VNG Magazine 2021-06

VNG Nieuwsapp verbindt bestuurders

Download de app via vng.nl/nieuwsapp LTR_P002_LTR-TSVNG-06-2021 2

29-3-2021 12:50:22

IN DIT NUMMER yÇww0ª ‫ ظ ׆‬2 §ªXm 2021 ‫ ظ‬h ªJ yJ ‫ׇׅ‬

Coverfoto: Jiri Büller | Nummer 7 verschijnt op 16 april 2021

Pascale Georgopoulou Raadsleden kunnen beter uit de voeten met de Omgevingswet dan ze zelf denken.

18 14 Preventieakkoord Borger-Odoorn smeedde een lokaal preventieakkoord met breed draagvlak.

Participatie Zijn vormen van burgerparticipatie een aantasting van de positie van de raad, of een aanvulling?

Menselijke maat In het sociaal domein hoort de regie bij de cliënt te liggen.

8

3 MAGAZINE

2021

24 22

Productie Het is niet makkelijk, maar gemeenten kunnen ef˛cienter werken, zeggen economen.

28

38 De dood Juist vanwege zijn benoeming door de burgemeester, is de gemeentelijk lijkschouwer onafhankelijk.

Digitalisering Technologische vernieuwing staat zelden op de agenda van de gemeenteraad, terwijl de impact groot kan zijn.

EN VERDER 6 Lopende Zaken 7 Commentaar Leonard Geluk 13 Drie vragen aan 21 Thorbeckehoogleraar 31 Column Martijn van der Steen 32 Betoog 34 Personalia 37 Raad en werk

LTR_P003_LTR-TSVNG-06-2021 3

29-3-2021 17:12:42

ACTUEEL

Raad van State: nu geen nieuwe decentralisaties Het nieuwe kabinet mag gemeenten de komende periode niet belasten met aanvullende decentralisaties of nieuwe spelregels ten aanzien van taken die al overgegaan zijn naar lokale overheden.

4 MAGAZINE

2021

Die aanbeveling doet de Raad van State in een advies over de interbestuurlijke verhoudingen. De Raad van State gaat in het stuk in op de verhoudingen tussen het rijk en de gemeenten en provincies.

De raad ziet ‘een aantal hardnekkige knelpunten in het openbaar bestuur die een voortvarend beleid in de weg staan’. Het gaat daarbij onder meer om de uitvoeringskracht, en om de financiële kaders. Daarover moeten knopen worden doorgehakt, anders komen het rijk en de decentrale overheden niet toe aan hun eigenlijke taken, aldus de Raad van State.

RUST

De raad doet vijf aanbevelingen. Ten eerste bepleit de hij rust: geen nieuwe decentralisaties de komende periode, en

samenwerking tussen Rijk en gemeenten. De portefeuille moet gericht zijn op het binnenlandse bestuur, en de minister moet medeondertekenaar worden van alle wetten die decentrale overheden raken. Dat is in lijn met de inzet van de VNG voor de komende kabinetsformatie.

De gemeenten bepleiten een Wet op het decentraal bestuur, waar de minister verantwoordelijk wordt voor de inrichting van het openbaar bestuur.

ARBITER

ook geen aanpassing van de spelregels bij de huidige decentralisaties en bij de taken die al gepland zijn om over te gaan, zoals de Omgevingswet. Nieuwe decentralisaties later zouden beter voorbereid moeten worden en vergezeld moeten gaan van betere afspraken over de uitvoering en het beschikbare budget.

Ten tweede moet de minister van BZK een meer prominente rol krijgen in de

De raad gaat ook in op de vraag of er een onafhankelijke adviseur moet komen wanneer gemeenten en het rijk een verschil van inzicht hebben over de financiën, zoals nu het geval is in de jeugdzorg. In de ideale situatie is zo’n arbiter helemaal niet nodig, stelt de Raad van State. Daarvoor is een ‘gedegen onafhankelijke raming’ nodig van de budgetten die gemeenten nodig hebben. Een meerjarig budgettair kader biedt daarbij meer financiële zekerheid dan de huidige trap-op-trap-afsystematiek. (RvdD) ←

Dorpen eerder over op glasvezel Deze maand betekent statiegeld dat ik genoeg heb voor groente en fruit voor mijn kinderen.

Wethouder Esmah Lahlah (Tilburg) leeft een maand lang van een bijstandsuitkering, en dat is nog niet eenvoudig, Trouw 27 maart

LTR_P004_LTR-TSVNG-06-2021 4

Bijna duizend dorpen en woonkernen worden eerder aangesloten op glasvezel. Het gaat in totaal om bijna 700.000 huishoudens en 200.000 bedrijven.

Pensioenfonds ABP en KPN gaan dat met een investering van ruim 1 miljard euro voor de komende vijf jaar mogelijk maken. Eerder kondigde KPN aan om in de komende vijf jaar 2,5 miljoen huishoudens in grotere gemeenten van glasvezel te voorzien.

Door de samenwerking met ABP kan de uitrol van glasvezel in andere gebieden worden versneld. Met deze extra investering krijgen de dorpen eerder glasvezel, anders zouden ze pas na 2025 aan de beurt komen. (MM) ←

29-3-2021 17:53:34

Download voor meer nieuws de VNG Nieuwsapp

Woonruimte voor statushouders In de tweede helft van dit jaar zullen 11.000 vergunninghouders een woonruimte moeten krijgen. Dat zijn mensen die bijvoorbeeld zijn gevlucht voor oorlog of vervolging en in Nederland een veilig verblijf krijgen.

Staatssecretaris Ankie Broekers-Knol van Justitie en Veiligheid maakte deze taakstelling voor gemeenten bekend. Die geldt voor de periode 1 juli 2021 tot en met 31 december 2021, en is bedoeld om gemeenten te laten weten hoeveel vergunninghouders door hen gehuisvest moeten worden.

Het aantal van 11.000 vergunninghouders is gebaseerd op het verwachte aantal asielzoekers dat een verblijfsvergunning krijgt in de periode van 1 april tot en met 30 september 2021. Dit aantal is lager dan verwacht, eind vorig jaar werd de verwachte taakstelling voor de tweede helft van 2021 op 13.500 geschat.

De coronacrisis zorgt voor meer onzekerheden in de getallen. Zo kunnen de ontwikkelingen, zoals reisbeperkingen, invloed hebben op het daadwerkelijk aantal vergunninghouders dat in deze periode een huis nodig heeft. (MM) ←

5

Raden: ‘Rijk moet over de brug komen’

MAGAZINE

2021

Het actiecomité Raden in Verzet roept de nieuwe Tweede Kamer op ervoor te zorgen dat alle gemeenten hun voorzieningen overeind kunnen houden.

Op het digitale congres Gemeenten in Nood werd een resolutie daartoe in ruime mate ondersteund. De actiegroep kijkt ook naar de VNG, met een oproep om ‘stevig te onderhandelen’ met het rijk.

De VNG heeft arbitrage ingeroepen over de tekorten in de jeugdzorg. Dat moet uiterlijk 1 mei tot een uitkomst leiden.

VNG-voorzitter Jan van Zanen wilde op het congres nog niet vooruitlopen op de vraag of er dan acties komen van de gemeenten, zoals werd geopperd op het congres. ‘Als het onvoldoende is, dan moeten we ons beraden op wat we dan doen’, zei hij. De gemeenten willen dan ‘in ieder geval niet praten over nieuwe taken’, aldus de voorzitter.

De VNG is ‘strijdbaar’, zei hij. ‘We hebben een faire afspraak met het rijk. Die moet worden nagekomen.’ (RvdD) ←

LTR_P005_LTR-TSVNG-06-2021 5

De mondmaskers en handschoenen die de mens moeten beschermen tegen het coronavirus, zijn als zwerfafval gevaarlijk voor dieren.

Dat stellen de biologen Auke-Florian Hiemstra van Naturalis Biodiversity Center en Liselotte Rambonnet van de Universiteit Leiden. Zij onderzoeken hoe vaak en waar dieren in contact komen met corona-afval.

Overal ter wereld, op het land en in het water, raken dieren verstrikt of krijgen ze corona-afval in hun maag, waarschuwen de Leidse wetenschappers. Ze verzamelden observaties van Brazilië tot Maleisië, van sociale media tot lokale kranten en internationale nieuwswebsites. (MM) ←

29-3-2021 17:13:14

LOPENDE ZAKEN

Meer over de commissies en het vergaderschema: vng.nl/vereniging TEKST: VNG

6 MAGAZINE

2021

TERUGBLIK COMMISSIE RUIMTE, WONEN EN MOBILITEIT, 11 MAART

Ook overlegde de commissie over de ˛nanciën van de Omgevingswet.

De VNG-commissie Ruimte, Wonen en Mobiliteit (RWM) sprak digitaal op 11 maart.

Hierover leest u meer op vng.nl/ vereniging.

FONDS GEZAMENLIJKE J0w00yÀ0mXhj0 ÇXÀß 0ªXyJ ‫ن‬JJÇ‫ه‬ Het Fonds GGU wordt gevuld door alle gemeenten en gebruikt voor gezamenlijke projecten in opdracht van de VNG. Wim Willems (wethouder van Apeldoorn en lid van het College van Dienstverleningszaken van de VNG) geeft het belang aan van de gezamenlijke inspanningen. Hij noemt digitale weerbaarheid, collectieve inkoop, datagericht werken en waarstaatjegemeente.nl. De verschillende VNG-commissies wordt gevraagd om input, zodat het Fonds GGU beter kan aansluiten bij de maatschappelijke opgaven.

De commissie signaleert dat het fysiek domein relatief weinig gebruikmaakt van het fonds. De grote transities in het fysieke domein, zoals de energietransitie en de Omgevingswet, zijn tot nu toe kortdurend ge˛nancierd.

Onderwerpen als het Digitaal Stelsel Omgevingswet of digitalisering in de mobiliteit zouden prima passen binnen de doelstellingen van het Fonds GGU. Het is de vraag of er extra middelen kunnen worden gevonden. Herverdeling binnen het fonds biedt beperkte mogelijkheden, doordat een groot deel van de te besteden gelden vastligt. Vergroting van het fonds is een vraag voor de algemene ledenvergadering. GGU levert gemeenten veel besparingen op door dingen één keer te realiseren.

Geconcludeerd wordt dat de commissie zich kan vinden in de inzet van het Fonds voor 2022, maar dat er behoefte is aan meer GGU-middelen voor de opgaven in het fysiek domein.

Dit zal bij het bestuur worden aangegeven.

LTR_P006_LTR-TSVNG-06-2021 6

TERUGBLIK COLLEGE VOOR ARBEIDSZAKEN 10 MAART Het College voor Arbeidszaken (CvA) vergaderde digitaal op 10 maart.

CAO GEMEENTEN EN CAO SGO De werkgevers VNG en WSGO (Werkgeversvereniging Samenwerkende Gemeentelijke Organisaties) voeren sinds november 2020 overleg met de vakbonden over een nieuwe cao.

Op 19 februari hebben de vakbonden het overleg opgeschort. Hoewel werkgevers verschillende pogingen hebben gedaan om afspraken te maken, is het niet gelukt om dichter bij elkaar te komen. Over diverse onderwerpen waaronder thuiswerken, harmonisatie van het bovenwettelijke verlof en de loonontwikkeling bestaat een verschil van mening.

Het College voor Arbeidszaken werd door de onderhandelingsdelegatie bijgepraat over dit laatste caooverleg. Het college staat achter de

ingezette lijn van de onderhandelingsdelegatie en hoopt dat de vakbonden terugkeren aan de cao-tafel.

PENSIOEN Ter voorbereiding op het nieuwe pensioenstelsel per 2026 werkt de Pensioenkamer de komende jaren met werkhypotheses om tot een nieuwe ABP-pensioenregeling te komen. In de diverse werkhypotheses zijn de verschillende vraagstukken om te komen tot de nieuwe ABPpensioenregeling opgedeeld.

De eerste werkhypothese betreft de keuze voor het soort pensioencontract.

Het College voor Arbeidszaken werd gevraagd een keuze te maken tussen het nieuwe pensioencontract of de verbeterde premieregeling. Deze contractkeuze is fundamenteel, omdat ze de basis is voor de verdere uitwerking van de ABP-pensioenregeling. Deze keus wordt meegenomen naar het overleg in de Pensioenkamer. De uiteindelijke keus voor een soort pensioencontract wordt daar naar verwachting de komende maand afgestemd.

CAO AAN DE SLAG De Kamer Inclusieve Arbeid heeft namens de VNG en Cedris een onderhandelaarsresultaat bereikt met de FNV en het CNV over een cao voor mensen die niet zelfstandig het wettelijk minimumloon kunnen verdienen en in dienst zijn van een gemeente, een gemeenschappelijke regeling of ander publieke organisatie belast met de begeleiding van mensen naar regulier werk. De cao heeft de titel Cao Aan de Slag en bevordert de doorstroom naar reguliere banen.

De gemeenten wordt gevraagd om via een ledenraadpleging te stemmen over deze nieuwe cao. Meer informatie over de gemaakte afspraken en de stemprocedure verschijnt binnenkort in een ledenbrief.

29-3-2021 17:13:31

COMMENTAAR

Leonard Geluk Algemeen directeur VNG leonard.geluk@vng.nl, @GelukLeonard

RAAD VAN STATE

E

r ligt al een grote stapel adviezen klaar voor de informateurs, en er komt ongetwijfeld nog meer. Ook vanuit waterschappen, provincies en gemeenten. De boodschap zal weinig verrassingen opleveren: decentrale overheden werken graag samen met het nieuwe kabinet aan alle grote opgaven van Nederland na corona, maar dat kan alleen als we in staat worden gesteld om ons werk normaal te kunnen doen. Het grote financiële probleem van gemeenten moet eerst worden opgelost. Nu is dat geluid vanuit de VNG logisch, maar recent hebben twee belangrijke adviseurs van het kabinet een vergelijkbaar signaal gegeven.

De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) kwam met een advies met de mooie titel Rust-Reinheid-Regelmaat. Daarin wijst de ROB op de disbalans tussen taken, organisatie, bevoegdheden en bekostiging. Om financiële problemen te beheersen, moet die disbalans worden opgelost.

Ook de Afdeling advisering van de Raad van State doet aanbevelingen om de interbestuurlijke verhoudingen te verbeteren. De eerste aanbeveling: belast gemeenten de komende kabinetsperiode niet met aanvullende decentralisaties of nieuwe spelregels ten aanzien van de gedecentraliseerde taken. In de toekomst moeten decentralisaties beter worden voorbereid.

Punt twee: versterk de institutionele positie van de minister van BZK. Zorg ervoor dat hij meer bevoegdheid heeft als het gaat om wetten en begrotingsvoorstellen die de decentrale overheden direct raken. Ten derde: geef meer duidelijkheid over de positie en democratische legitimatie van de regio en benader schaalgrootte van gemeenten integraal. Als vierde aanbeveling: voorkom dat er behoefte is aan een permanente geschillenbeslechting door vooraf een goede raming te maken van de benodigde middelen. Een budgettair kader kan financiële zekerheid bieden voor de langere termijn.

En de laatste aanbeveling: zorg dat de decentrale overheden bij de kabinetsformatie betrokken worden, aan de hand van een gezamenlijke agenda.

De Raad van State constateert dat overheden zwaar belast zijn, en dat geldt vooral voor gemeenten. Hij adviseert met klem gemeenten de komende jaren niet nog verder te belasten, en de financiële positie van gemeenten structureel op orde te brengen. De lopende arbitragezaak over middelen voor jeugdzorg zou, als het RvS-advies wordt opgevolgd, de eerste en gelijk de laatste arbitrage zijn tussen bestuurslagen. Want een adequate financiële positie maakt verdere vormen van arbitrage overbodig.

U begrijpt dat wij als VNG volledig achter deze aanbevelingen staan. Ze bekrachtigen bovendien eens te meer de noodzaak van een Wet op het decentraal bestuur. Opvolging van al deze adviezen zal Nederland veel opleveren: rust, reinheid én regelmaat. ←

7 MAGAZINE

2021

DECENTRALISATIES MOETEN BETER WORDEN VOORBEREID

LTR_P007_LTR-TSVNG-06-2021 7

29-3-2021 17:13:45

TEKST: MARTEN MUSKEE | BEELD: JIRI BÜLLER

PASCALE GEORGOPOULOU

‘De

Omgevingswet 8 MAGAZINE

2021

is maar

gereedschap’ RAADSLEDEN HOEVEN ZICH NIET GEÏNTIMIDEERD TE VOELEN DOOR DE OMGEVINGSWET. ZE KUNNEN ER BETER MEE UIT DE VOETEN DAN ZE ZELF DENKEN, ZEGT PASCALE GEORGOPOULOU.

LTR_P008_LTR-TSVNG-06-2021 8

29-3-2021 17:13:56

‘Een zelfverzekerde gemeenteraad weet waartoe die in het leven is geroepen’

LTR_P009_LTR-TSVNG-06-2021 9

29-3-2021 17:14:00

‘Doe liever twee dingen goed dan tien dingen half’

G

10 MAGAZINE

2021

Wie is...

Pascale Georgopoulou is projectleider invoerings-

eorgopoulou, oud-griffier van de Amstelveense gemeenteraad, is verbonden aan het Programma Invoering Omgevingswet van de VNG. In de afgelopen vier jaar is ze al bij zo’n 180 gemeenteraden op bezoek geweest voor een presentatie over hun positie bij de Omgevingswet.

Ze snapt dat raadsleden de invoering van de wet spannend vinden, het gaat immers om een belangrijk en niet eenvoudig dossier. Het raadswerk verandert er niet door. ‘Je behoudt je instrumenten als de moties en amendementen en de actieve informatieplicht. Als je die echter vroeger niet gebruikte, ga je ze nu ook niet gebruiken. Benut deze kans om te kijken naar je eigen functioneren. Hoe sta ik in het spel en hoe kan ik mijn raadswerk beter maken?’

De VNG bestempelt gemeenteraden als cruciale doelgroep voor de Omgevingswet. Georgopoulou spreekt van lekenbestuur dat over belangrijke dossiers gaat.

De nieuwe wet komt daar nog eens bij. Bovendien bleek bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen veel opgebouwde kennis weg te sijpelen toen ervaren raadsleden niet meer terugkeerden. De kans bestaat dat dit straks weer gebeurt. ‘We blijven investeren in gemeenteraden. Ze kunnen zich bijvoorbeeld aanmelden voor een lokale informatieavond. Ook maken we handreikingen, podcasts, webcolleges en blogs.’

ondersteuning bij het Programma Invoering Omgevingswet van de VNG. Eerder was ze raadsgrif˛er in Amstelveen en lid van de VNG-commissie Dienstverlening en Informatiebeleid.

LTR_P010_LTR-TSVNG-06-2021 10

Worden gemeenteraden voldoende betrokken bij de Omgevingswet, of ligt de focus intern meer op de ambtelijke organisatie?

‘Zelfs nu, met nog negen maanden te gaan tot de invoering, gebeurt het dat er een bijeenkomst is met een gemeenteraad voor een eerste introductie met de wet. In andere gemeenten zijn ze bijvoorbeeld via raadswerkwerkgroepen al langer bezig. In z'n algemeenheid spannen gemeenten zich zeker in om de raden te betrekken. Tegelijkertijd is dat spannend en ingewikkeld voor zowel de programmamanagers als de gemeenteraden zelf. Je moet het verhaal telkens opnieuw vertellen, zodat de context duidelijk wordt. Het

kan allemaal wel wat beter. Wat mij opvalt, is dat de programmamanagers het moeilijk vinden om de taal van de raden te spreken. Ze vertellen vaak een algemeen verhaal over de Omgevingswet en hoe de organisatie daarmee bezig is. Het verhaal hoort te gaan over wat de gemeenteraad aan de nieuwe wet heeft. Sluit qua taalgebruik en problematiek wat beter aan op wat de gemeenteraad bezighoudt. Ik zie ook heel veel voorbeelden van ambtelijke organisaties die de raden stap voor stap meenemen via voorbereidende sessies.’

Zijn raadsleden een beetje voorbereid op nieuwe spelregels in de ruimtelijke ordening?

‘Ik leef erg mee met de doelgroep. Als voormalig griffier snap ik hoe het zit. Een raadslid ervaart altijd druk, heeft te veel op zijn bordje liggen en beschikt altijd over te weinig informatie. De nieuwe wet zet de raad in een andere positie, waarbij nog steeds keuzes te maken zijn. Het is belangrijk om dat te benadrukken. De Omgevingswet is gewoon gereedschap om aan de slag te gaan met de lokale opgaven. Raadsleden zijn drie jaar geleden niet op verkiezingscampagne gegaan om te vertellen dat ze de wet gaan invoeren.

Die spraken over meer groen, meer woningen of meer bedrijvigheid. Ga terug naar de essentie: wat wil je bereiken voor je gemeenschap? De Omgevingswet helpt keuzes waar te maken.’

Wie het raadswerk in de vingers heeft, komt er wel?

‘Raadsleden maken zich om druk om de drie G’s: geld, grip en gedoe. Bij geld draait het om de kostenvraag. Bij grip gaat het om het vasthouden aan de eigen ambities, de vraag wie waar over gaat, de relatie met het college en hoe om te gaan met marktpartijen.

Gedoe ontstaat doordat je in dit kleine landje met de vele ruimteclaims niets kunt doen in de leefomgeving zonder dat iemand daar de impact van voelt. Voor- en tegenstanders kloppen bij de gemeenteraad aan voor hulp. Daar worden raadsleden zenuwachtig van. Maar die vragen gelden ook in het sociaal domein of bij de energietransitie. Wat is de rol en positie van de raad?

Een zelfverzekerde gemeenteraad weet waartoe die

29-3-2021 17:14:03

in het leven is geroepen, aan welke knoppen je moet draaien en hoe soms nee te verkopen. Daarom vind ik die Omgevingswet zo interessant, die heeft raakvlakken met al die herkenbare zaken uit andere dossiers.’

De gemeenteraad krijgt allerlei nieuwe bevoegdheden en kan zich bemoeien met de uitvoering. Dan moet je wel goed de vinger aan de pols houden.

‘Raadsleden kunnen de nieuwe wet stapsgewijs behappen. Maak het niet onoverzichtelijker en groter dan het is. Doe liever twee dingen goed dan tien dingen half. Focus je als raad op wat je het belangrijkst vindt, prioriteer en maak een eigen agenda. Als je de omgevingsvisie en participatie bovenaan zet, focus daar dan ook op en niet op het digitaal stelsel of iets anders van dat grote pakket. Pak andere kwesties in tweede of derde instantie op. Bovendien zijn er zaken die voor 1 januari 2022 klaar moeten zijn en zaken waar we tot 2029 de tijd voor hebben. Na dit jaar begint het pas. Zorg er dus voor dat je een goed overdrachtsdossier maakt voor de nieuwe raadsleden over alles wat je hebt opgebouwd. Raad, college en de ambtelijke organisatie kunnen samen een agenda opstellen over wie zich waarop concentreert. Zo kom je tot handige afspraken intern. Daarmee help je elkaar.’

Participatie is belangrijk in de Omgevingswet. Wie is aan zet? De gekozen raad of de inwoner?

‘In mijn presentaties gebruik ik vaak de stelling dat de raad automatisch akkoord gaat als in een straal van tien kilometer iedereen het 100 procent eens is met een initiatief. Maar het is nog nooit gebeurd dat iemand die stelling onderschreef. Bij participatie gaat het om het ophalen van de belangen van inwoners.

Die belangen weegt de raad af, samen met inhoudelijke en financiële kaders. Belangen kunnen buurt- en wijkoverstijgend zijn. Participatie en democratie vormen geen tegenstelling. Participatie haalt belangen op, de democratie weegt de belangen af. Ik verwacht dat gemeenten straks meer maatwerk leveren. Soms kan een initiatief wel, soms niet. Dat betekent dat je rond de argumentatie en weging veel transparanter

LTR_P011_LTR-TSVNG-06-2021 11

hoort te zijn. Je komt er niet meer mee weg door met het coalitieakkoord te wapperen. Dat is een veel leukere en aantrekkelijker democratie dan die van de helft plus één. De wet vormt de vertaalslag van maatschappelijke veranderingen, niet andersom. De algemene trend toont een terugtredende overheid en meer zelfredzame burger. Dat betekent meer dialoog en zoeken naar ruimte om er samen uit te komen.’

Meer informatie over de gevolgen van de Omgevingswet voor raadsleden: vng.nl/rubrieken/ onderwerpen/ omgevingswet-

Het kan lastig zijn: een wijk die geen windmolens wil tegenover een raadslid dat herkozen wil worden.

‘Uiteindelijk is de raad kaderstellend, die bepaalt in de omgevingsvisie de doelen. Vervolgens regelt het omgevingsplan wat precies waar mogelijk is.

De spelregels zijn dan al bepaald via participatie.

Bij elke casus of initiatief kijk je vervolgens wat er in de visie staat en wat de regels zijn. Ik snap dat het ingewikkeld is als er vijftig inwoners tegenover je staan, maar dat betekent niet dat de participatie niet goed is verlopen. Veel inwoners hebben op dat moment een andere mening. Dat is dan maar zo. We moeten wel een betrouwbare overheid zijn. Met de omgevingsvisie laat de gemeente zien wat de doelen zijn. De overheid kan niet in haar eentje duizend woningen realiseren, daar zijn andere partijen voor nodig. Die worden via de omgevingsvisie, zie het als een soort propositie, uitgenodigd om mee te doen.

Kom je vervolgens in de loop der tijd tot het inzicht dat je zaken mist of mordicus ergens tegen bent, dan kun je de visie iets bijstellen. Maar als je dat elke week doet, krijg je nooit de benodigde partners om de lokale opgaven in te vullen.’ ←

voor-raadsleden.

11 MAGAZINE

2021

‘Participatie en democratie vormen

geen tegenstelling’

29-3-2021 17:14:04

ACTUEEL Nog niet alle stembureaus toegankelijk Ondanks een wettelijke verplichting waren nog lang niet alle stemlokalen bij de recente verkiezingen toegankelijk voor mensen met een beperking.

Dat concludeert het College voor de Rechten van de Mens.

Bij het mensenrechtencollege waren 132 meldingen binnengekomen over de slechte toegankelijkheid van stembureaus.

De helft daarvan betrof structurele problemen, zoals te hoge drempels, gladde rolstoelhellingen of te zware deuren. De andere meldingen hadden betrekking op de coronasituatie, zoals de onmogelijkheid om per brief te stemmen. (RvdD) ←

12 MAGAZINE

2021

AGENDA

webinars

6 APRIL

kennisevenement-

Lokale preventie-

arbeidszaken

akkoorden: problematisch alcoholgebruik

9 APRIL

15.00-16.30 uur |

Dag voor de Raad

vng.nl/agenda

9.45-17.00 uur |

184

gemeenten hebben zelf een lachgasverbod ingevoerd, nu een landelijk verbod uitblijft.

Bron: NOS.

Lokaal enquêterecht functioneert niet goed Het lokaal enquêterecht van de gemeenteraad functioneert niet goed. Het is geen versterking van de controlerende rol van de raad zoals de wetgever in 2002, bij de invoering van het dualisme, voor ogen had.

raadsleden.nl 6, 8 EN 15 APRIL Druktebeheersing

12 APRIL

gemeenten: vrijetijd-

Ethiek en algoritme

hotspots, binnenste-

13.00-14.00 uur |

den en evenementen

bit.ly/ethiekenalgoritme

vng.nl/agenda 13 APRIL 7 APRIL

Commerciële

Ideologische positio-

utiliteitsgebouwen in

nering lokale partijen

aardgasvrije wijken

19.30-20.30 uur | lokale-

13.00-15.00 uur |

politiekepartijen.nl

platform31.nl

8 APRIL

15 APRIL

Wonen en zorg voor

Dag van de Financiële

jongvolwassenen

Verhoudingen

10.00-12.00 uur |

15.00-16.30 uur | bit.ly/

vng.nl/agenda

dag˛nverhoudingen

8 APRIL

ׁ‫§ ׂ​ׂّׅ‬ªXm

Kennisevenement

Week van Grip op

arbeidszaken

Informatie

9.00-12.15 uur | aeno.nl/

bit.ly/weekvangrip

LTR_P012_LTR-TSVNG-06-2021 12

Daarnaast wordt het enquêterecht zelden proportioneel gebruikt. Een en ander blijkt uit onderzoek van Ilse de Haan, waarop zij recent promoveerde aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Sinds de dualisering van het gemeentebestuur in 2002 heeft de gemeenteraad de beschikking over het recht van enquête. Dit instrument geeft de raad verregaande bevoegdheden, zoals de mogelijkheid getuigen onder ede te horen. Die bevoegdheden moeten de gemeenteraad verzekeren van het verkrijgen van alle feitelijke informatie over het door het college van B en W gevoerde bestuur.

De zwaarte van het instrument vergt proportioneel gebruik: het wordt alleen ingezet wanneer de informatie niet op een andere manier kan worden verkregen. Maar volgens De Haan wordt het vaak voor een politiek doel gebruikt in plaats van het verkrijgen van informatie. Dat was niet de bedoeling van de wetgever.

De onderzoeker concludeert dat nadere regulering van het lokaal enquêterecht en handreikingen voor gemeenteraadsleden over het gebruik ervan noodzakelijk zijn voor de versterking van de controlerende rol van de raad. (LM) ←

29-3-2021 17:14:19

Download voor meer nieuws de VNG Nieuwsapp

3 VRAGEN AAN...

Marja van Bijsterveldt Een nieuw actieprogramma moet geweld tegen hulpverleners terugdringen en mensen duidelijk maken dat agressie tegen hulpverleners niet geaccepteerd wordt, zegt burgemeester Marja van Bijsterveldt van Delft. Ze is voorzitter van de nieuwe Taskforce Onze hulpverleners veilig.

Wat gaat deze taskforce doen?

‘Het doel van de taskforce zit al in de naam: we willen zorgen dat onze hulpverleners veilig hun werk kunnen doen door agressie en geweld tegen hen terug te dringen. Dat is echt nodig: alleen al het afgelopen jaar is het geweld met 15 procent gestegen. En we zien dat naast bedreigingen in het werk ook de intimidatie in de privésfeer toeneemt. Ik heb in Delft meegemaakt dat de privéauto van een agent werd vernield. Dat is heel intimiderend. Onze mensen, die dagelijks in de frontlinie staan, moeten in alle vrijheid hun werk kunnen doen. Soms lijkt het alsof geweld tegen hulpverleners normaal is, dat het helaas bij het werk hoort. Daar willen we stelling tegen nemen en we willen pal staan voor onze mensen. We willen de norm – respect voor onze hulpverleners – versterken. We richten ons op verschillende doelgroepen. Een algemene campagne beklijft niet lang, dat hebben we in het verleden gezien. We beginnen met de lagereschoolkinderen, door met een langjarig programma te kijken of we hun gedrag kunnen beïnvloeden. Maar we kijken ook naar omstandigheden waar vaker geweld voorkomt: de horeca en het voetbal bijvoorbeeld. Het is een langjarige taskforce, want we weten dat normversterking niet zomaar plaatsvindt.’

13 MAGAZINE

2021

Waar komt die toename van agressie en geweld vandaan?

‘We hopen dat daar voor een deel achter zit dat er meer aangifte wordt gedaan. Het programma Veilige Publieke Taak heeft geleid tot meer bewustzijn. Dat zal zich ook vertalen in een stijging van het aantal aangiftes. Maar het heeft waarschijnlijk ook te maken met corona. Dat merken onze boa’s bijvoorbeeld. Het afgelopen jaar had op hen veel impact. De lontjes van sommige mensen zijn korter. Waar de boa’s vroeger veel meer gastheer en gastvrouw waren, zijn ze nu streng aan het handhaven. Dat vindt niet iedereen fijn. En we zien een zekere verharding van de samenleving.’

De taskforce richt naast de inwoners ook op de werkgevers, zoals gemeenten. Wat verwacht u van hen?

‘Er wordt gelukkig al veel gedaan aan zorg en nazorg. Dat willen we verder versterken, maar we willen ook kijken naar de naleving van die afspraken. Een goed protocol alleen is onvoldoende, we willen ook weten of er aangifte plaatsvindt als iemand met geweld te maken heeft, en of iemand goed wordt ondersteund. En we kijken naar nazorg voor de familieleden. Het kan voor het thuisfront een behoorlijke tik zijn als een agent, boa of brandweerman te maken krijgt met geweld. Dat moeten we niet vergeten.’ (RvdD) ←

Beeld: Koos Bommelé

LTR_P013_LTR-TSVNG-06-2021 13

29-3-2021 17:14:32

TEKST: LEO MUDDE | BEELD: GEMEENTE BORGERّODOORN

LOKAAL PREVENTIEBELEID

Draagvlak voor

gezonde leefstijl 14 MAGAZINE

2021

WIL JE DAT JE INWONERS GEZOND GAAN LEVEN, LAAT DAT DAN VOORAL DE BOODSCHAP ZIJN VAN DE SPORTVERENIGING OF DE JUF EN MEESTER VAN DE BASISSCHOOL. ªJ0ªّ ( ªy SMEEDDE EEN LOKAAL SPORTّ EN GEZONDHEIDSAKKOORD MET EEN BREED DRAAGVLAK.

B

orger-Odoorn was eind vorig jaar de eerste gemeente die werd beloond met een uitvoeringsbudget voor haar lokale preventieaanpak. Om daarvoor in aanmerking te komen, is een positief advies van de kerngroep Lokale Preventieakkoorden nodig. Een lokale preventieaanpak moet gericht zijn op ten minste twee thema’s uit het Nationaal Preventieakkoord: roken, alcohol en/of overgewicht. Daar mogen andere thema’s, zoals een gezonde leefomgeving, armoede en mentale gezondheid aan worden toegevoegd.

Een andere belangrijke voorwaarde is dat de gemeente met minimaal drie partijen een gezamenlijke aanpak moet opstellen. Ten slotte moet een lokaal preventieakkoord een aanvulling zijn op bestaand beleid.

De gemeente Borger-Odoorn werkt al meer dan tien jaar actief aan een betere gezondheid voor haar inwoners. ‘In 2010 bleek uit onderzoek dat met name bij onze jongeren de lichamelijke gezondheid niet al te best was’, zegt wethouder Niek Wind (Gemeentebelangen). ‘We gingen echt richting code rood. Toen zijn we ons programma Gezonde Leefstijl gestart.’

SUCCES

En met succes. Want na vier jaar, in 2014, was de gemiddelde gezondheid gestabiliseerd. De jaren daarna bleek het aantal kinderen met overgewicht zelfs gedaald, van 16 procent in 2014 naar 12 procent in 2018,

LTR_P014_LTR-TSVNG-06-2021 14

tegen de landelijke trend in. Wind: ‘De vraag was nu: hoe houd je dit vast? Dat vraagt inspanning van veel partijen, hoe betrek je die erbij? Wij vonden het logisch om een lokaal Sport- en gezondheidsakkoord te maken, want sport en gezondheid gaan hand in hand.’

Dat akkoord kwam er in januari 2020. Er stonden maar liefst 78 handtekeningen onder, variërend van mensen uit het onderwijs, de sport, welzijn, de cultuursector en de politiek tot de supermarkt en individuele inwoners. Uitgangspunt: het akkoord is van iedereen, sport, bewegen en gezonde leefstijl zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en samen gebruiken we de meerwaarde van sport, bewegen en een gezonde leefstijl om de dorpen mooier en beter te maken.

29-3-2021 17:14:48

In het akkoord zijn vier ‘leefgebieden’ benoemd: Kinderen groeien gezond, fit en vaardig op; Iedereen moet kunnen sporten en bewegen; Gezonde en toekomstige sportaanbieders en als vierde Een gezonde omgeving, die uitnodigt om te sporten en te bewegen.

Daarbinnen zijn activiteiten en ambities georganiseerd, waarvoor aanvoerders, spelers en supporters zijn aangesteld. Zo is de aanvoerder of ‘trekker’ van het onderdeel Rookvrije generatie een fysiotherapeut.

‘We waren eerst wel bang dat we als gemeente vaak de trekkersrol zouden krijgen, maar er was veel enthousiasme bij de partners.’

HEILIG HUISJE

Niels Frietema, beleidsadviseur sporten en bewegen, zegt dat je ook niet moet ‘overprediken’ als overheid.

‘Dat werkt averechts, je moet zoeken naar het goede evenwicht.’ Wind vult aan: ‘Omdat we voor zo’n brede aanpak hebben gekozen, met veel partners, is het ook geen boodschap van de overheid meer. Het beeld is niet dat van de gemeente die iets van mij wil. Als een sportvereniging iets opzet, heeft dat een heel ander effect dan wanneer wij dat doen. Mensen zijn verbonden met zo’n vereniging, hebben daar vertrouwen in.’

Maar de gemeente zit wel overal bij, met korte lijnen.

Op elke school zijn bijvoorbeeld combicoaches actief; zij geven de gymlessen en houden de ontwikkeling van kinderen in de gaten. Zo worden bestaande structuren gebruikt om het gemeentebeleid in te vullen.

En ook binnen de gemeente is er groot draagvlak. De wethouder beklemtoont dat het programma Gezonde Leefstijl nooit onderwerp van (politieke) discussie is.

‘Iedereen weet dat het een kwestie van lange adem is,

LTR_P015_LTR-TSVNG-06-2021 15

gedragsverandering duurt jaren. Daarvoor zijn stabiliteit en continuïteit nodig. Doordat we elke vier jaar de resultaten meten, zien we ook dat het resultaat heeft.

Wij doen in Borger-Odoorn niet aan taboes, alles mag ter discussie worden gesteld, maar dit is een heilig huisje. Iedereen ziet dat het de moeite waard is.’

15 MAGAZINE

2021

KERS OP DE TAART

Het akkoord is ook door alle wethouders ondertekend.

Frietema: ‘En wanneer we op het gemeentehuis over het onderwerp Gezonde Leefstijl praten, zit niet alleen Niek Wind als sportwethouder erbij, maar ook de wethouders met volksgezondheid en onderwijs in hun portefeuille. Dus dan heb je al drie van de vier wethouders, zij krijgen van dichtbij mee wat er gebeurt en daarmee krijg je een breedgedragen programma.’

Dat Borger-Odoorn als eerste gemeente een uitvoeringsbudget kreeg voor haar lokale aanpak, is dat een kers op de taart van een beleid dat toch al succesvol was? Wind: ‘Het is veel meer. De ondertekening van ons akkoord was een eerste stap, het gaat nu pas beginnen. Met dit geld kunnen we nu daadwerkelijk aan de slag, dat is nodig om de energie en het enthousiasme van alle betrokkenen vast te houden.’ ←

‘Iedereen weet dat het een kwestie van lange adem is’ 29-3-2021 17:14:53

IN BEELD

LTR_P016_LTR-TSVNG-06-2021 16

29-3-2021 17:15:11

00m(‫ ب‬Iª yj (0 ª ‫ غ‬y§

OUDSTE DIJKJE VAN NEDERLAND Archeologen hebben op het voormalige sportterrein Vijfsluizen in Vlaardingen een aarden wal ontdekt die volgens de gemeente misschien het oudste dijkje van Nederland is. De wal komt mogelijk uit de tweede eeuw voor Christus. De komende periode wordt nader onderzoek gedaan naar het dijkje.

Het archeologisch onderzoek vindt plaats, omdat op het terrein een nieuwe woonwijk komt. Er worden zo’n vierhonderd woningen gebouwd.

LTR_P017_LTR-TSVNG-06-2021 17

29-3-2021 17:15:17

TEKST: LEO MUDDE

REGIE IN HET SOCIAAL DOMEIN

Worstelen met

vertrouwen

18

HET WAS ZO MOOI BEDACHT: ÉÉN GEZIN, ÉÉN AANPAK, ÉÉN REGISSEUR. MAAR IN DE PRAKTIJK BUITELEN DE HULPVERLENERS IN HET SOCIAAL DOMEIN NOG ALTIJD OVER ELKAAR EN HET GEZIN HEEN. EN DE REGIE? DIE LIGT IN IEDER GEVAL NIET WAAR DE WETGEVER DAT HEEFT GEWILD.

MAGAZINE

2021

De menselijke maat De menselijke maat in de publieke dienstverlening geldt als een diffuus begrip. In een serie artikelen poogt VNG Magazine antwoorden te vinden.

Dit is artikel 5.

LTR_P018_LTR-TSVNG-06-2021 18

‘W

at goed is, bepaalt de professional’ was de kop boven een artikel, begin februari, in VNG Magazine. In het artikel stelde onderzoeker Albert Jan Kruiter onder meer dat professionals in het sociaal domein bij uitstek kunnen bepalen wat wordt verstaan onder ‘doen wat nodig is’. Daarvoor moeten ze dan wel van gemeenten de ruimte krijgen.

Die kop noopte Henriëtte van Essen tot een reactie. Van Essen werkte ruim dertig jaar bij de gemeente Groningen, onder meer als programmamanager Wmo en Vernieuwing sociaal domein. Tegenwoordig is zij coördinator bij de Eigen Kracht Centrale, die burgers helpt bij het maken van hun eigen plannen. Het gaat in het artikel vooral om de verhouding tussen gemeente en professionals en daarbij lijken de zeggenschap en creativiteit van inwoners te zijn vergeten. ‘Als die burger daadwerkelijk de kans krijgt om zelf weer de regie te pakken, blijkt hij dan goed in staat een eigen creatief plan te maken voor de oplossing van zijn probleem?

En tja, zo’n plan ziet er dan misschien wel wat anders uit dan wanneer professionals dat plan invullen, maar van wie was het probleem ook al weer?’ schreef ze in een reactie.

Van Essen, gevraagd om een toelichting, herinnert er nog maar eens aan dat in de wet is geregeld dat de burger met een hulp- of zorgvraag

het recht heeft z’n eigen plan te maken. Waar het om gaat, zegt ze, is de vraag of de professional, of dat nou de bestuurder of de hulpverlener is, op de burger durft te vertrouwen. Geen kwaad woord over de intenties, want ze merkt dat gemeenten en zorg- en hulpverleningsorganisaties ‘stikbetrokken’ zijn bij de klant. Maar ze zitten vast in oude reflexen.

‘De structuren zijn gewijzigd, de verantwoordelijkheden zijn verschoven naar de gemeenten, maar of er in de praktijk veel is veranderd, is de vraag. De regie ligt nog waar ze altijd lag, maar dat was niet de bedoeling van die hele transformatie van het sociaal domein. Terwijl het omdraaien van besluitvorming heel eenvoudig is: gewoon proberen en doen.’

Wanneer Van Essen aan profes-

29-3-2021 17:17:18

sionals vraagt bij wie zij het eerst zouden aankloppen als ze zelf te maken zouden krijgen met een hulp- of zorgbehoefte, dan zeggen ze allemaal: mijn vader of moeder, of mijn zus, of de buurvrouw. ‘Het zijn dus de rol en het systeem waarin je op een bepaald moment zit, die bepalen wat je doet. Er lijkt een verschil tussen wie je op dat moment bent, en waar je eigenlijk in gelooft.’

In Groningen zag ze professionals worstelen met de vraag: hoe kom ik goed in contact met de burger? ‘Welzijnswerkers konden prachtig de verbinding maken in de wijk, maar als het echt om een hulpvraag ging, zag je de scheiding tussen de partijen. Het maakt nogal uit of je uit een hulpverleningsorganisatie of uit het welzijnswerk komt. Ik heb geprobeerd de professionaliteit van al die werkers dichter bij elkaar te krijgen, maar ze vinden het gewoon moeilijk om elkaars taal te verstaan. En als je elkaar al niet verstaat, hoe vang je als professional dan het geluid van de klant op?’

BUURVROUW

Mensen weten zelf heel goed wat er in hun situatie niet goed gaat, wat er anders moet en wat ze nodig hebben, is Van Essens ervaring. ‘Misschien kunnen ze hun hulpvraag niet zo realistisch articuleren als de professional, maar het kan wel het begin van een oplossing zijn. Vraag je tijdig aan mensen wat ze nodig hebben, dan is dat vaak iets heel kleins. Iemand die af en toe eens om het hoekje van de deur komt kijken, of hulp biedt bij het naar bed brengen van de kinderen ’s avonds. En dan blijkt er ineens een buurvrouw te zijn die dat best een poosje wil doen. Wordt de problematiek zwaarder en volstaat de buurvrouw niet meer, dan blijkt dat het netwerk groter is en dat zich

LTR_P019_LTR-TSVNG-06-2021 19

19

meer mogelijkheden voordoen, waardoor bijvoorbeeld uithuisplaatsing kan worden voorkomen. Het is heel belangrijk dat professionals dat geluid van die klant met z’n eigen kring kunnen aanboren en daarop aansluiten. Maar dan moeten ze er wel in geloven.’

Het begin van de oplossing van een probleem ligt in eerste instantie bij de probleemeigenaar, zegt Van Essen. ‘Dat zijn dus altijd de mensen zelf. Dan kun je als overheid dat probleem wel willen overnemen, bijvoorbeeld omdat je grote zorgen hebt over de kinderen, maar dan nog kun je eerst zeggen: wat gaan jullie daar zélf aan doen? Dat is dan misschien iets anders dan wat je als professional in gedachten had, maar dan ontstaat er in ieder geval beweging.’

MAGAZINE

2021

KOFFIE EN EEN KOEKJE

Albert Jan Kruiter schreef in 2012 het boek De dag dat Peter de deur dichttimmerde. Daarin schetst hij de situatie van een multiprobleemgezin dat te maken heeft negentien professionals. Zij vertellen het verhaal van het gezin ieder vanuit een eigen gezichtspunt.

Ondanks alle goede bedoelingen blijft het gezin verstoken van de hulp die het echt nodig heeft.

‘Het is eigenlijk heel eenvoudig: gewoon proberen en doen’ 29-3-2021 17:17:22

‘Als de professional in de knel zit, zit de burger in de knel’

20 MAGAZINE

2021

Het boek behoort tot de standaarduitrusting van veel professionals, zegt Amma Asante, voorzitter van de Landelijke Cliëntenraad (LCR). Zelf is haar de passage bijgebleven waarin wordt beschreven hoe vaak een gezin klaar moet zitten met koffie en een koekje als er weer een professional langskomt. ‘Als je dat bijhoudt in een agenda, dan is dat een complete baan. En dan heb ik het nog niet eens over de administratieve rompslomp.’

Asante begrijpt wel dat Kruiter zegt dat professionals meer ruimte moeten krijgen. Maar ook zij zitten vast in de systeemwereld die het sociaal domein wordt genoemd. ‘En als de professional in de knel zit, dan zit de burger in de knel. Steeds weer blijkt dat de overheid geen vertrouwen in de burger heeft. Kijk naar de toeslagenaffaire en de rapporten van de Nationale ombudsman, en recent eigen onderzoek van de LCR. Daaruit blijkt dat veel mensen die vanuit een uitkeringssituatie gaan werken, door de bureaucratie waarin ze dan terechtkomen te maken krijgen met zoveel onzekerheid en stress dat ze zeggen: laat maar zitten. Dezelfde overheid die haar beleid baseert op de gedachte dat zelfredzaamheid en werken moeten lonen, straft mensen af als ze dat ook daadwerkelijk gaan doen. Het wantrouwen van de overheid richting de burger straalt af op de professionals.’

DUURZAME OPLOSSINGEN

De basisfilosofie dat de burger regisseur is van zijn of haar eigen hulp- of zorgtraject, die is goed, zegt Asante. Zij kent de primaire reactie van veel gemeentebestuurders, die zeggen dat openeinderegelingen niet betaalbaar zijn en dat ‘als we moeten doen wat de burger wil, we binnen no-time failliet zijn’.

Asante: ‘Maar als we nu eens objectief onderzoeken of dat klopt? Als je naar de cliënt luistert en hem of haar de regie geeft, leidt dat dan tot extra uitgaven of misschien wel tot kostenbesparing? Het stelsel is onvoldoende gericht op preventie. We kijken te weinig naar duurzame oplossingen, we willen vooral voorkomen dat het te kostbaar wordt. Je ziet in de jeugd-

LTR_P020_LTR-TSVNG-06-2021 20

zorg dat de burger te laat in beeld komt en áls we hem dan zien, dan willen we de hulpvraag terugdringen in plaats van oplossen. Zo schuif je de problemen voor je uit, vroeg of laat komt er een druppel die de emmer doet overlopen. Ik denk dat het echt efficiënter kan, als je de burger op tijd ziet en met hem meedenkt en meebeweegt.’

Asante herkent het beeld van de diverse professionals die elkaars taal niet spreken. ‘In gezinnen met meerdere problemen zie je dat door een verkokerde aanpak en een gebrek aan samenwerking tussen overheidsdiensten, de vraag waar het echt om draait niet snel wordt gezien en opgepakt. Als die uiteindelijk zichtbaar wordt, is het te laat.’

DWEILEN MET DE KRAAN OPEN

Al jaren bepleiten gemeenten de ‘één gezin, één aanpak, één regisseur’-aanpak. Asante gelooft ook oprecht dat wethouders dat willen. ‘Maar als je de financieringsstructuur onaangetast laat en niets verandert aan de wijze waarop gemeenten worden afgerekend binnen hun begroting, dan gebeurt dat niet. De landelijke overheid maakt wetten en legt de verantwoordelijkheid vervolgens bij gemeenten. Dat gaat niet werken.’

Zelf stopte Asante ooit na drie jaar als jeugdhulpverlener omdat ze het gevoel had dat ze altijd met de kraan open aan het dweilen was. ‘Dan had ik net een gezin geholpen, kwam ik in een volgend gezin weer precies hetzelfde tegen. Dat ligt niet aan dat gezin of aan de professional, maar aan het systeem dat niet aansluit op de rauwe leefwereld van de burgers met hun zorgbehoefte. Ik geloof niet in een tegenstelling tussen burgers en professionals. Professionals hebben voor het sociaal domein gekozen vanuit passie of idealisme. Niemand wordt ambtenaar of hulpverlener om de burger eens lekker dwars te zitten. Maar als je belandt in een systeemwereld, pas je je dan aan of kom je in verzet? Ik zie dat veel professionals dan toch voor de weg van de minste weerstand kiezen en erin meegaan.’ ←

29-3-2021 17:17:23

Download voor meer nieuws de VNG Nieuwsapp

Beste Thorbeckeprofessor, ONLANGS WERDEN 10.462.677 STEMMEN UITGEBRACHT. DAT IS EEN ENORME BERG.

Blijf daar dan ook weg, sensatiezoeker.

WAT GEBEURT ER EIGENLIJK MET AL DIE STEMBILJETTEN? EN MET DIE VAN DE AFGELOPEN VEERTIG KEER? NATHAN VAN DER ROEST

Geachte heer Van der Roest, Elias van Belzen, fractievoorzitter SGP-ChristenUnie in Nieuwkoop, reageert op de tweet van verslaggever Jacco van Giessen van RTV Rijnmond die werd aangevallen door een kerkganger in Krimpen aan den IJssel, Twitter 28 maart

Gemeente levert nieuwe Kamerleden Van de nieuw verkozen Tweede Kamerleden waren er 25 tot voor kort actief bij de gemeente, als raadslid of als wethouder.

Dat blijkt uit de definitieve verkiezingsuitslag, die op 26 maart door de Kiesraad is vastgesteld. Achttien van de nieuwe Kamerleden zaten tot voor kort in de gemeenteraad, de andere zeven waren wethouder. Er zijn geen burgemeesters verkozen.

De VVD levert met acht Kamerleden de meeste politici met een tot voor kort lokale achtergrond. De partij werd bij de Kamerverkiezingen met 34 zetels ook de grootste. Het gaat om vijf raadsleden en drie wethouders. Een aantal lokale politici viel nu net buiten de boot, zoals wethouder Jan Klink van Wijdemeren, die op plaats 35 stond. Als er VVD’ers doorschuiven naar het nieuwe kabinet, komt hij alsnog in de Kamer.

D66 levert zeven lokale politici: vijf raadsleden en twee wethouders. Wethouder Inge van Dijk van Gemert-Bakel is het enige gekozen CDA-Kamerlid dat tot voor kort gemeentelijk actief was. De PvdA levert een raadslid en een wethouder, De ChristenUnie twee raadsleden. De PvdD, Denk, FvD, JA21 en Bij1 zijn alle goed voor één ex-raadslid. (RvdD) ←

LTR_P021_LTR-TSVNG-06-2021 21

De gebruikte stembiljetten worden na de telling door de stembureaus in verzegelde pakken gedaan, die door de burgemeester worden bewaard. In principe worden ze drie maanden na de installatie van de nieuwe Tweede Kamer vernietigd, tenzij in de tussentijd een strafproces wegens verkiezingsfraude gaat lopen en de stembiljetten daarvoor nodig zijn.

21 MAGAZINE

2021

Er is dus geen groot pakhuis vol stembiljetten sinds 1848 en dat heeft een principiële reden. Als de oude volksvertegenwoordigers de verkiezing van de nieuwe hebben goedgekeurd en op alle bezwaren is beslist, dan wordt de uitslag ook letterlijk onherroepelijk gemaakt. ← Geerten Boogaard, Thorbeckehoogleraar

Ook een vraag voor Geerten Boogaard?

Mail naar: thorbeckehoogleraar@ vngmagazine.nl.

29-3-2021 17:17:40

TEKST: RUTGER VAN DEN DIKKENBERG | BEELD: HENRI VAN DER BEEK

BURGERINITIATIEVEN

Naast de

raad

22

STEEDS VAKER WORDEN INWONERS UITGENODIGD VOOR VORMEN VAN BURGERPARTICIPATIE. MAAR WAT BETEKENT DAT VOOR DE JURIDISCHE POSITIE VAN DE GEMEENTERAAD? JURIST JOOST WESTERWEEL, DIE ONLANGS PROMOVEERDE AAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN, CONCLUDEERT DAT DE GEMEENTEWET GENOEG MOGELIJKHEDEN BIEDT.

MAGAZINE

2021

O

p lokaal niveau worden regelmatig initiatieven ontplooid om de lokale democratie aan te vullen, zegt Joost Westerweel. Die initiatieven leggen vaak een claim op de publieke zeggenschap en proberen gebruik te maken van andere vormen van democratie. Maar welke ruimte is daar juridisch voor in wet- en regelgeving?

Westerweel promoveerde recent in Leiden op een juridische analyse van talloze vormen van lokale democratische innovatie. Hoe een gemeente bestuurd wordt, en wie daarbij welke rol speelt, staat al even vast. Nieuwe vormen van burgerparticipatie zijn niet juridisch

LTR_P022_LTR-TSVNG-06-2021 22

verankerd, al ligt er wel een wetsvoorstel op tafel om het uitdaagrecht wettelijk vast te leggen. Bestuurskundigen zijn enthousiast over deze vormen van participatie, die ertoe moeten leiden dat inwoners zich meer betrokken voelen bij de lokale politiek. Maar Westerweel is jurist, hij kijkt er met andere ogen naar.

AANVULLING OF AANPASSING

Belangrijke vragen waarmee Westerweel zich bezighoudt: zijn democratische initiatieven een aanvúlling op de rol van de lokale democratie, of een aanpássing daarvan? En biedt de Gemeentewet ruimte voor een aanvullende rol, of moet de wet worden aangepast?

In de meeste gevallen gaat het om een aanpassing, al lijken burgerinitiatieven op het eerste gezicht vaak meer ruimte

te claimen dan er daadwerkelijk is. ‘Het taalgebruik is vaak stevig. Maar er is een discrepantie tussen wat initiatiefnemers zeggen en wat er vervolgens concreet in de opzet staat. Als je alleen op de retoriek afgaat, zou je spreken van een aanpassing, maar als je naar die opzet kijkt, is het beeld al veel genuanceerder.’

In de praktijk wordt de soep dus niet zo heet gegeten en weten burgerinitiatieven dat hun positie juridisch bescheiden is.

Westerweel verwijst naar de gemeente Peel en Maas, waar een sociale raad was geïnstalleerd. ‘In de opzet stond: wij zijn een volksvertegenwoordiging náást de gemeenteraad. Maar dat is retoriek, de initiatiefnemers weten ook wel dat dat niet strookt met wat er juridisch mag.’

Juridisch kan er al best wat zonder de wet grondig te wijzigen. De Gemeente-

29-3-2021 17:17:51

Bouw van seniorencomplex Wezeper Veste in Wezep, gemeente Oldebroek, ontstaan uit een burgerinitiatief. Op de foto bewoners Henk Meijer (links) en Jan Bredewout, de aanjager van het project.

wet biedt nu al mogelijkheden om inwoners zeggenschap te geven. Op basis van artikel 83 van de wet kan de raad, het college of de burgemeester een bestuurscommissie instellen, met bevoegdheden. Artikel 85 bepaalt vervolgens dat de raad, het college of de burgemeester de verantwoording moet regelen van de door hen ingestelde commissies.

Burgerinitiatieven zouden zo’n vorm kunnen krijgen, zegt Westerweel. ‘De samenstelling mag je zelf bepalen.’

Bestuurscommissies bieden niet overal uitkomst. Neem de mogelijkheid voor een burgerbegroting, zoals in Breda is ingezet. ‘Een begroting leent zich in juridische zin niet zo goed voor burgerparticipatie, omdat het overgrote deel van de begroting bestaat uit verplichte uitgaven. Al kun je bij de bestedingsruimte die er wel is, burgerinitiatieven betrekken. Maar het vaststellen van de begroting en de controle op de uitvoering liggen bij de raad, en die bevoegdheden kun je niet overdragen.’

Westerweel geen schaamlap zijn om een besluit dat tóch al genomen is, te ondersteunen. ‘Het is de kunst om een participatief proces goed in te richten. Het is geen walk in the park, je moet er echt even goed de tijd voor nemen. Als je dat niet doet, komt er niemand meer.’

Een goede omgang met burgerinitiatieven is voor de raad een evenwichtsoefening, zegt Westerweel. ‘Het lastverbod betekent dat een raadslid geen bindend mandaat opgelegd mag krijgen. Het politieke primaat ligt bij de gemeenteraad.’ Het definitieve besluit moet daarom bij de raad blijven liggen, zegt Westerweel.

‘Soms is besluitvorming een ingewikkeld proces. Maar je wilt ook de gemeenschap vertegenwoordigen. Als volksvertegenwoordiger moet je je niet op voorhand binden aan de uitkomst van het burgerinitiatief. Ik snap de aantrekkingskracht, want zo kun je duidelijk maken dat je naar de inwoners luistert en hen serieus neemt. Tegelijkertijd zit je er namens alle

inwoners van de gemeente en moet je een eigen afweging maken over welk belang voorrang krijgt.’

23 MAGAZINE

2021

DUALISME

Een complexiteit die zich voordoet wanneer burgerinitiatieven ingesteld worden als bestuurscommissie betreft het dualisme. Het gemeentebestuur kent sinds 2002 een dualistisch bestuursmodel, waarbij het college van burgemeester en wethouders uitvoert en de raad controleert. Westerweel: ‘Dat model strekt zich volgens de wetgever ook uit tot het commissiestelsel.’ Juridisch gezien zouden ook burgerinitiatieven dualistisch moeten zijn als ze worden opgezet als een bestuurscommissie. Maar veel burgerinitiatieven willen dat niet.

‘Die zijn vaak klassiek monistisch, zij willen plannen bedenken en ook vaak uitvoeren. Dat is begrijpelijk en het voelt ook krampachtig om daarbij vast te houden aan de eis van dualisme.’ ←

GEEN SCHAAMLAP

Bij burgerinitiatieven is het van belang dat bevoegdheden vooraf duidelijk worden vastgelegd, net als een aantal andere randvoorwaarden. Representativiteit is daar een belangrijke van, draagvlak ook. En een burgerinitiatief mag volgens

LTR_P023_LTR-TSVNG-06-2021 23

‘Het is geen walk in the park’ 29-3-2021 17:17:54

LTR_P024_LTR-TSVNG-06-2021 24

29-3-2021 17:18:10

TEKST: SANNE VAN DER MOST

GEMEENTELIJK LIJKSCHOUWER

‘Je moet een

beetje eigenwijszijn’ 25

ALS FORENSISCH ARTS KOMT RUDOLF VAN VALDEREN OP DE GEKSTE PLEKKEN EN TREFT HIJ SCHRIJNENDE EN HEFTIGE SITUATIES AAN. ‘JE MOET STERK IN JE SCHOENEN STAAN’, ZEGT HIJ. ‘EN OOK WEL EEN BEETJE EIGENWIJS ZIJN IN DE “STRIJD” OM DE WAARHEID BOVEN WATER TE HALEN.’

I

emand die door zijn eigen python is gewurgd, mensen die voor de trein springen of aanspoelen in de IJssel en soms ook jonge kinderen die ’s ochtend in hun bed worden gevonden. Rudolf van Valderen heeft geen doorsneebaan.

Van Valderen is forensisch arts – ook wel de gemeentelijk lijkschouwer – bij de GGD Noord- en Oost-Gelderland. Jaarlijks vinden er in zijn regio zo’n 800 lijkschouwingen plaats. ‘Dat zijn dus allemaal overlijdensgevallen waarbij de behandelend arts niet overtuigd is van een natuurlijke dood’, legt hij uit. ‘Een niet-natuurlijke dood is overigens geen medische term maar een juridisch begrip, wat zoveel betekent als een overlijden dat niet ten gevolge van een spontaan ontstane ziekte is opgetreden. Als iemand overlijdt door een oorzaak van buitenaf zoals een val of een ongeluk of iemand wordt ergens dood gevonden, dan wordt de gemeentelijk lijkschouwer ingeschakeld. In opdracht van de officier van justitie, die belang heeft bij waarheidsvinding, toerekenbaarheid en eventuele vervolgbaarheid.’

MAGAZINE

2021

De dood Rond Goede Vrijdag vraagt VNG Magazine zich in een korte serie af wat de rol van de gemeente bij de dood is.

Dit is deel 2.

ONAFHANKELIJK Rudolf van Valderen, forensisch arts GGD Noord- en Oost-Gelderland.

(Beeld: Sanne van der Most)

LTR_P025_LTR-TSVNG-06-2021 25

Dat de functie bij de gemeente is belegd, heeft te maken met de onafhankelijkheid van de schouw. Van Valderen: ‘Ik ben onafhankelijk van justitie en onafhankelijk van de behandelend arts en ik word benoemd door de burgemeester. Zo is dat sinds 1990 in de Wet op de lijkbezorging

29-3-2021 17:18:12

‘Op tv kunnen ze het natuurlijk altijd beter en sneller’

26 MAGAZINE

2021

vastgelegd. Daarvoor werd je in iedere gemeente waar je ging schouwen nog door de burgemeester beëdigd. Vroeger waren er dus ook veel huisartsen die lijkschouwing deden. Maar dat komt nog maar zelden voor. Het risico bestaat dat je dan een eigen patiënt moet schouwen en dat is niet de bedoeling.’

Als er sprake is van een niet-natuurlijk overlijden, geeft de schouwarts de ‘waarschuwing ambtenaar burgerlijke stand’ af. ‘Dat is de tegenhanger van de officiële verklaring van overlijden, die hoort bij een natuurlijke dood’, legt Van Valderen uit. Vervolgens geeft de gemeente een overlijdensakte en een verlof tot begraven of cremeren af. ‘Bij een natuurlijke dood kan de ambtenaar dat meteen zelf regelen’, gaat hij verder. ‘Bij een niet-natuurlijke dood geeft het Openbaar Ministerie nog een verklaring van geen bezwaar – tegen cremeren of begraven – af aan de gemeente waar het overlijden plaatsvond. Zo wordt de mogelijkheid opengelaten om een lichaam later op te graven en alsnog te onderzoeken.’

WEERBARSTIGER

‘Lijkschouwen is in feite het doen van lichamelijk onderzoek bij een overledene’, zegt Van Valderen. ‘Je

LTR_P026_LTR-TSVNG-06-2021 26

gaat op zoek naar bepaalde tekenen van ziekte die verklaren waarom iemand is overleden. Je kijkt naar postmortale veranderingen zoals lijkstijfheid, lijkvlekken en de wegdrukbaarheid daarvan. Dat zegt iets over hoelang iemand al is overleden. In combinatie met de temperatuur van het lichaam en de kleding, de omgevingstemperatuur en het lichaamsgewicht kom je tot een tijdstip met een bandbreedte waarbinnen iemand met een zekerheid van 95 procent is overleden. Op tv kunnen ze het natuurlijk altijd beter en sneller’, lacht Van Valderen. ‘Een horloge dat stilstaat, is dan vaak al genoeg. Maar die zijn anders opgeleid, ze hebben toneelschool gehad. De werkelijkheid is weerbarstiger.’

PUZZEL

Ook de omgeving speelt een belangrijke rol in de lijkschouw. Van Valderen: ‘Kan iemand zijn gevallen door een losse trapleuning? Ligt er medicatie of zijn er drugsparafernalia? Als er sprake lijkt van zelfmoord, zijn er dan vingerafdrukken in het stof van een van de bovenste traptreden waaruit je uit kunt afleiden dat iemand zichzelf daar heeft laten zakken? Het zijn allemaal stukjes in de puzzel die uiteindelijk leiden naar

29-3-2021 17:18:15

het meest waarschijnlijke scenario en naar de oorzaak van het overlijden.’ Een puzzel die de lijkschouwer samen met de technische recherche oplost. ‘Dat maakt het vak ook wel echt bijzonder en interessant.

Komen we er niet uit of zijn we het niet met elkaar eens, dan meld ik dat bij de officier van justitie. Die bepaalt vervolgens of er nog nader onderzoek moet plaatsvinden.’

Een belangrijk maar ook wel omstreden onderdeel van de schouw is het toxicologisch onderzoek. Van Valderen: ‘Via een punctie in de blaas doe ik urineonderzoek op een aantal drugs en medicijnen. Daar zie je achteraf niks van, ik doe het altijd waar de politie bij is en ik laat er meestal ook nog een foto van maken zodat duidelijk is wat ik precies heb gedaan.

Toch zijn er juristen die vinden dat je als forensisch arts alleen mag kijken en niets aan het lichaam mag doen. De wet is er ook niet duidelijk over. Dát er een lijkschouw plaatsvindt, is bij wet geregeld maar waar die precies uit bestaat en welke bevoegdheden de gemeentelijk lijkschouwer heeft, is niet helder.

In de praktijk wisselt het dus nog weleens hoe lijkschouwers ermee om gaan.’

Het verschilt ook per locatie, zo weet Van Valderen.

‘Amsterdam is echt een voorloper. Daar hebben ze een enorme GGD met een eigen lab waar ze standaard bloed en urine testen. Helaas hebben lang niet alle gemeenten dergelijke faciliteiten. Een voorstel uit 2020 om de Wet op de lijkbezorging te wijzigen, zou hier verandering in kunnen brengen. Van Valderen: ‘Zolang die wijziging er niet door is, ligt het aan de doortastendheid van de lijkschouwer, de middelen die hij inzet en hoe stug hij doorzet.’ hǪX(X²!R0 !jّǧ

Daar heeft Van Valderen inmiddels al aardig wat ervaring in. ‘Ik heb eens een meneer moeten schouwen die gevallen leek te zijn. De traumaheli-arts ging meteen uit van een longbloeding, maar ik dacht bij de schouw meer in de richting van schedel-hersenletsel als doodsoorzaak. De familie wilde ook weten wat er was gebeurd en op mijn initiatief kwam er toen een radiologisch onderzoek. Uit de CT-scan bleek direct een schedelbasisfractuur die helemaal doorliep tot in de neus met daardoor bloedverlies en het vollopen met bloed in de luchtpijp. Voor de officier van justitie maakte het in dit geval weinig uit, maar de familie

LTR_P027_LTR-TSVNG-06-2021 27

27 MAGAZINE

2021

was toch blij dat ze precies wist wat er was gebeurd.

Net als bij een eenzijdig ongeval waarin iemand tegen een boom rijdt en overlijdt. Een toxicologisch onderzoek is volgens de wet dan niet voorgeschreven, maar toch wil je graag weten wat er precies is gebeurd. In samenwerking met de politie komen we vaak heel ver.

Toch zou een juridische back-up helpen om de kwaliteit van de lijkschouw naar een hoger niveau tillen.’

BEHOORLIJK EIGENWIJS

Ook tegenover de politie moet je als lijkschouwer soms stevig in je schoenen staan. ‘Ik werd ooit gevraagd een schouw te doen bij een jonge man die dood naast zijn fiets in de berm van de provinciale weg lag. Hij had een hoofdwond. Volgens de politie was hij dronken en met zijn hoofd op zijn stuur gevallen. Hoewel een losse pluk haar en een voelbare fractuurlijn aan de zijkant in de schedel mij anders deden vermoeden, wilde de politie het afgeven als eenzijdig ongeluk.

Uit onderzoek van de technische recherche, die er op mijn verzoek bij is gekomen, bleek dat hij was aangereden door een bestelwagen die hem met de spiegel tegen het hoofd had geraakt waardoor hij een pluk haar verloor en was gevallen. Als je wat minder stevig in je schoenen staat, ga je misschien wel mee met het verhaal van de politie. Gelukkig zijn de meeste forensisch artsen eigenwijs. En dat is ook nodig. Je moet de waarheid boven willen halen en daarvoor willen doen wat nodig is.’ ←

29-3-2021 17:18:17

TEKST: RUTGER VAN DEN DIKKENBERG

EFFICIËNTER WERKEN

De

productievere

overheid

28

GEMEENTEN KAMPEN MET GROTE TEKORTEN IN HET SOCIAAL DOMEIN, VOORAL OMDAT DE VRAAG NAAR HULP GROTER IS DAN HET BESCHIKBARE BUDGET. ECONOOM FRANK KALSHOVEN PLEIT VOOR MEER AANDACHT VOOR EFFICIËNTIE BIJ GEMEENTEN, OOK AL IS DAT GEZIEN DE OMSTANDIGHEDEN NIET EENVOUDIG.

MAGAZINE

2021

N

ee, zegt Frank Kalshoven, efficiënter werken is bij gemeentebestuurders geen populair onderwerp. ‘Er zijn heel veel onderwerpen die ook aandacht vragen, en in heel veel gevallen wordt er gevraagd om meer: meer geld, meer mensen. Er zijn nauwelijks krachten die aan de kant van de efficiency staan. En wanneer een bestuurder wel stelt dat er efficiënter gewerkt kan worden, kan dat door de ambtenaren worden opgevat als een oorlogsverklaring. Dat gevecht kun je ook uit de weg gaan. Het is veel aantrekkelijker om ervoor te zorgen dat het budget groter wordt. Lukt dat niet, dan is de vijand extern.’

In 2015 werden gemeenten verantwoordelijk voor het sociaal domein. Die

LTR_P028_LTR-TSVNG-06-2021 28

decentralisatie ging gepaard met een fikse korting van de budgetten. Het idee was dat gemeenten het sociaal domein slimmer konden organiseren omdat ze het hele pakket in één hand hadden, ze als eerste overheid goed zicht zouden hebben op de vraagontwikkeling én omdat ze aan preventie zouden kunnen doen, wat op lange termijn goedkoper is.

Maar de praktijk is anders. Het beschikbare budget is ruim onvoldoende. Uit recent onderzoek bleek dat gemeenten alleen al voor de uitvoering van de jeugdzorg 1,7 miljard euro tekortkomen.

‘Het is duidelijk dat het macrobudget ontoereikend is’, schreef de Visitatiecommissie van de VNG die onderzoek doet naar de financiële beheersbaarheid van het sociaal domein afgelopen oktober in het derde tussenrapport. Met als gevolg dat investeringen vaak een korte tijdshorizon hebben: gemeenten

zijn verplicht hun inwoners die een beroep doen op jeugdzorg of Wmo te helpen en richten zich daar dus op.

Investeringen voor de lange termijn raken op de achtergrond. Ook de investeringen in maatregelen die zouden kunnen leiden tot een effectievere uitvoering van het beleid.

RISICOVOL

Jacky Silos (CDA) is wethouder in Vlaardingen met het sociaal domein in haar portefeuille. Vlaardingen stond er lang financieel slecht voor en stond onder provinciaal toezicht. De gemeente is met een herstelplan bezig, met het sociaal domein als een van de pijlers.

‘We hebben in Vlaardingen te maken met grootstedelijke problematiek, maar geen grootstedelijk geld,’ zegt Silos.

Alhoewel de visitatiecommissie stelde dat investeren moeilijk is, probeert Vlaar-

29-3-2021 17:18:39

dingen dat toch. ‘Dat betekende wel dat onze financiële situatie eerst nog slechter wordt’, zegt Silos. Vlaardingen steekt 6 miljoen euro in het sociaal domein.

‘Dat moet op termijn 15 miljoen opleveren. Dat is risicovol, maar er was zo’n breed besef dat we moesten ingrijpen, dat we dit risico wilden nemen.’

Vlaardingen richt zich op het voorveld, het versterken van de wijknetwerken bijvoorbeeld. ‘Met tien jaar bezuinigen hebben we daar veel kapotgemaakt.

Maar als je te weinig basisvoorzieningen hebt, verleid je mensen om naar duurdere instanties te gaan. We willen daarom laagdrempelige ondersteuning stimuleren’, zegt Silos.

‘Maar we gaan bij de poort wel strenger selecteren, en ook een beetje terugduwen als mensen zorg eigenlijk niet nodig hebben. Wij gaan de mensen naar hun eigen netwerken verwijzen. Dat is ook wat de meeste mensen willen, dan geef je hen veel meer een gevoel van zelfstandigheid. Daarvoor moet je wel investeren in de structuur van wijken.’

En hulp moet minder bureaucratisch worden. ‘Binnen de Wmo hebben we een aanbesteding gedaan met als uitgangspunt dat we de zorgverlener het vertrouwen geven om te bepalen welke hulp iemand nodig heeft. Zij kunnen dat beter inschatten dan de gemeente. We kijken dus minder naar indicatoren en meer naar resultaten.’

Silos is niet bang om daardoor de controle te verliezen. ‘Het geeft een vals gevoel van regie om alles te willen administreren. Maar het blijft moeilijk, het gaat toch om publiek geld en uitgaven moet je kunnen verantwoorden.’

ZIEKTE VAN BAUMOL

Het sociaal domein kenmerkt zich, net als een groot deel van de andere overheidstaken, door een grote afhankelijkheid van menselijk handelen.

Eenvoudige gemeentetaken, zoals de uitgifte van paspoorten, kunnen geautomatiseerd worden, maar dat geldt

niet voor de afhandeling van een aanvraag voor een Wmo-voorziening of voor de aanvraag van een jeugdzorgtraject. Er blijft een mens nodig om een afgewogen beslissing te nemen.

En dat is gelijk het probleem van de publieke sector. Kalshoven haalt de invloedrijke New Yorkse econoom William Baumol aan, bij leven verbonden aan Princeton. En ook econoom Jos Blank van het Instituut voor Publieke Sector Efficiëntie Studies (IPSE Studies) wijst naar de ‘Ziekte van Baumol’.

Vanwege de hoge arbeidsintensiteit is de publieke dienstverlening minder goed in staat te automatiseren, constateerde Baumol. Het bedrijfsleven kan dat wel.

Daarom neemt daar de productiviteit toe, waardoor de lonen stijgen. Om te voorkomen dat medewerkers weglopen naar het bedrijfsleven, stijgen ook de salarissen bij de overheid, terwijl dat op basis van de efficiëntietoename economisch niet verantwoord is. Daardoor groeit het

29 MAGAZINE

2021

MET DE BUREN

Daarnaast gaat Vlaardingen in het sociaal domein intensiever samenwerken met buurgemeenten Maassluis en Schiedam, bijvoorbeeld bij de inkoop van jeugdzorg. Die schaalvergroting moet in de jeugdzorg 2,5 miljoen euro opleveren.

LTR_P029_LTR-TSVNG-06-2021 29

‘We kijken minder naar indicatoren en meer naar resultaten’ 29-3-2021 17:18:43

‘De decentralisaties waren ook een ordinaire bezuinigingsoperatie’

30 MAGAZINE

2021

aandeel van de overheid in de economie.

Blank: ‘De publieke voorzieningen worden maatschappelijk gezien steeds duurder. Die kosten worden opgebracht uit belastingen en premies. Maar op een gegeven moment draagt de economie die belastingdruk niet meer, omdat mensen ontmoedigd worden om te werken. Dat kun je je niet permitteren.’

Volgens Blank wordt Baumol ‘door beleidsmakers en bestuurders vaak als schaamlap gebruikt voor het slechte presteren van de publieke dienstverlening’.

Blank voegt eraan toe dat de econoom later in zijn leven is teruggekomen op zijn opvattingen. ‘Ook in arbeidsintensieve sectoren blijkt het mogelijk om productiviteitsgroei te realiseren. Denk aan de wijkverpleegkundige die vroeger op de fiets naar een cliënt ging, maar tegenwoordig beschikt over een auto.’

DOELTREFFENDER

Het tekent de noodzaak om óók wat aan de eigen productiviteit te doen, zegt Blank. Dat kan op twee manieren. Ten eerste is er het beleid: zit daar voldoende prikkel in om verbeteringen door te voeren? En dan zijn er de uitvoerders: wat kunnen zij doen om beter te presteren?

Kalshoven spreekt van kleine en grote efficiëntie. De kleine vorm heeft betrekking op uitvoering: kan dat toch niet ergens nog slimmer georganiseerd worden, bijvoorbeeld door eenvoudigere ICT-toepassingen bij de verwerking van Wmo-aanvragen? ‘Maar de grote efficiëntie is veel belangrijker. Kun je je beleid zodanig vormgeven dat het doeltreffender wordt? Dat was het hele idee achter de decentralisaties, die overigens

LTR_P030_LTR-TSVNG-06-2021 30

ook een ordinaire bezuinigingsoperatie waren.’ Bij grote efficiëntie gaat het om het hele pakket aan maatregelen, zegt Kalshoven. ‘Als preventie slaagt, voorkom je kosten down the line. Dat was het idee. Zijn gemeenten daar succesvol in?

Het eerlijke antwoord is: bij veruit de meeste gemeenten staat dat nog in de kinderschoenen.’

Het is makkelijk gezegd, weet ook Kalshoven. De praktijk is weerbarstiger.

De wetten in het sociaal domein zijn geschreven door verschillende ministeries: de Participatiewet komt bij SZW vandaan, jeugdzorg en Wmo zijn van VWS. ‘Die wetten zijn gemaakt vanuit een andere startpositie en vanuit een ander paradigma, en hebben een ander mensbeeld. Verschillende definities maken het voor gemeenten heel moeilijk om integraal te werken.’

Maar daar moet je je als gemeente niet achter verschuilen, zegt Kalshoven. ‘Dat het moeilijk is, is één ding. Maar er zijn altijd excuses om het niet te proberen.

Die paradigma’s maken het gecompliceerder, maar dat ontslaat gemeenten niet van de plicht om efficiënter te willen werken.’

GESCHROKKEN

Kalshoven geeft een voorbeeld dat hij ook gaf toen hij in november sprak op de Bestuurdersdag van de VNG: het aantal uitkeringsgerechtigden dat medewerkers van de sociale dienst maandelijks onder hun hoede hebben. ‘Dat hebben we voor een aantal gemeenten uitgerekend en daar schrok ik echt van. In sommige gevallen waren het er maar twintig. Zulke cijfers zijn vaak heel inzichtelijk.’

Hoe meet je de productiviteit van de overheid? Volgens Blank is dat nog niet zo eenvoudig. De basis is simpel: omzet delen door kosten. Vergelijk het met een autofabriek. Daar komt per dag een bepaald aantal auto’s uit, waar de koper een bepaald bedrag voor betaalt. Die deel je door het aantal uren dat eraan gewerkt wordt, en je weet hoe efficiënt je bent. Met een benchmark is te meten of er nog winst te behalen is. Blank: ‘Omdat in de publieke dienstverlening veel voorzieningen gratis zijn, is er geen noemer.

Dat maakt het meten moeilijker.’

BENCHMARKS

Benchmarks kunnen nuttig zijn om de eigen productiviteit te meten, vooral als daaruit blijkt dat andere gemeenten productiever zijn gaan draaien. Maar cijfers zijn niet altijd één op één te vergelijken, zegt Blank. ‘Het ophalen van vuilnis is altijd duurder in plattelandsgemeenten, omdat de afstanden daar groter zijn. Aan de andere kant rijden vuilniswagens zich ook vaak vast op de grachten van Amsterdam. Voor dat soort factoren moet je altijd corrigeren.’

Blank doet ook onderzoek naar de optimale schaalgrootte van gemeenten om taken zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Zijn conclusie: de allerkleinste gemeenten zijn duurder uit, maar daarboven is er weinig winst bij opschaling. ‘De optimale schaalgrootte voor de belastingvoorziening is 200 duizend inwoners, maar bij burgerzaken ligt het optimum in de buurt van de 50 duizend.’

Samenwerken is wel weer nuttig, omdat je dan per domein de juiste schaal kunt bereiken. ←

29-3-2021 17:18:44

COLUMN

Martijn van der Steen Co-decaan NSOB en bijzonder hoogleraar EUR steen@nsob.nl, @martijnvdsteen

0y0ªJX0ّ TRANSITIE

I

n alle gemeenteraden zijn de Regionale Energiestrategieën (RES) goedgekeurd. Dat is goed nieuws. Toch is er reden tot zorg. Met collega’s onderzochten we de democratische legitimiteit van het RES-proces. Veel raadsleden gaven aan dat ze daarover vragen hadden. Wat betekent democratische legitimiteit van de RES eigenlijk? Dat blijkt nog niet zo eenvoudig.

We spreken van democratische legitimiteit als de politieke vraag wie wat krijgt en waarom op deugdelijke wijze tot een antwoord is gebracht. Maar, er zijn verschillende vormen waarop dat kan gebeuren: de representatieve, participatieve en de deliberatieve democratie. Zij komen elk tot andere manieren van beantwoording van de politieke vraag. En bij de RES zijn ze alle drie tegelijk aan de orde. Het enige probleem is dat ze lastig samengaan.

Representatieve democratie is de vorm waarbij gekozen volksvertegenwoordigers de politieke vraag beantwoorden. Daar zijn ze voor gekozen en daar hebben ze procedures voor afgesproken. Een besluit is legitiem als de volksvertegenwoordiging het volgens de regels heeft genomen.

Participatieve democratie beantwoordt de politieke vraag volgens andere principes. De bevolking doet dat zelf. Mensen ontwikkelen zelf initiatieven.

Ze nemen besluiten over de publieke ruimte. Zoals over de hoeveelheid windmolens in hun gemeente en de beste plek daarvoor.

Bij deliberatieve democratie ligt de basis bij de georganiseerde verbanden. Die bepalen samen aan ‘tafels’ wie wat krijgt. Het nadeel is dat niet iedereen aan tafel zit. Wat gebeurt er met de zwakke belangen die niet vertegenwoordigd zijn?

In de praktijk van de RES zien we elk van deze vormen terug. Een goede RES heeft lokaal draagvlak. De participatieve democratie krijgt ruim baan. We zien ook dat de deliberatieve vorm veel wordt toegepast. Vertegenwoordigende organisaties maken afspraken over wat er mogelijk is. Beide gevallen leiden tot spanning met de representatieve democratie. Volksvertegenwoordigers ervaren dat ze moeten ‘tekenen bij het kruisje’. Ze worden geconfronteerd met voorstellen waar ze zelf weinig over te zeggen hebben.

En vanuit het perspectief van de representatieve democratie is ook niet eenduidig wanneer er sprake is van een legitiem besluit. In de minimale uitleg is dat een besluit dat volgens de spelregels tot stand komt. De bredere interpretatie is dat er vooral politiek debat moet zijn geweest. Zelfs als de raad niet akkoord is, kan dat een teken zijn van democratische legitimiteit. De raad maakt dan een grote kwestie politiek en dat kan legitimiteit juist verhogen.

De energietransitie zal de komende jaren een enorme impact hebben op elke gemeente en gemeenschap in Nederland. Het is cruciaal dat daarover democratisch gelegitimeerde besluiten plaatsvinden. Hoe dat moet gebeuren is een transitie op zichzelf. ←

31 MAGAZINE

2021

HET NADEEL IS DAT NIET IEDEREEN AAN TAFEL ZIT

LTR_P031_LTR-TSVNG-06-2021 31

29-3-2021 17:37:59

BETOOG

CHRIS RAVENSBERGEN

Hoe de publieke waarde wel uit de verf komt

32

Falende overheidsinstellingen veroorzaken rampen in het leven van burgers. Denk aan de de kinderopvangtoeslag. Ook in gemeenten kan het ernstig misgaan.

Van kostenoverschrijdingen op grote projecten tot failliete jeugdhulporganisaties, het raakt inwoners.

MAGAZINE

2021

W

anneer de beleidsdoelen van het gemeentebestuur niet of onvoldoende worden verwezenlijkt, komt de publieke waarde in de knel. Burgers krijgen onvoldoende waar voor hun belastinggeld. Gestructureerd en integraal werken met risicomanagement kan maatschappelijke debacles voorkomen. De bestaansreden van VNG Risicobeheer is te faciliteren dat gemeenten op dit terrein leren van elkaars successen en mislukkingen.

Wat gaat er mis en hoe komt dat? De Rekenkamer Rotterdam haalde in 2019 de rode draden uit tien jaar onderzoek. De schoen wringt door onrealistisch (of

‘Als je meteen wordt afgerekend op een fout, gaat iedereen op safe spelen’

LTR_P032_LTR-TSVNG-06-2021 32

onvolledig) beleid, problemen in de uitvoering, of door slechte samenwerking (intern of extern). Daardoorheen spelen twee hoofdlijnen: het absoluut maken van regels en procedures en bestuurlijke overmoed.

Samen met de Rekenkamer Rotterdam onderzochten wij of andere rekenkamers dit beeld herkennen. Dit blijkt op grote schaal het geval te zijn.

DOORGESLAGEN SYSTEEMDENKEN

Wie moet zich dit aanrekenen? En hoe komt de gemeentelijke organisatie op het juiste spoor? Op het congres van het Risico Platform Overheden (RPO) sprak schrijver Wouter Hart vorig jaar over ‘werken volgens de bedoeling’, zijn antwoord op het doorgeslagen systeemdenken. Het is daarbij essentieel dat de hele organisatie weet wat ‘de bedoeling’ is, en die ondersteunt. De organisatiecultuur moet veilig zijn, zodat medewerkers kunnen afwegen wat wijs is, en erover kunnen praten. Dit stelt eisen aan het leiderschap, zegt bestuurskundige Eduard Schmidt, die onderzoek deed naar werken volgens de bedoeling.

Een veilige organisatiecultuur, leiderschap en ruimte voor tegenspraak zijn voorspellers voor een gezond risicobewustzijn in gemeentelijke organisaties en besturen. Risicomanagers en concerncontrollers

29-3-2021 17:38:31

Schrijf ook een betoog voor VNG Magazine: redactie@vngmagazine.nl

33 Beeld: Arie Raaphorst MAGAZINE

2021

kunnen daarin een grote rol spelen. In samenwerking met het RPO verzamelt en deelt VNG Risicobeheer kennis en aanpakken die in de praktijk goed werken.

Meestal een combinatie van ‘strak’ werken volgens duidelijke processen en soft controls die managers en medewerkers de ruimte geven, het uit te spreken wanneer maatschappelijk resultaat niet gehaald dreigt te worden, als de kosten te hoog oplopen of als er een fout is gemaakt. ‘De cultuur moet zijn dat een ambtenaar daarvan mag leren en niet onmiddellijk wordt afgerekend, anders gaat iedereen alleen nog maar op safe spelen,’ zegt onderzoeker Kees de Waaijer van de Rekenkamer Rotterdam.

RESULTAAT

De gemeente Weert introduceerde een methode van sturen en verantwoorden waarbij elke medewerker weet aan welk resultaat voor de burgers hij werkt en wat daarvoor nodig is. In Arnhem spreekt de risicomanager regelmatig elke manager over risico’s. Het college van B en W krijgt er workshops over. Dit is van belang, het komt ook voor dat risicomanagers geen voet tussen de deur krijgen bij het bestuur. In Almelo ligt de nadruk op samenwerken. Collega’s spreken regelmatig over doelen, koers, risico’s en kansen.

LTR_P033_LTR-TSVNG-06-2021 33

Het komt ook voor dat risicomanagers geen voet tussen de deur krijgen Risico’s zijn en blijven er, maar het scheelt veel als organisatie en bestuur welbewust ervoor kiezen een risico te aanvaarden. Of om – goed geïnformeerd – een besluit ten halve te keren. Integraal risicomanagement verdient een centrale plek in gemeentelijke organisaties en in het bewustzijn van het gemeentebestuur. ← Chris Ravensbergen is directeur van VNG Risicobeheer.

Een meer uitgebreide versie van dit betoog staat op vng.nl/magazine.

Bent u risicomanager, concerncontroller of hoofd van de afdeling Financiën bij een gemeente? Deel kennis en ervaring met anderen en meld u aan voor het Risico Platform Overheden. Meer informatie staat op vngrisicobeheer.nl.

29-3-2021 17:38:35

PERSONALIA OVERLEDEN Ties Stam, fractievoorzitter van de PvdA in de gemeenteraad van Apeldoorn, is op 16 maart na een kort ziekbed overleden. Hij is 68 jaar geworden.

Het Duivense VVD-raadslid Hetty Vermeer-Ernste is op 18 maart na een korte ziekte overleden. Ze is 75 jaar geworden.

OVERSTAP

34 MAGAZINE

2021

Michiel Schrier Michiel Schrier wordt de eerste kroonbenoemde SP-burgemeester van Nederland. De voormalig gedeputeerde van Fryslân, nu statenlid in die provincie én raadslid in Smallingerland, gaat aan de slag op Vlieland.

Vanwaar deze overstap? ‘In de vorige periode was ik gedeputeerde. Ik voelde me prettiger in die rol dan als statenlid of als raadslid.

In die laatste functie ben je meer een belangenvertegenwoordiger, als dagelijks bestuurder meer een belangenafweger. Er zit meer nuance in die laatste rol, dat past beter bij me. Bij de afgelopen verkiezingen voor provinciale staten was ik lijsttrekker. We hoopten op een nieuwe periode in de coalitie, dat is niet gebeurd.

Toen heb ik toch zitting genomen in de staten. Ik vind dat dat zo hoort, als lijsttrekker.’

U bent de eerste kroonbenoemde SP’er.

‘Eentje moet de eerste zijn. Heel lang was er in de partij geen drang om burgemeesters te leveren, omdat de SP vindt dat je daarvoor direct gekozen moet worden.

Maar we zitten ook in de Eerste Kamer en dat zijn getrapte verkiezingen, net zoals dat met burgemeesters eigenlijk zo is. En ik kies zelf voor deze functie, ongeacht wat de partij ervan vindt. Hier kan ik betekenisvol zijn en bijdragen aan de samenleving. Vlieland is een redelijk liberale gemeente, ik ben blij dat ze kleurenblind zijn geweest en mij op karaktereigenschappen hebben gekozen.’

Wat laat u achter? ‘Ik laat voorlopig het thuisfront achter in Drachtstercompagnie. Het wordt voorlopig een weekendrelatie, maar mijn vrouw en drie kinderen staan hier volledig achter. Mijn vrouw heeft een baan en de jongste twee kinderen zitten op de middelbare school. De middelste doet volgend jaar eindexamen, dat moet gewoon doorgaan. Maar het zijn allemaal natuurmensen, dus ze kijken al uit naar de weekenden en vakanties op Vlieland.’ (RvdD) ←

LTR_P034_LTR-TSVNG-06-2021 34

In Beverwijk is raadslid Alex van Luijn op 23 maart plotseling overleden. Van Luijn was lid van Samen Lokaal en zat sinds 2018 in de gemeenteraad. Hij werd 64 jaar.

Raadslid Albert van Bart van Leefbaar Capelle is op 25 maart overleden aan corona. Van Bart zat sinds 2010 in de gemeenteraad van Capelle aan den IJssel.

Hij werd 72 jaar.

Martin Stoelinga, raadslid voor Hart van Delft in de gemeenteraad van Delft, is op 25 maart op 77-jarige leeftijd overleden.

GEMEENTEN De gemeenteraad van Weert heeft Raymond Vlecken voorgedragen als nieuwe burgemeester.

Vlecken (CDA) is nu nog burgemeester in de gemeente Landgraaf, waar hij in 2010 begon. Daarvoor werkte hij als advocaat. Hij wordt dit voorjaar in Weert de opvolger van Jos Heijmans (D66), die in mei 2020 opstapte.

Sindsdien neemt Ina Leppink (VVD) waar.

29-3-2021 17:39:10

redactie@vngmagazine.nl

Jan de Vries (CDA) begint op 13 april als burgemeester in Sliedrecht. Hij was eerder onder meer raadslid in Graafstroom, lid van provinciale staten van Zuid-Holland, Tweede Kamerlid en directeur bij MEE NL. Sinds 2017 is hij voorzitter van overheids- en onderwijsvakbond CNV Connectief. De Vries volgt in Sliedrecht partijgenoot Bram van Hemmen op, die in februari burgemeester van Hoeksche Waard werd.

Sindsdien is Dirk van der Borg (CDA) waarnemer.

Nadine Stemerdink (PvdA) is voorgedragen als burgemeester van Voorschoten.

Ze is nu wethouder in Leidschendam-Voorburg waar ze ook raadslid was.

In Voorschoten wordt ze de opvolger van Pauline Bouvy-Koene (VVD), die het ambt in september 2020 neerlegde vanwege ziekte.

Charlie Aptroot (VVD) is sinds 6 mei waarnemer.

Stemerdink wordt naar verwachting op 17 mei beëdigd.

Wil Rutten is sinds 22 maart interim-gemeentesecretaris

Erik Jansonius

van Maastricht. Hij vervangt daar Ruud Kleijnen, die na twee jaar Maastricht verruilt voor De Ronde Venen.

Rutten kent Maastricht goed, hij was er van 1986 tot 2003 eerst adjunct- en later gemeentesecretaris.

Daarna was hij algemeen directeur/provinciesecretaris bij de provincie Noord-Brabant, algemeen directeur bij de provincie Drenthe, gemeentesecretaris a.i. van Amsterdam en waarnemend burgemeester van Beesel.

Op 31 maart heeft interimgemeentesecretaris Theo Hoex afscheid genomen van de gemeente Grave. Hij werd op 1 juni vorig jaar de tijdelijk opvolger van Jeroen Heerkens, die 1 mei dat jaar naar Oost Gelre vertrok. Het was de bedoeling dat Hoex per 1 januari al zou vertrekken, maar vanwege het afscheid van burgemeester Lex Roolvink per 1 april is de termijn verlengd.

Astrid van de Klift gaat op 1 april aan de slag als directeur en plaatsvervangend gemeentesecretaris in Nijmegen. Ze is nu nog

start per 1 juni in de gemeente Renswoude als nieuwe gemeentesecretaris. Hij is tot die tijd nog werkzaam voor de gemeente West Betuwe als verandermanager/kwartiermaker vergunningverlening en bedrijfsvoering. Jansonius wordt in Renswoude de opvolger van Jan van Dijk. Sinds 1 januari dit jaar is Ineke Lissenberg interim-gemeentesecretaris.

LTR_P035_LTR-TSVNG-06-2021 35

Rosanne Franken

wordt op 1 mei de nieuwe gemeentesecretaris van Waalre. Ze is nu nog manager bestuur en communicatie bij Waterschap Brabantse Delta. Eerder werkte ze als bestuursadviseur bij de gemeente Tilburg. Franken volgt in Waalre Marjo de Brouwer op, die de functie van gemeentesecretaris vorig jaar tijdelijk vervulde na het vertrek van Freek Compagne.

gemeentesecretaris in Veenendaal. Die functie heeft ze negen jaar bekleed, al werkte ze al sinds 2003 in diverse functies in Veenendaal. Van de Klift is in Nijmegen de opvolger van Marjolijn van de Zandschulp, die in op 1 januari begon als hoofdingenieurdirecteur Rijkswaterstaat Oost-Nederland.

nu directeur/plaatsvervangend gemeentesecretaris in Nieuwegein. Daarvoor werkte hij bij de gemeente Zaanstad en de provincie Zuid-Holland.

35

Gemeentesecretaris Simone van der Marck vertrekt eind april uit Woudenberg. Op 1 mei begint ze als directeur sociaal domein bij Meerinzicht, een samenwerkingsverband van de gemeenten Ermelo, Harderwijk en Zeewolde.

Van der Marck werkte de afgelopen 21 jaar in Woudenberg, daar was ze sinds 2009 gemeentesecretaris.

Marjolein van den Berg start op 1 mei als gemeentesecretaris van Eemnes. Van den Berg is nu nog directiesecretaris/strategisch adviseur bij de BEL Combinatie, de ambtelijke organisatie van Blaricum, Eemnes en Laren. Daarvoor was ze bestuursadviseur bij de gemeente Baarn. Anky Griekspoor is nu nog waarnemend secretaris in Eemnes. Ze begon daar in april, nadat gemeentesecretaris Else Ruizeveld de Winter waarnemend directeur van de BEL Combinatie werd.

Erik Prins gaat op 1 mei aan de slag als gemeentesecretaris van Lisse. Daar volgt hij Boudewijn Marinussen op, die sinds 1 oktober 2019 interim-gemeentesecretaris is. Prins wordt ook lid van het directieteam van HLTsamen, de ambtelijke organisatie van Hillegom, Lisse en Teylingen. Hij is

Ruud Kleijnen wordt per 1 mei de nieuwe gemeentesecretaris van De Ronde Venen. Hij was hiervoor gemeentesecretaris van achtereenvolgens Montfoort, Veghel, Roosendaal en, sinds 1 februari 2019, Maastricht. In De Ronde Venen wordt Kleijnen de opvolger van Lilian Schreurs.

MAGAZINE

2021

29-3-2021 17:39:22

Ingezonden mededeling

Digitale congressen en online opleidingen Kennis blijven delen, op de hoogte blijven van de laatste vaktrends en samen scenario’s verkennen en blijven verbinden.

Dat is in deze tijd belangrijker dan ooit.

Daarom focussen we juist nu met onze virtuele congressen en online opleidingen op wat u nodig heeft. Met inhoudelijke trainingen die aansluiten op de doelstellingen van de VNG, opleidingen die inspelen op vaardigheden voor uw persoonlijke ontwikkeling en sprankelende digitale evenementen.

36 MAGAZINE

2021

Ons aanbod Online masterclass: Effectief regisseren 13 april Zes online Masterclasses: ‘Zo werkt de zorg binnen gemeenten’ start 14 april Leiderschapsprogramma: Leidinggeven op afstand 19 en 27 april Beweging kwetsbaarheid 22 april, 27 mei en 24 juni Online module: Ontslagrecht 20 april Online 2-daagse training: Van gelijk hebben naar gelijk krijgen, door effectief communiceren 6 en 20 mei Online module: Actualiteiten arbeidsrecht voor ambtenaren 27 mei Ons hele aanbod vindt u op vngconnect.nl

LTR_P036_LTR-TSVNG-06-2021 36

Grif˛er Henriëtte van Olst van de gemeenteraad van Borger-Odoorn stopt per 1 april. Ze wil bij de gemeentelijke organisatie blijven werken, maar wat ze gaat doen is nu nog niet duidelijk. Van Olst is sinds november vorig jaar met ziekteverlof. Het grif˛erschap wordt waargenomen door Cees Vos. Dat blijft hij doen tot er een nieuwe raadsgrif˛er is gevonden.

Bert Schouten is op 29 maart gestart als waarnemend grif˛er in Wijk bij Duurstede. Het gaat om een tijdelijke benoeming die volgt op het vertrek van Marcella van Esterik, die in september als raadsgrif˛er in Soest begint. Het is voor Schouten de derde keer dat hij op interim-basis bij de raad van Wijk bij Duurstede aan de slag gaat. Hij was eerder ook interim-grif˛er in onder meer Amstelveen, Wassenaar en Papendrecht.

Gert-Jan Broer wordt de nieuwe grif˛er van de gemeenteraad van Almere.

Hij begint daar in mei. Broer is in Almere nu al raadsadviseur/plaatsvervangend raadsgrif˛er. Daarvoor was hij onder meer (plaatsvervangend) grif˛er in Kaag en Braassem, HardinxveldGiessendam en Oegstgeest.

In Almere wordt hij de opvolger van Jan Dirk Pruim, die met pensioen gaat.

De gemeenteraad van Soest heeft Marcella van Esterik voorgedragen als nieuwe raadsgrif˛er. Ze begint daar op 1 september.

Van Esterik is nu nog grif˛er in Wijk bij Duurstede, waar

ze in oktober 2008 begon.

Daarvoor was ze zes jaar plaatsvervangend raadsgrif˛er in De Bilt. Ze is in Soest de opvolger van Rien van Vliet, die raadsgrif˛er is sinds het ontstaan van de functie in 2002.

ǪJ0w00²À0ª²ّ VACATURES Het burgemeestersambt van Kaag en Braassem (circa 27.300 inwoners) is vacant per 3 november 2021. Het salaris bedraagt ‫ ٿ‬8.620,48 bruto per maand. De pro˛elschets kan worden opgevraagd via tel. 070-4416446 en is te vinden op zuid-holland.nl/ sollicitatieburgemeester.

Sollicitaties vȍȍr 15 april sturen naar de CdK in de provincie Zuid-Holland.

Er kan gesolliciteerd worden naar het burgemeestersambt van Coevorden (circa 35.300 inwoners), vacant per 1 oktober 2021.

Het salaris bedraagt ‫ ٿ‬8.620,48 bruto per maand. De pro˛elschets is te vinden op provincie. drenthe.nl/burgemeestersvacatures. Sollicitaties vȍȍr 16 april sturen naar de CdK in de provincie Drenthe.

Belangstellenden kunnen solliciteren naar het burgemeestersambt van Kampen (circa 54.400 inwoners), vacant per 1 oktober 2021.

Het salaris bedraagt ‫ ٿ‬9.345,69 bruto per maand.

De pro˛elschets is te vinden op overijssel.nl/burgemeesterkampen. Sollicitaties vȍȍr 20 april sturen naar de CdK in de provincie Overijssel.

29-3-2021 17:39:27

TEKST: RUTGER VAN DEN DIKKENBERG | BEELD: MARTINE SPRANGERS

RAAD & WERK

Carry van Rooij RAAD ELAN IN CRANENDONCK WERK SLAGER IN BUDEL ‘We zijn een paar maanden geleden verhuisd. Onze zaak, een maaltijdwinkel met een slagerij, is drie keer zo groot geworden. We hebben nu een open keuken. Zo kunnen klanten zien hoe ik vlees sta uit te benen. We merken wel degelijk de gevolgen van corona. Het is in de winkel drukker geworden, maar de cateringtak heeft het moeilijk. Daar kunnen we gelukkig creatief mee omgaan.

LTR_P037_LTR-TSVNG-06-2021 37

Sinds 2010 ben ik politiek actief voor ELAN, een lokale partij. Omdat ik in de zaak altijd tussen de mensen ben, krijg ik heel veel informatie. Maar ik probeer de winkel en politiek wel te scheiden. De winkel moet geen klachtenmeldpunt van de gemeente worden. Ik was in het begin wel bang dat het een tweede balie van het gemeentehuis zou worden, maar dat gebeurt gelukkig niet.’

29-3-2021 17:19:06

TEKST: ANNEMIEKE DIEKMAN

ROL GEMEENTERAAD

Digitalisering is geen incident 38 MAGAZINE

2021

BESLUITEN OVER DIGITALE DIENSTVERLENING ZIJN IN DE GEMEENTERAAD NOG NET GEEN HAMERSTUK. GEBREK AAN TIJD EN KENNIS EN ANDERE PRIORITEITEN ZORGEN VOOR ONVOLDOENDE VERDIEPING IN DE MATERIE. TERWIJL DE MAATSCHAPPELIJKE EN SOCIALE IMPACT GROOT KAN ZIJN.

D

igitalisering is zelden een onderwerp op de agenda van de gemeenteraad. Dat concludeerde het Rathenau Instituut in september vorig jaar al in zijn rapport Raad weten met digitalisering. Voor dat onderzoek was gesproken met zo’n dertig raadsleden, wethouders, griffiers en deskundigen uit diverse gemeenten.

Concrete landelijke richtlijnen op het gebied van digitale dienstverlening ontbreken, concludeert nu ook Emilie Stumphius van bureau Necker van Naem. Samen met collega’s onderzocht zij, in opdracht van de rekenkamer van Dordrecht, de rol van de gemeenteraad bij besluiten rond digitale dienstverlening. Dat leidde afgelopen januari tot het rapport Digi-taal dienstbaar. Ook hierin wordt geconcludeerd dat de gemeenteraad maar een beperkte rol inneemt in het proces van digitale dienstverlening.

Desondanks is het een onderwerp dat meer en meer op de agenda staat. Er zijn landelijke programma’s en meerdere partijen zijn bezig met digitale agenda’s, waaronder de VNG. Haar Digitale Agenda 2020 richt zich op het benutten van de mogelijkheden die de informatiesamenleving biedt. ‘Gemeenten gebruiken deze agenda’s wel als richtlijn, maar de landelijke visiedocumenten bevatten brede ambities en weinig harde kaders’, aldus Stumphius.

LTR_P038_LTR-TSVNG-06-2021 38

CONTROLERENDE ROL

In Dordrecht is de uitvoering van de dienstverlening ondergebracht bij Dienstverlening Drechtsteden (DD). Dat betekent dat de regie en het opdrachtgeverschap bij de raad liggen. De raad geeft in de praktijk echter beperkt invulling aan deze regierol, zegt Stumphius.

In plaats daarvan ligt de strategische rol grotendeels bij DD. Stumphius: ‘De raad heeft zelf geen overkoepelende visie opgesteld. Dat is opvallend gezien zijn financiële verantwoordelijkheid. Ook wordt slechts beperkt gebruikgemaakt van de mogelijkheid om een controlerende rol te spelen. Er is vanuit de raad hoofdzakelijk aandacht voor de toegankelijkheid van de dienstverlening.’

29-3-2021 17:19:53

‘Mensen die digitaal niet vaardig zijn, moet je in het hele proces van digitalisering niet vergeten en de mogelijkheid van persoonlijk contact blijven bieden.’

zijn raadsleden zich vaak nog te weinig bewust van de brede sociale en maatschappelijke impact van digitalisering. Daarnaast denken ze dat ze over onvoldoende kennis beschikken en zien ze digitalisering vooral als een uitvoeringskwestie die niet onder hun verantwoordelijkheid valt.

Belhaj onderschrijft dit. ‘Er liggen momenteel zware uitdagingen op het bordje van de gemeenteraad, denk aan de Omgevingswet en de jeugdzorg. Daardoor blijft weinig tijd over om je als raadslid in lastige materie als digitalisering van de dienstverlening te verdiepen.

Maar dit is net zo goed een belangrijk dossier. Digitalisering is geen incident en werkt structureel door de maatschappij heen.’

Onderzoekster Stumphius ziet ook dat de werkdruk en de complexiteit van andere dossiers oorzaken zijn voor de beperkte betrokkenheid van de raad bij digitalisering. Raadsleden beschouwen volgens haar rapport, net als in dat van Rathenau, digitale dienstverlening vooral als bedrijfsvoeringsthema. Terwijl digitalisering voor burgers ongewenste neveneffecten kan hebben. ‘Ook ontbreekt vaak de kennis en de wil om zich echt in de materie te verdiepen en meer betrokken te raken. Het is gewoon niet zo spannend.’

39 MAGAZINE

2021

MAATSCHAPPELIJKE IMPACT

Dordrecht staat niet op zichzelf. Het gebrek aan inzet bij raadsleden om zich te verdiepen in de maatschappelijke en sociale gevolgen van de gemeentelijke digitale dienstverlening, deed ook Bahreddine Belhaj in de pen klimmen. Belhaj is voorzitter van de Nederlandse raadsledenvereniging NVvR en PvdA-raadslid in Lelystad. Hij riep november vorig jaar alle raadsleden op met digitalisering aan de slag te gaan.

TOESLAGENAFFAIRE

Op die oproep heeft hij nog weinig reacties gekregen.

Wel merkt hij dat er langzamerhand meer bewustwording ontstaat. ‘De toeslagenaffaire heeft ook in de gemeentepolitiek veel ogen geopend. Als het bij de Belastingdienst zo fout heeft kunnen gaan, wat betekent dit dan voor onze systemen? Hoe werken die algoritmes in onze gemeente? Of wat is eigenlijk een algoritme? Dit soort vragen wordt nu wel vaker gesteld.’

Volgens het Rathenau-rapport zijn er drie belangrijke redenen waarom digitalisering zelden een onderwerp is op de agenda van de gemeenteraad. Ten eerste

LTR_P039_LTR-TSVNG-06-2021 39

De onverwachte en ongewenste neveneffecten zouden voor de raad een drijfveer moeten zijn zich meer te bemoeien met digitalisering. Belhaj: ‘Een besluit over cameratoezicht in een uitgangsgebied is eerder politiek gedreven dan dat er bewust wordt nagedacht wat dit voor de privacy van burgers betekent. Veiligheid gaat hier dan boven privacy.’

Of neem het voorbeeld van het Rathenau Instituut over de komst van de slimme lantaarnpaal: die kunnen niet alleen hun straten verlichten – al dan niet afgestemd op de actuele verkeersdrukte – maar ook toezicht houden op de veiligheid in buurten en burgers de mogelijkheid bieden om accu’s op te laden van elektrische auto’s en fietsen. Bewoners in buurten waar zulke lantaarnpalen worden geplaatst, reageren echter niet altijd even enthousiast. Door de vele functionaliteiten heeft de slimme lantaarn-

‘Elke gemeente heeft inwoners die digitaal niet vaardig zijn’ 29-3-2021 17:19:56

geef je duurzame plannen de ruimte “Bij bbn adviseurs helpen we gemeenten met het verduurzamen van de gehele vastgoedportefeuille en met duurzame projecten. Energieneutraal, circulair en lee aarheid zijn daarbij belangrij e thema s. o organiseren we ateliermiddagen om ennis uit te wisselen en cases uit de pra j te bespre en. amen ze en we stappen

/ǀĂŶĂ ZĂĚĂŬŽǀŝđ Verduurzamingsexpert DĞůĚ ũĞ ŐƌĂƟƐ ĂĂŶ ǀŽŽƌ ŽŶƐ ƚĞůŝĞƌ sĞƌĚƵƵƌnjĂŵŝŶŐ͊ Ğů ŵŝũ ŐĞƌƵƐƚ͗ Ϭϲ Ͳ ϱϯ ϯϭ Ϯϴ ϭϴ ŽĨ ŬŝũŬ ŽƉ͗ ŚƩƉƐ͗ͬ​ͬďďŶ͘ŶůͬĂƚĞůŝĞƌͲǀĞƌĚƵƵƌnjĂŵŝŶŐͲŽŶůŝŶĞ

O-Lab: Samen de Omgevingswet eenvoudig werkbaar maken Denk, doe en ontwikkel mee

Neem een voorsprong bij de invoering van de Omgevingswet Met de Omgevingswet wordt het wettelijk kader voor de leefomgeving vereenvoudigd.

Maar de invoering vergt voor u veel aanpassingen. Hoe mooi zou het zijn als we samen kunnen werken aan oplossingen voor een effectieve invoering?

In het O-Lab werken we samen aan instrumenten en standaarden die het werken met de Omgevingswet gemakkelijker maken. Wij bieden kennis die uw organisatie een voorsprong geeft bij de invoering van de wet.

Ontdek de voordelen van het O-Lab op www.sdu.nl/o-lab

LTR_P040_LTR-TSVNG-06-2021 40

29-3-2021 17:19:58

‘De toeslagenaffaire heeft ook in de gemeentepolitiek veel ogen geopend’ paal namelijk ook impact op het straatbeeld en hun leefomgeving. Het is belangrijk dat een gemeente hier vooraf goed over nadenkt en pas dan besluit welke functionaliteiten wel en niet wenselijk zijn.

Over welke waarden leidend zouden moeten zijn bij digitalisering, hebben gemeenten wel al nagedacht.

De VNG heeft in 2019 de ‘principes voor de digitale samenleving’ vastgesteld, die als gemeenschappelijk kader gelden voor digitalisering in de publieke ruimte. Dat gaat onder meer over inclusiviteit: de digitale infrastructuur in een gemeente moet voor iedereen beschikbaar, toegankelijk, transparant en veilig zijn.

Dat laatste is heel belangrijk, zegt Stumphius. ‘Grote groepen burgers zullen de digitale dienstverlening in hun gemeente omarmen, maar elke gemeente heeft inwoners die digitaal niet vaardig zijn, of vanwege taal of andere problemen zich digitaal niet kunnen redden. Die mensen moet je in het hele proces van digitalisering niet vergeten en de mogelijkheid van persoonlijk contact blijven bieden. Daar ligt ook een rol voor de gemeenteraad.’

BREED ADVIES AAN DE RAAD

Zowel beide onderzoeksrapporten als Belhaj komen met aanbevelingen voor de gemeenteraden.

Belhaj, die het vanuit de eigen praktijk bekijkt, pleit voor een aanpak waarbij overkoepelend wordt gekeken naar alle beleidsterreinen. Wat gebeurt daar op het gebied van digitalisering? Wat betekent dit voor de inwoner? En hoe zit het met de privacy? Daaruit zou een kader met normen en waarden moeten worden gedestilleerd dat leidend wordt binnen de gemeente en waar elk digitaliseringsbesluit aan wordt getoetst. Belhaj: ‘Zie het als een doorlopend proces. Je moet er als raad aan blijven werken.’

zegt Stumphius. ‘Welke keuzes worden gemaakt en wat zijn daar de gevolgen van, wat zijn de kosten, wat levert het op, hoe reageert de burger? Stel een standaard vast op basis van eigen ambities en wensen van burgers. Daarnaast moeten raad en wethouder eerder in het proces met elkaar in gesprek en zou een startnotitie samen met de raad opgesteld moeten worden. De raad moet zich daarin actiever opstellen, de regierol meer naar zich toe trekken. Ook is het belangrijk om gebruikers, de inwoners bij de ontwikkeling van nieuwe dienstverlening te betrekken.’

41 MAGAZINE

2021

NIEUW DENKRAAM

Het Rathenau Instituut komt in zijn rapport met een nieuw denkraam voor gemeenteraden. In vijf stappen kan dit hen helpen bewustere keuzes te maken bij digitalisering op alle beleidsterreinen: het vaststellen van de doelen, het in kaart brengen van de mogelijkheden, de manier zoeken om daar sturing aan te geven, de gewenste en ongewenste effecten in het vizier krijgen en als laatste de sturingsmogelijkheden zo inzetten dat de gewenste maatschappelijke effecten maximaal zijn en de ongewenste geminimaliseerd.

Nu is het afwachten of gemeenteraden de handschoen oppakken. Belhaj hoopt dat digitalisering uitgebreider dan voorheen terugkomt als onderwerp in de verkiezingsprogramma’s voor de gemeenteraadsverkiezingen volgend jaar. ‘In Dordrecht is het rapport Digi-taal dienstbaar positief ontvangen door het college’, zegt Stumphius. ‘Maar bij de presentatie van het onderzoek was maar een handjevol raadsleden aanwezig, dat is wel tekenend.’ ←

Digi-taal dienstbaar

Om het gebrek aan kennis op te lossen, zou de raad minimaal een keer per jaar met de verantwoordelijk wethouder om de tafel moeten over de inhoud,

LTR_P041_LTR-TSVNG-06-2021 41

Het rapport Digi-taal dienstbaar, onderzoek digitale dienstverlening van de rekenkamercommissie Dordrecht is te vinden op bit.ly/digi-taaldienstbaar.

29-3-2021 17:20:01

VACATURES Hét overzicht van vacatures binnen gemeenten voor hoger opgeleiden.

ÇÀ w ÀX²0ªXyJ‫غ‬ ICT Technisch applicatie-

beheerder Den Helder Strategisch I-adviseur Westland

BESTUURLIJK Raadsadviseur

42 MAGAZINE

2021

communicatie en participatie Gooise Meren Organisatieadviseur Hoeksche Waard Senior juridisch adviseurs bestuursrecht Servicepunt71 (Leiden)

IXy y!X00m‫غ‬ ECONOMISCH Beleidsmedewerker

economie Heemstede Financieel adviseur Hilversum Adviseur kostenramingen Leiden wƵƮƵɩƵȲDzƵȲ ˛ ȁƊȁƧǞǁȁ Wijk bij Duurstede

Voor een overzicht van alle vacatures en meer informatie zie www.gemeentebanen.nl.

y(0ªàXh²‫غ‬ à0À0y²!R §‫غ‬ CULTUUR

HR-medewerker externe

Milieu-inspecteur

inhuur Westland

Regievoerder gebieds-

ȲƧǘǞƵ˛ ȁȺȯƵƧɈƵɐȲ

RUIMTELIJKE ORDENING

Gorinchem Afdelingsmanager

jeugd, onderwijs en sport Haarlem Beleidsmedewerker onderwijshuisvesting Katwijk Consulent onderwijs JA-projecten Leiden Beleidsadviseur jeugd en onderwijs Woerden

OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID Juridisch adviseur

ondermijning Hilversum Jurist handhaving Katwijk Beleidsmedewerker publieke veiligheid Wijdemeren

§0ª² y00m‫غ‬ ORGANISATIE Adviseur HRM-beleid en

arbeidsvoorwaarden Lansingerland HR-consulent Soest

Energiecoördinator

Utrecht beheer Westland

² !X m0 ð j0y‫غ‬ WERKGELEGENHEID

Alphen aan den Rijn Energieregisseur

Gespreksvoerder

Barneveld Civieltechnische werkvoorbereider Bunschoten Strategisch adviseur wonen en bereikbaarheid Den Helder Productbeheerder openbare verlichting Gouda Beleidsmedewerker team beheer Lansingerland Adviseur ruimtelijke ordening Leiden Teamleider vakspecialisten/programmamanager duurzaamheid Nijkerk Beleidsmedewerker ruimtelijke ordening Opmeer Senior accountmanager havens Schiedam Juridisch medewerker handhaving Wabo Soest

re-integratie Barneveld Teamleider beleid en ontwikkeling Edam-Volendam Sociaal rechercheur Gooise Meren Klantmanager re-integratie Veenendaal Consulent Participatiewet Velsen

WELZIJN Teammanager

samenleving Altena Teammanager samenleving De Ronde Venen Beleidsmedewerker Wmo maatwerkvoorzieningen Edam-Volendam Senior beleidsmedewerker Wmo Edam-Volendam

Colofon ßyJ wƊǐƊɹǞȁƵ ǞȺ ǘƵɈ ȌǏ˛ ƧǞǁǶƵ ȌȲǐƊƊȁ ɨƊȁ ƮƵ ßƵȲƵȁǞǐǞȁǐ ɨƊȁ yƵƮƵȲǶƊȁƮȺƵ JƵǿƵƵȁɈƵȁ Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070-373 83 93, info@vng.nl

Mis niets!

Uitgever Dineke Sonderen, Sdu Uitgevers, tel. 070-378 99 24 Hoofdredactie Esther Bunnik Chef redactie Rutger van den Dikkenberg Redactie Leo Mudde, Marten Muskee, Monique Westenbroek Medewerkers Geerten Boogaard, Sandra Braakmann, Jiri Büller, Annemieke Diekman, André Krouwel, Sanne van der Most, Martijn van der Steen, Marleen Stikker Redactiesecretariaat tel. 070-378 96 39, redactie@vngmagazine.nl Ontwerp Fier.media Vormgeving Monique Westenbroek Druk Senefelder Misset, Doetinchem Advertenties Cross Media Nederland, Tom Lammertink, 010-760 73 24, tom@crossmedianederland.com Abonnementen Gratis voor burgemeesters, wethouders, gemeentesecretarissen, raadsleden, raadsgrif˛ers, parlementariërs en ambtenaren vanaf schaal 10 bij gemeenten. Aanvragen en wijzigingen: www.vng.nl, vngleden@vng.nl of 070-373 83 93.

Betaalde abonnementen Prijs jaarabonnement: 163 euro (excl. btw). Sdu Klantenservice, www.sdu.nl/service, tel. 070-378 98 80.

Schriftelijk opzeggen uiterlijk twee maanden vóór het einde van de abonnementsperiode bij Sdu Klantenservice, Postbus 20025, 2500 EA Den Haag.

Neem nu een jaarabonnement op VNG Magazine via sdu.nl/service of bel naar 070-378 98 80

© 2021, ISSN 1566-1636

LTR_P042_LTR-TSVNG-06-2021 42

29-3-2021 17:20:19

Ingezonden mededeling

Het kan: 50 procent CO2reductie met industriële woningbouw De komende jaren staan we in Nederland voor de grote uitdaging om het woningtekort op te lossen en de klimaatdoelstellingen te halen. Er moeten duizenden woningen worden gebouwd.

Maar is de uitdaging wel zo groot als we denken? Niet als we de stap zetten naar industriële woningbouw. Dan lossen we én het woningtekort op én reduceren we tot 50 procent CO2.

A

ls industrieel bouwbedrijf blijft Jan Snel het herhalen: we moeten in Nederland echt anders gaan bouwen als we de vraagstukken die we hebben, willen oplossen. Er zijn de komende jaren enorm veel nieuwe woningen nodig en dat vraagt om een slimme aanpak, namelijk industrieel bouwen.

Of het nu gaat om gestapelde bouw of een grondgebonden woning, koop of sociale huur. Alles is te realiseren met industriële bouw. Jan Snel werkt nauw samen met vakkundige architecten, die ervoor zorgen dat gebouwen een eigen gezicht krijgen: een bijpassende voorgevel zodat de woning in het straatbeeld past. Architecten ontfermen zich zowel over het design als over andere esthetische aspecten. Een esthetische bijdrage van productdesigners is voor producten ontzettend belangrijk.

Bij Jan Snel zetten we vol in op het hergebruik van materialen en houden we al tijdens het bouwproces rekening met de toekomst. Onze ecologische voetafdruk ligt daardoor fors lager dan in de traditionele bouw. Voldoet een gebouw niet meer aan de laatste woonwensen, dan krijgen de elementen een tweede leven in een andere opstelling of op een nieuwe locatie. Hierdoor wordt maar liefst 80 procent van de componenten in industriële bouw hergebruikt.

om het milieueffect van de gebruikte materialen en grondstoffen, het productieproces en het gebruik van de gebouwen zelf volledig inzichtelijk te maken en te vergelijken. Uit de analyses blijkt dat onze modulaire en gestandaardiseerde bouwmethode en de maatregelen op het gebied van circulariteit er nu al voor zorgen dat Jan Snel in staat is de CO2-uitstoot te halveren ten opzichte van traditionele bouw. Deze inzichten delen we ook met onze partners. Zo stimuleren we hen circulariteit na te streven binnen hun eigen productieketen.

Over Jan Snel Jan Snel is sinds 2020 een dochteronderneming van Daiwa House.

Daiwa House is het grootste industriële bouwbedrijf ter wereld.

Jan Snel en Daiwa House willen samen de komende jaren de grote vraag naar woningen in Europa gaan oplossen door middel van

Kijk voor meer informatie op jansnel.com

industriële bouw. Bij industriële bouw wordt er in de fabriek geproduceerd onder geconditioneerde

Met onze aanpak stimuleren we duurzaamheid én creëren we waarde. Dat is goed voor de wereld om ons heen, maar ook voor onze opdrachtgevers. Jan Snel werkt samen met het platform Ecochain

LTR_P043_LTR-TSVNG-06-2021 43

omstandigheden en ligt de focus op de kwaliteit te verbeteren, het bouwproces te versnellen en circulariteit te stimuleren door een zero waste beleid en CO2-reductie.

29-3-2021 12:50:38

Het meest actuele en praktische Commentaar Aanbestedingsrecht editie 2021

nieuw onder redactie van: /ZMM\RM .QUMZQ][ Gert-Wim van de Meent .ZMLMZQS ^IV 6W]P]a[ )VSM ;\MTTQVO_MZNN *MQV\MUI XIOQVI¹[ | isbn ! !

Sdu Commentaar Aanbestedingsrecht, editie 2021, bevat praktisch en diepgaand commentaar geactualiseerd door maar liefst 60 aanbestedingsexperts.

In deze unieke, nieuwe publicatie (2021) vindt u: PM\ IZ\QSMT[OM_QR[ KWUUMV\IIZ bWLI\ ] ITTM ZMTM^IV\M QVNWZUI\QM [VMT S]V\ ^QVLMV LQZMK\ LM SMZV ^IV PM\ IZ\QSMT XIOQVI¹[ UM\ ITTM IZ\QSMTMV ]Q\OMJZMQL \WMOMTQKP\ ZMTM^IV\M R]ZQ[XZ]LMV\QM MV [IUMVPIVO UM\ IVLMZM IZ\QSMTMV LM nieuwe Gids Proportionaliteit (in kleur) en de nieuwe -]ZWXM[M )IVJM[\MLQVO[ZQKP\TQRVMV bQRV IT[ JQRTIOMV opgenomen )K\]MTM WV\_QSSMTQVOMV ^WWZ LM IIVJM[\MLQVO[ ZMKP\MTQRSM XZIS\QRS _WZLMV LIOMTQRS[ JQROMPW]LMV WX opmaat.sdu.nl.

Bestellen? Ga naar https://www.sdu.nl/commentaar-aanbestedingsrecht-2021 of bel met 070-378 98 80

LTR_P044_LTR-TSVNG-06-2021 44

29-3-2021 12:51:12