VNG Magazine nr. 5-2022

MAGAZINE VAN DE VERENIGING VAN NEDERLANDSE GEMEENTEN

THEMA RAADSLEDEN 05 1 APR 2022

NA DE VERKIEZINGEN

In de raad, en nu?

ROBBERT LIEVENSE ‘RAADSLEDEN ZIJN TE BESCHEIDEN’

HOE TE BEGINNEN? ZEVEN TIPS VOOR NIEUWE RAADSLEDEN

MEEKIJKEN DE GEMEENTERAAD IS OOK TOEZICHTHOUDER

vng.nl

01 COVER THEMA.indd 1

28-3-2022 14:58:03

De Gemeentewet lastig te begrijpen?

Geactualiseerde editie 2022

Met het praktische boek De Gemeentewet in eenvoudig Nederlands wordt de Gemeentewet voor iedereen toegankelijk De Gemeentewet helder uitgelegd

→ Voor raadsleden en andere geïnteresseerden actief in de gemeente → Geen juristentaal maar begrijpelijk Nederlands → Voortaan bent u zeker van de juiste interpretatie van de Gemeentewet isbn 978 90 12 40788 5, Els Boers & Douwe Brongers, 156 pagina’s

Meer weten of bestellen? Kijk op www.sdu.nl of bel 070-378 98 80

02 advertentie.indd 2

28-3-2022 14:36:08

IN DIT NUMMER yÇww0ª ‫§ ׁ ظ ׅ‬ªXm ׂ‫ ظ ׂ​ׂ׀‬h ªJ yJ ‫׆ׇ‬

Coverfoto: Henriëtte Guest | Nummer 6 verschijnt op 15 april 2022

THEMA Robbert Lievense ‘Laat je niet opslokken door de grote dossiers’, zegt de voorzitter van de commissie RaadsǶƵƮƵȁ ‫ ۋ‬JȲǞǏ˛ƵȲȺ‫خ‬

14

22

THEMA Omgangsvormen Het debat in de gemeenteraad is verruwd, zeggen vier op de tien burgemeesters.

THEMA Weerbaarheid Hoe houd je je staande tegen bedreigingen en scheldpartijen?

8

3 MAGAZINE

2022

26 36

THEMA Zeven tips Hoe begin je als raadslid? Ervaren lokale politici geven raad.

THEMA Toezicht Gemeenteraden houden toezicht op de uitvoering van 26 belangrijke wetten.

Maar lang niet iedereen weet dat.

46 Wet open overheid Over een maand treedt de nieuwe openbaarheidswet Woo in werking. Gemeenten groeien naar het nieuwe regime toe.

EN VERDER 6 Lopende Zaken 7 Commentaar Leonard Geluk 13 Drie vragen aan 21 Thorbeckehoogleraar 34 Tools 39 Column André Krouwel 40 Betoog 42 Personalia 45 Raad & Werk

03 Inhoud.indd 3

28-3-2022 16:41:17

ACTUEEL

Plannen voor coronaherstelfonds ingediend Het rijk heeft bij de Tweede Kamer de plannen ingeleverd voor het besteden van het Europees coronaherstelfonds. Gemeenten drongen al langer aan spoed met de voorstellen.

4 MAGAZINE

2022

Met dit fonds, met een omvang van in totaal 750 miljard euro, helpt de Europese Unie lidstaten bij het herstel van hun economie na de coronacrisis. Dit door de verstrekking van leningen en subsidies.

Nederland heeft recht op 4,7 miljard euro uit de coronapot, maar moest de plannen nog indienen. Dat is nu gebeurd.

FOCUS

Het Nederlandse conceptplan bestaat uit 39 maatregelen. De focus van de plannen ligt onder meer op klimaat, digitalisering, volkshuisvesting, kansengelijkheid en de arbeidsmarkt. Ook wordt geïnvesteerd in de zorg en de aanpak van witwassen en belastingontduiking.

EU-landen kunnen aanspraak maken op geld uit het fonds door plannen op te stel-

Raadsleden moeten ongelooflijk hard werken voor best weinig geld. Mijn grootste zorg is dat ze overwerkt raken. Onze democratie staat onder druk.

Burgemeester Annemarie Penn-te Strake van Maastricht is voorzitter van Nederlands meest versnipperde gemeenteraad, NRC 28 maart.

04-05 ZAP_berichten.indd 4

euro waar Nederland aanspraak op kan maken. Dat biedt volgens minister Sigrid Kaag (Financiën) de ruimte accenten te leggen in het definitieve plan. Op basis van de inbreng van de Tweede Kamer, de consultatie van de belanghebbenden, en de dialoog met de Europese Commissie zal er de komende tijd gewerkt worden aan het opstellen van een finaal plan.

Het streven is om deze in juni 2022 aan de Tweede Kamer te presenteren.

SPOED

len en uit te voeren waarmee zij hun economieën sterker en weerbaarder maken.

Minstens 37 procent van de uitgaven wordt besteed aan klimaatgerelateerde investeringen en minstens 20 procent zal bijdragen aan de digitale transitie in Europa. Ook moeten de plannen aansluiten op de landspecifieke aanbevelingen die alle EU-landen eerder ontvingen.

Alle voorstellen in het concept samen tellen bewust op tot een hoger bedrag (7,7 miljard euro) dan de 4,7 miljard

Begin oktober vorig jaar maande Rob Jonkman, wethouder (CU) in Opsterland en namens het Comité van de Regio’s rapporteur over het Europese Coronaherstelfonds, in VNG Magazine het kabinet tot spoed. In afwijking van de andere 25 EU-lidstaten hadden alleen Bulgarije en Nederland nog geen crisisen herstelplan ingediend bij de Europese Commissie. Het demissionaire kabinet gaf er toen de voorkeur aan om dit bij een nieuw kabinet neer te leggen. (MM) ←

‘Burgemeesters, let op integriteit college’ De nieuwe wet die moet zorgen voor een betere integriteit van het gemeentebestuur is er nog niet. Nu in bijna alle gemeenten nieuwe colleges worden gevormd, is het aan de burgemeesters om alvast in de geest van die wet te handelen.

In een brief dringt minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken er bij de burgemeesters op aan, hun taak om de bestuurlijke integriteit te bevorderen ‘zo goed mogelijk uit te voeren’.

De minister roept burgemeesters nogmaals op te stimuleren dat ‘op vrijwillige basis’ een risicoanalyse integriteit van kandidaat-wethouders wordt uitgevoerd. (LM) ←

28-3-2022 16:43:37

Download voor meer nieuws de VNG Nieuwsapp

Minder waardering mantelzorg De nieuwe gemeenteraden moeten zich meer inzetten voor mantelzorgers.

De individuele waardering van gemeenten staat namelijk onder druk en dreigt binnen tien jaar zelfs helemaal te verdwijnen.

Dat zegt de landelijke vereniging van mantelzorgers, MantelzorgNL. Die onderzocht hoe gemeenten in 2021 mantelzorgers waardeerden. Een derde van de gemeenten deed dat met een geldbedrag van gemiddeld 114 euro. In 2015, voor de waardering werd overgeheveld naar gemeenten, was dat nog 200 euro.

De helft van de gemeenten kiest ervoor mantelzorgers jaarlijks een waardebon of cadeaupas te geven. Die had vorig jaar een gemiddelde waarde van slechts 61 euro. De overstap van een geldbedrag naar een bon levert de gemeente gemiddeld een besparing op van 60 euro per mantelzorger, concludeert MantelzorgNL. In een klein aantal gemeenten (7 procent) krijgen mantelzorgers een attentie met een gemiddelde waarde van 20 euro. (LM) ←

5

‘BZK moet financiering bewaken’

MAGAZINE

2022

Het ministerie van Binnenlandse Zaken moet de integriteit van het ˛ȁƊȁƧǞƵȲǞȁǐȺȺɈƵǶȺƵǶ ɨȌȌȲ ǐƵǿƵƵȁɈƵȁ en provincies beter bewaken. Daarvoor pleit het COELO in een rapport ȌɨƵȲ ƮƵ ǘƵȲɨȌȲǿǞȁǐ ɨƊȁ ƮƵ ˛ȁƊȁƧǞƵringsstroom.

Het advies volgt op een wetsvoorstel om het uitkeringsstelsel uit het gemeentefonds te vereenvoudigen. Het gemeentefonds bestaat uit meerdere uitkeringsstromen, maar het is niet altijd duidelijk welke rechten en plichten horen bij welke uitkeringsvorm. Het wetsvoorstel ging in 2020 in consultatie, maar leidde tot veel vragen. Het kabinet vroeg daarop onder meer het COELO om advies.

Volgens de onderzoekers staat de integriteit ervan ‘regelmatig onder druk’. Daarom moet duidelijker worden gemaakt wie binnen het rijk verantwoordelijk is voor de geldstromen. Zo zou BZK het wetsvoorstel dat de decentrale overheden raakt, moeten medeondertekenen.

(RvdD) ←

04-05 ZAP_berichten.indd 5

De VNG gaat samen met het ministerie van OCW onderzoeken of de reistijd in het leerlingenvervoer kan worden verkort. ‘Geen enkele gemeente wil dat (jonge) kinderen lang in de taxi naar school zitten.’

De VNG zegt dit in reactie op een onderzoek van Ouders & Onderwijs naar de ervaringen van ouders met leerlingenvervoer. Dat vervoer schiet tekort.

De klachten van ouders hebben vooral betrekking op de te lange ritten, de grote wisselingen van chauffeurs, onveilige en stressvolle situaties in de bus en de afhandeling van klachten.

Om de situatie te verbeteren, adviseert Ouders & Onderwijs de reistijd te maximeren en de reis beter aan te laten sluiten op de wensen van het kind. (LM)

28-3-2022 16:43:47

LOPENDE ZAKEN

Meer over de commissies en het vergaderschema: vng.nl/vereniging TEKST: VNG

Alle informatie over beleid en uitvoering op één plek Sinds afgelopen week is alle informatie over wat de VNG doet met en voor haar leden te vinden op één website: vng.nl.

Waar tot voor kort de projecten, programma’s, producten en diensten die door VNG Realisatie worden uitgevoerd

À0ªÇJ mXj ßyJّ! wwX²²X0 XyI ªw ÀX0² w0ym0ßXyJ

6 MAGAZINE

2022

De commissie Informatiesamenleving en de commissie Bestuur en Veiligheid hebben op 10 maart met het College van Dienstverleningszaken vergaderd over het thema Digitale Veiligheid.

Een van de hoofdonderwerpen betrof de geleerde lessen ten aanzien van de kwetsbaarheden die zich hebben voorgedaan met onder andere software Log4j.

HOOFDLIJNENBRIEF DIGITALISERING Verder was er aandacht voor de recent gepubliceerde hoofdlijnenbrief Digitalisering van BZK. De brief beschrijft op hoofdlijnen de doelen en ambities voor de digitale transitie.

Veel van de ontwikkelingen en onderwerpen die de gemeenten en de VNG hebben aangejaagd en van belang achten, zijn hierin openomen.

SINGLE DIGITAL GATEWAY Tijdens de separate vergadering van de commissie informatiesamenleving zijn onder andere de onderwerpen Single Digital Gateway en de VNG Datastrategie behandeld. Via de Single Digital Gateway kunnen Europese burgers relevante informatie, procedures en diensten vinden van overheden. Gemeenten zijn bijvoorbeeld verplicht informatie over hun producten en diensten in het Nederlands en Engels beschikbaar te stellen. De VNG werkt aan een datastrategie. De strategie schetst

06 Lopende Zaken.indd 6

te vinden waren op de website vngrealisatie.nl, zijn deze nu overzichtelijk gepubliceerd op vng.nl. Door het samenbrengen van informatie over beleid én uitvoering op één centraal websiteplatform kunnen wij gemeenten nog beter informeren.

op hoofdlijnen hoe gemeenten de maatschappelijke opgaven effectiever kunnen aanpakken, waarbij ook de risico’s van datagebruik goed worden afgewogen.

Spoor’ op te zetten. De commissie heeft besproken wat zij van een basisnet verwacht en wat belangrijk is voor gemeenten. In ieder geval moeten

À0ªÇJ mXj ßyJّ! wwX²ّ ²X0 0! y wX0‫ ة‬jmXw À‫ ة‬ 0y0ªJX0 0y wXmX0Ç

0Çّw XmXÀ0XÀ²§ jj0À In het EU-mobiliteitspakket staat het nieuwe EU-kader voor stedelijke mobiliteit centraal. Tegelijk met het Europees kader voor stedelijke mobiliteit heeft de Europese Commissie twee wetgevende voorstellen gedaan. Het eerste voorstel betreft een verordening die de belangrijkste nationale transportnetwerken via corridors aan elkaar moet koppelen.

Het tweede voorstel is bedoeld om de beschikbaarheid en toegankelijkheid van infrastructuurdata, verkeersdata en reisdata over het gehele wegennetwerk te verbeteren.

Tijdens de vergadering van de commissie Economie, Klimaat, Energie en Milieu (EKEM) werd gesproken over gebiedsgericht werken, transport van gevaarlijke stoffen via het spoor en een aantal Europese voorstellen.

GEBIEDSGERICHT WERKEN EN REGIE OP RUIMTELIJKE OPGAVEN Er lopen momenteel diverse trajecten rondom gebiedsgericht werken en regie op ruimtelijke opgaven. De commissie heeft een aantal aandachtspunten meegegeven. Zo moet de regie uitnodigend zijn, met samenwerking als uitgangspunt. Daarbij vindt de commissie dat de energie vooral op de opgave moet zitten en gekeken moet worden hoe de slagkracht op regionaal niveau versterkt kan worden.

TRANSPORT VAN GEVAARLIJKE STOFFEN VIA HET SPOOR Structurele overschrijdingen van de hoeveelheid transport van gevaarlijke stoffen per spoor zijn voor het ministerie van IenW aanleiding geweest om het ‘Programma Robuust Basisnet

de rollen en verantwoordelijkheden helder zijn en aansluiten bij de mate waarin gemeenten invloed hebben.

EUROPESE HERZIENING VAN DE RICHTLIJN ENERGIEPRESTATIE VAN J0 Çà0y ‫ن‬0§ (‫ه‬ De Europese Commissie heeft de richtlijn over de energieprestatie van gebouwen herzien. De plannen sluiten goed aan bij onze eigen klimaatambities voor de gebouwde omgeving. De commissie gaat akkoord met de conceptstandpunten op de herziening, maar ook wordt gevraagd scherp te zijn op de uitvoering. Ook wordt aangegeven dat het mogelijk moet worden een koppeling te maken met de routekaart verduurzaming maatschappelijk vastgoed.

28-3-2022 16:44:51

COMMENTAAR

Leonard Geluk Algemeen directeur VNG leonard.geluk@vng.nl, @GelukLeonard

OPFRISSER

M

et z’n zessen zaten we in het stadhuis van Rotterdam te onderhandelen over een nieuw college (Leefbaar Rotterdam, CDA en VVD). Het was in 2002 na de opkomst van Leefbaar Rotterdam van Pim Fortuyn.

Opeens verscheen een camera voor het raam, terwijl we op de eerste verdieping zaten. De televisie had een hoogwerker gehuurd om te kijken wat er gebeurde.

Elke stap van die collegevorming was landelijk nieuws, voortaan gingen we vergaderen op geheime plekken. Het was een tijd vol opwinding en tumult.

De overwinning van Leefbaar Rotterdam zette de verhoudingen op z’n kop.

Zachtzinnig ging het er niet aan toe, het vergde beheersing en focus op de inhoud om tot elkaar te komen. Door het vertrek van de PvdA uit het college en de komst van Fortuyn werden onderwerpen die eerder onbespreekbaar waren nu onderwerp van gesprek. We moesten samen een nieuwe ambitie voor Rotterdam opstellen. Hoe formuleren we heldere doelstellingen in het collegeakkoord?

De collegevorming kan ook nu in gemeenten een complexe puzzel opleveren, al dan niet door politieke verschuivingen en versplintering. Tegelijk is een veranderd speelveld ook een kans op een opgefriste agenda.

Eén notie wordt in gemeenten breed gedeeld, ongeacht uiteenlopende politieke overtuigingen: de overheid moet beter worden. Betrouwbaarheid en langetermijnfocus zijn daarbij sleutelwoorden. Een goede overheid zorgt het best voor de mensen die de overheid het meest nodig hebben. Het SCP publiceerde laatst een rapport voor de nieuwe gemeenteraden over de uitdagingen in het sociaal domein (zie ook de vorige editie van VNG Magazine). Ondersteuning door de gemeente is cruciaal voor mensen in kwetsbare posities. De gemeenteraden staan voor fundamentele keuzes over de zorgzame samenleving, de menselijke maat en hoe je integrale hulp organiseert voor gezinnen met een stapeling van problemen. In het licht van de vergrijzing en de gevolgen van corona zal het beroep op het sociaal domein toenemen. De gemeenteraad heeft de verantwoordelijke taak een visie te vormen en het college daaraan te houden. Het helpt daarbij om heldere doelstellingen op te schrijven in het collegeakkoord, klipen-klaar te formuleren wat de ambities zijn en welke resultaten het college moet halen. De zorg voor de meest kwetsbaren vraagt bestuurlijke aandacht.

Maar ook het geld is essentieel. Gemeenten gingen de laatste jaren bijna ten onder aan de hoge kosten van het sociaal domein, in het bijzonder van de jeugdzorg. Onlangs adviseerde de Raad van State het rijk om gemeenten financiële zekerheid te geven met een langlopend budgettair kader. Ons gesprek daarover met het rijk heeft nog niets opgeleverd. Dit voert me naar de slotsom dat het denken over een betere overheid op het Binnenhof ook wel een flinke opfrisser kan gebruiken. ←

7 MAGAZINE

2022

EEN VERANDERD SPEELVELD IS OOK EEN KANS OP EEN OPGEFRISTE AGENDA

07 COMMENTAAR Leonard Geluk.indd 7

28-3-2022 16:45:58

TEKST: LEO MUDDE | BEELD: ERALD VAN DER AA

THEMA ª (²mX( 0y ßyJّ 0²ÀÇǪ(0ª ª

0ªÀ mX0ß0y²0

‘Ik ben het steeds kleiner 8 MAGAZINE

2022

gaan maken’ ROBBERT LIEVENSE IS VOORZITTER VAN (0 ßyJّ! wwX²²X0 ª (²m0(0y 0y GRIFFIERS, EEN OPVALLEND ONDERDEEL VAN HET BESTUURDERSBOLWERK VNG. HOE KIJKT HIJ AAN TEGEN ZIJN ROL EN HET IÇy!ÀX y0ª0y ß y J0w00yÀ0ª (0y‫ د‬

08-11 INTERVIEW_Robbert Lievense.indd 8

28-3-2022 16:52:54

‘Laat je niet opslokken door de grote dossiers’ 08-11 INTERVIEW_Robbert Lievense.indd 9

28-3-2022 16:54:05

‘Wat we niet wilden, was een soort supergemeenteraadje spelen’

T

egen het eind van het gesprek zegt Robbert Lievense, als belangrijkste tip voor nieuwe raadsleden: ‘Ga ervan genieten.

En vooral: blijf je verbazen, laat je niet opslokken door de grote dossiers en het gemeentehuis, maar neem je moment om een keer in de week naar de mensen toe te gaan, ga naar buiten om te zien wat daar gebeurt en blijf je daarover verbazen.’

10 MAGAZINE

2022

Wie is...

Lievense weet waar hij over praat. Hij is al sinds 2005 raadslid namens Leefbaar Schouwen-Duiveland, in die gemeente veruit de grootste partij met 6 van de 23 zetels. Daarnaast is hij alweer zeven jaar actief voor de VNG-commissie Raadsleden en Griffiers, waarvan de laatste vier jaar, sinds de commissie een formele status kreeg, als voorzitter. Daarmee zit hij ook in het VNG-bestuur, net als alle andere commissievoorzitters.

Robbert Lievense is fractievoorzitter van Leefbaar SchouwenDuiveland.

Sinds 2018 is hij voorzitter van de VNG-commissie Raadsleden en JȲǞǏ˛ƵȲȺ‫ خ‬Xȁ ǘƵɈ dagelijks leven

Om met de deur in huis te vallen: hoe serieus worden raadsleden binnen de VNG genomen?

‘Als raadsleden stapten we een meer dan honderd jaar oud bestuurdersbolwerk binnen. Het kan dan niet in heel korte tijd “normaal” zijn dat volksvertegenwoordigers daar een rol in hebben. Die verwachting had ik ook nooit, maar we hebben wel mooie slagen gemaakt. De bestuurders, zoals ik de burgemeesters en wethouders gemakshalve maar noem, hebben natuurlijk een voorsprong dus het is een ongelijk speelveld. Net als in de lokale politiek eigenlijk.’

is hij bestuursadviseur van het college van B en W van NoordBeveland.

08-11 INTERVIEW_Robbert Lievense.indd 10

Dat is toch niet zo erg, je hoeft het werk van die bestuurders toch niet over te doen?

‘Dat klopt, het was ook erg zoeken naar onze rol en onze bevoegdheden. Wat we vooral niet wilden, was een soort supergemeenteraadje spelen. We moeten ons ook niet bemoeien met de beleidsinhoudelijke commissies. Wat niet wil zeggen dat raadsleden daar geen zinvolle bijdrage aan kunnen leveren. Ik kan vanuit mijn eigen ervaring ook iets meegeven,

of als ambtenaar want dat ben ik ook in een andere gemeente dan Schouwen-Duiveland.’

Cijfer je jezelf daarmee niet weg?

‘Het rare is dat ik het eigenlijk steeds kleiner ben gaan maken. In het begin begonnen we heel breed met die zoektocht naar onze rol. Maar uiteindelijk is het toch het makkelijkst als je terugvalt op concrete voorbeelden waar je in je praktijk als raadslid mee te maken krijgt. Laatst was ik bij een Raad op Zaterdag-bijeenkomst (zie ook pagina 34) over digitalisering. Ik zei toen: “We hebben allemaal de beste bedoelingen en op papier is alles geregeld, maar wie van de mensen die hier aan tafel zit heeft ooit een bijstandsuitkering aangevraagd?” Je zag de verwarring. Een van de deelnemers, iemand van de raadsledenvergadering, zei: “Maar daar gaan wij toch helemaal niet over?” Maar als wij er niet over gaan, wie dan wel?’

Een landelijk thema waar raadsleden erg mee te maken hadden, was de digitale besluitvorming.

Fysieke vergaderingen waren door corona een tijd lang niet mogelijk.

‘Het mogelijk maken van digitaal vergaderen en digitaal besluiten nemen, dat kwam echt uit onze koker. Daar hebben we als commissie samen met de Vereniging van Griffiers en de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden keihard aan getrokken. De tijdelijke wet was ook snel door de Tweede Kamer. Daar hebben we vanuit de VNG alle ondersteuning voor gehad.’

In gemeenten moeten raadsleden soms hard vechten voor hun ondersteuning. Hoe is dat bij de VNG? ‘Daar speelt dit ook. Raadsleden vragen niet zo snel om hulp, we zijn te bescheiden. We zijn ook niet gewend om kabinetsstukken te lezen, dit is een totaal andere wereld dan die van de gemeente. Maar in die mega-organisatie die VNG heet moeten we wel proberen de goede punten op de bureaus van een minister of een Kamerlid te krijgen. Dan is het niet gek dat je om ondersteuning van het bureau vraagt. We hebben

28-3-2022 16:54:45

het met Jan van Zanen, de voorzitter van de VNG en ook met Theo Weterings, de voorzitter van de commissie Bestuur en Veiligheid waar we in de coronacrisis veel mee te maken hadden, goed getroffen. Zij trekken ons wel aan boord als we ergens in de besluitvorming worden vergeten.’

Maar het zal niet makkelijk zijn. Raadsleden vormen een lekenbestuur. Je hebt een baan, je raadswerk en dan ook nog het werk voor de VNG… ‘Voor de bestuurders is het wel allemaal goed geregeld. De meesten komen met een auto met chauffeur. Vind ik prima hoor, ik hoef geen chauffeur, voor ons is keurig een parkeerplek gereserveerd. En zij hebben een salaris, wij een raadsvergoeding waarmee je lokaal vrije tijd moet kopen. Dat wil ik geregeld hebben voor ik het stokje als commissievoorzitter overdraag: een vacatievergoeding voor de VNG-vergaderingen. Je hoeft er niet aan te verdienen, maar het mag je zeker geen geld kosten. Raadsleden moeten het nu allemaal doen van hun raadsvergoeding, maar die hoor ik op Schouwen-Duiveland te gebruiken, niet in Den Haag.’

De schamele vergoeding werd tot voor kort nog genoemd als reden waarom maar weinig mensen raadslid wilden worden, naast de werkdruk en de drek die je op sociale media over je heen krijgt.

Klopt dat beeld?

‘Als je raadslid wordt, weet je dat je tegenspraak krijgt. Dat is ook de bedoeling. Het kan inderdaad stevige vormen aannemen en als mensen over de schreef gaan, wordt dat doorgaans goed aangepakt.

Veel belangijker vind ik de vraag: waar willen we naartoe met onze volksvertegenwoordigers? Het werk is niet meer bij te houden. Raadsleden moeten te veel keuzes maken, wat pakken ze op en wat niet.

Een raad is collectief verantwoordelijk voor goede besluitvorming. Bij mij in de raad zit iemand die heel veel weet van het sociaal domein. Niet van mijn partij, maar ik luister wel als eerste naar hem en vraag hem ook dingen. Je moet elkaar de ruimte ook gunnen. Ik

08-11 INTERVIEW_Robbert Lievense.indd 11

ben ook wel voor het werken met rapporteurs, de methode-Duisenberg. Die houdt in dat een of meer rapporteurs uit de raad worden aangewezen om een bepaald onderwerp voor te bereiden en vragen te inventariseren die namens de gehele raad worden gesteld aan het college. Dat versterkt de controlerende rol van de raad doordat naar het hele beleid wordt gekeken, in plaats van naar incidenten.’

11

Moet het raadslidmaatschap, als het werk zo complex en omvangrijk is geworden, niet gewoon een baan worden?

‘Daar zijn al veel rapporten over geschreven: moet het een lekenbestuur blijven of gaan we meer professionaliseren? En steeds is de conclusie dat het een lekenbestuur moet blijven. Maar als je daarvoor kiest, dan moet je ook kijken naar wat je nog meer over de schutting wilt gooien. Ergens is er een einde aan de kennis en kunde van raadsleden. Toen ik net in de raad kwam, kreeg ik te horen dat ik niet naar de begroting van een gemeenschappelijke regeling hoefde te kijken, omdat die te groot en onbegrijpelijk was. Dat zat gewoon ingebakken in de cultuur. Als we nog verdergaan met decentraliseren, gaan mensen stukken niet meer lezen. Natuurlijk is dat ook een reden waarom mensen afhaken. Daarom zou je de discussie aan de voorkant moeten voeren: waar gaat de gemeente wel over en waar gaat ze niet over? Daarmee houd je het werk aantrekkelijk. Als de uitkomst van de discussie is dat het raadslidmaatschap een fulltime functie zou moeten zijn, dan moeten de raden misschien kleiner worden.’ ←

MAGAZINE

2022

‘Raadsleden vragen niet zo snel om hulp, we zijn te bescheiden’ 28-3-2022 17:44:55

ACTUEEL Kostendelersnorm van 21 naar 27 jaar De leeftijd waarop de kostendelersnorm van toepassing is, wordt verhoogd van 21 naar 27 jaar. Het wetsvoorstel waarin dit wordt geregeld, ligt nu ter consultatie.

Door de wijziging van de Participatiewet tellen inwonende jongvolwassenen tot 27 jaar niet langer mee als kostendeler voor de uitkering van hun ouders of andere huisgenoten.

Het kabinet wil hiermee de inkomenszekerheid vergroten bij uitkeringsgezinnen en voorkomen dat jongeren voortijdig het ouderlijk huis verlaten. Neveneffect is dat de vraag onder jongvolwassenen naar woonruimte kleiner wordt omdat ze nu langer thuis kunnen blijven wonen. (LM) ←

12 MAGAZINE

2022

AGENDA

webinars

5 APRIL

8 APRIL

Warme overdracht

Zijn de lokale reken-

inburgeraars: hoe

kamers volwassen?

doen andere gemeen-

Alphen aan den Rijn,

ten dat?

13.30-16.30 uur |

12.00-13.00 uur |

ǐȲǞǏ˛ƵȲȺ‫خ‬ȁǶ

divosa.nl

344 gemeenten telt Nederland nu.

De gemeente Weesp fuseerde vorige week met Amsterdam.

Rli: natuur schreeuwt om herstel De natuur in Nederland gaat hard achteruit. Herstel lukt alleen als de overheid inzet op de totstandkoming van natuur overal en voor iedereen. Dat stelt de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli).

14 APRIL 6 APRIL

Me(e)r dan ooit.

Digitale dienstverle-

Milieueffectrapportage:

ning voor ieder/één

voor besluiten over

13.15-16.15 uur online

onze leefomgeving

of fysiek in Arnhem |

Amsterdam,

gebruikercentraal.nl

12.00-16.30 uur | bit.ly/commissieMER

7 APRIL Minder (gezondheids-)

14 APRIL

schade door alcohol in

Sunny Selwerd: een

uw gemeente

leefbare en gezonde

10.30-12.00 uur |

wijk

vng.nl/agenda

14.30-15.30 uur | sociaalwerknederland.nl

8 APRIL Platformen en eco-

14 APRIL

systemen: investeren

Liveable Planet:

in burgers, overheden

Lokaal beleid voor een

en bedrijven

leefbare planeet

11.30-13.00 uur |

Leiden, 13.00-16.00 uur |

aeno.nl

vng.nl/agenda

12 ZAP_Agenda_berichten.indd 12

De raad noemt de biodiversiteitscrisis even groot als de klimaatcrisis. Vitale natuur is cruciaal voor een leefbaar Nederland. Het huidige natuurbeleid is niet effectief, mede omdat het zich hoofdzakelijk beperkt tot de beschermde natuurgebieden. Ook daarbuiten moet werk worden gemaakt van herstel van natuur- en biodiversiteit. De Rli pleit ervoor om gebiedsgericht een gewenst minimumkwaliteitsniveau voor natuur vast te stellen.

Nederland gaat de komende jaren op de schop vanwege de vele grote opgaven. Dat biedt kansen om de natuur te herstellen. De Rli adviseert om in een gebiedsgerichte aanpak in alle regio’s natuurherstel te verbinden met andere maatschappelijke opgaven en hierover afspraken te maken in diverse sectoren. Hiervoor moeten onder andere het klimaat- en het stikstoffonds worden benut.

Verder adviseert de raad natuur, die nog te veel als kostenpost wordt beschouwd, systematisch mee te wegen bij economische en politieke besluiten. Dit door subsidies Ƶȁ ˛ȺƧƊǶƵ ǿƊƊɈȲƵǐƵǶƵȁ Ǟȁ ƮƵ ǶƊȁƮƦȌɐɩ‫ ة‬ǞȁƮɐȺɈȲǞƵ Ƶȁ ǘƵɈ natuurbeheer te richten op een natuurinclusieve samenleving, en door een betere waardering van het belang van natuur van goede kwaliteit bij de afweging van economische en politieke besluiten. (MM) ←

28-3-2022 16:59:30

Download voor meer nieuws de VNG Nieuwsapp

3 VRAGEN AAN...

Jos Gruijters De gemeenteraad van Laarbeek heeft in een ‘motie van zorg en verontwaardiging’ zijn solidariteit met Oekraïne uitgesproken en opgeroepen tot een vredesakkoord. Jos Gruijters van de lokale partij De Werkgroep licht toe.

Een Nederlandse gemeenteraad die oproept een einde aan een oorlog te maken. Hoe kwam u op het idee?

‘Ik worstelde ermee. Je ziet al die beelden binnenkomen en wilt dan van alles doen, maar je mogelijkheden zijn beperkt. Dan kun je blijven hangen in wat je niet kunt, of kijken wat wél mogelijk is. Aanvankelijk was het idee ook op te roepen tot een donatie aan Giro555, maar uiteindelijk ging het om het afgeven van een signaal dat democratie niet vanzelfsprekend is en ondanks haar tekortkomingen wel de beste vorm van staatsinrichting blijft. Ik heb een tekst opgesteld en die langs alle fracties gestuurd. Het zou mooi zijn als we de motie niet alleen met z’n allen overnamen, maar ook met z’n allen indienden. Omdat dit zo over alle politieke overtuigingen heen gaat. Iedereen was daarmee akkoord.

Alle aanwezige raadsleden hebben persoonlijk ondertekend.’

13 MAGAZINE

2022

Sommigen zullen het zien als symboolpolitiek.

‘Het roept inderdaad het beeld op van de muis die tegen de olifant zegt: “Wat stampen we hard hè?” Misschien speelde bij mij ook wel het gevoel mee van onbeholpenheid, angst, zorg. Ik heb het ook bewust een motie van zorg en verontwaardiging genoemd, met een motie van afkeuring zouden we een te grote broek aantrekken. Soms moet je gewoon je gevoel volgen en een moreel statement maken. Ik heb vroeger theologie gestudeerd, dat maakt me daar misschien wat gevoeliger voor. De motie is ook naar andere gemeenten gestuurd, maar hoe daar verder mee wordt omgegaan, weet ik niet. Het is aan anderen om daar op een eigen manier invulling aan te geven.’

Hoe nu verder? Bent u bijvoorbeeld bereid om straks via VNG International mensen beschikbaar te stellen om te helpen bij de wederopbouw van gemeentelijke voorzieningen in Oekraïne?

‘Als je ja zegt tegen deze motie, dan is het vanzelfsprekend dat je, als er een vraag komt die je op een reële manier kunt invullen, daar positief op reageert. Of het ook kan, als kleine gemeente, hangt af van de concrete hulpvraag. Maar het blijft nu ook al niet bij woorden.

De gemeente werkt voluit mee aan de opvang van vluchtelingen, ook al in eerdere situaties. We doen dat nu samen met inwoners en vooral een kloostergemeenschap. Ik weet dat gemeenten bijvoorbeeld bij natuurrampen een donatie doen van een euro per inwoner. Dat is hier nog niet aan de orde geweest, maar ik ben bang dat er nog genoeg momenten komen om nog een keer iets te doen om het leed in Oekraïne te verzachten.’ (LM) ←

Beeld: Joost Duppen

13 Drie vragen aan.indd 13

28-3-2022 17:00:41

TEKST: LEO MUDDE EN RUTGER VAN DEN DIKKENBERG

THEMA OMGANGSVORMEN

Verruwde verhoudingen 14

WIE AFGAAT OP HET NIEUWS, KAN DENKEN DAT POLITICI ELKAAR ALLEEN MAAR ZWARTMAKEN. DE SAMENLEVING VERRUWT EN DE POLITIEK GAAT DAARIN MEE, ZO LIJKT HET. MAAR KLOPT DAT BEELD? VNG MAGAZINE VROEG HET AAN BURGEMEESTERS IN HUN ROL ALS VOORZITTER VAN DE GEMEENTERAAD.

MAGAZINE

2022

D 55% 40%

5%

Nee

Ja

Geen van beide

JȲƊ˛ƵDz ׁ Merkt u dat de omgangsvormen in de gemeenteraad zijn verruwd de ƊǏǐƵǶȌȯƵȁ ǯƊȲƵȁ‫ـ د‬ǐȲƊ˛ƵDzƵȁ‫ ب‬wȌȁǞȱɐƵ àƵȺɈƵȁƦȲȌƵDz‫ف‬

14-17 LEESVERHAAL_Omgangsvormen.indd 14

e burgemeesters die reageerden op een online enquête naar de omgangsvormen in gemeenteraden, hebben niet allemaal dezelfde ervaring. Iets meer dan de helft (55 procent) zegt niets te hebben gemerkt van verslechterende omgangsvormen in de afgelopen jaren. Daar staat 40 procent tegenover die wel een ruwer lokaal politiek klimaat ervaart.

Het vaker op de persoon spelen, in plaats van op de inhoud, wordt het vaakst genoemd als belangrijkste uitingsvorm. Als andere vormen van verruwing noemen de raadsvoorzitters scherper taalgebruik, het publiceren van teksten die tegen het randje van smaad schuren, elkaar vals beschuldigen of uitspraken van anderen uit de context halen. Eén burgemeester maakt van haar of zijn hart geen moordkuil en schrijft: ‘Ik merk het aan van alles, wij zijn nogal een rolmodel voor verstoorde verhoudingen.’

Als belangrijkste oorzaak wordt de verharding in de samenleving het vaakst genoemd. Ook de coronacrisis, toen er geen fysiek onderling contact mogelijk was, heeft de verhoudingen geen goed gedaan. Drie burgemeesters wijzen met de vinger naar de Tweede Kamer: het gedrag van de

28-3-2022 17:01:43

geachte afgevaardigden daar wordt in de raadzaal gekopieerd. Maar ook sociale media, de ‘druk uit de samenleving’ en te weinig (debat)vaardigheden worden genoemd als mogelijke oorzaken.

ERG

Vinden de burgemeesters het erg, die verstoorde verhoudingen? Best wel, van de groep die te maken heeft met verruwing in de omgangsvormen zegt 70 procent dit toch wel erg tot heel erg te vinden. In ieder geval erg genoeg om tijdens vergaderingen in te grijpen. Van alle burgemeesters – dus ook die vinden dat de omgangsvormen niet minder worden – roept ongeveer de helft raadsleden staande de vergadering tot orde. Een minderheid (20 procent) kiest ervoor hen buiten de vergadering, na afloop of tijdens een schorsing, aan te spreken. Eén burgemeester zegt: ‘Ik los het op met humor.’

De burgemeesters mogen dan als voorzitter uiteindelijk verantwoordelijk zijn voor een ordelijk verloop

15

van de vergaderingen, ze zien het graag zelf als een collectieve verantwoordelijkheid. Zes van de tien vinden dat raadsleden zelf elkaar vaker zouden moeten corrigeren. Het gebeurt al wel, signaleren zij, maar niet genoeg. Slechts iets meer dan 20 procent vindt dat raadsleden elkaar in voldoende mate aanspreken op elkaars gedrag. ‘Er wordt veel naar de voorzitter gekeken’, zegt burgemeester Marina Starmans van Dongen, ‘maar raadsleden kunnen elkaar onderling ook aanspreken.’

Ook burgemeester Marcel Thijsen van Tynaarlo vindt

62,16%

NEE

JA

37,84%

MAGAZINE

2022

JȲƊ˛ ƵDz ׂ U bent als burgemeester voorzitter van de gemeenteraad. Moet u het debat vaker normeren dan vier jaar geleden?

‘Je krijgt een cultuur alleen anders als je dat met elkaar doet’ 14-17 LEESVERHAAL_Omgangsvormen.indd 15

28-3-2022 17:02:07

Voorkom een zoektocht naar de juiste kengetallen Zorg dat u op de hoogte bent!

Heeft u als deskundige in uw dagelijkse praktijk regelmatig comptabele gegevens nodig op het gebied van sociale zekerheid, maatschappelijke dienstverlening, gezondheid, belastingen, huurtoeslag en arbeidsmarktmaatregelen?

Of bijvoorbeeld op het gebied van de wet WOZ, loonbelasting, premieheffingen en zorgverzekering.

Met deze nieuwe actuele wettenbundels van Sdu wordt u optimaal geïnformeerd.

Meer informatie: sdu.nl

14-17 LEESVERHAAL_Omgangsvormen.indd 16

28-3-2022 17:02:20

‘Als je de cultuur echt wilt veranderen, moet je elkaar corrigeren’ dat raadsleden elkaar niet genoeg aanspreken op hun gedrag: ‘Je krijgt een cultuur alleen anders als je dat met elkaar doet.’ Hij spreekt raadsleden in het debat wel kort aan als ze volgens hem over de schreef gaan: ‘Zo doen we dat niet’. Thijsen: ‘Dat doe ik op dat moment vooral om het niet te laten escaleren, maar het debat moet vervolgens niet gaan over de omgangsvormen. Daarom houd ik het kort.’ Extra uitleg volgt dan na het debat. ‘Vaak nodig ik het raadslid dan uit om dat gesprek extra gewicht te geven.’

‘Maar als het echt nodig is’, zegt Thijsen, ‘ben ik vaak de enige die er wat van zegt. De rest geeft dan misschien wel non-verbaal aan dat er iets niet goed is, maar ze kunnen ook zelf zeggen dat iets echt niet kan.

Je moet als voorzitter van de raad ook zorgen dat je niet alleen staat in een kwestie. In dat soort situaties zijn er veel emoties in het spel. Achteraf, als de strijd geluwd is, is er altijd steun, maar als je de cultuur echt wilt veranderen, moet je er met elkaar in de raad op letten en elkaar corrigeren.’

de periodieke heidag, gevolgd door het initiëren van een debat over omgangsvormen.

Eén burgemeester verzucht alles al te hebben geprobeerd. Maar die bestuurt dan ook een raad met een lange geschiedenis van verstoorde verhoudingen waarin het beschadigen van anderen geen uitzondering is. Gelukkig lijkt dat een uitzondering. ←

17 MAGAZINE

2022

JȲƊ˛ ƵDz ‫׃‬ Spreken raadsleden elkaar aan op hun gedrag?

Ja,

Ja,

in voldoende maar niet genoeg mate

Nee, helemaal niet

Weet ik niet

VLAGEN

Thijsen hoort bij de kleine meerderheid van de burgemeesters die heeft geantwoord dat het debat nu niet ruwer wordt gevoerd dan eerder. Het gaat met vlagen, zegt de burgemeester, met een lange ervaring in het lokaal bestuur. ‘Ik ben in 1994 in de politiek begonnen. Toen werd er ook al op de persoon gespeeld. Daarna is het even weggeëbd. Het komt ook door wie er in de raad zit, zegt Thijsen. ‘Iedereen zegt altijd dat hij of zij hard is op de inhoud, en zacht op de persoon. Maar in het heetst van de strijd wordt dat weleens vergeten.’

Thijsen gaat met de nieuwe raad een gesprek over de omgangsvormen agenderen, en in het presidium is het onderwerp ook al ‘vier of vijf keer’ besproken.

Dat presidium, het gezelschap van fractievoorzitters, is met meest voor de hand liggende gremium om de omgangsvormen te bespreken. Het wordt het vaakst genoemd als plek waar wordt onderzocht hoe de verhoudingen kunnen worden verbeterd. Tweede is

14-17 LEESVERHAAL_Omgangsvormen.indd 17

64,86%

21,62%

8,11% 5,41%

28-3-2022 17:53:48

IN BEELD

18-19 In beeld.indd 18

28-3-2022 17:04:34

00m(‫ ب‬ª Xy ÇÀª0!RÀ‫ غ‬y§

SPULLEN VOOR OEKRAÏNE Vluchtelingen uit Oekraïne halen in Rotterdam spullen op die door de inwoners zijn ingezameld. Afgelopen maandag bleek uit cijfers van het ministerie van Justitie en Veiligheid dat Nederland inmiddels ruim 18.000 vluchtelingen heeft opgevangen.

Via de veiligheidsregio’s zijn op dit moment meer dan 29.000 bedden beschikbaar gesteld voor de opvang van deze vluchtelingen.

18-19 In beeld.indd 19

28-3-2022 17:04:39

ingezonden mededeling

Beheer vastgoed: de zekerheid en flexibiliteit van een joint venture Samenwerking biedt grote voordelen bij beheer en exploitatie van vastgoed. Steeds meer gemeenten ontdekken dat. SRO heeft 25 jaar ervaring in samenwerking met gemeenten en gebruikers van gemeentelijk vastgoed. Haar meest recente vorm van samenwerking: de joint venture.

Samenwerking zit in het DNA van SRO, aldus directeur Marjon van Vilsteren. ‘Dat is ook de reden dat wij graag werken binnen een joint venture. Dit ligt veel dichter bij onszelf en bij onze ambitie om dingen beter te maken en meer samen te werken met gemeenten, die tegelijkertijd invloed en flexibiliteit behouden.’

De joint venture is een juridische vorm van samenwerking. Directeur Michel Bloemsma legt uit: ‘Samen met een gemeente richten we een bv op voor beheer, onderhoud en exploitatie van vastgoed.’ Zoals met de gemeente Huizen. ‘ Huizen is voor 50 procent aandeelhouder van SRO Huizen BV, SRO is eigenaar van de andere helft van de aandelen. Er is dus niet een bovenliggende partij; die gelijkwaardigheid achten we van groot belang.’

Partnerschap Het grootste voordeel van samenwerking in een joint venture? Bloemsma: ‘Gemeenten hebben voor beheer, onderhoud en exploitatie van hun vastgoed niet alle kennis in huis, maar willen wel een bepaalde zeggenschap hebben bij de organisatie die ze op afstand geplaatst hebben. Die hebben ze in een joint venture.’ Want bij een joint venture is sprake van partnerschap.

‘We zitten jaarlijks met elkaar rond de tafel over plannen en de begroting voor het komende jaar.’

Om een goede partner van gemeenten te zijn, helpt kennis van de markt. Bloemsma: ‘We onderhouden onder meer contacten met huisartsen en ziekenhuizen over doorverwijzingen van mensen

20 advertentie.indd 20 VNG - IM 1 Page SRO.indd 5

om hen meer te laten bewegen.’

Directeur Van Vilsteren vult aan: ‘Zo houden we eveneens de vinger aan de pols bij verenigingen, omdat we ook betrokken zijn bij de verbetering van sportdiensten. Dan scheelt het als je weet wat er speelt.’ Een goed ontwikkelde politieke sensitiviteit helpt een maatschappelijke organisatie als SRO eveneens; dat komt van pas in de contacten met bijvoorbeeld raadsleden.

‘Ook hierin ondersteunen we de opdrachtgever.’

SRO SRO ontstond in 1997 als maatschappelijke organisatie waarin de

werkzaamheden van de voormalige dienst SRO, de onderhoudswerkzaamheden van de Dienst SBM van de gemeente Amersfoort en de Stichting Sportfondsenbad Amersfoort werden ondergebracht.

Dat onder de voorwaarde dat de SRO-aandelen alleen in het bezit mochten zijn van publieke organisaties. Momenteel zijn dat Amersfoort en de gemeente Haarlem, die in 2008 haar vertrouwen gaf aan SRO. Steeds meer gemeenten kiezen inmiddels voor de joint venture.

SRO tuigde in 2015 de eerste op met Zandvoort; de jaren erna volgden Zeist, De Bilt en Huizen en naar verwachting dit jaar nog Velsen.

28-3-2022 25/03/22 17:05:48 10:00 AM

ACTUEEL

Download voor meer nieuws de VNG Nieuwsapp

Beste Thorbeckeprofessor, IEMAND DIE ACTIEF CAMPAGNE HEEFT

Respect, fatsoen kom je er amper meer tegen. Ik heb besloten ook te gaan.

GEVOERD MET DE BELOFTE ‘ALS IK IN DE RAAD WORD VERKOZEN ZAL IK OPNIEUW MIJN RAADSTOELAGE BESCHIKBAAR STELLEN AAN DIERENWELZIJN’, KAN DIE NOG WEL DE ZUIVERINGSEED AFLEGGEN ZONDER MEINEED TE PLEGEN? ROGIER BRUIN, RAADSLID DEN HELDER

Wethouder Leon Meijer (ChristenUnie, Ede),

Geachte heer Bruin,

stopt met Twitter, Twitter 22 maart.

Celstraf voor bedreigen burgemeester Een inwoner van het Friese Oldeberkoop moet de cel in voor het bedreigen van waarnemend burgemeester Sandra Korthuis van Ooststellingwerf.

De politierechter legde de man drie maanden gevangenisstraf op, waarvan twee maanden voorwaardelijk. Verder kreeg hij een contact- en locatieverbod. De man was boos op de burgemeester vanwege de beperkende coronamaatregelen. Zijn vrouw heeft een niet-essentiële winkel en moest die sluiten. Omdat ze dat weigerde, kreeg ze een boete van 5.000 euro van de gemeente.

Daarop ging hij de burgemeester via de mail en sociale media bedreigingen sturen. Behalve Korthuis werd ook Tweede Kamerlid Wieke Paulusma (D66) bedreigd.

Volgens de rechter mag iedereen een mening hebben over de coronamaatregelen, maar de grens van het strafrecht is duidelijk: ‘Geweld en dreigen met geweld zijn niet toegestaan en die grens moet scherp in de gaten worden gehouden.’

De officier van justitie eiste een celstraf van zes weken, waarvan twee weken voorwaardelijk. De rechter ging mee in de eis van de onvoorwaardelijke straf, maar rekte het voorwaardelijke deel op.

Volgens de rechter is de kans op herhaling groot. (LM) ←

21 ZAP_Thorbecke.indd 21

Letterlijk genomen verzet de zuiveringseed zich tegen het doen van ‘enige belofte’ tijdens de campagne. Zouden we de zuiveringseed zo letterlijk hanteren, dan zouden heel wat raadsleden in het beklaagdenbankje belanden. De grondwetgever heeft het dan ook zo niet bedoeld. De zuiveringseed moet ‘redelijk uitgelegd’ worden, zoals dat heet: alleen daar waar er voldoende rechtstreeks verƦƊȁƮ ǞȺ ɈɐȺȺƵȁ ƮƵ ˛ȁƊȁƧǞǁǶƵ ɈȌƵɹƵǐǐǞȁǐ en het oogmerk om verkozen te worden, gaat het mis. En dat is niet snel het geval.

Bij de afdrachtregeling van de SP is het verband bijvoorbeeld al te indirect om een probleem met de eed op te leveren.

In dit geval lijkt mij geen sprake van strijd met de zuiveringseed. Er wordt in algemene zin een donatie aan dierenwelzijn toegezegd. Maar het dierenwelzijn heeft geen stemrecht en kan dus ook niet omgekocht worden. ←

21 MAGAZINE

2022

Geerten Boogaard, Thorbeckehoogleraar Ook een vraag voor Geerten Boogaard?

Mail naar: thorbeckehoogleraar@ vngmagazine.nl.

28-3-2022 17:06:55

TEKST: MARTEN MUSKEE

THEMA WEERBAARHEID

‘Kom niet

aan de

raadsleden’ 22 MAGAZINE

2022

HET AANTAL BEDREIGINGEN RICHTING GEMEENTERAADSLEDEN IS SINDS 2015 VERDRIEVOUDIGD, BLIJKT UIT RECENT ONDERZOEK. MEER PREVENTIEVE AANDACHT VOOR HET ONDERWERP KAN NIEUWE RAADSLEDEN BETER WEERBAAR MAKEN, ZEGT CRISISADVISEUR INE SPEE.

H

et zal gelukkig niet ieder raadslid overkomen, een bedreiging. Gebeurt dat wel, dan is het afhankelijk van de vorm van de bedreiging en de persoonlijkheid van de bedreigde persoon wat het psychosociale effect daarvan is. Als een bedreiging als schokkend ervaren wordt, tast dat het natuurlijke gevoel van veiligheid aan. Dat kan leiden tot stress, zeker als ook de privéomgeving wordt geraakt. Het goede nieuws is dat de meeste mensen die te maken krijgen met een schokkende gebeurtenis over het vermogen beschikken er zonder blijvende gezondheidsklachten bovenop te komen. Steun van familie en vrienden is daarbij zeer belangrijk. Daarbij is ook een belangrijke rol weggelegd voor de fractie, de burgemeester, de griffier en de gemeenteraad.

VEERKRACHTIGE MENSEN

‘Zo’n 85 tot 90 procent van de mensen die heftige dingen meemaken, komt daar na verloop van tijd met steun van de omgeving overheen’, zegt Ine Spee, crisisadviseur bij ARQ IVP en expert op het gebied van ingrijpende gebeurtenissen. ‘Zij ervaren wel stress, maar ontwikkelen geen trauma.

Sommigen hebben baat bij enige ondersteunde gesprekken en kunnen daarna weer door. In die gesprekken wordt de impact van de bedreiging besproken voor zowel de persoon zelf als voor eventuele gezinsleden, en

22-23 LEESVERHAAL_Weerbaarheid.indd 22

wordt samen gezocht naar manieren om daarmee om te gaan.’

Alles begint met weerbaarheid en aandacht voor deze mogelijke aspecten van het raadswerk, zegt Spee. ‘Het is prima om op de lastige kanten te reflecteren. Dat is iets anders dan iedereen meteen voor te bereiden op de eventuele effecten van een dreiging. Praat bijvoorbeeld eens over de impact van sociale media en wat je daarop deelt, en hoe je negatieve ervaringen zo veel mogelijk kunt voorkomen.’

Spee vindt niet dat raadsleden psychosociaal beter voorbereid hoeven te worden op een mogelijke bedreiging. Raadsleden zijn niet naïef. Als er iets gebeurt, komen de meesten er uit met sociale steun.

Belangrijk is dat de gemeente

28-3-2022 17:07:48

uitstraalt: kom niet aan onze raadsleden. Daar is een belangrijke rol weggelegd voor de burgemeester. ‘Er moet geen teneur ontstaan dat dit er nu eenmaal bij hoort, al helemaal niet bij de raadsleden zelf. Zij stellen zich in dienst van de samenleving, die hoor je te beschermen. Straal dat op alle fronten uit. Dat staat los van het feit dat een raadslid weleens iets heftigs deelt op sociale media en daarmee reacties oproept.

Haal vooral geen politiek gewin uit bedreigingen, zorg dat niets bedreigingen legitimeert.’

Het helpt wanneer de gemeente beschikt over een integraal veiligheidsplan of agressieprotocol die ook worden besproken in de gemeenteraad. Bij een incident kunnen betrokkenen dan verwijzen naar dat gemeenschappelijk referentiekader. Daarin staat afgesproken wat acceptabel is en hoe te handelen wanneer grenzen zijn overschreden. ‘Het is altijd prettig dat er zo’n context is waarin ook staat waar je terechtkunt voor ondersteuning. Of er ondersteuning is, is ook afhankelijk van de persoonlijkheid van bijvoorbeeld de griffiers. Sommige griffiers zijn daar heel goed in, andere minder. Sommige burgemeesters staan pal voor hun mensen en sturen bijvoorbeeld na een incident of bedreiging een persbericht de wereld in, waarin ze aangeven: kom niet aan publieke ambtsdragers.’

OMGANGSVORMEN

Spee verwijst ook naar het enige jaren geleden opgerichte Netwerk Weerbaar Bestuur. Dat beschikt over een ondersteuningsteam dat bedreigde bestuurders begeleidt. De teamleden komen zelf uit de bestuurlijke wereld. Daar vindt een raadslid of collegelid vooral een luisterend oor.

22-23 LEESVERHAAL_Weerbaarheid.indd 23

Het kan volgens Spee ook helpen om in de raad te praten over de omgang met agressie. Spee: ‘Koppel dat gelijk aan de omgangsvormen binnen de raad zelf. We zien de verruwing in vergaderingen toenemen. Denk niet: vervelend, maar het zal er wel bij horen. Als je daar accepteert dat mensen over grenzen gaan, moet je niet raar opkijken dat de samenleving op dezelfde manier reageert richting raadsleden en wethouders.’

ARQ IVP deed onderzoek naar de psychosociale effecten van bedreiging en sprak veel raadsleden die tijdens de vluchtelingencrisis hadden gewerkt. Die crisis riep bij sommige inwoners allerlei onderbuikgevoelens op, waardoor akelige dingen zijn gebeurd richting wethouders en raadsleden. ‘Je wilt niet dat een bedreiging invloed heeft op iemands raadswerk’, zegt Spee. ‘Er zijn bestuurders die wellicht een volgende keer het vluchtelingendossier aan zich voorbij gaan laten gaan. Dan heeft bedreiging invloed.

Ga in gesprek met elkaar over de mogelijke negatieve kanten van het raadswerk, en weet hoe de ondersteuning intern en eventueel daarbuiten is georganiseerd.

Dat versterkt het gevoel dat je mooi publiek werk gaat doen, waarbij je een omgeving om je heen hebt die voor je opkomt mocht het eens misgaan.’ ←

23 MAGAZINE

2022

‘Denk niet: vervelend, maar het zal er wel bij horen’ 28-3-2022 17:08:03

ingezonden mededeling

WONEN KAN NIET WACHTEN De gemeenteraadsverkiezingen zijn voorbij. Het harde werken van de campagne is beloond in de vorm van raadszetels. Maar het échte harde werken begint nu voor al die gekozen raadsleden. De komende vier jaar staan zij aan het roer om het verschil te maken voor alle inwoners van hun gemeente. Het belangrijkste verkiezingsthema was de woningcrisis. Wij roepen alle gekozen raadsleden op om hier op korte termijn werk van te maken voor iedereen die op zoek is naar een fijn thuis.

gevoerd voor slimme en creatieve oplossingen voor de woningnood.

Wij hebben de politiek gevraagd om ook te kiezen voor oplossingen die op korte termijn mensen aan een eigen huis helpen. Al deze mensen hebben geen tijd om te wachten op nieuwbouwprojecten die jaren op zich laten wachten. En dat hoeft ook niet. Want de oplossing is er al. We kunnen hen snel een warm thuis geven. In flexhomes, die er al binnen negen maanden kunnen staan. Zo kunnen mensen een nieuwe start maken in hun eigen, vertrouwde omgeving.

Vele Nederlanders staan (soms letterlijk) in de kou. De gescheiden moeder die met haar kinderen op straat komt te staan. De starter die zó toe is aan een eigen plek. De oudere die klem zit in een te groot huis.

Hardwerkende mensen die geen woning dicht bij hun werk kunnen krijgen. Jonge gezinnen die geen huis kunnen vinden in de stad waar ze zich thuis voelen. Dat kunnen we toch niet langer gebeuren?

Daarom is het initiatief ‘Wonen kan niet wachten’ gestart. In de afgelopen maanden hebben wij aandacht gevraagd voor de problemen op de woningmarkt. Wij hebben schouder aan schouder met de aspirant-politici campagne

DS 24-25 VNG advertentie.indd 5 - KAFRA 137494.indd 24 All Pages

We hebben in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen Pijnacker-Nootdorp, West Betuwe, Zwolle, Eindhoven, Den Bosch, Amsterdam en Katwijk bezocht en gesproken met lokale politici.

We hebben ontzettend veel enthousiaste reacties ontvangen.

Flexhomes worden door de politici dan ook gezien als een goede oplossing om op korte termijn meer woningen te bouwen.

Lijsttrekker Sonny Spek van DURF in Katwijk: ”We zien juist dat we met die flexibele woningen snel de woningennood kunnen tegengaan.

Daar moeten we ook ontzettend op gaan inzetten.” Lijsttrekker Ruben van de Belt (ChristenUnie) in Zwolle vatte het mooi samen: ”Je moet op korte termijn stappen zetten en Flexhomes zijn daar een hele goede oplossing voor.”

beleid wordt omgezet. Om te beginnen met het coalitieakkoord waarover de komende periode zal worden onderhandeld. In veel gemeenten hebben de politici die belofte al kracht bijgezet door het ondertekenen van het stembusakkoord ‘aanpak woningnood’. Lijsttrekker Lex van Janssen VVD Eindhoven: “Wonen is het belangrijkste thema deze verkiezingen, daarom hebben wij het akkoord ondertekend.”

Het initiatief wordt omarmd over de hele linie aan politieke partijen, wonen is een te belangrijk thema is om er een politieke strijd van te maken. Starters, mensen met urgentie, internationale medewerkers, statushouders, ouderen of zoals helaas nu nodig is Oekraïense vluchtelingen: we hebben geen tijd voor discussies over wie als eerste een huis moet krijgen, we moeten gewoon snel meer woningen realiseren voor iedereen. Anders staat uiteindelijk iedereen met lege handen. Terwijl al deze mensen recht hebben op een eigen plek.

We zijn blij met alle enthousiaste reacties die wij mochten ontvangen, maar we zijn er nu nog niet. De start en de intenties zijn geweldig.

Nu moeten de politici zorgen dat het ook echt in gemeentelijk

28-3-2022 17:09:03

24-25 advertentie.indd 25

28-3-2022 28/03/2217:09:07 2:19 PM

26-29 FEATURE REPORTAGE_Tien tips.indd 26

28-3-2022 17:12:12

TEKST: RUTGER VAN DEN DIKKENBERG

THEMA ZEVEN TIPS

Iedereen was ooit

nieuw in de raad 27

ER KOMT VEEL OP NIEUWE RAADSLEDEN AF: NIEUWE DOSSIERS, NIEUWE PROCEDURES, NIEUWE MORES. HOE GA JE DAARMEE OM? VNG MAGAZINE VROEG ERVAREN RAADSLEDEN NAAR HUN BELANGRIJKSTE TIPS‫ خ‬00y À §ّ‫خׇ‬

MAGAZINE

2022

1

TIP 1. FOUTEN MAKEN MAG Voor je staat een geheel nieuwe wereld, met een eigen jargon, eigen procedures, complexe dossiers en nieuwe taken en verantwoordelijkheden. Je zult als raadslid het spel niet op de eerste dag volledig in de vingers krijgen. Dat is niet erg. ‘Val en sta op’, stelt Daan Hooiveld van Gemeentebelangen Borger-Odoorn. ‘Een uitglijder maken is niet erg. We zijn allemaal mensen. Probeer, gebruik je creativiteit en laat je niet uit het veld slaan.’

Charif El Idrissi is raadslid voor HAP in Haarlemmermeer: ‘Gun jezelf de tijd om alles goed te ontdekken,’ zegt hij. ‘Het maken van fouten of iets gewoonweg niet weten, is in het begin dan ook de normaalste zaak van de wereld.’

Het is uiteindelijk wel zaak om de politieke mores snel te kennen, zegt Haitske van de Linde (VVD, Hilversum). ‘Zorg dat je de regels en procedures kent’, schrijft ze. ‘Als het erop aankomt, winnen de preciezen.’

26-29 FEATURE REPORTAGE_Tien tips.indd 27

28-3-2022 17:12:17

‘Het maken van fouten is in het begin de normaalste zaak van de wereld’

2

TIP 2. WEES GEDULDIG

28 MAGAZINE

2022

Je bruist als nieuwbakken raadslid natuurlijk van de ambitie. Je hebt goede plannen voor stad, dorp of wijk en ziet ze het liefst gisteren al gerealiseerd. De praktijk is echter weerbarstig: je kent de weg nog niet tussen alle procedures, moet je nog inlezen en de besluitvorming loopt traag.

‘Kijk de kat uit de boom’, zegt raadslid Daan Pruimboom (LADA, Hollands Kroon). ‘Het is beter om je het eerste halfjaar toe te leggen op het opbouwen van dossierkennis, dan er met gestrekt been in te gaan.’

Heb je de basiskennis op orde, dan blijft geduld een schone zaak. Een verandering breng je niet zomaar teweeg. ‘Niet alles gaat lukken’, weet Astrud Wildschut (D66, Purmerend), ‘Zeker als je in de oppositie komt, is het soms lastig om dingen te realiseren. Houd daar rekening mee.’

3

TIP 3. STEL JE CONSTRUCTIEF OP Alle leden van de gemeenteraad willen maar één ding: het beste voor de inwoners. Wat dat is, en hoe dat bereikt kan worden, is onderwerp van het politieke debat dat je de komende vier jaar in de gemeenteraad gaat voeren. Je doet het samen, en hebt elkaar nodig om goede dingen te bereiken.

Een positieve toon helpt, zegt Michelle van Doorn (Partij voor de Dieren, Nijmegen). ‘Dit werkt niet alleen beter in relaties op het werk of in de privésfeer, maar zeker ook bij kiezers en collega-raadsleden. En gun een ander een succes, ook als je dat zelf had willen boeken.’

Investeer ook in de onderlinge relaties. ‘Ga af en toe met elkaar de kroeg in’, zegt Patty Wolthof (PvdA, Zwolle), ‘of stuur eens een bloemetje als iemand het moeilijk heeft’.

Haitske van de Linde: ‘Wees oprecht geïnteresseerd in elk perspectief en vraag door naar de bedoeling, want daarop kun je verbinden.’

26-29 FEATURE REPORTAGE_Tien tips.indd 28

4

TIP 4. VRAAG HULP Je bent deel van een fractie, een gemeenteraad met een deskundige ǐȲǞǏ˛ Ƶ‫ ة‬ɩƵǶǶǞƧǘɈ ƵƵȁ ǶƊȁƮƵǶǞǯDzƵ ȯƊȲɈǞǯٌ organisatie. Kortom: je bent omringd met mensen met ervaring en kennis van zaken. Maak daar gebruik van.

‘Steek je licht eens op bij degenen die ervaring hebben’, adviseert Marcus Elzinga (Gemeentebelangen Twenterand). ‘Je hoeft het niet alleen te doen’, zegt Patty Wolthof (PvdA, Zwolle).’ Laat experts, ervaringsdeskundigen, betrokken organisaties of bewoners meelezen op onderwerpen. Juist de diversiteit aan meningen kan je helpen.’

Als er een probleem is waarvoor een oplossing moet worden gezocht, probeer dan ook niet zelf het wiel uit te vinden. Astrud Wildschut: ‘Beter goed gejat dan slecht bedacht. In veel gemeenten spelen dezelfde dingen.’

Weet ook: iedereen was ooit nieuw in de gemeenteraad, zegt Bo ter ȲƊƊDz ‫ ة (!ـ‬ȌȲȁƵ‫ خف‬ٙRƵɈ DzƊȁ ˛ ǯȁ ɹǞǯȁ een ervaren bestuurder als sparringpartner, adviseur of vertrouwenspersoon als buddy te hebben, en waar je altijd terecht kunt.’

28-3-2022 17:12:20

5

TIP 5: KEN JE DOSSIERS Dossierkennis is cruciaal, zeggen bijna alle raadsleden die tips hebben ingeleverd. ‘Het gaat om de inhoud, niet om de likes,’ zegt onafhankelijk raadslid Hans van Mourik uit Gorinchem. Maar moet je álles weten? Nee, zeggen de meesten. Begin met een ȯȌȲɈƵǏƵɐǞǶǶƵ ɩƊƊȲ ǯƵ ƊǏ˛ ȁǞɈƵǞɈ ǿƵƵ ǘƵƦɈ‫ خ‬ٙhƵ DzɐȁɈ ǯƵ Ȍȁٌ mogelijk met alle dossiers bezighouden, dus verdeel de taken in je fractie’, zegt Daan Pruimboom. ‘Kies twee of drie onderwerpen en focus je daarop’, advi-

seert Miranda den Tuinder (D66, Hoeksche Waard). ٙhƵ DzɐȁɈ ȁǞƵɈ ƊǶǶƵȺ ɈƵǐƵǶǞǯDz‫خ‬ٚ Maar let op: als raadslid stem je over álle onderwerpen die voorbijkomen, ook de dossiers waar je zelf niet zoveel mee hebt en waar een fractiegenoot het woord over voert. ‘Van jou wordt verwacht dat je een besluitvormend standpunt in kunt nemen op alle onderwerpen’, zegt Bo ter Braak. ‘Zorg daarom dat je ook kennis hebt van die dossiers.’ Haitske van de Linde: ‘Uiteindelijk moet jij er namelijk ook over stemmen.’

29 MAGAZINE

7

2022

TIP 7. GA NAAR BUITEN

6

TIP 6. BLIJF JEZELF Makkelijker gezegd dan gedaan: wees authentiek. Daan Hooiveld: ‘Inwoners houden van oprechtheid. Behoud dan ook je eigen stijl, zowel in woordvoeringen als in je presentatie naar je inwoners toe.’ Michelle van Doorn: ‘Probeer vooral niet een andere politicus te imiteren, ȌȌDz ƊǶ ƦƵɩȌȁƮƵȲ ǯƵ ƮǞƵȁȺ ȺɈǞǯǶ‫ خ‬hƵ ɩȌȲƮɈ ƊǶǶƵƵȁ geloofwaardig als je jezelf blijft en gun jezelf ook de tijd en ruimte om je stijl te ontdekken.’

Wel van belang, vindt Astrud Wildschut: ‘Blijf altijd integer en bij jezelf; laat je niet beïnvloeden en sta voor wat jij belangrijk vindt.’

26-29 FEATURE REPORTAGE_Tien tips.indd 29

Tot slot de belangrijkste tip, afgaand op hoe vaak deze wordt genoemd: je doet het voor de inwoners. ‘Raadswerk doe je niet voor jezelf, voor de inwoners van de stad’, stelt Hans van Mourik. Dossierkennis is belangrijk (tip 5). Maar, zegt Charif El Idrissi, ‘investeer je tijd niet alleen in het lezen van stukken. Veldonderzoek is net zo belangrijk. Ga daarom het veld in en haal zo veel mogelijk op bij inɩȌȁƵȲȺ‫خ‬ٚ ٙJƊ ȁƊƊȲ ƦɐǞɈƵȁٚ‫ ة‬ɹƵǐɈ àǞǶǶƵǿٌhƊȁ ßƵȲٌ does (CU/SGP, Zuidplas). ‘Zoek de inwoners actief op’, stelt Hanneke Willemstein (GBSV, Alphen-Chaam), ‘niet alleen bij inspraakavonƮƵȁ‫ ة‬ǿƊƊȲ ȌȌDz Ǟȁ ǘƵɈ ƧƊǏƶ‫ خ‬hƵ ǘȌƵǏɈ ǘƵɈ ȁǞƵɈ altijd over politieke zaken te hebben, maar zorg dat je de inwoners leert kennen.’

Bo ter Braak, ten slotte: ‘Vergeet niet dat de belangrijkste gesprekken en de meeste informatie vanuit de samenleving komen, bijvoorƦƵƵǶƮ ǶƊȁǐȺ ǘƵɈ ɨȌƵɈƦƊǶɨƵǶƮ‫ خ‬hƵ ƦƵȁɈ ǐƵDzȌɹƵȁ door de samenleving om als vertegenwoordiger op te treden. Verlies dat niet uit het oog.’

28-3-2022 17:12:23

Ingezonden mededeling

Dit is het moment om het anders te gaan doen in het sociaal domein

V

olg je als raadslid precies de wet of kijk je om je heen wat mensen nodig hebben?

Waar staat de sociale basis voor in jouw gemeente? Zomaar 2 relevante vragen die de komende vier jaar beantwoord moeten worden.

Daarnaast staan gemeenteraden aan de lat om gerichte keuzes te maken en prioriteiten te stellen.

De start van deze raadsperiode is cruciaal om ruimte te zoeken en de daad bij het woord te voegen dat het sociaal domein begint bij mensen en niet bij systemen.

Zoek jij antwoorden op deze en andere fundamentele vraagstukken? Schrijf je dan nu in voor de kennisexpeditie ‘Sociaal Domein voor raadsleden’! De kennisexperts van de Academie Sociaal Domein hebben een informatieve videoreeks samengesteld waarmee we gemeenteraadsleden op vlieghoogte brengen door de 10 meest relevante maatschappelijke opgaven en actuele ontwikkelingen in het sociaal domein in beeld te brengen.

Na het volgen van deze reeks video’s ben jij als raadslid in staat om voor

VNG 5 - IM 1/1e pagina - 137611.indd 5 30 advertentie.indd 30

de komende vier jaar aan de slag te gaan met het bouwen aan een gezonde, veerkrachtige samenleving met een stevige sociale basis.

Schrijf je je in met de gehele commissie of Raad? Dan stellen we op maat een pakket samen voor jullie (zonder meerkosten).

• Verrijk jouw kennis over het sociaal domein in een comfortabele online leeromgeving • Wissel van gedachten met andere deelnemers en inspireer elkaar in een veilige, besloten groep op een eigen community • Krijg onbeperkt toegang tot webinars, rondetafelbijeenkomsten en netwerkbijeenkomsten • Stel 1 op 1 al je vragen aan landelijke experts in en rond het sociaal domein • Ontvang 6x per jaar gratis het digitale tijdschrift Sociaal Domein met journalistiek onafhankelijke artikelen over actuele ontwikkelingen in en rond het sociaal domein • Blijf steeds op de hoogte van de meest relevante publicaties en onderzoeken door onbeperkte toegang tot de kennisbank Sociaal Domein.

• Videoserie van 10 afleveringen van topkwaliteit, gefilmd door 2R Enterprises

De informatieve videoreeks Sociaal domein omvat 10 video’s met de volgende thema’s: • Ruimte nemen voor een eigen lokale visie op het sociaal domein • De sociale basis • Bestaanszekerheid • Preventie • Inclusieve samenleving • Ontwikkelagenda jeugd • Domein overstijgend samenwerken • Reikwijdte van hulp en ondersteuning • Veranderende rolverdeling tussen gemeenten en inwoners • Grip op schaaldynamiek, lokaal versus regionaal Schrijf je nu alvast in op de www.academiesociaaldomein.nl, dan laten wij jou als eerste weten wanneer de videoreeks beschikbaar is.

25/03/2217:14:15 6:03 PM 28-3-2022

BEELD: DIMITRY DE BRUIN

CIJFERS IN BEELD

HOE ZIEN DE NIEUWE GEMEENTERADEN ERUIT, NA DE VERKIEZINGEN VAN VORIGE MAAND? VNG MAGAZINE ZET DE BELANGRIJKSTE CIJFERS VAN DE STEMBUSGANG OP EEN RIJ, VAN DE ÇXÀ²m J À À (0 w yّߪ Çàß0ª(0mXyJ‫خ‬

NIEUW IN DE RAAD

OPKOMST

AANDEEL VROUWEN

Aantal nieuwe raadsleden (schatting)

in 2018 en 2022

Gekozen als raadslid

54,1%

51%

35%

Tussen 49 en 58 procent BRON: NEDERLANDSE VERENIGING VOOR ª (²m0(0y ‫ن‬yßߪ‫ه‬

BRON: STICHTING STEM OP EEN VROUW

BRON: ANP

2018

2022

VERKIEZINGSUITSLAG 2018 vs. 2022 (in procenten)

Aantal zetels in 2022

40

3500

35

2018 30

2022 25

3000 2500 2000

20 1500 15 1000

10

500

5

D en k PV V Vo 50 lt P lu s B IJ B 1 VN L JA 21

Fv

D

P Pv dD

SP

SG

KA LO

Vo 50 lt P lu s B IJ 1* B VN L JA 21

D en k PV V

Fv

D

SP SG P Pv dD

AL VV D C D A G ro D en 66 Li nk C hr P s is vd te nU A ni e

LO KA

31 infographic.indd 31

* BIJ1 werd in 2018 nog als lokale partij gezien

AL VV D C D A G ro D6 en 6 Li nk s C hr P is vd te A nU ni e

0

0

BRON: ANP

28-3-2022 17:15:29

Ingezonden mededeling

BPD-directeur Harm Janssen: ‘Woningmarktcrisis vraagt om gemeenten en marktpartijen met lef’ De woningmarkt zit op slot en we hebben in rap tempo behoefte aan een heleboel extra en betaalbare woningen. Zowel binnen de stad als daar buiten. Dat vraagt om gemeenten met lef die weten wat ze willen en die tegelijkertijd op hun strepen staan wanneer nodig. Gelukkig dringt die boodschap tot steeds meer gemeenten door, merkt Harm Janssen, directeur bij BPD Bouwfonds Gebiedsontwikkeling.

E

r zijn meer mensen op zoek naar een woning dan dat er woningen beschikbaar zijn, en dat is een groot probleem. Tot op heden zijn we er als marktpartijen en als overheid onvoldoende in geslaagd daar verandering in te brengen.’ Toch is Harm Janssen hoopvol over de toekomst. ‘Het nieuwe kabinet gaat zijn schouders eronder zetten en ook bij de recente gemeenteraadsverkiezingen ging het over dit vraagstuk. Je ziet gewoon dat er meer mentale en fysieke ruimte komt om op grotere schaal nieuwbouwwoningen toe te voegen.

Meer ruimte ook in het denken over de combinatie van binnenstedelijk verdichten en transformeren enerzijds en woningen toevoegen aan de ‘ randen van de steden en de dorpen anderzijds. Dat laatste zeker ook in combinatie met de klimaatopgave en het werken aan betere bereikbaarheid en meer voorzieningen, zorgt dat we mét elkaar breder gaan kijken naar wat we samen kunnen doen.’

Nog langer wachten is niet verantwoord Voor het zo ver is, moet er volgens Janssen nog heel wat gebeuren. ‘De

32-33 -Advertentie.indd 32 VNG IM Spread BPD.indd All Pages

afgelopen jaren heeft het thema heel hoog op de agenda gestaan en is er maar weinig veranderd. Inmiddels weet iedereen dat nog langer wachten nu echt niet meer verantwoord is. Tot voor kort waren er behoorlijke verschillen tussen voor- en tegenstanders van alleen binnenstedelijk bouwen. Op dit moment overheerst het realisme en weet iedereen dat we op allebei moeten inzetten, dus zowel op binnenstedelijk als op bouwen aan de randen van stedelijke gebieden. Want juist daar is ruimte voor opschaling. En juist daar kun je kiezen voor nieuwe, efficiënte en betaalbare bouwsystemen. En ook voor grootschaliger bouw en snel grotere aantallen. In de stedelijke centra is daar onvoldoende ruimte voor. Dat realiteitsbesef dringt inmiddels gelukkig breed door en dat geeft hoop.’

Een daadkrachtige overheid Maar hoe komen we dan tot het versnellen van de woningmarkt en aan welke knoppen moeten we draaien? ‘Zowel voor de markt als voor de overheid is het opschalen en het versnellen van projecten pure noodzaak’, legt Janssen uit.

‘Snelheid in opschaling vraagt in de

eerste plaats om een daadkrachtige overheid, die besluiten neemt over waar we aan de slag kunnen. Dat is zo belangrijk, want zonder die eerste stap blijven we discussiëren.’ Een tweede vereiste is volgens Janssen een goede samenwerking tussen de overheid en het veld. ‘De capaciteit van veel overheden en gemeenten is beperkt. Waar knelpunten zijn, kunnen wij helpen en meedenken over zaken als het opstellen van bestemmingsplannen, doorberekeningen en voorbereidingen. Op die manier nemen wij gemeenten veel werk uit handen en dragen we bij aan die versnelling. Daarnaast kunnen we meedenken over randvoorwaarden en kaders rond programmering. Dus hoeveel van welk type woningen wil je op welke locatie binnen welke termijn?’

28-3-2022 17:16:16

Geen dingen dubbel doen De ene gemeente is groter en heeft meer capaciteit dan de andere.

‘In de regel moeten we met elkaar proberen om geen dingen dubbel te doen’, vindt Janssen. ‘Alleen dan kunnen we die efficiencyslag slaan en schaalvoordelen halen. Want een plan bedenken voor 50 woningen kost vrijwel net zo veel tijd en geld als een plan voor 500 woningen.

Als BPD werken wij samen met de gemeente Purmerend aan een grootschalige gebiedsontwikkeling aan de rand van de stad. Een project waarbij wij samen met Staatsbosbeheer ook zorgen voor een verbinding van het natuurlandschap en de omgeving. Maar ook in Kampen hebben we met Reeve een prachtige gebiedsontwikkeling waarbij we samen met de gemeente klimaat-

32-33 Advertentie.indd 33

adapatief een nieuw woongebied realiseren. Kijkend naar de opgave die op dit moment voor ons ligt, draait het voornamelijk om opschaling, in sommige gevallen zoals in Rijnenburg (Utrecht) zelfs tot 25.000 woningen.’

Doe het niet alleen Het betaalbaar houden van al die nieuwe woningen valt of staat volgens Janssen met de start van het ontwikkeltraject. En dat betekent: vanaf dag één alles vastleggen en alle afspraken transparant opnemen in de programmering. Janssen: ’Er zijn altijd partijen die denken dat ze toch meer geld kunnen verdienen.

Dat moét je tegengaan, ook als gemeente. Je moet op je hoede blijven want voor je het weet loopt het uit de hand en is het gedaan met die

betaalbaarheid.’ Over de toekomst is Janssen hoopvol. ‘Natuurlijk is er geen recept om van de ene op de andere dag uit de problemen te zijn.

Maar als we kijken naar de komende drie tot vijf jaar, dan kunnen we wel heel wat op gang brengen. Die druk op de markt is natuurlijk niet nieuw en we weten al heel lang dat we er iets mee moeten. De tijd van onderzoeken welke mogelijkheden we allemaal hebben, is voorbij. Mijn oproep aan gemeenten is dan ook: ga aan de slag en durf besluiten te nemen en op aantallen en planning te sturen. En vooral ook: doe het niet alleen maar werk samen met woningcorporaties en marktpartijen. Want alleen dán kunnen we dat tempo en die schaalvergroting bereiken en heeft de woningmarkt over tien jaar weer wat lucht.’

28-3-2022 25/03/2217:16:18 3:54 PM

TEKST: RUTGER VAN DEN DIKKENBERG

TOOLS VOOR RAADSLEDEN Er komt veel op nieuwe raadsleden af. De VNG ondersteunt raadsleden met Raadgevers, handleidingen en een ƧȌǿǿǞȺȺǞƵ ªƊƊƮȺǶƵƮƵȁ Ƶȁ JȲǞǏ˛ ƵȲȺ‫ خ‬0Ƶȁ ȌɨƵȲɹǞƧǘɈ ɨƊȁ ƮƵ ƦƵǶƊȁǐȲǞǯDzȺɈƵ ǞȁȺɈȲɐǿƵȁɈƵȁ‫خ‬

VNG-pagina raadsleden De nieuwe webpagina vng.nl/raadsleden is het startpunt voor nieuwe raadsleden.

Hier staat om te beginnen een overzicht van de belangrijkste beleidsdossiers. In korte video’s praten diverse prominente VNG’ers de raadsleden bij. Zo legt algemeen directeur Leonard Geluk uit hoe het zit met de gemeentefinanciën en de

bestuurlijke verhoudingen. In een andere video gaat plaatsvervangend directeur Pieter Jeroense in op de lokale democratie. Daarnaast zijn er introducties van de beleidsdirecteuren over de inclusieve

samenleving, de informatiesamenleving en de leefomgeving.

De site bevat een groot aantal Raadgevers met gedetailleerde informatie per onderwerp. Hoe lees je een gemeentebegroting? Hoe controleer je als raadslid wat er gebeurt in de gemeentelijke samenwerkingen? Hoe houd je de lokale democratie vitaal? Kortom: hoe kun je je taak als raadslid goed uitvoeren?

De site biedt een gevarieerd startaanbod voor nieuwe raadsleden, maar ook ervaren raadsleden kunnen hier terecht. vng.nl/raadsleden

34 MAGAZINE

2022

Digitale leeromgeving Samen met de Nederlandse Vereniging voor ªƊƊƮȺǶƵƮƵȁ ‫ـ‬yßɨª‫ ةف‬ƮƵ ßƵȲƵȁǞǐǞȁǐ ɨƊȁ JȲǞǏ˛ ƵȲȺ en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ontwikkelde de VNG in 2018 een digitale leeromgeving voor raadsleden.

Ook voor de lichting van 2022 brengt het platform nuttige informatie.

De leeromgeving bevat tal van trainingen, van de basisvaardigheden – wat doet een raadslid, en welke rollen en instrumenten kun je gebruiken – tot inhoudelijke leerlijnen over bijvoorbeeld de gemeente˛ ȁƊȁƧǞǁȁ‫ ة‬ƮƵ Omgevingswet en aanbestedingen.

Raadsledennieuwsbrief De VNG Raadsledennieuwsbrief bevat een selectie van VNG-berichten en bijeenkomsten die voor ȲƊƊƮȺǶƵƮƵȁ Ƶȁ ǐȲǞǏ˛ ƵȲȺ interessant kunnen zijn.

De VNG verstuurt de Raadsledennieuwsbrief maandelijks (behalve in juli) naar alle raadsleden en griffiers in het ledenbestand.

VNG Jaarcongres

De leeromgeving is gratis toegankelijk via https://academieportal.nl/skillsacademy/start, of scan de

Het VNG Jaarcongres is op 28 en 29 juni 2022 in Westfriesland. Ook gemeenteraadsleden zijn van harte uitgenodigd. Meer informatie over het congres op vngjaarcongres.nl.

QR-code.

34-35 ZAP_Tools spread.indd 34

28-3-2022 17:18:04

Quick Scan Lokale Democratie Hoe goed werkt de lokale democratie? De Quick Scan Lokale Democratie geeft antwoord op die vraag.

Met de quick scan ontvangt een gemeente een integraal beeld van de stand van de eigen lokale democratie. Dat beeld – vergelijk het met een foto – komt tot stand door input van inwoners, raadsleden, collegeleden en ambtenaren.

De uitkomsten zijn het begin van een gesprek over lokale democratie: wat kan of moet zelfs beter? Ruim zestig gemeenten lieten op die manier al een ‘foto’ maken van de stand van zaken; de quick scan zelf werd al ingevuld door meer dan zevenhonderd raadsleden.

Lees meer over de Quick Scan Lokale Democratie op lokale-democratie.nl, of scan de QR-code.

35 MAGAZINE

2022

Raad op Zaterdag Vier tot zes keer per jaar organiseren de VNG en de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden een Raad op Zaterdag.

Dat zijn interactieve bijeenkomsten voor raadsleden, op zaterdagochtend. Raadsleden worden op de bijeenkomsten ge-

«0n0à zÁً 0nk0 á00k Elke donderdag het nieuwsoverzicht van VNG Magazine Actueel, onafhankelijk en betrouwbaar En een overzicht van de meest recente vacatures bij gemeenten

MELD JE NU AAN VIA àzJِznٜzX0Èá³ «X0I

34-35 ZAP_Tools spread.indd 35

informeerd over actuele beleidsthema’s.

Recente bijeenkomsten gingen over digitalisering, het VN-verdrag Handicap, het sociaal domein en de Omgevingswet. vng.nl en raadsleden.nl

Provinciale afdelingen

VNG Magazine VNG Magazine is het ledenblad van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en bevat nieuws en achtergronden over belangrijke ontwikkelingen waar raadsleden in de praktijk mee te maken hebben.

Alle raadsleden krijgen van de VNG een gratis thuisabonnement op VNG Magazine aangeboden. (ǞɈ DzƊȁ ƮƵ ȲƊƊƮȺǐȲǞǏ˛ ƵȲ ȲƵǐƵǶƵȁ‫خ‬

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft twaalf provinciale afdelingen. Deze behartigen de belangen van de gemeenten in de betreffende provincie, en informeren gemeenten over vraagstukken die in de provincie spelen.

Elke afdeling heeft een eigen bestuur, dat kandidaten kan voordragen voor het algemeen bestuur van de VNG.

28-3-2022 17:18:18

TEKST: SASKIA KLAASSEN | BEELD: SHUTTERSTOCK

THEMA INTERBESTUURLIJK TOEZICHT

Van

goed toezicht

wordt

iedereen

beter

36

GEMEENTERAADSLEDEN LATEN BELANGRIJKE HORIZONTALE TOEZICHTSTAKEN LIGGEN, STELLEN GRIFFIER PAUL PIKET EN RAADSLID MARIKE VAN DOORN. ZE SCHREVEN EEN HANDLEIDING w ‫ن‬yX0Çà0‫ ه‬ª (²m0(0y § à0J À0 R0m§0y Xy R0À ABSTRACTE SYSTEEM VAN INTERBESTUURLIJK TOEZICHT.

MAGAZINE

2022

‘E

erst werden we uitgelachen, toen toegelachen en vervolgens toegeknikt. Nu komt de eerste bijval. Het gaat traag, maar we winnen terrein.’

Paul Piket en Marike van Doorn hebben een missie. Hij is griffier van de gemeenteraad van Breda, zij is raadslid namens de Almelose lokale partij LAS. Beiden zijn lid van de VNG-commissie Raadsleden & Griffiers.

Het duo maakt zich al een paar jaar hard voor wat ze zelf grappend ‘een krakkemikkige wet’ met ‘een onzalige afkorting’ noemen: de Wrgt. In deze Wet revitalisering generiek toezicht zijn de horizontale toezichtstaken geregeld van gemeen-

36-38 LEESVERHAAL_Toezicht.indd 36

teraadsleden. Het probleem is alleen: vrijwel niemand is hiervan op de hoogte, laat staan dat ze er gebruik van maken.

ONVOLDOENDE MEEKIJKEN

Is dat erg? Best wel, vinden de twee.

Piket: ‘Het betekent dat raadsleden hun rol als toezichthouder niet goed invullen, en onvoldoende meekijken met het college of medebewindstaken goed worden uitgevoerd.’ Van Doorn: ‘Niemand heeft

in de gaten dat de raad als horizontale toezichthouder van 26 wetten het recht heeft op alle informatie die nodig is om goed toezicht te houden. Het rijk niet, de inspecties niet, noch de provincies of het eigen college.’

En het gaat niet om de minste wetten, bijvoorbeeld de Participatiewet, de Jeugdwet en de Wmo, maar ook om het stelsel van de Omgevingswet. En de verwachting is dat er de komende jaren nog

‘Raadsleden vullen hun taak als toezichthouder niet goed in’ 28-3-2022 17:19:34

Het gaat bij generiek toezicht niet om de minste weteen, zoals de Participatiewet, de Jeugdwet en de Wmo.

meer medebewindstaken bijkomen.

Het probleem ontstond tien jaar geleden met de invoering van de Wrgt in 2012.

‘Een ordinaire bezuinigingsmaatregel’, stelt Van Doorn, waarbij het rijk het toezichtstelsel drastisch afslankte. Piket: ‘De veronderstelling was dat gemeenteraden de colleges op het horizontale vlak wel in de gaten zouden houden. Daar is niets van terechtgekomen.’ Van Doorn: ‘Zonder het te weten kreeg de gemeenteraad toezicht op medebewindstaken op zijn bordje en moest doen wat vroeger inspecties deden. In het enkele geval dat er nog wel een rijksinspectie bestaat, worden raadsleden soms niet eens geïnformeerd.’

37 MAGAZINE

2022

WAARHEIDSVINDING

Marike van Doorn was de eerste die in 2015 aan de bel trok, samen met de griffier van de Almelose raad. Zij wees haar op het bestaan van de Wrgt en de toezichtstaken die hieruit voortvloeien voor raadsleden. ‘Voor mij was het ook ingewikkelde materie, toezicht houden is iets heel anders dan democratische controle.’ Piket: ‘Toezicht is in feite apolitiek, je doet aan waarheidsvinding en loopt een checklist langs: voert de gemeente deze taak uit zoals de wet die bedoelt? Heel iets anders dus dan normale democratische controle door de raad, die is namelijk hartstikke politiek.’

Van Doorn vroeg herhaalde malen aandacht voor de problematiek in de commissie Raadsleden & Griffiers van de VNG en kreeg in 2018 bijval van Paul Piket, met wie ze het probleem op papier zette. Het werd een Menukaart Toezicht, met handreikingen om gemeenteraadsleden op weg te helpen.

De opzet van een menukaart helpt om een complex systeem in ‘hapklare’ brokken op te dienen. Maar er zit ook een andere gedachte achter, zegt Piket.

Het gevaar is groot te blijven hangen in

36-38 LEESVERHAAL_Toezicht.indd 37

28-3-2022 17:19:38

‘Toezicht is in feite apolitiek, je doet aan waarheidsvinding en loopt een checklist langs’

38 MAGAZINE

2022

kritiek op de wet, maar ze wilden ook kijken wat de raad wel kan.

Natuurlijk klopten ze herhaalde malen aan bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties om te wijzen op ‘het wensdenken’ dat schuilgaat achter de wet. Dat raadsleden deze taken er helemaal niet bij kunnen hebben. Onderzoek uit 2017 van Pro Facto in opdracht van de Tweede Kamer bevestigt dit: raadsleden zijn niet toegerust voor de toezichtstaken die ze in 2012 kregen toegewezen. Toch is dat geen reden om bij de pakken neer te zitten, vinden de twee. Naast het boekje organiseren ze op aanvraag workshops voor raadsleden die werk willen maken van de toezichtstaken.

TECHNISCHE TAAK

Een belangrijke eerste stap is daarbij iedereen bij elkaar roepen – raadsleden, gemeentelijke rekenkamer, gemeentelijke accountant – en zorgen dat de informatiestromen op gang komen.

Het lastige, vult Piket aan, is dat toezicht een vrij technische taak is. ‘Je wilt de feiten weten en dat lukt je nooit alleen, daar heb je ondersteuning voor nodig.

Vlieg dus zo veel mogelijk knappe koppen in.’

Van Doorn: ‘Veel raadsleden weten dit niet, maar de accountant is van de raad.

Ook de Rekenkamer kan ondersteunen, desgewenst met de vorming van een aparte Toezichtkamer.’

GEEN AFREKENING

Een andere belangrijke tip: zorg dat het college niet je enige informatiebron is.

Piket: ‘Een inspectierapport gaat vaak als eerste naar het college. Comfortabel, want zo kan dat eerst duiding geven voordat het naar de raad gaat.’ Vraag altijd om de rapporten uit eerste hand, is zijn advies.

En als je die niet krijgt? ‘Nodig dan als raad de inspecties zelf uit.’

Komen raadsleden bij het toezicht fouten tegen, dan hebben ze zelf volgens de Wrgt géén sanctiemogelijkheden. Zij kunnen deze hooguit melden bij het rijk, die wel waarschuwingen en boetes kan opleggen.

Een laatste belangrijke tip van de twee auteurs is: pick your battles. Piket: ‘Het is onmogelijk om op alle 26 terreinen je stinkende best te doen, dus kies drie of vier punten die hot zijn in jouw gemeente. Vraag de griffier om de rijksinspecties uit te nodigen en de accountant om extra op de uitvoering van deze vier wetten te

letten. Zo kun je met focus iets bereiken, niet alles.’

Van goed toezicht wordt uiteindelijk de hele stad of gemeente beter, is Pikets overtuiging. ‘In een gezonde bestuurscultuur wil het college zélf ook gewoon dat er goed toezicht is.’ Van Doorn: ‘Maar in de praktijk gaan nu nog vaak de hakken in het zand. Raden hoeven niet geïnformeerd te worden.’ Piket: ‘Bestuurders willen meters maken, toezicht kan dan als lastig ervaren worden.’ Van Doorn: ‘Terwijl de raad er juist is om te helpen om het beleid zo goed mogelijk uit te voeren. Toezicht is geen afrekening.

Maar dat is wel waar bestuurders bang voor zijn.’

Het gaat uiteindelijk om de kern van de rechtsstaat, besluit Piket. ‘Het uitgangspunt is dat alles wat de overheid doet ook gecontroleerd kan worden. Stel de gemeenteraad hier dan ook toe in staat, dat lijkt me een redelijke vraag.’ ←

Neem voor meer informatie over de workshops contact op met de ƧȌǿǿǞȺȺǞƵ ªƊƊƮȺǶƵƮƵȁ Ƶȁ JȲǞǏ˛ ƵȲȺ via commissiereng@VNG.nl.

Menukaart Toezicht De Menukaart Toezicht is gratis te downloaden van de website van de VNG: bit.ly/MenukaartToezicht of scan de QR-code.

36-38 LEESVERHAAL_Toezicht.indd 38

28-3-2022 17:19:58

COLUMN

André Krouwel Oprichter Kieskompas politicoloog Vrije Universiteit andre.krouwel@vu.nl @AndréKrouwel

HAAGSE WEERZIN

L

okale partijen danken een flink deel van hun populariteit aan gebrek aan vertrouwen in de landelijke politiek. Onderzoek laat zien dat wie de politici in Den Haag wantrouwt, meer geneigd is op een lokale partij te stemmen bij gemeenteraadsverkiezingen. Het politieke wantrouwen zit diep bij de achterban van lokale partijen, waardoor deze groep zich in de landelijke politiek vooral voelt aangetrokken door de rechts-populisten van PVV, FvD, JA21 en een kleinere groep leunt naar de SP. De boosheid zit vooral bij oudere, blanke mannen die wonen in gebieden met een lagere verstedelijkingsgraad. Ze voelen zich sterk verbonden met hun buurt of woonplaats en hun stem dient om af te rekenen met ‘de buitenwereld’.

Er loopt een diepe kloof door Nederland. Anti-Haagse sentimenten vieren hoogtij in het zuiden, oosten en noorden. Het westen is ook gespleten. In Rotterdam en Den Haag wonnen populisten, maar in andere grote steden brokkelde de steun voor lokale partijen af. In Den Haag won Richard de Mos veel stemmen met zijn campagne tegen de nationale politiek die in zijn eigen stad huist. Den Haag is niet meer trots op de regeringszetel.

De overwinning van dit anti-Haagse sentiment is veel groter dan het stemmenaantal voor lokale partijen. Ruim de helft van de stemgerechtigden bleef thuis of ging ‘iets belangrijkers’ doen. Niet-stemmers lijken op boze burgers die het vertrouwen ‘in de politiek’ hebben verloren. Het sentiment is dat men niet meer kan rekenen op de overheid, want die luistert niet naar mensen zoals zij. Ze zijn zeker niet laag opgeleid, maar plaatsen zichzelf toch onderaan de sociale ladder. Er is een diep gevoel van verloren status en weggesmolten zekerheden. Ze willen trots zijn op hun land, maar dat is moeilijk.

Er is te veel verloren gegaan.

Terwijl deze boze burgers respect eisen, hebben ze zelf weinig respect voor andersdenkenden. Hun mening telt, en moet even zwaar wegen als die van ‘zogenaamde experts’. Ze voelden zich bedreigd en beroofd van hun vrijheden.

Tegelijkertijd hebben ze weinig moeite met het inperken van vrijheden van moslims. De helft van deze groep wil zich niet laten vaccineren. Vaak gebruiken ze vergezochte samenzweringstheorieën als rechtvaardiging voor het verwerpen van de medische wetenschap. Natuurlijk leunen ze op de wetenschap als ze hun boosheid via satellieten virtueel de wereld inslingeren, maar ‘dat is anders’.

De privacy, onze vrijheid tot demonstreren en vrije meningsuiting zijn voor hen belangrijk, maar online worden bedreigingen van andersdenkenden voorzien van een duimpje dat omhoog wijst.

Lokale partijen zullen de boze buitenwereld en hun leven niet veranderen. Dat weten de meeste kiezers ook wel, maar hun stem op een lokale partij is wel een belangrijke uitlaatklep. ←

39 MAGAZINE

2022

ER LOOPT EEN DIEPE KLOOF DOOR NEDERLAND

39 COLUMN_Andre Krouwel.indd 39

28-3-2022 17:21:14

BETOOG

MARTIEN KROMWIJK

Bestuur gemeente als een voetbalclub

40

Een uniecollege, waarin álle raadsleden zich vertegenwoordigd voelen, dus zonder de scheiding coalitieoppositie. Het zou verfrissend kunnen werken en een impuls geven aan de kwaliteit van besturen, schrijft Martien Kromwijk.

MAGAZINE

2022

T

rek eens de vergelijking met het besturen van een sportclub, een kerk of een vereniging. Als je daar na de ledenvergadering met negen personen in het bestuur komt, dan zet je toch ook niet eerst drie mensen aan de kant als oppositie om daarna als coalitie met een meerderheid van zes het werk te gaan doen? Waarom doe je dat dan bij het besturen van je gemeenschap wél?

INGESLETEN PATRONEN

Ik heb dit voorstel voor een uniecollege in mijn gemeente ruim voor de verkiezingen gelanceerd. De reacties op straat waren zonder meer positief; die bij

‘Besluiten voorkoken in coalitieoverleg is niet meer logisch’

40-41 BETOOG.indd 40

de politieke incrowd heel wat gereserveerder. Het valt niet mee om los te komen van ingesleten patronen.

Toch hoop ik dat het er de komende weken van gaat komen.

GEZAMENLIJKE WETHOUDER

Hoe kan het werken? Stel na de verkiezingen eerst vast hoeveel wethouders een bij de gemeente passend bestuurlijk team gaan vormen. Vorm daarna vanuit de gemeenteraad net zoveel groepjes. Grote fracties kunnen dan wellicht solo een groepje vormen, of als grote groep twee wethouders leveren. De kleinere fracties zullen zich moeten groeperen, en het eens moeten worden wie hun gezamenlijke wethouder wordt.

Vervolgens is er ook geen aanleiding meer om een gedetailleerd collegeakkoord of raadsprogramma te maken. Dat is fijn, want de werkelijkheid wordt in die vier jaar toch altijd weer anders en onvoorzien. Enkele hoofdkeuzes kunnen volstaan. Bij de uitwerking en alle volgende besluiten kan iedereen voluit de eigen rol invullen: college, raad en alle fracties.

Besluiten voorkoken in coalitieoverleg is op deze manier niet meer logisch. Partijen moeten zich daarna meer uitspreken, en kunnen zich dus niet meer

28-3-2022 17:22:10

Schrijf ook een betoog voor VNG Magazine: redactie@vngmagazine.nl

41 MAGAZINE

2022

verschuilen achter ‘nu eenmaal gemaakte afspraken’.

En de ultieme machtsvorming van een minderheid (bijvoorbeeld rond koopzondagen) die een besluit tegen de eigenlijke meerderheid weet te forceren omdat anders de coalitie zou vallen, is er ook niet meer bij.

DEMOCRATISCHE CONTROLE

En de democratische controle dan? Wel, die gaat er ook op vooruit. Want wat is democratische controle waard als coalitiepartijen geneigd zijn iets door de vingers te zien omdat anders de coalitie geschaad wordt of zou vallen? En als kritische opmerkingen van de oppositie op voorhand worden weggehoond of genegeerd?

Beter gezamenlijk besturen, schouder aan schouder, zoals je ook bij je eigen vereniging zou doen. Zonder verspilling van argumenten en creativiteit, omdat je niet wilt horen dat de oppositie soms ook iets slims inbrengt, en je zelf niet meer nadenkt omdat de coalitiediscipline geen ruimte laat.

Toegegeven, het is een optimistisch betoog. Maar het is ook wel een verfrissend vooruitzicht. Want het politieke gedoe, de spelletjes, de gesloten achterka-

40-41 BETOOG.indd 41

‘Beter gezamenlijk besturen, schouder aan schouder, zoals je ook bij je eigen vereniging zou doen’ mertjes, het ‘Den Haag spelen’, dat kunnen we toch wel missen. Dat verhoogt het aanzien van het bestuur niet en het staat de bereidheid eraan deel te nemen in de weg.

Niet dat vroeger alles beter was, maar ik herinner me nog dat er vroeger wel werd gesproken over een afspiegelingscollege. Dat was zo’n slechte gedachte nog niet. ← Martien Kromwijk is voormalig wethouder in Bodegraven-Reeuwijk. Bij de afgelopen verkiezingen was hij lijsttrekker van Mijnklimaatpartij.

28-3-2022 17:22:22

PERSONALIA OVERLEDEN Mila Jansen, gemeenteraadslid in Veenendaal, is op 20 maart plotseling overleden. Jansen zat sinds 2010 in de gemeenteraad voor Lokaal Veenendaal. Recent maakte ze de overstap naar de VVD. Voor die partij was ze verkiesbaar bij de gemeenteraadsverkiezingen.

Ze werd 37 jaar.

OVERSTAP

42 MAGAZINE

2022

Klaas Jan de Regt Twee dagen voor de gemeenteraadsverkiezingen begon Klaas Jan de ªƵǐɈ ƊǶȺ ȁǞƵɐɩƵ ȲƊƊƮȺǐȲǞǏ˛ƵȲ Ǟȁ RƊȲǶǞȁǐƵȁ‫( خ‬Ƶ ɨȌȌȲǿƊǶǞǐ ƊƮɨǞȺƵɐȲ ɨƊȁ ȯȲȌɨǞȁƧǞƊǶƵ ȺɈƊɈƵȁ ɨƊȁ IȲɯȺǶƓȁ ȺȯȲǞȁǐɈ Ȍȯ ƵƵȁ ȲǞǯƮƵȁƮƵ ɈȲƵǞȁ‫خ‬

Vanwaar deze overstap? ‘In 2013 maakte ik bij de gemeente Leeuwarden de overstap van de ambtelijke organisatie naar de griffie.

Ik vond het werk fantastisch en wist meteen: ooit wil ik ook griffier worden. Door persoonlijke omstandigheden kwam het er niet van, maar nu was de tijd daar. Ik ben bij de overheid gaan werken om iets bij te dragen aan de samenleving, dat is altijd mijn motivatie geweest. Ik zat heel lang in de bedrijfsvoering, dan is die bijdrage veel minder direct dan bij de griffie. Nu zit ik midden in het politieke proces: er is contact met burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en natuurlijk de raadsleden. Als je hen ondersteunt in het werk, draag je echt iets bij. Het raadslidmaatschap kost veel tijd en de maatschappelijke en financiële waardering is niet hoog. Ik streef er daarom naar hen maximaal te ondersteunen.’

Wat gaat u doen?

‘Ik ben op 14 maart begonnen, twee dagen voor de verkiezingen. Het is mooi dat je tegelijk kun beginnen met de nieuwe raad, maar ook heel intensief. Bovendien vertrok de locogriffier vlak voor de verkiezingen ook, en ook de burgemeester zit er relatief kort, net als de gemeentesecretaris. Ik spring op een rijdende trein: the show must go on, alle vergaderingen zijn al ingeboekt. Mijn eerste prioriteit is het werven van een nieuwe collega, mijn tweede is dat ik ga zorgen dat ik thuis ben in alle procedures en systemen.’

Wat heeft u geleerd? ‘Ik heb hiervoor zes jaar bij de provincie Fryslân gewerkt, daar heb ik heel veel geleerd. Provinciale staten behandelen minder stukken dan de gemeente. Daardoor was er meer tijd om je te verdiepen in de inhoud. Daar heb ik nu profijt van.’ (RvdD) ←

42-44 PERSONALIA.indd 42

GEMEENTEN De gemeenteraad van Velsen heeft Frank Dales (D66) voor herbenoeming voorgedragen. Dales was, voordat hij in april 2016 naar Velsen ging, onder meer burgemeester van Breukelen, raadslid en wethouder in Alphen aan den Rijn en raadslid in Purmerend.

Burgemeester Bas van den Tillaar is door de gemeenteraad van Vlissingen voorgedragen voor herbenoeming. Van den Tillaar (CDA) werd op 22 april 2016 in Vlissingen geïnstalleerd.

Daarvoor was hij burgemeester van GulpenWittem en wethouder in Mierlo, na een gemeentelijke herindeling in 2004 werd dat Geldrop-Mierlo.

Burgemeester Breunis van de Weerd (SGP) van Nunspeet stopt in mei. Hij ambieert geen tweede termijn. Hij is daar sinds mei 2016 in functie. Van de Weerd is sinds 1998 politiek actief. Hij was twaalf jaar heemraad in het waterschap Vallei en Eem en twee periodes (2004-2007

28-3-2022 17:23:23

redactie@vngmagazine.nl

en 2015-2016) lid van provinciale staten in Gelderland.

Ook was hij wethouder (2010-2014) en vervolgens raadslid (2014-2016) in Ede. De gemeenteraad van Hoorn heeft burgemeester Jan Nieuwenburg voorgedragen voor herbenoeming.

Op 17 mei begint zijn tweede termijn. Voordat de PvdA’er daar in 2016 burgemeester werd, was hij raadslid en wethouder in Haarlem en lid van provinciale staten van NoordHolland. Ook was hij in Hoorn, vlak voordat hij daar burgemeester werd, korte tijd wethouder.

De gemeenteraad van Laarbeek heeft burgemeester Frank van der Meijden voorgedragen voor herbenoeming. De CDA’er trad daar op 27 juni 2016 aan.

Eerder was hij onder meer raadslid en wethouder in Bergeijk en vervulde hij diverse management- en staffuncties bij het ministerie van Defensie.

Arnoud Rodenburg stopt na achttien jaar als burgemeester van

ǞƮƮƵȁٌ(ƵǶ˜ƊȁƮ‫( خ‬ƊɈ ǘƵƵǏɈ w hij in de vergadering van de gemeenteraad bekendgemaakt. Hij vertrekt op 1 juli, dan eindigt zijn derde ambtstermijn. Rodenburg (CDA) werd op 1 juli 2004 geïnstalleerd als burgemeester van de toen nieuwe gemeente Midden(ƵǶ˜ƊȁƮ‫( خ‬ƊƊȲɨȌȌȲ ɩƊȺ ǘǞǯ dertien jaar actief binnen de voormalige deelgemeente Overschie in Rotterdam, als raadslid, portefeuillehouder en voorzitter.

Karin Cornelissen stopt na bijna acht jaar als gemeentesecretaris van Raalte. Op 1 april is ze verder gegaan als zzp’er en is ze op interim-basis beschikbaar als gemeentesecretaris.

Voordat ze in juli 2014 naar Raalte kwam, was Cornelissen onder meer in diverse managementfuncties actief bij de gemeenten Kampen en Zwolle.

Femmy Jonker is per 1 april aan de slag gegaan als interim-gemeentesecretaris van Lopik. Zij neemt tijdelijk het stokje over van Yvonne Halman, die naar Amsterdam vertrok. Het college

Petra Doornenbal-van der Vlist, burgemeester van Renswoude, wordt door de gemeenteraad voorgedragen voor herbenoeming. De CDA’er begon daar op 27 september 2016. Daarvoor was ze onder meer lid van provinciale staten van Utrecht en werkzaam als mediator bij conflicten tussen burgers en overheid en tussen overheden onderling.

42-44 PERSONALIA.indd 43

Peter Kalkman begint op 1 juni als gemeentesecretaris van Hendrik-Ido-Ambacht. Hij werkt al enige tijd voor de gemeente Goeree-Overflakkee, waar hij sinds 2017 directeur is. De jaren daarvoor was hij programmaleider organisatieontwikkeling en concerncontroller in dezelfde gemeente. In Hendrik-Ido-Ambacht wordt Kalman de opvolger van Dré Martens, die gemeentesecretaris van Drimmelen werd. Sinds oktober 2021 wordt de functie waargenomen door Anne de Baat.

van B en W van Lopik kiest voor een interim-oplossing gelet op de start van de nieuwe bestuursperiode.

Jonker werkte eerder als gemeentesecretaris in Molenlanden.

Hélène Oppatja wordt per 1 mei de nieuwe directeur bij het CBG Centrum voor Familiegeschiedenis. Ze is sinds november 2015 gemeentesecretaris in Wassenaar. De gemeente gaat op zoek naar een interim-gemeentesecretaris.

Oppatja was eerder onder meer Programmamanager participatiewet bij de VNG en wethouder in Alphen aan den Rijn.

Roelof Pieter Koning wordt op 1 mei de nieuwe gemeentesecretaris van De Wolden. Ook treedt hij toe tot de directie van de Samenwerkingsorganisatie De Wolden Hoogeveen (SWO), de ambtelijke organisatie van beide gemeenten. Koning is in De Wolden de opvolger van Vanessa Gosselink, die op 1 januari 2021 aantrad als in-

terim-gemeentesecretaris.

Koning is nu nog districtshoofd voor de provincies Drenthe en Groningen bij Rijkswaterstaat NoordNederland. Daarvoor was hij onder meer raadslid en wethouder in Meppel.

43 MAGAZINE

2022

Gemeentesecretaris Judith de Groot vertrekt bij de gemeente Steenwijkerland. Vanaf 9 mei wordt ze directeur-bestuurder bij woningcorporatie Mercatus in Emmeloord. De Groot begon in februari 2018 in Steenwijkerland, daarvoor was ze gemeentesecretaris van Ten Boer.

Jan Lagendijk stopt uiterlijk 1 juni, zodra er een nieuw college van B en W is aangetreden, als gemeentesecretaris van Waalwijk. Formeel zou hij in december 2020 al met pensioen zijn gegaan, maar hij tekende bij om deze collegeperiode af te maken.

Lagendijk begon in september 2013 als gemeentesecretaris, daarvoor had hij diverse directeursfuncties in Dordrecht, Rotterdam

28-3-2022 17:23:30

Ingezonden mededeling

Neem de regie over uw eigen loopbaan Om welk vakgebied het ook gaat: als geen ander weten we hoe complex de inhoud van beleid en wet- en regelgeving kan zijn.

Start het nieuwe jaar goed met een van onze verdiepende masterclasses of leergangen voor heldere en praktische handvatten en vaardigheden.

Ons aanbod

44 MAGAZINE

2022

Online leermodule: Klantreizen 2022 start 7 april Leertraject: Onderwijs 2022 start 12 mei Online training: Lenig denken voor ambtenaren start 10 mei 2-daagse Leergang: Democratische Rechtsorde start 10 mei Training: De BAG de Baas start 14 juni (online) Masterclass: Sociaal Domein Verandermanagement 16 juni (Utrecht) VNG Jaarcongres (save the date) 28 en 29 juni (Westfriesland) Juridische 2-daagse (save the date) 3 en 4 oktober (Leeuwenhorst, Noordwijkerhout) Voor de Jeugd Dag (save the date) 7 november Ons hele aanbod vindt u op vngconnect.nl

en Utrecht, was raadslid en wethouder in Dordrecht en zelfstandig adviseur en interim-manager.

Rob Brekelmans, sinds 2019 interim-gemeentesecretaris van Reusel-De Mierden, gaat die gemeente verlaten.

Hij stopt per 1 juni. Voor Brekelmans naar ReuselDe Mierden ging, was hij gemeentesecretaris van achtereenvolgens Lith, Goirle, Vught en Binnenmaas.

De Alkmaarse gemeentesecretaris Wim van Twuijver verlaat per 1 september de gemeente.

Hij trad op 1 april 2016 aan als hoogste ambtenaar op het stadhuis. Daarvoor was hij onder meer gemeentesecretaris in Hollands Kroon en adviseur bij het College voor Arbeidszaken van de VNG. Van Twuijver begint samen met een aantal oudcollega’s een interim- en adviesbureau.

Alida Renkema is gestart ƊǶȺ ǐȲǞǏ˛ ƵȲ ɨƊȁ ƮƵ ǐƵٌ meenteraad van Emmen.

Ze is daar op 30 maart beëdigd als opvolger van Harry Werkman, die in november 2021 plotseling overleed. Renkema was wethouder in Oldenzaal (sinds 2015). Daarvoor was ze lid van provinciale staten van Overijssel, raadslid en wethouder in Zwolle, raadsǐȲǞǏ˛ ƵȲ Ǟȁ ðɩƊȲɈƵɩƊɈƵȲǶƊȁƮ en beleidsmedewerker Openbare orde en Veiligheid in De Wolden.

JȲǞǏ˛ ƵȲ Sietze van Hemmen van de gemeenteraad van Ooststellingwerf heeft per

42-44 PERSONALIA.indd 44

1 april zijn baan opgezegd.

Hij is op die datum aan de slag gegaan bij de provincie Flevoland. Van Hemmen werkte vier jaar in Ooststellingwerf. Tussen februari 2018 en februari 2020 was ǘǞǯ ƧȌǿǿǞȺȺǞƵǐȲǞǏ˛ ƵȲ‫ ة‬ƮƊƊȲٌ ȁƊ ɩƵȲƮ ǘǞǯ ȲƊƊƮȺǐȲǞǏ˛ ƵȲ‫ خ‬ Mirjam van Bergen volgt Van Hemmen tijdelijk op als ǐȲǞǏ˛ ƵȲ‫ خ‬ðǞǯ ɩƊȺ ɨƊȁ ׂ‫ ׁׂ׀‬ɈȌɈ ׂ‫ ׀ׂ׀‬ȌȌDz ƊǶ ȲƊƊƮȺǐȲǞǏ˛ ƵȲ Ǟȁ Ooststellingwerf. ªƊƊƮȺǐȲǞǏ˛ ƵȲ Jan Jaspers van Helmond gaat in juli met pensioen. Hij wordt later dit jaar 66, maar wil al plaatsmaken voor een ȁǞƵɐɩƵ ǐȲǞǏ˛ ƵȲ‫ ة‬ƮǞƵ ƮȌȌȲ ƮƵ nieuwe gemeenteraad benoemd kan worden. Jaspers werkt op 1 juli van dit jaar ɈɩǞȁɈǞǐ ǯƊƊȲ ƊǶȺ ǐȲǞǏ˛ ƵȲ Ǟȁ Helmond.

ANDERE ORGANISATIES De Groningse PvdAwethouder Roeland van der Schaaf is de beoogde dijkgraaf van waterschap Noorderzijlvest. Hij begint daar naar verwachting op 6 juli. Van der Schaaf wordt de opvolger van Bert Middel die na tien jaar met pensioen gaat. Van der Schaaf is sinds 2012 wethouder van de gemeente Groningen, waarbij hij onder meer ruimtelijke ontwikkeling, wonen en wijkvernieuwing in portefeuille heeft. Eerder in de tijd was hij onder meer hoofd Projecten bij woningbouwvereniging Smallingerland en adviseur Markt & Vastgoed bij woningcorporatie Accolade.

28-3-2022 17:23:33

TEKST: RUTGER VAN DEN DIKKENBERG | BEELD: MARTINE SPRANGERS

RAAD & WERK

Albert Verlinde RAAD VVD VUGHT WERK PRESENTATOR SHOWNIEUWS, SBS6 ‘Het raadswerk is een verrijking. Bij de herindelingsverkiezingen in 2020 was ik lijstduwer, maar ik kreeg zoveel stemmen dat ik gekozen werd. Het is leuk om te weten wat er in je gemeente speelt en om te kijken of je in goede harmonie besluiten kunt nemen. Ik ben altijd baas geweest van mijn eigen bedrijf. Dan ben je in the lead.

Door het raadswerk ben ik minder directief geworden.

45 RAAD en WERK.indd 45

Ik zit drie avonden per week bij Shownieuws. Dat wordt live uitgezonden om elf uur ’s avonds. Mijn werk speelt zich dus voor een belangrijk deel in de avond af. De donderdagavond is voor de raad, dus dan kan ik niet naar Shownieuws. Die avond is echt heilig. En de fractievergadering op maandagavond is vervroegd zodat ik daarna nog naar de studio kan.’

28-3-2022 17:24:52

TEKST: MARTEN MUSKEE

WET OPEN OVERHEID

Stap voor stap meer openbaarheid 46 MAGAZINE

2022

VOLGENDE MAAND TREEDT DE WET OPEN OVERHEID IN WERKING. (0 à0À ß0ª§mX!RÀ J0w00yÀ0y XyI ªw ÀX0 !ÀX0I À0 §0yّ BAREN, MAAR VEEL IS NOG NIET DUIDELIJK. DE KOMENDE PERIODE ZULLEN GEMEENTEN STAPSGEWIJS TOEGROEIEN NAAR DE NIEUWE VERPLICHTINGEN.

D

e Wet open overheid (Woo) wordt per 1 mei de opvolger van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) en moet ervoor zorgen dat overheidsinformatie beter vindbaar, uitwisselbaar, eenvoudig te ontsluiten en goed te archiveren is. De wet verplicht gemeenten om documenten in elf categorieën actief openbaar te maken, én om de informatiehuishouding op orde te brengen.

André Tinga is programmamanager Woo bij de gemeente Groningen en projectleider Woo bij Coevorden. Toen hij vanuit een bedrijfskundige achtergrond vorig jaar startte in Groningen, wist ook hij niet wat de Woo precies inhield. Dat is intussen wel anders. Hij verbaast zich over het feit dat die vraag nog leeft bij veel gemeenten. Tinga hoort regelmatig dat een gemeente het project hiervoor nog moeten opstarten. Er zijn ook veel gemeenten die al wel verder zijn, maar ook die zoeken nog naar allerlei antwoorden.

AMBITIENIVEAUS

De Woo treedt volgende maand dus in werking, al is het met een ingroeimodel. Er zijn vier ambitieniveaus opgesteld, en elke gemeente mag bepalen welk van die vier van toepassing is. Niveau 2 is het basisniveau,

46-49 LEESVERHAAL_Grip op informatie.indd 46

waarbij gemeenten op drie terreinen binnen een nog te bepalen tijdpad aan de wettelijke eisen moet voldoen. Bij niveau 1 wordt nog niet aan de wettelijke termijnen voldaan, de niveaus 3 en 4 gaan juist al een stap verder.

‘Groningen en Coevorden kiezen bewust voor het basisniveau, omdat er nog zoveel onduidelijk is’, zegt Tinga. ‘Gemeenten die kiezen voor niveau 1, voldoen nog niet aan de wet, maar worden nog niet gesanctioneerd. Onduidelijk is vanaf wanneer dat wel gaat gebeuren.’

In de kern, zegt Tinga, is de Woo heel simpel. Gemeenten moeten onder andere per 1 mei een Woocontactpersoon hebben, een nieuwe intermediair tussen de

28-3-2022 17:26:05

47 inwoners en organisatie bij een verzoek om informatie. Die contactpersoon vraagt gericht wat iemand precies zoekt en helpt bij het leveren van de gevraagde documenten.

De Woo verplicht gemeenten ook hun informatiehuishouding op orde te hebben en te houden, en actief te gaan publiceren. ‘Dat is een traject van vele jaren. Wat het extra lastig maakt, is dat gemeenten actief moeten publiceren op PLOOI, het Platform Open Overheidsinformatie. Maar dat is nog helemaal niet beschikbaar.’

Gemeenten moeten op termijn elf informatiecategorieën implementeren. Het actief openbaar maken geldt overigens meteen voor de nieuwe documentatie.

Maar wat er nu eigenlijk binnen een informatiecategorie valt, is nergens gedefinieerd. Tinga spreekt van containerbegrippen. ‘Het is niet duidelijk welke informatie in welke categorie valt. Gemeenten zijn driftig op zoek naar die invulling. Daarbij grijpen ze terug op de stukken die door de rijksoverheid zijn gepubliceerd. Alleen, die zijn achterhaald en gebaseerd op het rijk, niet op de gemeenten. Het ministerie van Binnenlandse Zaken broedt onder meer vanwege de uitdagingen met PLOOI nog op de invoeringsdata van de categorieën.’

Dit alles doet vermoeden dat er voorlopig nog geen einde komt aan informatieverzoeken zoals onder de Wob, en aan de kansen die opportunistische juridische adviesbureaus ruiken. De materie is nieuw en medewerkers hebben weinig tijd om erin te duiken.

Ook zijn veel gemeenten met name op juridisch vlak op zoek naar externe hulp. Op den duur zou de Woo moeten leiden tot minder informatieverzoeken,

46-49 LEESVERHAAL_Grip op informatie.indd 47

omdat overheden de stukken actief openbaar maken, terwijl dat onder de Wob pas gebeurt na een concreet verzoek. Medewerkers moeten nu nog achteraf de relevante informatie in allerlei krochten van de organisatie zoeken. Dat kost veel tijd en menskracht.

Tinga: ‘Overigens hangt het aantal toekomstige Wooverzoeken wel af van het niveau van transparantie.

Daarbij speelt ook de privacywet AVG een rol.’

MAGAZINE

2022

CULTUUROMSLAG

De ambtenaar die stukken opstelt, moet op basis van de Woo direct nadenken wat wel en niet openbaar gemaakt mag worden. Dat gebeurt in samenwerking met de jurist. Het is een cultuuromslag, zegt Tinga; de ambtenaar zal sommige dingen niet of anders opschrijven. Tinga: ‘Het brengt, net als bij de AGV, een kentering in de gedachtegang bij mensen tot stand.

Een leerproces voor de ambtenaar, daarom is het mooi dat er voor een ingroeimodel is gekozen. De Woo start met de simpele dingen en in de loop der tijd komen de meer ingewikkelde zaken aan bod.’

‘Het is mooi dat er voor

een ingroeimodel

is gekozen’ 28-3-2022 17:26:10

Beste gemeenteraadsleden, Gefeliciteerd met jullie (her)benoeming!

Raad en daad is dichtbij Ondernemers in de Cumelasector zijn je oren, ogen en handen in het buitengebied. Maak nu kennis met een daadkrachtige ondernemer bij jou in de buurt.

www.cumela.nl/GR2022

De Rechtspositie van gekozen en benoemde politieke ambtsdragers Gemeenten Provincies Waterschappen

Compacte en heldere uiteenzetting Inclusief toelichting Ook zeer praktisch voor raadsleden Gerard J.J.J. Heetman isbn 978 90 12 40798 4

editie 2022

Meer weten of bestellen? Kijk op www.sdu.nl of bel 070-378 98 80

46-49 LEESVERHAAL_Grip op informatie.indd 48

28-3-2022 17:26:26

‘Nu hebben we de kans om wel grip te krijgen op deze informatie en geen nieuwe berg te laten ontstaan’ Tinga adviseert gemeenten zich te verdiepen in de Woo en de ingroeitermijnen. ‘Het is geen big bang. Het gaat ook niet zozeer om de computersystemen, maar om de cultuuromslag bij de medewerkers. Die zijn het niet gewend om direct transparant te zijn, en doen dat nu pas op het moment van een Wob-verzoek. Bij de Woo moet de ambtenaar daar al vanaf de creatie van documenten en besluitvorming over nadenken en naar handelen.’

die berg blijft groeien. ‘Nu we starten met Microsoft 365, hebben we de kans om dat vanaf nu te voorkomen.’ Op de netwerkschijven staat inmiddels zo’n jaar of 25 aan data. Van veel van die data weten gemeenten onvoldoende wat het is, omdat er nooit echt beheer op uitgevoerd is. ‘Het kost te veel tijd om die data goed op te ruimen. Nu hebben we de kans om wel grip te krijgen op deze informatie en geen nieuwe berg te laten ontstaan’, zegt Castenmiller.

MICROSOFT 365

VERDIEPINGSSLAG

Er moet dus veel informatie openbaar gemaakt worden. Een lastige klus, want er zijn verschillende documentmanagementsystemen, en veel informatie die bijdraagt aan de besluitvorming zit in de mail en in – opgekomen in coronatijd – Microsoft Teams.

Microsoft 365, een verzameling van apps met onder meer Outlook en Teams, wordt steeds vaker gebruikt door gemeenten. Maar voor de archivering is nagenoeg nog niets geregeld.

De gemeente Hoorn heeft voor Teams een archiveringsapp ontwikkeld. Strategisch adviseur Patrick Castenmiller is overtuigd van de potentie van dit digitale platform. ‘We leggen heel veel informatie vast. Als een inwoner een vraag heeft, kijkt de ambtenaar in het eigen systeem. Daarbij wordt vaak niet gekeken in het mailverkeer, Teams en andere bronnen, terwijl daar evengoed informatie wordt gedeeld.’

Microsoft 365 is volgens Castenmiller voor de ambtenaar een prima tool om digitaal te werken.

‘Het mooie is dat de computer de informatie vastlegt terwijl je bezig bent. Als je samenwerkt in Teams aan een document, ontstaan er versies waarbij de historie van onze kennisontwikkeling wordt bijgehouden. Het document dat eruit komt is makkelijk te vinden en ook al gearchiveerd. Als er een bezwaar binnenkomt, zoekt de jurist in het dossier wat relevant is en creëert een juridisch dossier. Het is daarbij niet meer nodig een kopie naar het zaaksysteem te maken.’

Gemeenten worstelen met een gigantische berg aan ‘matig beheerde documenten’, zegt Castenmiller. En

De archiveringsapp wordt momenteel samen met Teams in Hoorn uitgerold. Bij het Privacy Impact Assessment (PIA) ontdekten Castenmiller en zijn team dat bepaalde zaken zoals het recht op inzage in gegevensgebruik, en het recht op vernietiging en correctie nog niet mogelijk zijn. ‘Er zit in Microsoft 365 een functionaliteit die daarvoor geschikt is, een raamwerk dat alles bevat wat je nodig hebt voor dit soort processen. Daarmee maken we nu een verdiepingsslag. Dat biedt diverse mogelijkheden om de processen rond Woo-onderzoek en bezwaar en beroep beter te ondersteunen.’

Bij beleids- en bestuursprocessen en projecten wordt informatie vaak verzameld op netwerkschijven. Aan het eind van een proces wordt een dossier gemaakt dat via zaakgerichte vastlegging achteraf wordt gearchiveerd. Dat legt de verplichting op aan beleidsmedewerkers om bewust te archiveren. Dat wordt volgens Castenmiller regelmatig niet goed gedaan. Dan ontstaat een kopie in het zaaksysteem en blijft de informatie ook achter in de bron. Microsoft 365 biedt voor die processen een gemakkelijkere oplossing. ‘Terwijl je bezig bent, creëer je het dossier. Bij het opslaan hoef je alleen na te denken over de bewaartermijn en welke informatie niet hoeft te worden bewaard. Dan bevries je het dossier zodat niemand het achteraf nog kan veranderen en is de archivering geregeld. Het dossier hoeft niet ook nog eens een keer in het zaaksysteem te worden opgeslagen. Zo voorkom je overbodig extra werk voor de ambtenaar.’ ←

46-49 LEESVERHAAL_Grip op informatie.indd 49

49 MAGAZINE

2022

Grip op Informatie Van 7 tot en met 14 april 2022 vindt de vijfde week Grip op Informatie plaats. Ook dit keer weer volledig online. Er zijn verschillende webinars te volgen over thema’s die gekoppeld zijn aan de Wet open overheid en de Archiefwet.

Castenmiller en Tinga verzorgen ook een webinar. Zie: bit.ly/ VNG5eGripopinfo of scan de QR-code.

28-3-2022 17:26:34

VACATURES Hét overzicht van vacatures binnen gemeenten voor hoger opgeleiden.

ÇÀ w ÀX²0ªXyJ‫غ‬ ICT

Voor een overzicht van alle vacatures en meer informatie zie www.gemeentebanen.nl.

Business analist

Leiden Business controller Olst-Wijhe Contractmanager Wassenaar Financieel adviseur Zundert

Teamleider ICT-infra

Haarlemmermeer Informatieadviseur/ ȯȲǞɨƊƧɯ ȌǏ˛ ƧƵȲ Zwartewaterland

BESTUURLIJK Juridisch adviseur

50 MAGAZINE

2022

Bodegraven-Reeuwijk Adviseur privacy Veenendaal Online contentspecialist Zaanstad

(X0y²Àß0ªm0yXyJ‫غ‬ FACILITAIR Teamleider advies en

services Coevorden Gebouwenbeheerder Schagen

FINANCIEEL Financieel adviseur

Baarn Account- en contractmanager Haarlem

y(0ªàXh²‫غ‬ à0À0y²!R §‫غ‬ CULTUUR Senior leerplicht-

ambtenaar Veenendaal Startend beleidsmedewerker onderwijshuisvesting Westland

OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID Casemanager APV/

bijzondere wetten Diemen Procesregisseur Veiligheidskamer Maassluis Inspecteur handhaving, bijzondere wetten (Alcoholwet) Utrecht Consulent handhaving Velsen Senior juridisch adviseur handhaving Westland

§0ª² y00m‫غ‬ ORGANISATIE

Vergunningverlener

Baarn Corporate recruiter Zuidplas

Stichtse Vecht Adviseur Omgevingswet Veenendaal Regievoerder gebiedsbeheer Westland

RUIMTELIJKE ORDENING

² !X m0 ð j0y‫غ‬ WERKGELEGENHEID

Beleidsadviseur

Strategisch adviseur

mobiliteit Altena Programma- en projectondersteuner Coevorden Bouwinspecteur Den Haag Juridisch beleidsadviseur milieu Haarlem Senior beleidsmedewerker mobiliteit Katwijk Adviseur stedelijk water Lansingerland Projectmanager Lansingerland Beleidsmedewerker natuur Leeuwarden Algemeen beleidsmedewerker Leiden Rioolbeheerder/ beleidsmedewerker Lopik

sociaal domein Dordrecht Beleidsmedewerker sociaal domein Edam-Volendam Contractmanager sociaal domein Leeuwarden Medewerker bezwaar en beroep Werk en Inkomen Lekstroom (Nieuwegein)

Adviseur hrm

WELZIJN Toezichthouder

rechtmatigheid Wmo De Bilt Wmo-adviseur Delft Support Consulent interventieteam Huizen Toezichthouder rechtmatigheid Wmo en Jeugdwet Zaanstad

Colofon ßyJ wƊǐƊɹǞȁƵ ǞȺ ǘƵɈ ȌǏ˛ ƧǞǁǶƵ ȌȲǐƊƊȁ ɨƊȁ ƮƵ ßƵȲƵȁǞǐǞȁǐ ɨƊȁ yƵƮƵȲǶƊȁƮȺƵ JƵǿƵƵȁɈƵȁ Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070-373 83 93, info@vng.nl

Mis niets!

Uitgever Dineke Sonderen, Sdu BV, tel. 070-378 99 24 Hoofdredactie Esther Bunnik Chef redactie Rutger van den Dikkenberg Redactie Leo Mudde, Marten Muskee, Monique Westenbroek Medewerkers Geerten Boogaard, Sandra Braakmann, Jiri Büller, Saskia Klaassen, André Krouwel, Sanne van der Most, Martijn van der Steen Contact redactie tel. 070-378 96 43, redactie@vngmagazine.nl Ontwerp Fier.media Vormgeving Monique Westenbroek Druk Senefelder Misset, Doetinchem Advertenties Cross Media Nederland, Tom Lammertink, 010-760 73 24, tom@crossmedianederland.com Abonnementen JȲƊɈǞȺ ɨȌȌȲ ƦɐȲǐƵǿƵƵȺɈƵȲȺ‫ ة‬ɩƵɈǘȌɐƮƵȲȺ‫ ة‬ǐƵǿƵƵȁɈƵȺƵƧȲƵɈƊȲǞȺȺƵȁ‫ ة‬ȲƊƊƮȺǶƵƮƵȁ‫ ة‬ȲƊƊƮȺǐȲǞǏ˛ ƵȲȺ‫ ة‬ȯƊȲǶƵǿƵȁɈƊȲǞǁȲȺ Ƶȁ ambtenaren vanaf schaal 10 bij gemeenten. Aanvragen en wijzigingen: www.vng.nl, vngleden@vng.nl of 070-373 83 93.

Betaalde abonnementen Prijs jaarabonnement: 170 euro (excl. 9% btw). Sdu Klantenservice, www.sdu.nl/service, tel. 070-378 98 80.

Schriftelijk opzeggen uiterlijk twee maanden vóór het einde van de abonnementsperiode bij Sdu Klantenservice, Postbus 20025, 2500 EA Den Haag.

Neem nu een jaarabonnement op VNG Magazine via sdu.nl/service of bel naar 070-378 98 80

© 2022, ISSN 1566-1636

50 Vacatures en colofon.indd 50

28-3-2022 17:27:40

Maak kennis met de grootste modulaire bouwer van Europa Bij Daiwa House Modular Europe geloven we dat we toekomstige bewoners een perfecte woonoplossing kunnen bieden door comfortabele, betaalbare en duurzame woningen te ontwikkelen en realiseren.

Als grootste modulaire bouwer van Europa en ruim zestig jaar (internationale) ervaring weten we als geen ander dat een toekomstbestendige woonomgeving dromen waarmaakt. En daar bouwen wij elke dag aan mee. Onze woningen staan voor kwaliteit, veiligheid en bovenal duurzaamheid. Zo creëren we een duurzaam thuis voor iedereen.

Op zoek naar concrete oplossingen voor het woningtekort in Europa?

Neem contact op door te bellen naar +31 348 47 90 90.

www.daiwahousemodular.eu

Advertentie_VGN (210x297).indd 1 51 advertentie.indd Magazine_DHME 52

25-03-2022 10:10 28-3-2022 14:37:21

Zo leerde ik effectiever leidinggeven in de publieke sector - Joshua, teamleider gemeente Hoe blijf je een inspirerend leider in de continu veranderende (semi)publieke sector?

Geef jouw leiderschap een impuls met de training Leiderschap, Reflectie en Ontwikkeling.

Deze training is ook te volgen als verkorte 4-daagse BaakBoost, tegen een scherp tarief.

Ga naar debaak.nl/lro

Hét trainingsinstituut voor persoonlijk leiderschap LRO BB LRO-BB-combi_210x297_VNG-02_FC.indd bi 210 297 VNG 02 FC i dd 1 52 advertentie.indd 52

07-03-2022 07 03 2022 16 16:55 55 28-3-2022 14:39:56