder uren kwijt is. Van der Wal-Dijkstra doet hetzelfde als raadsleden, alleen de raadsvergaderingen hoeft ze niet bij te wonen.
‘Maar meestal kijk ik die alsnog via de livestream.’ De vergoeding is per bijeenkomst. En niet alle bijeenkomsten tellen. ‘Zo zijn bijeenkomsten van andere commissies uitgesloten van betaling, ook al raakt het mijn commissie of is het interessant.’ Je doet dit werk uit passie, benadrukt ze. ‘Onder aan de streep is ook de vergoeding als raadslid niet veel.’
Ze denkt dat burgerlid zijn leuker is als je nog niet aan het raadswerk hebt geproefd. ‘Alhoewel ik zeker ook
voordelen zie van mijn politieke ervaring. Afgelopen vrijdag was ik met de kinderen op pad en onderwijl aan het bellen om iets van de agenda te krijgen. Dat is gelukt, voor een nieuw commissielid zou dat denk ik lastiger zijn.’
WERKDRUK
Uit Van der Wal-Dijkstra’s verhaal en de enquêtes met andere burgerleden blijkt hoe klein het verschil kan zijn tussen een raadslid en een commissielid, reageert Polders. ‘En ook hoe waardevol de eerdere ervaring in de hoedanigheid van raadslid kan zijn voor het commissiewerk. Toch staat voorop dat de burger heeft gekozen en kunnen we dus niet om ons democratische staatsbestel heen. De kiezer kan na vier jaar een raadslid of partij op haar prestaties afrekenen of belonen met zijn stem. Bij niet-gekozen commissieleden kan dat niet.’
In de discussie over de kloof tussen burgers en gemeenteraad worden burgerleden soms ook als mogelijke oplossing gezien. Zij zouden, los van partijpolitieke belangen, als ervaringsdeskundigen een waardevolle inbreng kunnen hebben bij de raadscommissies. Van der Wal-Dijkstra ziet het niet gebeuren. ‘Burgers snappen al niet wat de gemeenteraad doet, laat staan een raadscommissie.’ De Lima ziet er weinig heil in. ‘Zonder ondersteuning van een fractie zal dat heel lastig worden.’
Polders ziet zo’n rol evenmin voor zich. ‘De rol van burgerleden is in 2002 juist bedacht om raadsfracties te ondersteunen. Zij gaan gebukt onder een hoge werkdruk, burgerleden zorgen ervoor dat ze hun meningvormende en controlerende taak toch kunnen uitvoeren.’ Ze hoopt dat de wetgever dit ook inziet en de voorwaarden van niet-gekozen commissieleden verbetert. De verhouding van wat een burgerlid erin stopt en ervoor terug krijgt is zoek, zei een commissielid tijdens haar onderzoek. Daar is ze het mee eens. ‘Democratie vraagt om investering: zij moet goed worden gefaciliteerd. Daar hangt nou eenmaal een prijskaartje aan.’
‘Aan democratie hangt nou eenmaal een prijskaartje’
Raadslid en hardcorepunkzanger Bouke Winters (BBB Berkelland) maakte een hiphopnummer over contant geld, Tubantia 15 april 2023.
Eenpersoonsfracties in de gemeenteraad kunnen waardevol zijn, maar vooral als ze zich richten op enkele speerpunten en niet alle politieke dossiers willen oppakken. Dat concluderen onderzoekers van de Universiteit Utrecht in een onderzoek in opdracht van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.
Het aantal eenpersoonsfracties neemt toe. Maar die groei van het aantal eenpitters in de raad leidt, met de versplintering van de raad in het achterhoofd, tot zorgen. Fragmentatie zou leiden tot problemen met de bestuurbaarheid van gemeenten en een hogere werkdruk voor de zittende raadsleden van kleinere fracties. Met meer eenpersoonsfracties zouden gemeenteraden daarmee moeilijker tegenwicht kunnen bieden aan het college.
Maar uit het onderzoek blijkt nu dat dat beeld enige nuance behoeft. Het kwaliteitsniveau van de eenpersoonsfracties verschilt sterk. Daardoor zijn sommige fracties effectiever dan andere. Vooral als eenpersoonsfracties zich richten op enkele speerpunten, kunnen ze wel degelijk van waarde zijn, aldus de onderzoekers. (RvdD) ←
HET VIEL ONS OP DAT IN WAGENINGEN DE VICEVOORZITTER VAN DE RAAD DE AMBTS KETEN DRAAGT TIJDENS HET VOORZITTEN, TERWIJL DE BURGEMEESTER VAN LEEUWAR DEN ZIJN KETEN OMHOUDT ALS HIJ DE LEI DING VAN DE RAADSVERGADERING AAN EEN RAADSLID OVERDRAAGT. HOE ZIT DAT?
CARLIJN NIESINK EN MONIQUE HEGER
Beste raadsleden,
In deze kwestie bestaan twee scholen. De eerste redeneert vanuit een Koninklijk Besluit (KB) uit 1852 waarin staat dat ‘bij ontstentenis’ van de burgemeester de onderscheidingstekenen door diens vervanger worden gedragen. Probleem daarmee is dat ‘bij ontstentenis’ betekent dat de burgemeester echt afwezig is. Dat is niet hetzelfde als de ‘verhindering’ waar de Gemeentewet over spreekt. Van ‘verhindering’ is sprake als de burgemeester zelf politieke verantwoording moet afleggen.
De tweede school redeneert vanuit de Gemeentewet en neemt aan dat de waarneming van het ambt van de burgemeester gebeurt door de locoburgemeester, terwijl het voorzitterschap van de raad vanwege het dualisme overgaat naar een raadslid. Die krijgt niet de keten, maar wel de hamer. Het probleem met die redenering is dat het KB dit onderscheid niet maakt. Ik ben zelf van de tweede school. ←
Geerten -
Ook een vraag?
Mail naar: thorbeckehoogleraar@ vngmagazine.nl.
‘Pinnen is zeker handig, maar wat als het systeem klapt? En er is geen contant geld meer? Op contant geld kun je terugvallen.’
HEEL HERKENBAAR IN DE MAKELAARSFOLDER: DE GELIKTE FOTO VAN EEN ‘GROENE’ NIEUWBOUWWIJK MET EEN GRASVELD EN WAT BOOMPJES. EDDY SCHABBINK ZIET ECHTER EEN GRUWELPLAATJE: EEN GROENE WOESTIJN DIE DE BIODIVERSITEIT TOTAAL NIET TEN GOEDE KOMT. ‘DAAR HELPT GEEN INSECTENHOTEL TEGEN.’
Schorpioenvlieg op een braam. (Beeld: Ronald van der Velden)
Eddy Schabbink is biodiversiteitsexpert bij IPC Groene Ruimte. Onlangs publiceerde hij het boekje Aan de slag met… Biodiversiteit, dat werd uitgegeven samen met Vereniging Stadswerk en Stichting Steenbreek. Het boekje, financieel ondersteund door het ministerie van LNV, is bedoeld voor gemeenten om met biodiversiteit aan de slag te gaan. Dat blijkt dringend nodig. Schabbink pleit ervoor biodiversiteit in omgevingsplannen en verordeningen te verankeren. Ook moeten gemeenten af van het sectoraal werken en de samenwerking zoeken, zowel intern als met andere overheden. Schabbink, die studeerde aan de Wageningen Universiteit, is geboren en getogen op een melkveehouderij. Hij groeide op in de jaren van de industriële landbouw waarbij stikstof het toverwoord was. Inmiddels is hij daar, vanwege de destructie van de natuur, van teruggekomen. ‘Je ziet het ook binnenstedelijk. In zo’n nieuwbouwwijk zijn grijs en rood leidend. Er is bijvoorbeeld geen enkele structuurvariatie in beplanting.’ Beleidsmakers voor biodiversiteit focussen zich in de regel op zeldzame dieren. Het heeft echter geen nut om op een specifieke soort van de zogeheten rode lijst te sturen wanneer de basis niet op orde is. ‘Nederland telt 45.000 soorten planten, dieren, insecten, schimmels, bacteriën, et cetera. Die staan bijna allemaal onder druk.’ Er is volgens Schabbink te weinig aandacht voor de benodigde basisvoor-
Eddy Schabbink biodiversiteitsexpert IPC Groene Ruimte
waarden om überhaupt tot biodiversiteit te komen. Beschermde soorten staan bovenaan de voedselpiramide, maar er is weinig aandacht voor bijvoorbeeld insecten. Schabbink: ‘Daar vindt de grootste afname plaats. We hoeven onze voorruit en nummerplaat niet meer te poetsen. Dat fenomeen zegt al genoeg. Alles daarboven in de keten komt vervolgens in de problemen.’ Een passende combinatie van vegetatie en bodemsoort, het tegengaan van versnipperingen en maaien op het juiste moment zorgt ervoor dat insecten terugkomen.
Een insectenhotel alleen helpt dan niet, legt Schabbink uit. Een dier heeft voedsel, vocht, veiligheid en verbinding naar de rest van de omgeving nodig om zich te kunnen voortplanten. Voldoet de omgeving daar niet aan dan, gaat een dier zich er niet vestigen. Structuurvariatie, gelaagdheid, leeftijdsverschillen, hoogteverschillen, diverse soorten en dichtheden zijn de criteria om invulling te geven aan een goede leefomgeving. ‘Mensen vinden het raar dat oude eiken zomaar last krijgt van de eikenprocessierups. Die rups komt echter ook al heel lang voor, maar heeft geen last meer van natuurlijke vijanden. De koolmees ziet dat het in het gebied slecht gesteld is met de zaden om zelf te eten, en met insecten om de jongen te voeden, en trekt weg. Monoculturen leiden tot plagen.’
Schabbink adviseert is om biodiversiteit te benaderen vanuit de basis en niet vanuit specifieke soorten. Het gaat pas goed als rekening wordt gehouden met bodemtype, licht, water, temperatuur, lucht en de daarbij behorende beplanting. Vaak worden ergens planten en bomen geplaatst die daar niet thuishoren, soms niet eens inheems zijn. ‘Ik zie wijken met lanen vol honingbomen. Voor vlinders, hommels en diverse andere insecten hebben die geen waarde. Kijk naar Leidsche Rijn, daar liggen grote groene vlaktes waar je niets hoort en ziet. Zonder gelaagdheid en structuurvariatie gaat het daar niet leven.’
Bomen krijgen volgens de specialist ook te weinig groeiplek. Een boom is pas na circa 35 jaar CO₂neutraal. Veel bomen in de stad halen die leeftijd niet eens. Een minigroeiplek draagt niet bij aan het verbeteren van het organische stofgehalte en het bodemleven. Datzelfde geldt voor zoetwaterwaterberging en buffering. ‘Al die positieve aspecten van een grote groeiplaats worden niet meegenomen.’ Schabbink wijt deze missers aan het sectorale denken. De gemiddelde planeconoom en grondzakenverantwoordelijke gaan uit van het aantal weg te zetten woningen. Gemeenten horen biodiversiteit te verankeren in omgevingsplannen en verordeningen. Gebeurt dat niet, dan blijft iedereen volgens Schabbink hangen in de kaders van de huidige wetgeving. ‘Wordt er niet
‘In zo’n nieuwbouwwijk zijn grijs en rood leidend’Daktuin van Circl op de Zuidas in Amsterdam. (Beeld: Roel van Dijk) Bloemenberm in Nijmegen.
gestuurd op natuurvariatie, dan blijft bouw het leidende principe.’
Schabbink adviseert ambtenaren in zijn trainingen hun gemeenteraad stukje bij beetje mee te nemen. ‘Zorg dat je omgevingsplan gericht is op 2050 en baseer daarop je verordeningen. Toon lef in de verordeningen zodat een bouwer of ontwikkelaar weet waar die aan toe is. Overheden gaan te rigide om met de wetgeving, terwijl die veel ruimte biedt.’
Gezien de beperkingen van sectoraal werken, is Schabbink blij met de Omgevingswet – als die goed wordt toegepast. Het gevaar zit in de overgang van ‘nee tenzij’ naar ‘ja mits’. Een projectontwikkelaar heeft binnen de wettelijke kaders een ja. ‘De gemeente moet ervoor zorgen de mitsen op orde te hebben door die te vertalen in verordeningen.’
Gemeenten kunnen voor biodiversiteitsverbetering werken met de zogeheten 3-30-300-regel. Deze vuistregel meet drie dingen: vanuit elke woning zijn drie bomen te zien, 30 procent van een wijk valt in de schaduw van een boom, vanuit elke woning ligt op driehonderd meter afstand een verkoelend parkje. Schabbink is daar niet kapot van. Het is voor beleidsmakers als het ware een checklist. Dat staat in geen verhouding tot de verordening die de groen-blauwe
dooradering als basis in een gebied vastlegt. ‘Daarbinnen kun je net zo goed wonen, ondernemen en sporten.’
SECTORAAL DENKEN
Schabbink pleit ook voor meer kennis en kunde bij gemeenten. Ambtenaren moeten de tijd te krijgen om aan de voorkant concretere invulling aan beleid te geven. Zij horen hun eigen gebied te kennen en te weten wat er speelt. Gemeenten zijn volgens hem soms huiverig om biodiversiteit in omgevingsplannen met verordeningen vast te leggen. Daardoor zouden ondernemers zich in minder ‘strenge’ gemeenten kunnen vestigen. Dat hoeft niet als gemeenten afstappen van het functie-denken.
Schabbink vraagt zich af waarom je op een industrieterrein alleen kunt ondernemen en er niet kunt sporten, recreëren en wonen. Tegelijkertijd klaagt iedereen over ruimtegebrek. ‘Redeneer vanuit blauw, groen en de bodem, daarbinnen is alles mogelijk. Sectoraal denken zit alles in de weg. Het land is eenzijdig functioneel ingericht, daardoor ontstaat ruimtegebrek. Binnenstedelijk en buiten stedelijk valt echt veel te halen op klimaatadaptie, biodiversiteit en de natuur. Helaas zijn de meeste dossiers gebaseerd op economie en groei, zelden op ecologie of sociaalmaatschappelijke aspecten.’
Aan de slag met … Biodiversiteit bevat interessante praktijkvoorbeelden van de gemeenten Middelburg, Den Haag, Hof van Twente, Laarbeek, Ede en Assen die werken aan het verhogen van de biodiversiteit. Het boekje is te bestellen en te downloaden via steenbreek.nl.
Hoe kunnen we de complexiteit van telkens nieuw beleid maken anders aanpakken? En hoe leer je de ruimte te zien én te nemen in het netwerk van regels en wetten? Een inspirerende dag voor professionals in (publieke) organisaties die willen werken aan kwaliteit. Die maatwerk kunnen leveren, en menselijkheid willen tonen als de situatie daarom vraagt. Wil jij regels voor je laten werken zodat jouw werk meer impact heeft? Meld je dan aan.
Meer informatie en aanmelden www.verhaalmetimpact.nl/regels-ruimte
5 & 6 oktober 2023 • Landgoed Ehzerwold
16 & 17 november 2023 • Landgoed Zonheuvel
Tijdens deze tweedaagse Masterclass ga je intensief aan de slag met dé polarisatie-expert van Nederland Bart Brandsma en zijn Denkkader op je eigen werkveld en ga jouw persoonlijke strategische opties verkennen.
“Mijn Hemel, het werkt!”, aldus een woordvoerder van de gemeente Den Haag nadat hij de inzichten van Bart Brandsma op een actueel praktijkgeval had toegepast. “In twee dagen leer je het krachtenspel te ontrafelen en krijg je
Polarisatiestrategie is niks minder dan een openbaring.”
Directeur Communicatie Gemeente Den Haag, Directeur Communicatie Gemeente Den Michaël van Wissen van Veen van van Veen
Meer informatie en aanmelden www.verhaalmetimpact.nl/polarisatiestrategie
Inclusief boek
Marije van den Berg
Piet-Hein Peeters Frank Weijers Eva Naaijkens
Met 7 topsprekers, o.a.:
Congressen • Masterclasses • Boeken
Bart Brandsma
Nu het rijk het systeem van ‘trap-optrap’ afschaft, is er onzekerheid over nieuwe ROB-bundel biedt perspectief.
De essaybundel schetst een pessimistisch beeld van de gemeentefinanciën vanaf 2026. Gemeenten hebben grote opgaven, maar kampen met onzekerheid over de financiële situatie. Er dreigen tekorten terwijl er nog geen duidelijkheid is over een nieuw stelsel.
In de bundel doet ROB-adviseur Bart Coster een voorstel voor een ‘nieuw fundament’ voor de financiële verhoudingen. Een nieuwe bekostigingssystematiek
De achtste, geheel herziene en geactualiseerde uitgave van De bestuurlijke kaart van Nederland geeft inzicht in de instituties en organisaties in en rondom het openbaar bestuur.
Het handboek gaat onder meer in op de inrichting van de politiek-bestuurlijke institutie en op de werking van de bestuurslagen. Nieuw zijn de hoofdstukken over de samenwerking tussen de bestuurslagen en over de wisselwerking tussen overheid en burger.
G.E. Breeman en C.J.A. van Eijk, De bestuurlijke kaart van Nederland, Uitgeverij Coutinho, € 34,95.
is volgens hem niet nodig: het bestaande stelsel is met een paar aanpassingen te repareren.
Coster richt zich daarbij vooral op de bekostiging van de grote opgaven, waarbij het rijk via planbekostiging parallel aan het gemeentefonds een stevige vinger in de pap heeft, terwijl de risico’s bij gemeenten liggen. Daar zijn verbeteringen mogelijk door een uitkering waarin het rijk globale doelen stelt en meedeelt in de risico’s.
Raad voor het Openbaar Bestuur, Een
dingen, te downloaden via raadopenbaarbestuur.nl.
Burgers willen wel, maar de overheid vindt het moeilijk: burgerparticipatie.
Emeritus hoogleraar Peter van Hoesel en Rob van Engelenburg van de stichting Burger & Overheid laten in hun nieuwe publicatie zien hoe dat anders kan. Het openbaar bestuur stagneert, het vertrouwen in de overheid daalt. De politiek is vooral met zichzelf bezig en te weinig voor de samenleving. Burgerparticipatie is een belangrijke sleutel om het anders te doen, schrijven Van Hoesel en Van Engelenburg, zowel voor het rijk als voor gemeenten.
Peter van Hoesel en Rob van Engelenburg, Burgerparticipatie in het openbaar bestuur. Burgers willen wel, nu de overheid nog, Boom Bestuurskunde, € 39,90.
GRONINGEN, DE TOESLAGENAFFAIRE, STIKSTOF, VLUCHTELINGEN, DE VASTGELOPEN WONINGMARKT: ER LIGT NOGAL WAT OP HET BORDJE VAN HET KABINET. HET GAAT OM COMPLEXE DOSSIERS WAARBIJ PIJNLIJKE EN SOMS ZELFS ONJUISTE OF JURIDISCH NIET HOUDBARE BELEIDSBESLISSINGEN ZIJN GENOMEN, EN WELLICHT OOK NOG ZULLEN WORDEN GENOMEN.
Het is beleid waar ambtenaren mee aan de slag moeten. Dat is immers hun rol. Zij brengen voorafgaand aan de besluitvorming kennis in, adviseren en voeren de democratisch genomen bestuurlijke besluiten vervolgens uit, hoe lastig die ook zijn. Dat geldt niet alleen voor ambtenaren op de ministeries, ook in provincie en gemeente werken de grote landelijke probleemdossiers door in beslissingen en beleid. En ambtenaren zullen soms aanlopen tegen besluiten waarin ze zich misschien niet kunnen vinden.
Juist rondom de uitvoering van dit beleid lijkt het hier en daar wat te kraken. Want hoe ga je als ambtenaar nu om met zaken waar je (principieel) tegen bent, of waarvan je weet dat die juridisch niet houdbaar zijn en zelfs schadelijk voor de doelgroep waarvoor de maatregel is bedoeld? Ga je er dan toch in mee omdat het simpelweg je werk is, geef je tegengas of neem je ontslag?
Dat laatste deed Thomas Huttinga. Hij legde zijn functie als jurist bij de IND neer omdat hij het niet eens was met het kabinetsbeleid over gezinshereniging. In een post op LinkedIn zei hij ‘dat hij niet langer voor een
overheidsorganisatie wilde werken, die zonder wettelijke grond beleid blijft uitvoeren’. Huttinga doelde daarmee op het vertragen van gezinshereniging voor vluchtelingen met een status, een politiek omstreden onderdeel uit de asieldeal: statushouders die nog geen woning hebben moeten zes maanden langer wachten, voordat ze hun familie over mogen laten komen.
Huttinga’s bericht zorgde voor een stroom van reacties en is meer dan een half miljoen keer bekeken. De maatregel is intussen van tafel. Een andere ambtenaar die recent de aandacht trok van politiek, media en publiek was Sam Schwencke, klimaatadviseur bij gemeente Den Haag en tevens
raadslid voor GroenLinks in Rijswijk. Zij deed op persoonlijke titel mee aan een klimaatactie van Extinction Rebellion bij het lokale VVD-kantoor in Den Haag. Dat leidde tot veel commotie en een oproep van VVD-fractievoorzitter Lotte van Basten Batenburg om Schwenckes vertrek als ambtenaar. De Haagse VVD vond het onacceptabel dat een (klimaat) ambtenaar van de gemeente aan een dergelijke actie meedeed. Ook het college in Rijswijk zette vraagtekens bij haar actie. Na een gesprek met de Rijswijkse burgemeester Huri Sahin beloofde Schwencke niet meer mee te doen aan de acties van Extinction Rebellion. Ze blijft aan als raadslid en is vooralsnog ook werkzaam in haar rol als klimaatadviseur bij de gemeente Den Haag.
STEVIG
Het lijkt of sommige ambtenaren meer worstelen met hun dienende rol dan voorheen. Wellicht is het ook deels de tijdsgeest, waarin iedereen zijn of haar al dan niet gefundeerde mening klaar heeft en laat horen.
‘Als privépersoon mogen ambtenaren dat uiteraard ook, maar ze worden niet betaald om hun mening te geven’, zegt politiek adviseur Marike Simons, medeauteur van Politieke sensitiviteit voor ambtenaren, het geheime handboek.
Zij hamert vooral op de invloed die ambtenaren aan de voorkant kunnen uitoefenen door stevig advies te geven en daarnaast door zicht te houden op het besluitvormingsproces. ‘Dan kun je je makkelijker neerleggen bij het democratisch genomen besluit hierover, ook als dat niet het besluit is dat je voor ogen had.’
Hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit van
Leiden, Kutsal Yesilkagit, ziet ambtelijk activisme als ‘een symptoom van ongemak, van ongenoegen, in de relatie tussen politiek en ambtenarij’. Ongenoegen dat volgens hem pas recent meer zichtbaar is geworden. ‘Daarbij doel ik niet direct op de twee voorbeelden hiervoor, maar het is een breder onderwerp van gesprek geworden.’
Hij verwijst naar topambtenaren die hun minister niet langer boven alles uit de wind willen houden. Zo schreven de secretarissen-generaal gezamenlijk over dit onderwerp een brief aan informateur Herman Tjeenk Willink tijdens de formatie van het kabinet-Rutte IV in april 2021. Daarin gaven ze onder meer aan ‘het samenspel tussen politiek, bestuur en ambtenaren te willen verstevigen, om zodoende de werking van de ministeriële verantwoordelijkheid te verbeteren’.
Demonstrerende ambtenaren zijn niet nieuw, alhoewel demonstraties tot nu toe vaak een collectief karakter hebben en vrijwel altijd draaien om betere arbeidsvoorwaarden en meer salaris. Wat we nu zien
‘Ambtenaren worden niet betaald om hun mening te geven’
is anders, het zijn individuen die zich uitspreken tegen inhoudelijk beleid dat ze als ambtenaar uit hoofde van hun functie moeten uitvoeren.
‘Ambtenaren kunnen een beroep doen op hun burgerlijk recht op een eigen mening’, zegt Yesilkagit. ‘Tegelijkertijd bekleden ze een bijzondere positie en dragen ze van daaruit ambtelijke verantwoordelijkheid. Ik vind het daarom niet gek dat er discussie is ontstaan rond de Haagse klimaatadviseur. Voor de Haagse wethouder met klimaat in de portefeuille wordt het lastig om ervan uit te gaan dat deze ambtenaar zonder voorbehoud nog de democratisch genomen besluiten op dit dossier uitvoert. Ik ben van mening dat je als ambtenaar heel erg moet oppassen om op je morele kompas te varen bij beleidsadvies en bij de uitvoering van democratisch genomen meerderheidsbesluiten.’
AMBTENAREN
Politiek adviseur Simons sluit zich hierbij aan, zegt ze. ‘Ambtenaren zijn net mensen, met een eigen mening, drijfveer en idealen. Het is niet gek dat ze het maatschappelijk debat opzoeken, maar doe dat dan wel uitdrukkelijk als privépersoon en niet uit hoofde van je functie als ambtenaar.’ In het geval van de protesterende ambtenaar Schwencke vindt zij die rollen lastig te scheiden. ‘Dan kom je in een grijs gebied. Wanneer je als gemeentelijk klimaatadviseur publiekelijk een andere mening tentoonspreidt dan het beleid dat je moet uitvoeren, dan wordt het wel heel ingewikkeld.’ Net als Yesilkagit vraagt Simons zich af of je de klimaatbesluiten die het college doorvoert dan nog wel kunt uitvoeren. Als openlijk je mening uiten in tegenspraak is met je rol als ambtenaar, hoe kun je dan wel handelen bij onvrede of ongemak met het uit te voeren beleid? Simons wijst opnieuw naar de eigenlijke rol van de ambtenaar. ‘Ambtenaren zijn over het algemeen zeer betrokken bij de publieke zaak. Hun keuze om voor de (lokale) overheid te gaan werken is vaak zeer bewust. Aan het begin van hun ambtelijke carrière vertelt
echter niemand hun dat ze niet alleen als inhoudelijk expert aan de slag gaan, maar dat ook van ze wordt verwacht dat ze met politici samenwerken en een rol spelen in het begeleiden van eerlijke politieke besluitvorming.’
Zeker de laatste tijd gebeurt dat volgens Simons te weinig, nu er door de grote complexiteit van de huidige dossiers, zoals de stikstofuitstoot en woningmarktproblematiek, vooral inhoudelijke experts worden aangenomen bij het rijk, provincie en gemeenten.
‘Het helpt denk ik als ambtenaren zich meer bewust worden waartoe ze op aarde zijn. Dat ze als adviseur inhoudelijk zijn in te zetten ten behoeve van politieke doelen en gremia, en dat ze dienstbaar zijn en op de tweede plek staan. Maar ook dat ze kunnen en mogen adviseren over het besluitvormingsproces. Ofwel professioneel tegendenken zonder in de ‘ja maar’stand te schieten.’
Yesilkagit zou graag meer aandacht willen voor de rol van het gehele ambtenarenapparaat, zegt hij. ‘Bij onvrede of democratisch genomen beslissingen die juridisch niet kloppen, moet je niet als individu in actie komen.’
In deze tijden van polarisatie en trage besluitvorming, zouden we daarentegen volgens de Leidse hoogleraar dieper moeten nadenken over de rol van de gehele ambtenarij. ‘Zou die als instituut en sterke tegenmacht niet autonomer moeten gaan functioneren ten opzichte van het politieke bestuur? Ambtenaren spelen een grote rol bij wetgeving. Als de ambtelijke organisatie veel steviger aan de voorkant adviseert, rolt er een advies uit waar de politiek eigenlijk niet omheen kan, waar de transactiekosten voor de politiek om toch anders te besluiten (te) hoog worden. ‘We moeten gaan praten over de rol van de bureaucratie in de democratische rechtsstaat, dat is belangrijk. De ambtenarij kan zoveel meer zijn dan een instrument van de politiek.’
‘Ambtenaren zijn net mensen, met een eigen mening, drijfveer en idealen’
Een paar jaar terug was ik bij een gemeente onder de rook van Utrecht. Een bijeenkomst voor mensen met maatschappelijke initiatieven, ambtenaren die daarbij hielpen en voor raad en college. Bij de inloop stapte ik op een van de wethouders af. ‘Goedemiddag’, zei ik, ‘dus u bent bestuurder van deze mooie stad’. De wethouder keek me aan alsof ik een beetje stonk. ‘Nee hoor!’ zei hij met kracht.
‘Ik ben ook maar gewoon een burger!’
Wij lijken het alom comfortabel te vinden om macht wat te verstoppen. Willen we het over macht hebben, dan kiezen we liever een woord als zeggenschap of zelfs medezeggenschap, of invloed, of ‘het gevoel dat er naar je geluisterd wordt’. Tegenmacht mag weer. Dat is blijkbaar minder eng dan macht zonder meer. Maar de macht zelf, die laten we graag onbenoemd. Gewoon is gek genoeg, appeltjes, fietsen en ‘15 miljoen mensen’. We vragen niet de minister, maar een commissaris, een bemiddelaar, een programmaregisseur of als het echt niet anders kan een ‘eindbaas’ met een ‘baan’. Neutrale, koele termen met een professionele smaak. Macht is voor deze functionarissen een bedrijfsmiddel. Het politieke karakter van instituties is er kunstig in verstopt. We willen toch ‘eigenlijk allemaal hetzelfde’ en de burgemeester is een heel gewone vent. Ik noem dit: cryptomacht.
Door te spelen dat je ‘ook maar gewoon een burger’ bent, ontken je dat je als wethouder, raadslid of ambtenaar een bijzondere bevoegdheid hebt. Dat je
verantwoordelijkheid draagt voor jouw stuk van die staat en wat die staat doet in de gemeenschap. Die macht besmuikt of koket verstoppen, maakt de boel glibberig. Tafels, regiodeals, bemiddelaars en commissarissen assorti verrommelen de boel verder.
We kunnen dat functionarissen misschien niet kwalijk nemen, want dit is nu eenmaal onze cultuur waar zij ook maar bij moeten passen, maar we moeten het wel problematiseren. Cryptomacht maakt namelijk de institutionele ordening onzichtbaar. En dan kun je je alleen nog richten tot personen. ‘Gewone mensen’ zoals u en ik. Dit leidt uiteindelijk niet tot meer gelijkwaardigheid, maar vooral tot een collectief gevoel van onmacht. Want ‘ook maar gewoon burgers’ kunnen zonder die institutionele ordening de staat niet in het gareel krijgen.
Als gemeenschap van vrije mensen moeten we de macht over de staat ergens democratisch kunnen neerleggen of weghalen. Wat we nodig hebben, zijn bestuurders die hun institutionele verantwoordelijkheid daarvoor in alle openheid uitdragen en ermee aan de slag gaan. Want de staat is niet iets gewoons. De staat is gevaarlijk spul waarvan je altijd moet weten waar het ligt en bij welke functionaris je moet zijn voor verandering. ←
Grondrechten moeten bijdragen aan het vertrouwen in de overheid, ook de lokale. Dit gaat niet alleen over het begrenzen van overheidshandelen, maar vraagt juist ook een actieve overheid die keuzes rechtvaardigt en integer te werk gaat, schrijft Ingrid Leijten.
In de toeslagenaffaire, maar ook in de Groningse gaswinningskwestie zijn fundamentele rechten van burgers in het geding. Ook het verbieden van een demonstratie of het korten op een bijstandsuitkering raakt aan grondrechten. Bij grondrechten denken we vaak aan een beperkt lijstje vrijheden, zoals de vrijheid van godsdienst of meningsuiting. De gedachte is daarbij vaak dat die rechten min of meer absoluut zijn, dat de overheid er niet aan mag komen.
JURIDISCHE REALITEIT
Maar de juridische realiteit van grondrechtenbescherming is een andere. Er zijn steeds meer individuele belangen binnen het bereik van grondrechten komen te vallen. Zo verlangt een recht op privéleven ook een
gezonde leefomgeving, en kun je een beroep doen op het eigendomsrecht als je uitkering wordt gekort. Daarbij geldt wel dat beperkingen van grondrechten heel vaak zijn toegestaan.
Wat hebben we dan precies aan die grondrechten? Heel wat, zou ik zeggen. Beperkingen van grondrechten moeten steeds zowel formeel als materieel gerechtvaardigd zijn. Dat wil zeggen: doorgaans moet er een formele wet aan ten grondslag liggen die zorgt voor democratische legitimatie. Aan die eis werd niet voldaan toen vergaande coronamaatregelen lange tijd werden gebaseerd op noodverordeningen afkomstig van de veiligheidsregio’s. Maar ‘de volksvertegenwoordiging wilde dit’ volstaat niet: er moet ook een goede inhoudelijke reden zijn om een grondrecht te beperken; de beperking moet noodzakelijk en proportioneel zijn.
Ook bij die inhoudelijke rechtvaardiging gaat het weleens mis. Een burgemeester die een demonstratie verbiedt, mag daarbij niet zomaar het argument gebruiken dat het demonstratierecht niet aan de orde is. Zelfs al heeft hij op basis van de Wet openbare
‘Het recht op privéleven verlangt ook een gezonde leefomgeving
manifestaties de mogelijkheid een demonstratie te verbieden of te verplaatsen, dan verlangt dit alsnog een goede rechtvaardiging in de omstandigheden van het geval. Waarbij het fundamentele recht om effectief te kunnen demonstreren voldoende gewicht in de schaal moet leggen. Dit geldt ook bij het stopzetten van voorzieningen of een woningsluiting waar de wet dit toestaat: dit moet ook proportioneel zijn.
Willen we dat grondrechtenbescherming bijdraagt aan het vertrouwen in de overheid, dan moet zowel de overheid als de burger begrijpen waar de waarborg in zit.Grondrechtenbescherming is geen kunstje van de rechter. Het steeds rechtvaardigen van keuzes die raken aan fundamentele belangen draagt bij aan de betrouwbaarheid, ook van het lokale bestuur. Ook het werken aan integriteit, kennis en kunde, komt uiteindelijk grondrechten en die betrouwbaarheid ten goede. Een burger die beseft dat grondrechten niet absoluut zijn, en ziet dat de overheid zijn belangen daadwerkelijk meeweegt, kan vertrouwen terugwinnen.
Dit is gemakkelijker gezegd dan gedaan: op sociale
media wordt een absoluut beeld van grondrechten ook ingezet om wantrouwen aan te wakkeren. Juist in tijden van crisis, en ook vanwege de klimaatcrisis, zullen beperkingen van grondrechten vaker noodzakelijk zijn. Wie telkens leest dat zijn vrijheid onaantastbaar is, krijg je dan niet mee. Maar een overheid die doet alsof fundamentele rechten niet aan de orde zijn, slaagt daarin evenmin. ←
Ingrid Leijten is hoogleraar Nederlands en Europees constitutioneel recht aan Tilburg University. Dit betoog is gebaseerd op haar inaugurele rede die ze op 14 april uitsprak.
‘In tijden van crisis zullen beperkingen van grondrechten vaker noodzakelijk zijn’
Jessica van Vugt start 1 mei als gemeentesecretaris van groeigemeente Waddinxveen. Haar ervaring als afdelingshoofd stedenbouw en planologie in Den Haag komt daarbij van pas.
‘De afgelopen twintig jaar heb ik veel ervaring opgedaan in het sociale en fysieke domein. Ik was belangenbehartiger voor de VNG, beleidsadviseur bij ministeries, raadslid in Delft en in Den Haag was ik leidinggevende. De combinatie van het werken aan maatschappelijke opgaven én het versterken van een organisatie geeft me energie. Hoe kunnen we ons werk versterken? In Waddinxveen vielen al die puzzelstukjes op hun plek. Ik gedij goed in een kleine organisatie, met korte lijnen. Dat is Waddinxveen, maar Waddinxveen is ook de snelstgroeiende gemeente van Nederland. We gaan de komende jaren van 32.000 inwoners naar 40.000. Dat is echt een gigantische groei en een enorme opgave. Hoe zorgen we voor balans tussen ambitie en uitvoerbaarheid? Die uitdaging ga ik graag aan.’
‘Mijn ervaringen uit Den Haag komen van pas. Maar de belangrijkste ervaring is breder. Als we de maatschappelijke opgaven goed willen oppakken, dan is samenwerking cruciaal, zowel binnen de gemeente als met de politiek, de inwoners en ondernemers. De opgaven worden complexer. En of je nou bij een gemeente werkt met ruim 500.000 inwoners, zoals Den Haag, of bij Waddinxveen: de vragen zijn dezelfde. Een vroegere leidinggevende van me zei vaak: alleen ga je snel, samen kom je verder. Dat is ook echt zo.’
‘Ik wil alle 225 ambtenaren binnenkort gesproken hebben. Ik heb al een paar dagen kennisgemaakt. Ik ben rond gaan lopen in het gemeentehuis en heb mezelf geïntroduceerd. En ik wil straks ook Waddinxveen beter leren kennen. Samen met collega’s ben ik al op werkbezoek geweest bij een ondernemer. Dat smaakt naar meer.’ (RvdD) ←
Burgemeester Henny van Kooten (SGP) heeft op 14 april afscheid genomen van Maasdriel. Van Kooten was 8,5 jaar burgemeester van de Gelderse gemeente. Eerder was hij burgemeester van Noord-Beveland.
Tussen 1994 en 2008 was hij politiek actief in Sliedrecht, eerst als raadslid, vervolgens als wethouder. Van Kooten stopte omdat hij meer tijd wil besteden aan zijn dierbaren.
Jaco Geurts is benoemd tot waarnemend burgemeester van Maasdriel. Hij gaat daar vanaf 1 juni aan de slag. Geurts zit nu nog –sinds 2012 – voor het CDA in de Tweede Kamer, daarvoor was hij onder meer raadslid in Barneveld. Geurts heeft een achtergrond als agrarisch ondernemer. In Maasdriel vervangt hij SGP’er Henny van Kooten die half april is gestopt.
Gregor Rensen is op 15 april gestart als waarnemend burgemeester van Maassluis. Rensen was tot 1 januari van dit jaar burgemeester van Brielle. Dat ambt bekleedde de PvdA’er acht jaar. Die gemeente fuseerde tot Voorne aan Zee. Eerder was hij wethouder in Leidschendam-Voorburg. Rensen volgde in Maassluis zijn partijgenoot Edo Haan op, die onlangs is benoemd tot waarnemend burgemeester van Zwartsluis.
De gemeenteraad van Nieuwegein heeft Marijke van Beukering aanbevolen als nieuwe burgemeester.
Het is de bedoeling dat ze begin juni wordt geïnstalleerd. Van Beukering (D66) is nu nog – sinds 2020 – lid van de Tweede Kamer.
Tussen 2006 en 2010 was ze raadslid in IJsselstein en aansluitend was ze in diezelfde gemeente zeven jaar wethouder. Van Beukering volgt in Nieuwegein Frans Backhuijs (VVD) op, die na twee termijnen afzwaait.
De raad van Nunspeet heeft Céline Blom voorgedragen voor benoeming tot burgemeester. Sinds juni 2022 is zij al waarnemend burgemeester, na het vertrek van SGP’er Breunis van de Weerd. Blom (D66) was hiervoor directeur-bestuurder van een samenwerkingsverband van 24 scholen en 6 gemeenten. Ook was ze lid van provinciale staten van Gelderland. De nieuwe burgemeester wordt 15 juni in Nunspeet geïnstalleerd.
Dion Schneider is door de gemeenteraad van Maasgouw voorgedragen als
nieuwe burgemeester. De VVD’er is nu nog, sinds september 2021, waarnemend burgemeester van Simpelveld. Daarvoor was hij acht jaar (2013-2021) wethouder in Kerkrade. In diezelfde gemeente was hij van 2006 tot 2013 ook gemeenteraadslid. Schneider wordt in juli in Maasgouw de opvolger van PvdA’er Stef Strous, die daar sinds 2010 burgemeester is. Strous stopte op 8 februari vorig jaar na twee termijnen en werd aansluitend waarnemend burgemeester in Maasgouw.
Susanne Scheepers wordt de nieuwe burgemeester van Simpelveld. Ze begint in juli. Scheepers werkt nu nog bij de gemeente Roermond, waar ze sinds januari van dit jaar waarnemend gemeentesecretaris is en eerder, sinds 2020, diverse directiefuncties vervulde. Eerder werkte ze lang bij een woningcorporatie. Scheepers wordt in Simpelveld de opvolger van Richard de Boer (VVD), die in september 2021 burge-
Janne Hendrix begint op 1 juni als gemeentesecretaris van Wijchen. Ze is nu nog concernmanager en plaatsvervangend gemeentesecretaris bij de gemeente Nijmegen. Daarvoor was ze projectleider en manager bij de provincie Noord-Brabant en PvdA-raadslid in Nijmegen. In Wijchen volgt ze Remco Boer op, die op 1 november 2022 aan de slag ging als directeur van de KNGU. Sindsdien is Jaap te Boekhorst plaatsvervangend gemeentesecretaris.
meester van Landgraaf werd. Sindsdien neemt zijn partijgenoot Dion Schneider de functie waar.
Margo Mulder wordt de nieuwe burgemeester van Bergen op Zoom. Mulder (PvdA) is nu nog burgemeester van Goes, waar ze in 2018 begon. Tussen 2006 en 2018 was ze raadslid en vervolgens wethouder in Heusden. Ze is afgestudeerd als klinisch psycholoog. Mulder begint op 5 juli in Bergen op Zoom. Dan volgt ze CDA’er Frank Petter op, die 1 juli stopt als burgemeester.
per 1 oktober 2022 werd beëindigd. Sindsdien is Martin Rommers waarnemend gemeentesecretaris.
Ronald Schneider wordt de nieuwe burgemeester van Barendrecht. Hij wordt op 15 juni geïnstalleerd. De partijloze Schneider was eerder wethouder in Rotterdam (20214-2017) namens Leefbaar Rotterdam. Tussen 2020-2022 was hij wethouder in Albrandswaard. Schneider wordt de opvolger van SGP’er Jan van Belzen die op 1 oktober 2021 met pensioen ging. Govert Veldhuijzen (CDA) is sindsdien waarnemend burgemeester.
Richard Heijdra begint op 1 juni als gemeentesecretaris van Stichtse Vecht. Hij is nu nog gemeentesecretaris van Zuidplas. Voordat hij daar in 2019 begon, was hij onder meer directeur Strategie en Projecten in Krimpenerwaard en daarvoor waarnemend gemeentesecretaris in de toenmalige gemeente Ouderkerk. In Stichtse Vecht wordt hij de opvolger van Frank Halsema, wiens dienstverband
Dick van Huizen start op 1 juni als gemeentesecretaris van Oostzaan. Hij bekleedt dezelfde functie sinds 1 juli 2021 in Nijkerk. Daarvoor werkte hij ruim een jaar als algemeen directeur van de BUCH, de ambtelijke werkorganisatie van Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo. Eerder was hij gemeentesecretaris van Gooise Meren, Bussum en Aalsmeer en locosecretaris van De Bilt. Van Huizen volgt in Oostzaan Frans Muijzers op, die in september vorig jaar vertrok. Rob Brekelmans is sinds december vorig jaar interimsecretaris in Oostzaan.
Edwin Israël is de nieuwe gemeentesecretaris van Veere. Hij wordt per 5 juni de opvolger van interimgemeentesecretaris Wilma Atsma, die op haar beurt aantrad na het vertrek van Peter Brakman. Israël is sinds 2017 hoofd bedrijfs-
voering bij de gemeente Middelburg. Daarvoor was de Middelburgse gemeenteraad. Hij vervulde ook al bij andere gemeenten leidinggevende functies.
De gemeenteraad van Ermelo heeft Jannelies Vissers aangewezen als zijn -
gint op 1 mei in die functie. Ze werkt al sinds januari als interim-raadsadviseur in Ermelo. Eerder was ze
Ouder-Amstel en interimraadsadviseur in Molenlan-
den. Ook was ze wethouder
wordt ze de opvolger van Marloes Haveman. Sinds haar vertrek per 1 februari wordt de functie waargenomen door Derk Berends
Anthony van der Wulp is vanaf 1 juni de nieuwe grifvan Hellendoorn. De raad zal hem in zijn vergadering van 16 mei aanwijzen. adviseur/plaatsvervangend
Karin Zomer op, die sinds
De functie wordt nu tijdelijk vervuld door Martin Frensel
solliciteren naar het burgemeestersambt van Hendrik-Ido-Ambacht (circa 31.700 inwoners), vacant sinds 1 december 2022. Het salaris bedraagt € 9.360,34 bruto per
kan worden aangevraagd via tel. 070-4416446 en is te vinden op zuid-holland.nl/
Ingezonden mededeling
sollicitatieburgemeester. Sollicitaties vóór 10 mei sturen naar de CdK in de provincie Zuid-Holland.
De vacature van commissaris van de Koning in de provincie Flevoland (circa 435.000 inwoners, vacant per 1 november 2023) is opengesteld. Het salaris is € 13.357,23 bruto per maand. Alle informatie is te vinden op politiekeambtsdragers.nl/ vacaturecvdk. Sollicitaties vóór 11 mei sturen naar de
Laat je inspireren in Groningen!
Met onder meer:
Jan van Zanen
Voorzitter VNG
Koen Schuiling
13 en 14 juni 2023
Zien we u op het VNG Jaarcongres?
Gemeenten zetten een stap naar voren
Gemeenten hebben een hoofdrol in grote maatschappelijke vraagstukken. In de uitvoering boeken we op veel van deze vraagstukken tastbare resultaten. Maar we kunnen meer. Omdat we zo dicht bij de inwoners staan, hebben we een scherp beeld van hun zorgen, wensen en behoeften. Waarom zouden wij dan ook niet vaker zelf het voortouw nemen? Een stap naar voren zetten?
Op het VNG Jaarcongres 2023 in Groningen bieden we inspirerende ideeën uit de wetenschap en praktijk voor oplossingen voor de grote opgaves waar u voor staat.
VNG Jaarcongres | 13 en 14 juni | Groningen
Meer info en inschrijven: www.vngjaarcongres.nl
Gastheer en burgemeester van Groningen
Mohamed Yusuf Boss
Choreograaf, danser en winnaar BNG Bank Dansprijs 2022
Myron Hamming
Spoken word-artiest en stadsdichter van Groningen
Delegatie van Het Noordpool Orkest
Tim van Hattum
Wageningen University & Research (WUR)
Johan Remkes
Oud politicus en winnaar Machiavelliprijs 2022
Voorzitter VNO-NCW
Interview wethouders
Annalies Usmany-Dallinga (Lokaal Belang Eemsdelta), Esmah Lahlah (GroenLinks, Tilburg) en Marinus Biemans (DOE!, Deurne): lokaal aan de slag met de grote maatschappelijke opgaven
RAAD DGH Heumen WERK Receptiemedewerker zorginstelling
‘Onze receptie is het eerste aanspreekpunt voor de mensen die binnenkomen: bedrijven die spullen komen brengen, bezoekers, collega’s en niet te vergeten onze bewoners en hun familieleden. Ik werkte hiervoor jaren op
minder werk was, heb ik me laten omscholen. Receptiemedewerker leek me toen ook wel wat.
De politiek kwam op mijn pad toen ik naar een raadsvergadering ging over windmolens. Een ex-wethouder die ik nog kende van mijn werk bij de gemeente vroeg mij om eventueel politiek actief te worden. In de raad voer ik het woord over het sociaal domein. Ik kan de ervaringen van mijn werk meenemen, maar het dossier is natuurlijk veel breder.’
HERSTEL VAN HET VERTROUWEN IN DE OVERHEID IS DE BASIS
VOOR DE ONTWIKKELINGEN IN DE RECHTSSTAAT. DAARVOOR IS EEN GEZAMENLIJKE BLIK OP DE TOEKOMST NOODZAKELIJK, ZEGT ERNST HIRSCH BALLIN. DISCUSSIEPUNT DAARBIJ: DE GRENS TUSSEN HET STRAFRECHT EN HET BESTUURSRECHT.
VNG Magazine
blikt dit jaar vooruit naar Nederland en gemeenten in 2040, naar aanleiding van het initiatief van de VNG en De Argumentenfabriek om te werken aan een nieuw verhaal voor Nederland (toekomstnederland2040.nl).
Dit is deel 5.
Hij hoefde geen seconde na te denken toen hij benaderd werd voor de denktank Nederland in 2040. ‘Ik heb het verzoek per ommegaande beantwoord’, zegt Ernst Hirsch Ballin. De emeritus hoogleraar constitutioneel recht (Tilburg University) en voormalig minister van Justitie – en kort ook van BZK –noemt het belangrijk dat de politiek weer naar de lange termijn kijkt. Dat is broodnodig om het vertrouwen van de burgers in de politiek en de rechtsstaat terug te brengen.
Hirsch Ballin is lid van het denkteam dat zich binnen de denktank van de VNG en De Argumentenfabriek buigt over de ontwikkelingen in het veiligheidsdomein en de rechtsstaat. In het boek Waakzaam burgerschap dat vorig jaar van zijn hand verscheen, noemt Hirsch Ballin de vertrouwenscrisis ‘het kernvraagstuk van de democratische rechtsstaat’. ‘Het vertrouwen in de democratische rechtsstaat is niet of te weinig crisisbestendig gebleken’, legt hij nu uit. ‘Mensen voelen zich niet beschermd tegen existentiële risico’s, en conflictoplossing is verdrongen door confrontatie.’ Het neoliberalisme was hard voor burgers en echode door in de benadering van burgers door de overheid, zegt Hirsch Ballin. ‘Het zou een level playing field moeten afdwingen, terwijl dat helemaal niet kan, omdat mensen vanwege hun achtergrond geen gelijke positie hebben. De verkiezingsprogramma’s van 2012 kenden vaak een harde benadering van onregelmatigheden
in de sociale zekerheid.’ Streng straffen van mensen die sjoemelen met de uitkering was het credo; het mondde uit in de toeslagenaffaire.
ETHOS
Sinds een paar jaar is er een kentering gaande, maar het kwaad is al geschied. Het wantrouwen van de overheid richting de burgers werd met wantrouwen beantwoord.
Hirsch Ballin: ‘Juist voor het goed functioneren van de democratische rechtsstaat is een breedgedragen ethos onmisbaar.’ Hij spreekt daarom bewust van ‘burgers’, en niet van ‘inwoners’; en al helemaal niet van ‘klanten’. ‘De term “burgers” heeft voor mensen een meer morele connotatie dan “inwoners”. Burgers delen een gezamenlijke verantwoordelijkheid.’
Het denkteam heeft inmiddels vijf hoofddoelen vastgesteld. Over zeventien jaar moeten mensen een groot vertrouwen hebben in de rechtsstaat, en voelen ze zich hier samen verantwoordelijk voor. De rechtsbescherming moet beter, en de rechtspraak is dan sneller en meer nabij. De productie en handel van drugs leiden tot minder schade voor de samenleving. Bij rampen en crises blijven vitale diensten als energie, zorg en internet overeind. En mensen zijn beter beschermd tegen existentiële risico’s, zoals een pandemie.
Hirsch Ballin onderschrijft de belangrijkste onderliggende waarde: het vertrouwen in de rechtsstaat is alleen te herstellen als burgers en overheid dat herstel zien als een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Maar juist dat is wat hij zo mist in de huidige samenleving. Waar politieke partijen na de oorlog met elkaar konden concurreren over de vraag hoe de economische groei kon worden gebruikt om de collectieve voorzieningen uit te breiden, gaat het debat door lagere groei en een toenemende staatsschuld vooral over het versoberen
van voorzieningen en wie daarvan de schuld krijgt.
Hirsch Ballin: ‘De vraag is vooral: hoe perken we de dingen in waar we last van hebben? Dat maakt het moeilijker voor politici om een gezamenlijk ideaal van rechtsstatelijkheid uit te dragen.’
Het lukt daarom steeds moeilijker voor politici en bestuurders, zowel landelijk als lokaal, om verder vooruit te kijken dan de eigen bestuursperiode, terwijl dat juist zo hard nodig is. De klimaatcrisis vraagt om maatregelen die ervoor moeten zorgen dat de grondrechten van de nieuwste generaties ook geborgd zijn. De Hoge Raad onderkende dat in de Urgenda-uitspraak.
SYSTEMISCH DENKEN
Ook Willeke Slingerland, lector weerbaar bestuur aan Saxion Hogeschool, is kritisch over de kortetermijnblik van politici. Ze noemt de digitalisering als belangrijk onderwerp. Die biedt veel mogelijkheden bij opsporing en handhaving, maar brengt het risico van een surveillancestaat met zich mee. ‘Ik hoop dat we een moreel vocabulaire ontwikkelen om daarmee om te gaan. Dat is er nu lang niet altijd. Als er al over gesproken wordt, dan is dat vaak heel smal, gericht op een specifieke toepassing. Maar het bredere beeld ontbreekt. Ik hoop dat we leren meer systemisch te denken.’
Ambtenaren, zegt ze, hebben oog voor de lange termijn. ‘Maar bij politieke ambtsdragers ligt de focus op electoraal gewin op korte termijn. Dat speelt ook op lokaal niveau.’ Ze doet daarom een ‘een moreel beroep op politici’ om vanuit gemeenschappelijkheid naar de toekomst te kijken. ‘De wereld is complex. Veel rechtsstatelijke en democratische vraagstukken, zoals de klimaataanpak, globalisering en digitalisering, bevinden zich in een transitiefase. En dat doet even pijn.’
Het herstel van vertrouwen in de overheid is nodig om de blik op de toekomst te richten, zegt Alain Krijnen, sinds maart burgemeester van Eijsden-Margraten. De toeslagenaffaire, de afhandeling van de gaswinningsschade in Groningen en van de watersnood in ZuidLimburg in 2021 hebben het vertrouwen een knauw gegeven.
Krijnen deelt de conclusies van Ernst Hirsch Ballin dat de rechtsstaat in een vertrouwenscrisis is beland. ‘Dat noopt tot herbezinning van hoe we in Nederland
‘Mensen voelen zich niet beschermd tegen existentiële risico’s
de zaken georganiseerd hebben. Is de overheid in staat om tot een zodanige dienstverlening te komen dat de burger krijgt wat hij verwacht? De acceptatie van het systeem is daaraan verbonden. Als de overheid niet levert, en het duurt lang voordat dat hersteld is, dan wordt het er niet beter op.’
Krijnen werkte eerder bij BZK, waar hij zich onder meer bezighield met het bevorderen van de integriteit en het functioneren van het lokaal bestuur. Krijnen:
‘Ik sta na achttien jaar op het ministerie graag wat meer in de frontlinie. Als burgemeester kan ik de overheid een gezicht geven en werken aan het herstel van het vertrouwen.’
Een goed werkend justitiestelsel is een belangrijke pijler voor dat herstel, zegt Krijnen. ‘Maar we zien juist daar dat het heel erg wringt. We praten al ruim tien jaar over de verdeling van schaarste. Bij de politie,
het Openbaar Ministerie en de opsporingsinstanties zijn personeelstekorten. Daardoor blijven zaken lang liggen, en zien we een verschuiving van het strafrecht naar het bestuursrecht, van politie en justitie naar gemeenten en burgemeesters. Een burgemeester kan sneller besluiten nemen; dat is makkelijker en effectiever. Maar dat was wel een terugkerend gelegenheidsargument.’
Pijnpunt, zegt Krijnen, is dat het strafrecht uitgaat van een vermoeden van schuld voordat de rechter een straf uitspreekt. In het bestuursrecht is die maatstaf er niet. Waar het strafrecht vooral bedoeld is om te straffen, is het bestuursrecht gericht op herstel van de openbare orde. Zo kan een burgemeester onder de Wet Damocles een woning sluiten als er wordt gehandeld in drugs. Dat geldt formeel niet als strafmaatregel, maar is bedoeld om snel de openbare orde te herstellen. Toetsing door de rechter of die sluiting evenredig is, volgt achteraf. Een woningsluiting wordt echter wel als straf-
fend ervaren, ook al volgt een eventuele veroordeling voor drugshandel pas na uitspraak door de rechter.
SHERIFF
De rol van de burgemeester als sheriff of crimefighter wordt groter, ten koste van de andere rollen: voorzitter van de gemeenteraad en het college, burgervader of -moeder – en ten koste van zijn eigen veiligheid. Niet alle burgemeesters voelen zich daar prettig bij, ziet Krijnen. BZK werkt aan het toekomstbestendiger maken van het burgemeestersambt, onder meer om de balans weer terug te brengen in die verschillende rollen. ‘Bij BZK heb ik heel veel burgemeesters zien zoeken naar dat evenwicht.’
Als het aan Krijnen ligt, wordt daarbij goed gekeken naar de grens tussen het strafrecht en het bestuursrecht. ‘We mogen ons best bezinnen op de maatregelen die reiken tot achter de voordeur. Als burgemeester mag je op individueel niveau maatregelen nemen die ingrijpen in iemands privéleven. Dat is echt iets anders dan de klassieke handhaving van de openbare orde. Ik vind dat we goed moeten doordenken of we dit wel zo willen. In landen om ons heen heeft de burgemeester die rol niet.’
Als het stelsel opnieuw ingericht zou worden, zegt Krijnen, zouden die taken beter bij de rechtercommissaris belegd worden. ‘Het zou mooi zijn als in 2040 politie en justitie dusdanig zijn versterkt dat we een aantal zaken kunnen terugschuiven naar het strafrecht. Dan moet je er wel voor zorgen dat de instrumenten niet zo log worden dat ze moeilijk zijn toe te passen. Het is waar dat burgemeesters snel kunnen beslissen, maar als je het goed inricht, kan de officier van justitie of de rechter-commissaris dat ook.’
Hoogleraar straf- en strafprocesrecht Marianne Hirsch
Ballin – dochter van de voormalig minister – doet aan de Vrije Universiteit onderzoek naar de wisselwerking tussen het strafrecht en het bestuursrecht. Ze noemt de strikte scheiding tussen beide rechtsgebieden ‘niet meer vol te houden’. Een integrale aanpak van criminaliteit en onveiligheid, waarin burgemeester, politie en justitie onderling samenwerken, zoals bij de aan-
pak van ondermijning, zou ook voor de rechtsbescherming de norm moeten zijn. Daarmee wordt de grens tussen de rechtsgebieden bewust wat diffuser.
Hirsch Ballin verwijst naar de opsporing. Verkeerscontroles kunnen plaatsvinden onder verantwoordelijkheid van de burgemeester, maar dienen ook tot het voorkomen of ontdekken van strafbare feiten. ‘Op die manier is steeds meer sprake van overlappende doelstellingen. Als er nog geen verdenking is van een strafbaar feit, kunnen bevoegdheden met een grondslag in het bestuursrecht leiden tot de ontdekking van strafbare feiten. Zo zijn dit soort controlebevoegdheden een belangrijke methode om onveiligheid in bredere zin tegen te gaan.’
Nieuw is dat niet, zegt ze. ‘De burgemeester is van oudsher verantwoordelijk voor de openbare orde en de veiligheid. Het ongemak schuilt nu vooral in de vraag wanneer iets een verantwoordelijkheid is van de burgemeester, en wanneer van de officier van justitie. We bewaken die grens heel streng. Maar je moet het meer gaan zien als een continuüm van optreden.’
Saxion-lector Slingerland ziet de beweging van strafrecht naar bestuursrecht als een pragmatische oplossing, maar wel één met rechtsstatelijke consequenties. Betere samenwerking tussen beide rechtsgebieden kan een positief effect hebben, ziet ze. ‘Het zijn communicerende vaten.’ Maar het strafrecht biedt door de rechterlijke toetsing vooraf meer rechtsbescherming dan de bestuursrechtelijke route. Slingerland: ‘Het is een quick fix voor de doorlooptijd, maar vraagt ook een grotere verantwoordelijkheid voor de burgemeester, en brengt risico’s met zich mee voor diens veiligheid. Criminelen weten waar de mensen wonen die ze straffen. De vraag is of het dat waard is.’ Het vraagt wel een investering in de rechtspraak, zegt Slingerland. Burgers zien vaak een afstand tot de rechtspraak. Momenteel worden er proeven gedaan met buurtrechters. ‘Dat is een goede beweging om het afkalvend vertrouwen te herstellen. Zo komt de rechtspraak meer in de haarvaten van de samenleving.’ ←
‘De strikte scheiding tussen strafrecht en bestuursrecht is niet meer vol te houden’
Voor een overzicht van alle vacatures en meer informatie zie www.gemeentebanen.nl.
Hét overzicht van vacatures binnen gemeenten voor hoger opgeleiden.
ICT
Functioneel beheerder
sociaal domein
Alphen aan den Rijn
Functioneel beheerder
Elburg
Data-analist
Gouda
Ervaren projectleider
ICT
Nijkerk
BI-specialist
Westland
BESTUURLIJK
Teamleider strategie/ strategisch adviseur
Dordrecht
Directiesecretaris
Dordrecht
Juridisch adviseur
Haarlemmermeer
Heemstede
Communicatieadviseur/ woordvoerder
Maashorst
Gemeentesecretaris/ algemeen directeur
Texel
Juridisch adviseur
bestuursrecht
Zuidplas
Senior communicatieadviseur
Zwijndrecht
FACILITAIR
burgerzaken
Opmeer
Adviseur burgerzaken
Lelystad
ECONOMISCH
Medewerker planning & control
Eindhoven
Sectormanager
Leeuwarden
medewerker
Woerden
Adviseur economie
Zaanstad
CULTUUR
Beleidsmedewerker
onderwijsachterstanden en vve
Leeuwarden
Leerplichtambtenaar
Veenendaal
ORGANISATIE
HR-medewerker
Bunschoten
RUIMTELIJKE
ORDENING
Planjurist
Alphen aan den Rijn
Beleidsadviseur wonen en vastgoed
Baarn
Beleidsmedewerker ruimtelijke ontwikkeling
Borne
Gebiedsmakelaar
De Bilt
Casemanager omgevingsvergunningen
Eindhoven
Stadsecoloog
Haarlem
Senior beheerder riolering
Hoorn
Juridisch adviseur handhaving omgeving
Huizen
Beheerder bos, natuur en landschap
Soest
Beleidsadviseur
mobiliteit
Velsen
Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070-373 83 93, info@vng.nl
Assetbeheerder installaties
Woerden
Beleidsadviseur
openbare ruimte
Woerden
Projectleider civiele techniek
Zaanstad
Projectleider groen
Zaanstad
Dorpsregisseur
Zuidplas
Adviseur leefomgeving
Zundert
WERKGELEGENHEID
Inkoper sociaal domein
Eindhoven
Juridisch adviseur
sociaal domein
Middelburg
WELZIJN
Business controller regionale jeugdhulp
Haarlem
Beleidsmedewerker jeugd
Leeuwarden
Wijkteamconsulent jeugd
Schagen
Jeugdconsulent SED organisatie (Hoogkarspel)
Uitgever Dineke Sonderen, Sdu BV, tel. 070-378 99 24 Hoofdredactie Esther Bunnik Chef redactie Rutger van den Dikkenberg Redactie Leo Mudde, Marten Muskee, Monique Westenbroek Medewerkers Marije van den Berg, Geerten Boogaard, Sandra Braakmann, Jiri Büller, Annemieke Diekman, Saskia Klaassen, André Krouwel, Martijn van der Steen
Contact redactie tel. 070-378 96 43, redactie@vngmagazine.nl Ontwerp Fier.media Vormgeving Monique Westenbroek
Druk Senefelder Misset, Doetinchem
Advertenties Cross, Julia Franken, 010-760 73 24, julia@cross.nl
Abonnementen
ambtenaren vanaf schaal 10 bij gemeenten. Aanvragen en wijzigingen: www.vng.nl, vngleden@vng.nl of 070-373 83 93.
Betaalde abonnementen Prijs jaarabonnement: 183 euro (excl. 9% btw). Sdu Klantenservice, www.sdu.nl/service, tel. 070-378 98 80.
Schriftelijk opzeggen uiterlijk twee maanden vóór het einde van de abonnementsperiode bij Sdu Klantenservice, Postbus 20025, 2500 EA Den Haag. © 2023, ISSN 1566-1636
Sdu heeft al decennialang een sterke band met de overheid en publieke sector. Binnen het team Government ondersteunen we de professionals die werkzaam zijn binnen deze sector met juridische kennis en software oplossingen. Ben jij de professional die hierin een bepalende rol wil gaan vervullen? Dan is deze vacature iets voor jou!
SALARIS: BIJ AANVANG VANAF € 4.000 BPM
WAT GA JE DOEN?
Jij bent de kartrekker van de commerciële strategie, de redactionele koers, de doorontwikkeling van bestaande producten en waar mogelijk de ontwikkeling van nieuwe oplossingen in de publieke sector. Door je te verdiepen in het werkproces van de klant, weet je een vertaling te maken zowel naar de marketing & sales aanpak als naar de doorontwikkeling van de bestaande producten.
WIE ZOEKEN WIJ?
Je hebt minimaal een hbo werk- en denkniveau en ervaring met businessontwikkeling en het uitzetten van een marketingstrategie. Ook ben je in staat om leiding te geven aan projecten met mensen uit verschillende teams. Zo weet jij de werelden van content, webtechniek, commercie en de dagelijkse werkomgeving van onze klanten aan elkaar te verbinden.
INTERESSE?
Is deze vacature iets voor jou of iemand uit jouw netwerk? Neem bij vragen contact op met Tamara de Jong (Segmentmanager), via mail: t.d.jong@sdu.nl of telefonisch: 06 13 24 34 76.
Editie 2022-2023
ISBN: 978 90 12 40835 6
Met actuele info over (technische) Ontwikkelingen, Wet- en regelgeving (Europees en landelijk) en Nieuwe standaarden en inzichten.
