‘Bewuste keuze om me uit te spreken’
BESTAANSZEKERHEID BELASTING EN SOCIAAL DOMEIN GAAN GOED SAMEN
ZITTINGSTERMIJN WANNEER BEN JE TE LANG BURGEMEESTER?
ACHTERSTANDEN ALLE PEUTERS NAAR DE VOORSCHOOL
In Delft is het appartementencomplex The Family gebouwd door BPD | Bouwfonds Gebiedsontwikkeling met woningen speciaal ontworpen voor diverse gezinssamenstellingen: eenoudergezinnen, jonge gezinnen, parttime-gezinnen en samengestelde gezinnen. The Family is een antwoord op het betaalbaar houden van wonen in de binnenstad, mits die appartementen aan individuele woonwensen kunnen worden aangepast en als er goede gedeelde voorzieningen zijn. Stads wonen draait om het doordacht omgaan met de ruimte. The Family is daar een geslaagd voorbeeld van. Gezinnen zijn belangrijk voor de diversiteit en leefbaarheid van de stad.
Wicher Mol, ontwikkelingsmanager van BPD licht het woonconcept toe: “De eerste plannen voor The Family werden gemaakt in 2017. We zagen dat mensen langer in de stad bleven wonen. Deels omdat ze geen andere optie hadden, deels omdat jonge gezinnen dat ook echt willen. Stedelijk wonen was in. En dat is het nog steeds.”
The Family bestaat uit compacte appartementen, tussen 50 en 120 vierkante meter, waar efficiënt met de ruimte wordt omgegaan. Er is een grote diversiteit in woningtypen. Gezinnen kunnen gebruik maken van vele collectieve ruimtes, zoals een leefdek waar kinderen kunnen spelen, een daktuin, een speelgalerij, en een gezamenlijke huiskamer, klusruimte en (bak)fietsstalling. Daardoor is er in de woning zelf meer ruimte, bijvoorbeeld voor een extra kamer. De woningen zijn duurzaam: ze zijn allemaal voorzien van een bodemwarmtepomp. Regenwater wordt
op groene daken gebufferd en de energie komt uit zonnepanelen op het dak.
De woningen in The Family zijn aangekocht en worden verhuurd door BPD Woningfonds, het zusje van BPD | Bouwfonds Gebiedsontwikkeling. “De belangstelling voor de woningen is groot. ” zegt Rebecca Haasdijk, Senior Asser Manager bij BPD Woningfonds. “Het is interessant om te zien dat er naast starters, veelal jonge stellen, op dit moment ook echt gezinnen met thuiswonende kinderen in The Family hun nieuwe thuis hebben gevonden. Een ander waardevol aspect zijn de lage woonlasten, de bewoners van The Family betalen geen bijdrage voor warmte en warm tapwater omdat het WKO systeem in eigendom is genomen door BPD Woningfonds.”
“Van gezinnen gaat dynamiek uit,” zegt Wicher Mol. “Ze zorgen voor een mooie mix. Ze zijn goed voor de middenstand, het onderwijs, voor de saamhorigheid in een samenleving.” Het woningaanbod moet daarom goed afgestemd zijn op de specifieke woonwensen van stadsgezinnen. BPD bracht die woonwensen in kaart, toegespitst op afmetingen, aantal kamers, privéruimte, plattegronden en speelvoorzieningen.
Neem dan contact op met Rebecca Haasdijk, Senior Asset manager van BPD Woningfonds via r.haasdijk@bpd.nl of met Wicher Mol, ontwikkelingsmanager van BPD | Bouwfonds Gebiedsontwikkeling via w.mol@bpd.nl
Coverfoto: Jiri Büller | Nummer 5 verschijnt op 22 maart 2024
Belastingconferentie
In Almere gaan belastinginning en sociale zaken hand in hand, zegt manager Hans Wormer.
Voorschool De Haagse
Vluchtelingen
In de eigen Utrechtse huiskamer komen ontheemden uit Oekraïne al twee jaar tot rust. De gemeente steunt het initiatief.
Elika Rehim Zadeh Symboolpolitiek helpt om het vertrouwen in de overheid bij mensen met een migratieachtergrond te verbeteren.
Langzitters
Burgemeester Alex van Hedel van Brummen stopt. Hij wil voorkomen dat hij te lang in functie is.
Ontkerkelijking
In Berkelland gaat over enkele jaren niemand meer naar de kerk. Maar wat te doen met de monumentale kerkgebouwen?
‘Bloei’ moet centraal staan als nieuw uitgangspunt voor hulp en ondersteuning. Weliswaar kan de overheid inwoners niet een ‘bloeiend bestaan’ garanderen, maar daarvoor wel de randvoorwaarden scheppen.
Dit staat in het advies Van overleven naar bloeien van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) over bestaansonzekerheid.
Door het scheppen van die randvoorwaarden kan de overheid op een betere manier uitvoering geven aan de verantwoordelijkheden die ze nu al volgens de Grondwet heeft.
Ingrijpend hoeft dat niet te zijn, denkt de RVS. Als wordt gewerkt volgens drie principes – maak beleid gericht op ontplooiing, maak ruimte voor sociale relaties en zorg voor samenhangende ondersteuning – dan hoeft er aan het al bestaande complexe bouwwerk van regels en voorzieningen geen nieuwe laag toegevoegd te worden. Noodzakelijke wijzigingen kunnen worden doorgevoerd in
de bestaande stelsels van sociale zekerheid, onderwijs, werk, maatschappelijke ondersteuning en huisvesting. Volgens de RVS heeft één op de zes volwassenen te maken met dreigende of reële bestaansonzekerheid, een combinatie van onzekerheid over financiën en inkomen, huisvesting, gezondheid, de eigen ontwikkeling en het sociale
netwerk. Met zijn advies wil de raad de samenleving als geheel uitdagen om op een andere manier naar hulp en ondersteuning te kijken, goede initiatieven de wind in de rug geven en beleid met ongewenste uitkomsten bij te sturen. Door te kiezen voor het centrale begrip ‘bloei’ en daarin te investeren, kan bestaansonzekerheid worden voorkomen, aldus de RVS. ‘Van dit perspectief hebben niet alleen mensen in bestaansonzekerheid profijt, maar álle burgers.’ De ‘fundamentele herijking’ van de basisprincipes van sociale ondersteuning kan niet direct, en zeker niet in één keer worden geregeld. ‘De systemen waarin mensen nu verstrikt raken zijn immers ook niet van gisteren op vandaag ontstaan. Dit advies is een stip op de horizon. De weg ernaartoe zal ingewikkeld zijn, maar niet minder noodzakelijk.’ Het RVS-advies verschijnt een paar weken na de gezamenlijke oproep van VNG, UWV en SVB om stelselhervormingen in gang te zetten om de bestaanszekerheid te borgen. (LM) ←
Als ik zie hoe het tegenwoordig gaat dan zou ik er niet meer aan moeten denken burgemeester te zijn.
Oud-burgemeester Chris Rutten (Nuth, Middelburg en Breda) begrijpt dat het animo voor het burgemeestersambt terugloopt, BN De Stem 22 februari
Dit jaar organiseren de gemeenten Utrecht en Den Haag twee internationale conferenties. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met de VNG.
Utrecht en de VNG organiseren op 12 juni de conferentie Shaping Our Future, over de rol van jeugd en toekomstige generaties in lokaal bestuur. Deze conferentie geeft input voor de VN-conferentie Summit of the Future, later dit jaar in New York.
De Haagse burgemeester Jan van Zanen is van 8 tot 10 oktober gastheer van de UCLG World Council. Tijdens dat congres start hij formeel als voorzitter van UCLG (United Cities and Local Governments). (LM) ←
De vrije uitkering voor de eilanden in Caribisch Nederland moet structureel omhoog, het aantal en de omvang van de bijzondere uitkeringen moeten tegelijkertijd drastisch worden beperkt.
De sterke nadruk op toezicht, controle en administratieve verantwoording is niet alleen onnodig belastend, het is ook niet bevorderlijk voor het ontwikkelen van een eigen verantwoordelijkheid voor de eilandbesturen van Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Dat concludeert de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) in een advies aan staatssecretaris Alexandra van Huffelen van Koninkrijksrelaties.
Doordat de openbare lichamen worden getypeerd als ‘bijzondere gemeenten’ worden ze volgens de ROB te gemakkelijk vergeleken met de gemeenten in Europees Nederland. Dat doet onvoldoende recht aan het bijzondere karakter, de ligging en de problematiek van de eilanden.
Het ministerie van BZK zou ook een grotere regisserende rol moeten krijgen in de afstemming tussen de departementen en de eilandbesturen. (LM) ←
Voor gemeenten wordt het makkelijker om mensen actief te wijzen op uitkeringen en voorzieningen waar zij recht op hebben. Dat staat in een wetsvoorstel dat het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft gepubliceerd.
Het kabinet wil zo het gebruik van regelingen bevorderen en de bestaanszekerheid vergroten. Veel mensen weten niet dat zij recht hebben op een uitkering, voorziening of andere ondersteuning van de overheid. Of ze maken om andere redenen geen gebruik van de regelingen die er voor hen zijn. Daardoor komen mensen mogelijk onder het sociaal minimum terecht en neemt het risico op geldzorgen, armoede en schulden toe.
In het wetsvoorstel wordt daarom geregeld dat gemeenten en uitkeringsinstanties UWV en SVB persoonlijke gegevens mogen uitwisselen en verwerken, om na
te kunnen gaan of mensen recht hebben op een uitkering of andere ondersteuning. De organisaties kunnen hiervoor eigen gegevens gebruiken en onderling
gegevens uitwisselen. Ook kunnen zij gegevens aan andere partijen vragen. Vervolgens mogen zij mensen actief wijzen op hun recht op een uitkering of ondersteuning.
In een proef hebben SVB en UWV via een tijdelijke regeling al gegevens uitgewisseld om zicht te krijgen op mensen die vermoedelijk ten onrechte geen gebruikmaken van de aanvullende inkomensvoorziening ouderen (AIO). Met het wetsvoorstel worden straks meer van dit soort proactieve initiatieven mogelijk.
Hoe de dienstverlening eruit gaat zien, moet nog worden vormgegeven in een ministeriële regeling. Daarin komt onder meer te staan welke gegevens gemeenten en uitvoeringsorganisaties mogen verwerken, hoe dat gebeurt en welke technische en organisatorische maatregelen zij moeten nemen om de privacy van inwoners zo veel mogelijk te waarborgen. (MM) ←
Meer over de commissies en het vergaderschema: vng.nl/vereniging
TEKST: VNG
Dit jaar organiseert de VNG de negende week van Grip op Informatie: veertien bijeenkomsten, ruim dertig sprekers. Net als eerdere edities staan alle webinars van de negende week van Grip op Informatie weer in het teken van informatiebeheer, actieve openbaarmaking en digitale duurzaamheid. Met dit keer onder andere webinars over hoe leermiddelen kunnen bijdragen aan meer kennis over open overheid, archivarissen en digitalisering, maar ook
TERUGBLIK COLLEGE VOOR DIENSTVERLENINGSZAKEN
8 FEBRUARI 2024
Deze eerste vergadering van het College voor Dienstverleningszaken in 2024 vond plaats via Teams. Op de agenda stonden onder andere de bestuurlijke kaders voor de Kadernota 2025 en het transitieprogramma Common Ground.
KADERNOTA 2025
Het college voerde een constructief gesprek over de Kadernota 2025 en vroeg aandacht voor een goed verhaal richting bestuurders over de voordelen voor gemeenten van een gezamenlijke aanpak. Verder zijn procesafspraken gemaakt over de afstemming met de beleidsinhoudelijke commissies en de rol van de bestuurlijk portefeuillehouders als ambassadeurs voor de proposities.
COMMON GROUND
Vervolgens besprak het college het transitieprogramma Common Ground. Het belang van effectieve,verlening door de toepassing van de principes van Common Ground is met de burgemeester van Oudewater in de hoofdrol hielp daar zeker bij (u vindt de video op de website
over de gemeentelijke selectielijst en een inloopspreekuur actieve openbaarmaking.
Maar de week van Grip op Informatie is veel meer. Denk dan aan webinars over de toekomstige rol en positie van het toezicht en het openwebconcept en wederom een workshop tips voor teams. U bent van harte uitgenodigd om deel te nemen. U vindt de webinars in de agenda op vng.nl.
commonground.nl). Dat nieuwe (Europese) wet- en regelgeving dit ook noodzakelijk maakt, is evident. De risico’s rondom een verouderd ICT-landschap bij gemeenten worden herkend. Het college ging akkoord met het organiseren van regionale bijeenkomsten voor bestuurders en daaraan actief deel te nemen. Verder toonde het college zich bereid om collega-bestuurders van de beleidscommissies actief te informeren en hun netwerk in te zetten om de regionale bijeenkomsten tot een succes te maken.
Verder is er kennisgenomen van de aanbevelingen van de Denktank Nederland 2040 voor het nieuwe regeerakkoord en de verkenning, en de vervolgstappen over de Informatiepositie Fysiek Domein. Meer weten? Neem contact op met team Samen Organiseren: samenorganiseren@vng.nl.
De VNG en VSG houden in samenwerking met GGD GHOR Nederland, GGD’en, het RIVM en kennis- en ondersteuningspartners meerdere bijeenkomsten over het IZA, GALA en Sportakkoord II. Om u bij te praten
over nieuwe ontwikkelingen, stil te staan bij regionale en lokale vraagstukken en ervaringen uit te wisselen.
Zowel de bovenregionale bijeenkomsten als de regionale contactdagen staan in het teken van het Gezond en Actief Leven Akkoord en het Sportakkoord II. In de bovenregionale bijeenkomsten wordt daarnaast uitgebreid aandacht besteed aan het Integraal Zorgakkoord. Daarbij bieden de bovenregionale bijeenkomsten ruimte voor uitwisseling tussen mandaatregio’s. Op de regionale contactdagen staat uitwisseling tussen gemeenten in een GGD-regio voorop.
De bijeenkomsten, die starten op 12 maart, zijn bedoeld voor medewerkers van gemeenten op het vlak van zorg, gezondheid, preventie, het sociaal domein, leefomgeving, cultuur of sport en bewegen, regiocoördinatoren, projectleiders GALA/ IZA, coördinatoren sport & preventie, adviseurs van de GGD die betrokken zijn bij IZA, GALA en Sportakkoord II en betrokkenen bij de Brede Regeling Combinatiefuncties (o.a. buurtsportcoaches en cultuurcoaches). U vindt de bijeenkomsten in de agenda op vng.nl.
Leonard Geluk
Algemeen directeur VNG leonard.geluk@vng.nl, linkedin.com/in/leonardgeluk
Maurits komt thuis. Mijn zoon van 21 was al een poos de deur uit, maar zijn tijdelijk huurcontract is opgezegd. Tevergeefs zocht hij naar een andere kamer. Nu rolt hij een grote reistas het ouderlijk huis binnen. Spulletjes en een stoel staan nog achterin de auto. In zijn oude kamer staat alles van vroeger voor hem klaar. Zijn moeder en ik vinden het wel gezellig dat hij er weer bij komt. Het volwassen kind had liever vooruit gewild. Als peuter, op de bank in z’n flanellen ruitjespyjama, keek hij altijd graag naar Bob de Bouwer en z’n vriendjes Scoop, Muck en Rollie. Die konden samen alles maken (nou en of!). Maar zo is het niet echt. Op de Woontop van afgelopen week werd ik eens te meer gewaar hoe ingewikkeld we het bouwen hebben gemaakt met z’n allen.
Het is positief dat twaalf partijen elkaar nu hebben gevonden: gemeenten, woningcorporaties, projectontwikkelaars en de bouwsector. Een coalitie waarvan ik hoop dat we elkaar vasthouden om doorbraken te realiseren. Waarin we afspreken wie wat wanneer doet, en elkaar erop aanspreken. Allemaal moeten we er tandjes bijdoen. Tot 2030 zijn bijna 1 miljoen nieuwe woningen nodig. Gemeenten kunnen eraan trekken dat steden en dorpen er een straat bij krijgen. De groene contouren schikken dan een klein stukje in voor de rode. In elk van de 35 woonregio’s kan er ook wel één grote, nieuwe wijk bijkomen, dat is meer dan de zeventien Novex-locaties die nu op de rol staan. Maar in een klein, dicht-
WE HEBBEN
SAMEN HEEL
VEEL TE DOEN
bevolkt land kan elk bouwplan rekenen op bezwaren. In het tussenrapport van de Interdepartementale Beleidsgroep Wonen staat het idee om de vertraging van woninglocaties door hoger beroep te verminderen. Dat kan met een verlofstelsel waarbij belanghebbenden moeten aantonen dat een uitspraak van de rechter principieel onjuist is, voor ze worden toegelaten tot het hoger beroep. Zo zou het aantal zaken in hoger beroep worden verminderd. Het rijk ziet graag dat gemeenten een actieve rol nemen in grondverwerving door het inzetten van het voorkeursrecht. De juridische instrumenten daarvoor zijn niet meer adequaat. Dit betreft de berekening van grondprijzen en de krappe termijnen in de wet. Daar moeten we iets aan doen. De woningcorporaties zouden meer kunnen bouwen wanneer gemeenten de ruimte voor financiële borging vergroten. Gemeenten stappen graag naar voren, ze hebben daarbij wel behoefte aan structurele financiering; dat ze weten waar ze aan toe zijn met stedelijke vernieuwing en infrastructuur.
Kortom, we hebben samen heel veel te doen. Op de volgende Woontop komen Bob en al zijn machines weer samen. Zijn er dan knelpunten opgeruimd? Doorbraken gemaakt? Knopen doorgehakt? Ik hoop dat we tegen die tijd hartgrondig kunnen zeggen: nou en of! ←
Op 30 september 2022 werd de Erasmusbrug in Rotterdam groen verlicht op een initiatief van de gemeenteraad. Met de lichtactie wilde de havenstad solidariteit uitspreken voor de vrouwen in Iran die opkomen voor zelfbeschikking. Kort daarvoor was in Iran Mahsa Amini omgekomen, waarschijnlijk door politiegeweld: ze zou haar hoofddoek niet volgens de strenge Iraanse voorschriften gedragen hebben. In het land braken zware protesten uit, met nog eens honderden doden als gevolg. Raadslid Elika Rehim Zadeh (Denk) nam het initiatief tot het verlichten van de brug. Ze is zelf van Iraanse origine: haar ouders vluchtten naar Nederland en ontmoetten elkaar in een asielzoekerscentrum. Zelf heeft ze door de politieke situatie in Iran het land nooit kunnen bezoeken. Maar de situatie in het land van haar ouders greep haar aan. ‘Ik had het gevoel dat de Iraanse gemeenschap hier zich niet gehoord voelde’, zegt ze daar nu over. ‘En die signalen kreeg ik ook. Ik wilde daar wat mee, al is het maar om mensen bewust te maken wat er speelt in Iran. En het gaat me natuurlijk zelf ook aan het hart.’
In 2015 en 2017 werden in Nederland twee Iraanse activisten geliquideerd. Inlichtingendienst AIVD gaat ervan uit dat het Iraanse regime achter
de moorden zit. De liquidaties hebben grote impact in de Iraanse gemeenschap in Nederland, zegt Rehim Zadeh. ‘Mensen zijn stiller geworden. Ze worden omlaaggedrukt.’
Ten tijde van de protesten deed Rehim Zadeh zelf eens mee aan een demonstratie in Den Haag. ‘Mijn vrienden vroegen of ik wel een mondkapje voor deed, zodat ik minder herkenbaar zou zijn. Want als ze foto’s maken, weten ze wie je bent. Dat geeft aan hoe angstig de mensen zijn.’
Heeft u het idee dat u bij Teheran op de radar staat? ‘Het is mijn grootste angst dat ik door Iran in de gaten gehouden
‘Ik weiger me door Iran in de hoek te laten zetten’
Elika Rehim Zadeh (Denk) is sinds juni 2022 lid van de gemeenteraad van Rotterdam. Ook is ze voorzitter van Oppositie, de jongerenbeweging van Denk. Eerder werkte ze als beleidsadviseur van de Tweede Kamerfractie.
word. Dat kan ook realiteit worden. En als ik ooit naar Iran ga, kan dat een fatale afloop hebben. Daar doe ik niet lichtzinnig over. Ik weet dat de Iraanse ambassade ook de sociale media van de Iraanse gemeenschap, waar ik ook onderdeel van uitmaak, in de gaten houdt. Dat is wel eng. Gelukkig heb ik dat angstgevoel nu overwonnen. Dat kwam ook door hulp in mijn omgeving, en in de fractie en in de raad.’
Heeft u weleens gedacht: had ik maar een baan in de luwte gekozen?
‘Ik heb bewust de keuze gemaakt om me uit te spreken. Maar daar heb ik wel met vrienden en familie over gesproken. Nu ik eenmaal die stap heb genomen, kan ik niet meer terug. Van mijn ouders heb ik meegekregen wat het betekent om je niet uit te kunnen spreken en om niet te kunnen zijn wie je bent. Ze hebben me altijd gewezen op de waarde van het vrije woord, en aangemoedigd om iets te vinden van maatschappelijke kwesties. Nederland is het land van de vrijheid. Ik weiger me door Iran hier in de hoek te laten zetten. De motie over de Erasmusbrug heeft gelukkig veel aandacht opgeleverd. En ik weet dat mijn verzoek waarschijnlijk in Iran niet zoveel doet, maar het heeft er wel voor gezorgd dat mensen hier bewuster zijn over wat er daar gebeurt.’
Onlangs concludeerde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) dat inwoners met een migratieachtergrond zich niet herkennen in de Nederlandse politiek. Die wordt als weinig divers ervaren en mensen met een migratieachtergrond voelen zich niet altijd erkend. Juist dan, zegt Rehim Zadeh, helpt het
‘De heefttoeslagenaffaire een grote impact gehad’
‘We zetten nu ons stempel hier op het stadhuis’
als je als gemeente laat zien dat je doorhebt wat een gemeenschap doormaakt – bijvoorbeeld door de Erasmusbrug groen te verlichten, of door het hijsen van de Turkse vlag na de zware aardbeving in Turkije vorig jaar. ‘Ik hoor vaak dat het symboolpolitiek is’, zegt ze. ‘Maar juist met dit soort acties kun je veel mensen geruststellen. Ze geven mensen kracht.’
Het is een goede manier om mensen met een migratieachtergrond bij de politiek te betrekken?
‘Het is er een onderdeel van. Er is wantrouwen, ook onder inwoners met een migratieachtergrond. De vraag is niet of dat wantrouwen terecht is. Nee, de vraag is waar het vandaan komt en hoe je het oplost. De toeslagenaffaire heeft een grote impact gehad. Daar waren vooral mensen met een migratieachtergrond slachtoffer van. Iedereen kent wel iemand die in de problemen is geraakt. Mensen schrikken bijna als ze een blauwe brief krijgen, of wanneer de gemeente ze, met alle goede bedoelingen, toch weet te bereiken.
‘Een ondernemer met een migratieachtergrond vindt op een andere manier de weg naar de gemeente. Als ik een beleidsplan ontvang, kijk ik ook of de Turkse bakker in Rotterdam-Zuid daar wat mee kan. Is het in toegankelijke taal, is er een Engelse versie beschikbaar? Die kleine dingetjes kunnen het verschil maken. Dat zit er bij mij heel erg ingebakken, omdat ik zelf heb ervaren hoe het is om een migratieachtergrond te hebben.’
Dat politici ook zulke ervaringen hebben, en daarover praten, is ook belangrijk voor het vertrouwen in de politiek, zegt het SCP. ‘Ja, zeker. Toen ik jong was, zei de vader van een vriendinnetje tegen me dat we altijd met 1-0 achter staan. Dat zit verweven in mijn identiteit. Toen ik een stageplek zocht, lukte het heel lang niet, terwijl mijn studiegenoten allemaal wel een plaats hadden gevonden. Ik werd daar wel onzeker van. Zou het kunnen zijn vanwege mijn achtergrond? Via via kwam ik bij de Tweede Kamerfractie van Denk terecht. Daar
hield ik me onder meer bezig met stagediscriminatie. Dat kwam eigenlijk best veel overeen met mijn eigen ervaringen. Dat soort ervaringen neem ik mee in mijn raadswerk.’
U bent lid van Denk. Er is altijd wel discussie rond de partij. Is het goed dat er een partij is die nadrukkelijk opkomt voor mensen met een migratieachtergrond, of komt er juist een nieuwe zuil bij die integratie tegenhoudt?
‘De partij is opgericht om discriminatiebestrijding en diversiteit te bevorderen. Dan is het de vraag: is het een middel of een doel? Voor mij is het een combinatie. Het is natuurlijk naïef om te zeggen dat er door Denk geen discriminatie of racisme meer is. Maar mensen zijn zich er wel veel bewuster van, ook de mensen zonder een migratieachtergrond. En natuurlijk hopen we dat er ooit een moment komt dat er geen discriminatie meer is.’
In de ideale situatie is Denk eigenlijk niet nodig?
‘Bij de oprichting van de partij was dat wel het doel, vermoed ik. Inmiddels is Denk bijna een volwassen partij. We besturen hier in Rotterdam, en ook in Den Haag zitten we in het college. De partij groeit, de thema’s worden dan ook breder. Er zijn ook andere speerpunten die volgens ons goed zijn voor Nederland en bijdragen aan een beter, diverser en rechtvaardiger land. In Rotterdam krijgen we nu meer gedaan dan toen we in de oppositie zaten. Maar ook in de oppositie zijn we niet irrelevant. Het was Tweede Kamerlid Farid Azarkan die als een van de eersten de problemen bij de Belastingdienst aankaartte, wat later de toeslagenaffaire werd.
‘Rotterdam heeft nu een wethouder die zich inzet voor discriminatiebestrijding en diversiteit. Er is een actieplan met prachtige voorstellen, met meer capaciteit om de problematiek aan te pakken. De herdenking van honderdvijftig jaar koloniaal verleden heeft daarin een prominente plek. Dus we zetten nu ons stempel hier op het stadhuis. Maar dat deden we eigenlijk al vanaf de eerste keer dat we hier naar binnen liepen.’ ←
Gemeenten die een tekort hebben bij het uitkeren van de energietoeslag over 2023 kunnen een beroep doen op een vangnetregeling. Het rijk heeft voor dat vangnet 32,5 miljoen euro beschikbaar gesteld.
Huishoudens met een inkomen tot 120 procent van het sociaal inkomen kunnen in aanmerking komen voor de energietoeslag. Die is bedoeld als compensatie voor de gestegen energieprijzen. De vangnetregeling geldt voor het geval gemeenten meer huishoudens bereiken dan waar bij de eerste verdeling van het geld rekening mee werd gehouden. De vangnetregeling kent wel een aantal voorwaarden. (RvdD) ←
11 MAART
Criminele investeringen op vakantieparken herkennen Online, 11.30-12.30 uur | hetccv.nl
13 MAART
Inwoners betrekken bij ketenaanpak digitale inclusie Online, 10.00-12.00 uur | vng.nl/agenda
14 MAART
Kick-off regiotour dementie voor gemeenten Online, 10.00-11.00 uur | regiotourdementie.nl
14 MAART
Monitor dakloosheid Online, 11.00-12.00 uur | vng.nl/agenda
14 MAART
Veiligheidsmonitor in de praktijk
Online, 13.30-15.00 uur | kennisnetwerkdata. pleio.nl
14 MAART
De lokale omroep vernieuwt!
Den Haag, 12.00-18.00 uur | hetverhaalvanlokaal.nl
16 MAART
Raad op Zaterdag Online, 9.00-13.00 uur | raadopzaterdag.nl
19 MAART
Drie jaar na Roemer: stand van zaken arbeidsmigranten Online, 11.00-12.30 uur | vng.nl/agenda
23 MAART
Landelijke dag van kinderburgemeesters Harderwijk, 9.3016.00 uur | kinderburgemeesters.nl
+8,2%
Stijging van het aantal ongevallen met lichamelijk letsel na de introductie van elektrische deelsteps.
Bron: Tilburg University
De kosten voor uitvoering van klimaat- en energiebeleid lopen voor gemeenten fors op. De uitgaven gaan van 775 miljoen euro in 2025 tot ruim een miljard euro in 2030. De investeringskosten zijn nog niet meegenomen.
Dat blijkt uit onderzoek van de Raad voor het Openbaar Bestuur. De ROB liet onderzoeken met welke extra uitvoerings- en investeringskosten gemeenten te maken krijgen vanwege de klimaat- en energiedoelen. De kosten van de energietransitie liggen nu 39 procent hoger dan in 2020 bij de nulmeting werd ingeschat. De kosten voor taken die (nog) niet zijn vastgelegd in afspraken tussen rijk en gemeenten en kosten die voortkomen uit lokale beleidskeuzes, komen daar in de toekomst nog bovenop.
NETCONGESTIE
De opgave is groot omdat de ambities hoog zijn en er in relatief korte tijd grote transities moeten plaatsvinden, aldus de onderzoekers. De toename wordt veroorzaakt door twee factoren. Er zijn taken meegerekend die in 2020 nog buiten beschouwing bleven. Daarnaast zijn vraagstukken bijgekomen, zoals de netcongestie. Gemeenten schatten hun kosten hoger in nu ze meer praktijkervaring opdoen, zien de onderzoekers. Het verduurzamen van gemeenten blijkt arbeidsintensiever en vraagt om inzet van medewerkers in hogere salarisschalen. (MM) ←
Als een van de eerste gemeenten richt Súdwest-Fryslân een eigen energiebedrijf op. Voorlopig gaat de aandacht uit naar het opzetten van meerdere warmtenetwerken, zegt wethouder Henk de Boer (FNP).
Waarom start de gemeente een eigen energiebedrijf?
‘De tijd vraagt erom. Vanuit het rijk is aangegeven dat we moeten nadenken over het terugdringen van de CO2-uitstoot. Met het energiebedrijf willen we de warmtetransitie versnellen. Zo willen we voor 2030 achtduizend woningen aardgasvrij maken, en in 2050 willen we volledig CO2-neutraal zijn. We zijn hiervoor met een aantal pilots aan de slag gegaan, op basis van aquathermie, geothermie, waterstof en restwarmte. Daarnaast komt er een nieuwe Wet collectieve warmte, waarin staat dat warmtenetwerken voor tenminste vijftig procent in handen moeten zijn van de lokale overheid. Na zorgvuldig onderzoek komen we tot de conclusie dat de oprichting van een publiek energiebedrijf, met zeggenschap voor inwoners en focus op de betaalbaarheid, de meest geschikte oplossing lijkt in onze gemeente.’
Andere gemeenten kiezen ervoor om lokale initiatieven te stimuleren. Was dat geen optie?
‘Een van de pilots waar we mee aan de slag willen, is Warm Heeg. Dat is een initiatief vanuit de lokale gemeenschap dat al zover is dat ze een warmtenet kunnen bouwen. Alleen kregen ze hun businesscase niet rond, omdat ze nu nog niet kunnen garanderen dat er zeventig procent deelname is van inwoners van Heeg. De gemeenteraad is ermee akkoord gegaan om nu garant te staan voor veertien miljoen euro. Daardoor zijn we direct betrokken geraakt. We gaan nu nadenken wat onze rol is, zeker financieel. Het kan zijn dat we voor minimaal vijftig procent deelnemer worden, omdat de Wet collectieve warmte eraan komt. Als de gemeente besluit geen actie te ondernemen, bestaat de kans dat de klimaatdoelen niet worden behaald.’
Begeeft de gemeente zich hiermee niet op een markt waar ook commerciële partijen actief zijn?
‘Onze gemeente bestaat uit een uitgestrekt landelijk gebied met maar liefst 89 kernen. Veel businesscases voor relatief kleine kernen zijn lastig te realiseren, vooral wanneer wordt vastgehouden aan een winstmarge in plaats van een kostprijs-plusbenadering. We hebben om ons heen gekeken welke mogelijkheden er zijn. We willen ervoor zorgen dat we tegen een zo laag mogelijke prijs warmte aan onze inwoners leveren. Dat zien we als onze verantwoordelijkheid. Vroeger hadden we gemeentelijke energiebedrijven, dat werden provinciale bedrijven en die zijn weer verkocht. De markt is nu zo groot dat de projecten die wij doen commercieel totaal niet aantrekkelijk zijn. We hebben voor bijvoorbeeld Warm Heeg nog veel subsidie nodig om op stoom te komen.’ ←
DE AFDELING BELASTINGEN KRIJGT STEEDS MEER RAAKVLAKKEN MET HET SOCIAAL DOMEIN. DE BELASTING IS IMMERS EEN DIENSTVERLENER VOOR INWONERS. DE AVG VORMT DAARBIJ GEEN BELEMMERING VOOR SAMENWERKING.
Hans Wormer, afdelingsmanager Belastingen & Uitkeringen van Almere, daagt zijn collega’s uit om niet alleen in de financieel-administratieve hoek te blijven zitten. Dat gaat hij ook doen tijdens de komende Belastingconferentie van de VNG, waar hij een deelsessie verzorgt. ‘Om inwoners te helpen is het ook voor een belastingafdeling van belang aan te sluiten op het sociaal domein. Daartoe zijn genoeg mogelijkheden, ondanks de privacywetgeving.’
Belastinginning gaat in de meeste gevallen goed. In Almere heeft 62 procent van de inwoners een automatische incasso. Van de mensen die dat niet hebben, betalen de meesten meteen als ze een aanslag krijgen. Een kleine groep inwoners heeft een duwtje of hulp nodig. Wormer: ‘Er zijn situaties waarbij inwoners daardoor in verdere problemen komen. Dat is niet de bedoeling van de gemeente, vandaar de kwijtscheldingsregeling.’
GESTREST
Ondanks de vele regelingen in Nederland komen sommige inwoners toch in de problemen. Mensen met schulden kunnen zo gestrest raken dat ze niet meer helder nadenken en verkeerde beslissingen nemen. De
afdeling belastingen heeft daar in toenemende mate ook mee te maken, zegt Wormer. Hij haalt een inwoonster aan met een betalingsregeling die ze niet nakomt omdat ze schulden heeft. De ambtenaar die opbelt, krijgt gelijk de huid vol gescholden. ‘Blijkbaar is er een keerpunt bereikt, waardoor een gesprek niet meer mogelijk is. Het probleem wordt zo niet opgelost. Dan kan de gemeente zich gaan gedragen als een incassobureau en de inwoner vol in de wind van de dwanginvordering zetten. Dat helpt niet. De belastingambtenaar kan beter in gesprek met collega’s van de wijkteams. Zij kunnen die mevrouw wellicht zover krijgen dat er toch een gesprek mogelijk is.’
‘Inwoners voelen zich geïntimideerd door het stadhuis en openen de brieven met het logo van de gemeente niet meer.’
Wormer is werkzaam op de afdeling belastingen én uitkeringen van Almere. Deze combinatie komt in de meeste gemeenten niet voor. Daardoor zit hij automatisch meer in het sociaal domein. Als de afdeling als geheel niet goed opereert, kan het gebeuren dat een cliënt van het team belastingen geen kwijtschelding krijgt vanwege de uitgekeerde energietoeslag door het andere team uitkeringen, waardoor het inkomen te hoog is. ‘Gemeenten horen dit te voorkomen ondanks dat de AVG het lastig maakt om gegevens uit te wisselen. Omdat het een tijdelijke regeling is, kregen we met behulp van wat techniek een tijdelijke uitzondering van onze privacy information officer via een risico-acceptatieformulier. Daarmee voorkomen we dat iemand met een energietoeslag de kwijtschelding verliest.’
Wormer vind het dé opdracht van belastingen om over deze kwesties na te denken. Naast afdelingsmanager is Wormer ook bestuurslid van de Landelijke Vereniging Lokale Belastingen (LVLB) die zich vooral richt op uitvoeringsaspecten. Die club werkte mee aan de totstandkoming van het schuldenknooppunt van de NVVK, de vereniging van schuldhulpverleners. In een convenant is afgesproken dat degenen die dit hebben ondertekend, zoals gemeenten, automatisch akkoord gaan met een schuldsaneringsregeling. Wormer: ‘Daarmee ondersteunen gemeenten mensen met schulden om hun leven weer op de rails te zetten.’
Het bestuur van Almere geeft ambtenaren al zo’n vijf jaar de ruimte om daarvoor het benodigde maatwerk
te leveren. ‘Het gaat niet zozeer om de regels en het geld, als wel om de hulp aan inwoners. We stimuleren medewerkers zo veel mogelijk informeel contact op te nemen met inwoners in financiële problemen. Dat is om capaciteitsredenen soms lastig, maar het gebeurt wel.’
Als voorbeeld noemt Wormer een inwoner met een eigen huis die gehandicapt is geraakt door een hersenbloeding. Hij is afhankelijk van een kleine uitkering, zit feitelijk in de bijstand, maar heeft overwaarde op de woning. Hij komt niet voor kwijtschelding in aanmerking en dreigt daardoor de woning te verliezen. Die woning is door de gemeente aangepast voor 40.000 euro. ‘Almere kan de normen niet veranderen, maar die inwoner wel kwijtschelding geven. Doet de gemeente dat niet, dan moet die meneer zijn huis uit. Er zijn echter geen huurwoningen beschikbaar. Bovendien moet de gemeente dan opnieuw 40.000 euro investeren. Door hier maatwerk op te zetten, wint iedereen.’
‘Het gaat niet zozeer om de regels en het geld’
‘Door hier maatwerk op te zetten, wint iedereen’
Slachtoffers van de kinderopvangtoeslagaffaire hebben vaak ook een belastingschuld bij de gemeente, of zien dat de uitkering wordt teruggevorderd. Almere is daar voortvarend in opgetreden, zegt Wormer. De gemeente riep al snel de hulp van de gedupeerden zelf in. Geluk daarbij is dat die zich in Almere verenigd hebben. Een toenemende groep mensen vindt het namelijk moeilijk om zaken te doen met de gemeente. ‘Inwoners voelen zich geïntimideerd door het stadhuis en openen de enveloppen met het gemeentelogo niet meer. We hebben die inwoners wel nodig om ze te kunnen helpen. Daarom is het voor de belastingafdeling van belang aan te sluiten op het sociaal domein. Een deurwaarder die aanbelt bij iemand in de schuldsanering, zorgt alleen voor meer stress. Om dat te voorkomen wil ik van de afdeling werk en inkomen weten wie dat zijn.’
PRIVACYWET
Daartoe zijn genoeg mogelijkheden ondanks de privacywetgeving. Dat vereist wel de nodige tijdsinvestering en kennis van de privacywet AVG. ‘Soms weeg je zaken ook gewoon af,’ zegt Wormer. Hij wijst erop dat ook de Raad van State over de toeslagaffaire meldde dat het niet zo kan zijn dat we bepaalde benodigde dingen niet kunnen doen vanwege de AVG. Wormer: ‘Onze wethouder roept ambtenaren op bij haar te komen als dit het geval is. Daar neemt het bestuur dan een beslissing over.’ Over de mogelijke reactie van de Autoriteit Persoonsgegevens daarop zegt Wormer desgevraagd dat die het ‘daar dan even mee moet doen’. ‘Laat de AP dan maar eens uitleggen wat het probleem is.’
De belastingschuld tot en met 2020 van slachtoffers van de kinderopvangtoeslagaffaire is tijdelijk bevroren. Die wordt uiteindelijk definitief kwijtgescholden als is aangetoond dat inwoners daadwerkelijk gedupeerd zijn door de affaire. In 2021 en 2022 stuurde Almere echter gewoon een belastingaanslag, omdat niet duidelijk is welke inwoners nog bij de rijksbelastingdienst in de beoordelingsprocedure zitten.
Wormer: ‘Die inwoners gooien de aanslag in de prullenbak, want ze zitten immers in een procedure. Maar als het dwangbevel komt, dan gaan ze terecht helemaal uit hun dak. Zonder communicatie stuur je dit naar een kwetsbare doelgroep die al heel veel meegemaakt heeft.’ Almere wil die groep daarom in beeld brengen. Het absurde is volgens Wormer dat de rijksbelastingdienst niet wil delen welke inwoners er in die integrale beoordeling van de Commissie Werkelijke Schade zitten.
Wormer vraagt zich af hoe hij die groep kan bereiken. En als hij al over een lijst beschikt, kan de gemeente hen geen brief sturen, want die wordt waarschijnlijk toch niet gelezen. Rest de mogelijkheid contact te zoeken met de welzijnsorganisatie die in Almere de brede ondersteuning van de toeslagaffaire begeleidt. ‘Almere kan gegevens uitwisselen met die stichting. Daar is wel veel voor nodig zoals een gegevensleveringsovereenkomst en een verwerkingsovereenkomst. De meeste gemeenten haken dan af en concluderen dat het niet mag van de AVG. Het mag wel, maar je moet er veel voor regelen. Doe dat dan, het is wel je taak.’
Wormer benadrukt dat het in het kader van bestaanszekerheid een stuk gemakkelijk zou worden als gemeenten iedereen met een bijstandsuitkering automatisch kwijtschelding geven. Waarom dat niet gebeurt is helder: vanwege financiële tekorten waar tot nu toe geen dekking voor is. ←
Belastingconferentie
Op 19 en 20 maart 2024 vindt in Papendal in Arnhem de tweedaagse Belastingconferentie van de VNG plaats. Het thema van deze editie luidt: ‘Contact geen bezwaar’. Kijk voor het programma en de inschrijving op vngbelastingconferentie.nl.
Het is niet vol te houden om agenten fit en fris te houden. Je hebt ze nodig bij boerenacties, voetbalwedstrijden, drugsproblematiek.
Burgemeester Frank Dales van Velsen maakt zich zorgen over de politiecapaciteit, na een dodelijke schietpartij in zijn gemeente, Trouw 21 februari
Met name kleine gemeenten ondervinden momenteel
Dat concluderen Cedris en Divosa op basis van een maatschappelijke kosten-batenanalyse die ze hebben laten uitvoeren. De subsidie kan gebruikt worden om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan werk te helpen.
In totaliteit levert het instrument meer op dan dat het kost. Zo zijn er minder kosten voor zorg en uitkeringen. Ook gaat de kwaliteit van leven voor de werknemer erop vooruit. Maar met name het rijk heeft daar profijt van, terwijl het vooral kleinere gemeenten geld kost. Daarbij gaat het niet alleen om de subsidie zelf, maar ook om kosten voor begeleiding en re-integratie. Beide partijen roepen het rijk daarom op om de komende jaren 250 miljoen euro extra te investeren in loonkostensubsidie, vooral om het instrument voor kleinere gemeenten aantrekkelijker te maken. Met de investeringen zouden zo’n 40.000 extra mensen kunnen worden geholpen. (RvdD) ←
Beste Thorbeckeprofessor,
IN HET VORIGE VNG MAGAZINE STOND BIJ DE VACATURE VOOR HET BURGEMEESTERSCHAP IN VEENDAM ABUSIEVELIJK DAT KANDIDATEN ZICH BIJ DE COMMISSARIS VAN DE KONING IN GELDERLAND MOESTEN MELDEN MET HUN SOLLICITATIE. WAT MOET IK NU MET DE BRIE VEN? MAG IK EEN KANDIDAAT AANBEVELEN?
MET VRIENDELIJKE GROET, HENRI LENFERINK, WAARNEMEND COMMISSARIS VAN DE KONING IN GELDERLAND
Zeer geachte commissaris,
Hoewel de redactie van VNG Magazine ongetwijfeld terecht een bijzonder vertrouwen heeft in de selectieprocedure van Gelderland, heeft de minister bij het openstellen van de vacature in de Staatscourant bepaald dat de brieven naar uw ambtgenoot in Groningen moeten. Hem heeft de Gemeentewet ook op het oog als de commissaris die de vertrouwenscommissie in Veendam ‘opgave verschaft van degenen die naar het ambt hebben gesolliciteerd, voorzien van zijn oordeel over de kandidaten die hij geschikt acht voor benoeming’. Voor nu is artikel 2:3 Algemene wet bestuursrecht geschreven: u moet de brief onverwijld doorzenden naar het bevoegde bestuursorgaan, onder gelijktijdige mededeling aan de afzender. ←
Geerten Boogaard, Thorbeckehoogleraar
Ook een vraag voor Geerten Boogaard? Stuur een mail naar: thorbeckehoogleraar@ vngmagazine.nl.
KONING IN KWETSBAAR HEERLEN Met burgemeester Roel Wever en directeur Ron Meyer van het Nationaal
BURGEMEESTER ALEX VAN HEDEL VAN BRUMMEN STAPT
HALVERWEGE ZIJN TWEEDE TERMIJN OP. HET WAS ZIJN EIGEN
KEUZE: HIJ WIL VOORKOMEN DAT ZIJN HOUDBAARHEIDSDATUM
WORDT OVERSCHREDEN. MAAR HOE BEPAAL JE DAT HET TIJD IS OM TE VERTREKKEN?
Ruim twaalf procent van de burgemeesters zat begin februari tien jaar of langer onafgebroken in dezelfde gemeente, zo toont de lijst van langstzittende burgemeesters van bureau Invior. Met zes uitschieters van zeventien jaar en één van achttien jaar. Vorig jaar legde zowel Henri Lenferink (Leiden) als Hans Gaillard (Son en Breugel) het ambt na negentien jaar neer. Onlangs kondigde nog een langzitter zijn vertrek aan: De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb, na vijftien jaar. Het aaneengesloten burgemeesterschap kun je, mits de omgeving dat toelaat, kennelijk lang volhouden.
Alex van Hedel tikt met zijn tien jaar in Brummen, waarvan één jaar als waarnemer, nog lang geen record aan. Toch houdt hij het per 1 maart voor gezien, onder meer omdat hij niet in dezelfde valkuil wil stappen als premier Mark Rutte, zei Van Hedel in zijn nieuwjaarstoespraak waarin hij zijn vertrek aankondigde.
Rutte vindt achteraf dat dertien jaar premierschap misschien te lang was. Als Van Hedel zijn tweede termijn zou uitdienen, zou hij ook dertien jaar in functie zijn geweest. ‘Dat zou wellicht tot eenzelfde inzicht kunnen
gaan leiden. Bij u of mij. Dat wil ik voorkomen’, zo hield hij zijn gehoor begin januari voor.
PAPIERFABRIEK
Van Hedel noemt zijn besluit tegenover VNG Magazine ‘verkeerd, maar wijs’. Verkeerd, omdat hij ‘nog altijd met heel veel plezier’ in Brummen werkt. En naar eigen zeggen tonen de raad, het college, de ambtelijke organisatie en de samenleving zich nog steeds tevreden met Van Hedel. Naast werkplezier biedt Brummen Van Hedel woon- en leefgenot. Voor hem is Brummen ‘het paradijs op aarde’. ‘Ik ben op een steenworp afstand van de gemeente geboren.
Bijna dertig jaar woonde en werkte ik in het zuiden en het westen van het land. Maar mijn voorkeur gaat uit naar een gemoedelijke dorpssfeer, daar voel ik me als een vis in het water.’
Trots op wat er het laatste decennium is bereikt in Brummen overheerst bij Van Hedel. Het meest sprekende voorbeeld? ‘Er kunnen inmiddels weer woningen gebouwd worden.’ Dat zit zo. Eerbeek, de grootste kern van Brummen, is de papier- en kartonhoofdstad van Nederland. Rond de drie papierfabrieken waren milieucirkels getrokken; bouwen binnen die cirkels was daarom niet mogelijk. Dat terwijl de gemeente die grond hard nodig heeft voor noodzakelijke woningbouw. ‘We hebben met inbreng van de samenleving en de papierindustrie een nieuw bestemmingsplan gemaakt zodat het dorp van het slot kan.’
ASIELZOEKERS
Een gemeente is nooit af, ook Brummen kent nog voldoende uitdagingen. Van Hedel is duidelijk over welke daarvan hij het liefst nog was aangegaan. ‘De opvang van asielzoekers, die natuurlijk voor alle gemeenten en burgemeesters in Nederland een grote opgave is. Want er moet uiteraard een oplossing komen voor de schrijnende situatie rond die opvang, zoals we dagelijks in de media zien rond bijvoorbeeld het aanmeldcentrum in Ter Apel.’
Voor Brummen gaat het lastig worden om straks te voldoen aan de plicht tot opvang die de Spreidingswet oplegt. ‘We vangen nu helaas nog geen asielzoekers
op, maar het moet uiteraard wel.’ Brummen is een kleine gemeente die geen onroerend goed in bezit heeft. ‘We moeten dus gaan bemiddelen in de particuliere sector. Dat gaat niet makkelijk worden, maar het zal uiteindelijk wel lukken.’ Zoals dat ook is gegaan met de huisvesting van Oekraïners. ‘We huisvesten ruim zestig ontheemden. Voor hen hebben we flexwoningen kunnen bouwen.’
Van Hedel had al met al genoeg redenen om zijn tweede termijn als burgemeester uit te zitten. Maar die kunnen niet op tegen de wijsheid om ‘ruimte te scheppen voor nieuw bestuurlijk elan’ in Brummen. Daar gaat de opvolger van Van Hedel deel van uitmaken. Die opvolging is vaak een langdurig en subtiel proces. Te beginnen met een profielschets van de nieuwe burgemeester. ‘Als ik nog drie jaar zou aanblijven, moet een nieuwe raad met dat proces beginnen in een fase van aftasten. Dan komt er wel erg veel samen.’
‘We vangen nu helaas nog geenasielzoekers op’
‘Nieuwe raden vragen zich sneller af of ze met diezelfde burgemeester door willen’
De huidige raad is volgens Van Hedel inmiddels goed geworteld. ‘Het politieke klimaat is rustig en stabiel, geschikt om te beginnen met de profielschets van een nieuwe burgemeester.’
Burgemeesters die lang zitten willen nog wel eens een sta-in-de-weg zijn voor nieuw elan in het lokaal bestuur, vond toenmalig minister Guusje ter Horst (BZK) zo’n vijftien jaar geleden. In 2009 ontvouwde zij het plan om de maximale zittingsduur van burgemeesters te beperken tot drie termijnen. Dat zou de mobiliteit van burgemeesters bevorderen, bijdragen aan de kwaliteit van de beroepsgroep en het zou voorkomen dat er een gebrek aan uitdaging ontstaat in de samenwerking tussen raad en burgemeester. De plannen zouden eerst worden voorgelegd aan de beroepsgroepen in het lokaal bestuur. Enkele maanden later viel het kabinet-Balkenende IV; de plannen van Ter Horst stierven een vroege dood. Van Hedel treurt er niet om: ‘Zo’n algemene richtlijn lijkt me goed, maar een maximumaantal termijnen moet geen wet van Meden en Perzen worden.’
ASSERTIEVER
Niels Karsten, bestuurskundige en universitair hoofddocent aan Tilburg University, vraagt zich af voor welk probleem maximering van het aantal termijnen een oplossing zou zijn. Hij wijst erop dat slechts een beperkt aantal burgemeesters lang aaneengesloten in één gemeente zit. ‘De gemiddelde zittingsduur daalt zelfs. Die ligt nu rond de vijfenhalf jaar. Dat is korter dan de benoemingstermijn van zes jaar.’
Waardoor komt die daling van de zittingsduur? Raden stellen zich volgens Karsten assertiever op, bijvoorbeeld rond de herbenoeming van burgemeesters. ‘Er komt ook meer politiek bij kijken. Dat is, ruim twintig jaar na de dualisering van het gemeentebestuur, de cultuur geworden.’ Hij wijst er ook op dat de samenstelling van raden na de verkiezingen veel meer wisselt dan voorheen. ‘Nieuwe raden vragen zich sneller af of ze wel met diezelfde burgemeester door willen, die door een vorige raad is voorgedragen.’
Karsten pleit eerder voor een langere zittingsduur van burgemeesters dan voor een kortere. ‘Burgemeesters zijn medeverantwoordelijk voor de continuïteit en de eenheid van het beleid. Zij moeten ook boven de partijen staan. Dit alles gaat ze beter af als zij langer in hun ambt zitten.’ Hij wijst er daarnaast op dat veel burgemeesters in hun ambt moeten ‘groeien’. Dat kost tijd. ‘Neem Aboutaleb, die in Rotterdam een moeizaam begin kende maar bij de aankondiging van zijn vertrek van veel kanten lof kreeg toegezwaaid.’ Toch kan het zijn dat een burgemeester beter kan vertrekken. Zoiets voelt hij doorgaans zelf wel aan, ziet Karsten.
Hij zegt: ‘Die signalen komen meestal niet in de eerste plaats uit de raad of de samenleving, maar vooral uit het college, wanneer wethouders de burgemeester bijvoorbeeld minder ruimte geven rond zijn eigen portefeuille, openbare orde en veiligheid. Of als wethouders zijn inbreng op hun terreinen minder serieus gaan nemen.’
Zo zijn er veel verschillende redenen op grond waarvan een burgemeester kan besluiten te stoppen, zowel in de werk- als in de privésfeer. Het advies van scheidend burgemeester Van Hedel: ‘Zet bij alle aspecten die een rol kunnen spelen bij je besluit een plusje of een minnetje en kom vervolgens tot je oordeel. Ook als dat uit persoonlijke overwegingen verkeerd voelt.’ ←
Veel burgemeesters moeten in hun ambt ‘groeien’. Dat kost
In de eerste zin van Getekend imago vragen de auteurs zich al af: een boek over omgangsvormen bij burgemeesters, is dat nodig? Een terechte vraag.
Geketend imago blijkt best lezenswaardig. Niet zozeer als het gaat over hoe het eigenlijk heurt, maar meer omdat het een interessant kijkje biedt in de geschiedenis van het ambt, in gedragsregels zoals die al door Erasmus en Amy Groskampten Have werden opgesteld, en in de bij het burgemeesterschap horende versierselen (de ambtsketen!).
Daar staat tegenover dat de auteurs de intelligentie van de doelgroep, de
Participatie wordt vaak ingezet om besluitvorming democratischer te maken en om tegenstanders te overtuigen, ziet UvAonderzoeker Nanke Verloo. Verloo signaleert in haar essay tien ‘kritieke momenten’ om de lokale besluitvorming te verbeteren.
Het proces kan beter, onder meer door vooraf goed te doordenken of burgerparticipatie wel het juiste instrument is voor een specifiek plan. Of door op het juiste moment aandacht te hebben voor het politieke proces.
burgemeesters en de mensen om hen heen, wel vaak onderschatten. Zouden er echt burgemeesters zijn voor wie opmerkingen als ‘burgemeester ben je 24 uur per dag’ en ‘belangrijk is dat terughoudend wordt omgegaan met het ontvangen of geven van geschenken’ eyeopeners zijn, of die nog niet weten dat ze ‘een boegbeeld’ zijn?
Wie zich daar overheen kan zetten, heeft voor twee tientjes een leuk en vlot geschreven boekje in handen.
Ilse Bruls-van Strien en Jolanda MuilwijkEggenhuizen, Geketend imago. Eerste hulp bij omgangsvormen voor burgemeesters Walburg Pers, € 20,00.
De term ‘ondermijning’ leidt bij vlagen tot onduidelijkheid, met name in het openbaar bestuur waar verwarring kan ontstaat over de verhouding tussen ondermijning en georganiseerde misdaad.
In hun boek proberen bestuurskundige Pieter Tops en criminoloog Edward van der Torre tot een
Nanke Verloo, Struikelen over participatie. Van Gennep, € 11,99.
Het begrip ondermijning heeft de laatste jaren een forse opmars gemaakt. Ook, en misschien wel vooral, in het lokaal bestuur, schrijven ze, ‘wellicht ook omdat de gevolgen van georganiseerde misdaad op gemeenteniveau het meest direct en duidelijk voelbaar zijn’. De aanpak van ondermijning door gemeenten moet daarom gericht zijn op de gevolgen voor het lokaal bestuur; de aanpak van georganiseerde misdaad is een taak voor politie en justitie.
Pieter Tops en Edward van der Torre, Ondermijning. Over de praktische betekenis van een analytisch begrip. Boom, € 22,50.
HILBERT BREDEMEIJER IS OP EEN MISSIE. HIJ WIL EEN FLINKE
TOENAME VAN HET AANTAL PEUTERS DAT NAAR DE VOORSCHOOL GAAT. DAT MEER DAN DE HELFT VAN DE HAAGSE KINDEREN AL MET EEN ACHTERSTAND AAN DE BASISSCHOOL BEGINT, IS VOOR DE WETHOUDER ONVERTEERBAAR.
MWethouder Hilbert Bredemeijer leest kinderen van Kindcentrum Speleon voor in de bibliotheek van de school. (Beeld: Henriëtte Guest)
et de inhoud van het onderwijs mag hij zich formeel niet bemoeien. Maar dat kinderen al met een achterstand aan de basisschool beginnen en daar acht jaar later nog altijd met een taalachterstand weer uitstromen, dáár bemoeit hij zich wel mee. ‘Ik ben er verantwoordelijk voor dat iedereen in de stad zich goed kan ontwikkelen en mee kan komen in de samenleving. Dat kinderen laaggeletterd van school komen, is schandalig. Dat kunnen we niet accepteren.’ Hilbert Bredemeijer (CDA) is in Den Haag wethouder voor onder meer onderwijs, jeugd en sport. Een andere portefeuille zou hij ook niet willen. ‘Financiën of ruimtelijke ordening zouden een stuk minder goed bij mij passen. Deze combinatie geeft mij de mogelijkheid om naar de stad te kijken als een plek waar niet alleen je huis staat, het is uiteindelijk ook een plek om te leven. Ik heb de stad enorm zien veranderen in de 22 jaar dat ik hier woon. Er zijn honderdduizend inwoners bij gekomen, dat doet iets met de manier waarop we met elkaar samenleven. De saamhorigheid is soms ver te zoeken, dat is echt een van de grootste problemen. Om dat aan te pakken moet de basis op orde zijn.’ Die basis, dat zijn de kinderen en hun ouders. Sinds Bredemeijer (CDA) ruim vier jaar geleden wethouder werd, heeft hij een brede beweging met
‘Het liefst zou ik een leerplicht vanaf tweeënhalf willen’
jeugdhulp, kinderopvang, onderwijs en de sport in gang gezet om die basis op orde te krijgen. Want daarvan is nu geen sprake. ‘Veel kinderen komen op hun vierde, soms nog later, voor het eerst naar school. Ze spreken de taal niet, ze zijn niet gewend met andere kinderen te spelen en hebben daardoor gedragsproblemen, in toenemende mate zijn ze zelfs nog niet zindelijk. Dat zijn heel basale dingen die je echt op je vierde moet kunnen om gewoon in groep 1 te starten.
We vragen nu heel veel van onze meesters en juffen in groep 1. Zij zijn noodgedwongen met andere dingen bezig dan met onderwijs.’
We spreken Bredemeijer in de kleurrijke bibliotheek van Kindcentrum Speleon. Maar eerst wil Speleon TV de wethouder interviewen. De cameraploeg van achtstegroepers staat klaar, maar dan blijken de batterijen niet opgeladen. ‘Over een uurtje dan maar?’ stelt Bredemeijer voor.
gaan, wordt het meestal door een van de ouders gebracht. In veel gevallen spreekt die geen Nederlands. Dus moet je ervoor zorgen dat ze in het gebouw blijven, dat er een computerlokaal is waar ze Nederlandse les kunnen volgen.’
TALIG OPVOEDEN
Onderwijs begint al bij de geboorte van een kind, bij het voorlezen, liedjes zingen, überhaupt praten, zegt hij. ‘Dat hoor ik ook van gezinscoaches: als je gedurende de dag vertelt wat je aan het doen bent, koken of een ui snijden bijvoorbeeld, wordt een kind al talig opgevoed. Maar dat gebeurt vaak niet, daarom is het goed die ouders te bereiken.’
Schaakles op basisschool Het Galjoen (Beeld: gemeente
Den Haag/ Henriëtte Guest)
In Speleon werken een basisschool, een peuterleerplek en kinder- en buitenschoolse opvang samen onder hetzelfde dak. Kinderen van 0 tot 13 jaar kunnen zich hier in een ‘doorgaande lijn’ ontwikkelen.
Voor zo’n doorgaande lijn is het nodig om bij nul te beginnen, zegt Bredemeijer. ‘Als hier een kind van tweeënhalf binnenkomt om naar de voorschool te
Daarvoor zet Den Haag peuterconsulenten in die ouders direct gaan benaderen, ze in contact brengen met een kinderopvangorganisatie of een voorschool en helpen bij de inschrijving. De peuterconsulenten zijn onderdeel van een ambitieus project om meer kinderen naar de voorschool te krijgen.
Al heel lang wordt op kabinetsniveau gesproken over kinderopvang en de toegankelijkheid daarvan, maar tot ergernis van Bredemeijer wordt het nog altijd gezien als een instrument voor de arbeidsmarkt, om meer ouders in staat te stellen te gaan werken. ‘Ik zie
het als een manier om kansen van kinderen gelijk te trekken, om ouders bijna op te leggen dat ze hun kind naar school brengen als het tweeënhalf is in plaats van vier, omdat het anders die achterstand gedurende de rest van de schooltijd nooit meer gaat inhalen. Het liefst zou ik een leerplicht vanaf tweeënhalf willen.’ Idealiter zouden kinderopvang en voorschool gratis moeten zijn voor iedereen, zegt Bredemeijer. Maar omdat het kabinet en de Tweede Kamer hun vingers er niet aan willen branden, is hij zelf in actie gekomen. ‘Eenenvijftig procent van de kinderen in deze stad begint met een achterstand aan school. Dus ik dacht, we gaan niet langer afwachten, maar we gaan het zelf regelen. We hadden het aantal uren dat peuters met een verwijzing van het CJG naar de voorschool kunnen al verdubbeld van 8 naar 16 uur per week. We hebben het voor de doelgroep met een verwijzing nu ook helemaal gratis gemaakt. De gemeente neemt die kosten over. Maar belangrijker is dat we als gemeente ook de hele administratieve rompslomp hebben overgenomen. Die drempel, waar veel mensen tegenaan hikten, is nu weg.’
Peuters komen in aanmerking voor een verwijzing voor gratis voorschool als een of beide ouders geen Nederlands spreken of laag zijn opgeleid, of als het kind een ontwikkelingsachterstand heeft. In Den Haag Zuidwest en stadsdeel Laak krijgen sinds juli vorig jaar álle peuters die na 2020 zijn geboren, een verwijzing voor de voorschool. Sinds 1 januari 2024 is de voorschool (16 uur per week) gratis voor alle Haagse kinderen met een verwijzing.
STIGMATISEREND
Bredemeijer: ‘De keuze voor Zuidwest en Laak was een wens van de gemeenteraad. Aanvankelijk vond ik dat nogal stigmatiserend, want feitelijk zeg je hiermee: als je in een van die wijken woont, ben je per definitie een doelgroepkind. Dat is niet zo, maar het percentage is daar wel erg hoog, tegen de honderd. Ik heb dit uiteindelijk wel overgenomen omdat ik de drempel echt zo laag mogelijk wilde maken.’ Zijn doel is een flinke stijging van het percentage peuters dat naar de voorschool gaat, maar dit zal tijd kosten en niet vanzelf gaan. ‘Mensen zijn nog steeds huiverig: wie is de overheid om te zeggen dat jouw kind naar de voorschool moet in plaats van thuis te blijven? Dat is een gevoelig punt. Het helpt ont-
zettend als mensen die je vertrouwt, rolmodellen, tegen je zeggen: het is goed. Daar zijn onze peuterconsulenten voor, als wethouder moet ik dat gesprek niet voeren.’
ZAADJE GEPLANT
Met zijn beleid hoopt Bredemeijer een zaadje te hebben geplant voor wethouders die na hem komen. ‘We leggen nu een basis waarop zij verder kunnen bouwen. Als mijn periode afloopt, in 2026, dan hoop ik dat het aantal kinderen op de voorschool echt is toegenomen. Als we die echt toegankelijk hebben gemaakt voor iedereen die dat nodig heeft, ben ik gelukkig, dan hebben we echt een knop in het beleid omgezet.’ Op de gang wacht Speleon TV, de camerabatterij is weer vol. Buiten staat de dienstauto al klaar, maar de wethouder neemt de tijd voor vragen die de kinderen aan hem stellen. Bij het afscheid wenst hij ze nog veel succes met de keuze voor de middelbare school die ze nu moeten gaan maken: ‘Je hoopt natuurlijk dat je naar die school kunt die voor jou bovenaan staat, maar alle scholen in Den Haag zijn heel erg leuk hoor.’ ←
In Den Haag Zuidwest en stadsdeel Laak krijgen sinds juli vorig jaar álle peuters die na 2020 zijn geboren, een verwijzing voor de voorschool. (Beeld: gemeente Den Haag)
SINDS DE RUSSISCHE INVAL IN OEKRAÏNE, TWEE JAAR GELEDEN, ZOCHTEN MEER DAN HONDERDDUIZEND OEKRAÏNERS HUN
TOEVLUCHT IN NEDERLAND. HUN LEVEN IN TWEE WERELDEN ZORGT VOOR VEEL STRESS. IN UTRECHT VINDEN ZE RUST IN EEN EIGEN HUISKAMER
Toen Mona Keijzer (BBB) eind januari in de Tweede Kamer opperde dat er eens serieus moet worden nagedacht over het terugsturen van Oekraïense vluchtelingen naar ‘veilige delen’ van hun land, veroorzaakte dat een schokgolf in de Oekraïense gemeenschap in Nederland. Nog geen uur nadat de uitspraak het nieuws haalde, zat Anna Zinchenko al aan tafel met landgenoten die over niets anders konden spreken. ‘Het was voor Oekraïners heel moeilijk om dit te horen’, zegt ze. ‘Ze dachten direct: oh my god, waar moet ik naartoe? Het zorgde voor veel stress.’ Zinchenko is samen met Anna Bieliaieva de kern van Vital’nya, de Oekraïense ‘huiskamer’ midden in Utrecht. Hier komen mensen die sinds 24 februari 2022, toen Rusland Oekraïne binnenviel, als vluchteling in Nederland onderdak hebben gekregen, samen. Het is een rustpunt in hun dagelijks leven waarin ze heen en weer worden geslingerd tussen hoop en vrees voor de toekomst.
HUISKAMER
Vital’nya – huiskamer in het Oekraïens – begon twee jaar geleden als ontmoetingsruimte, een initiatief van Doron Verstraelen en Jaap Breugem. Zij maken deel uit van het bestuur, maar de dagelijkse praktijk laten ze over aan Bieliaieva en Zinchenko. Direct na de Russische invasie reed
Verstraelen met zijn vrouw naar de Oekraïense grens en raakte onder de indruk van de drama’s en de chaos die hij daar aantrof. ‘Ik belde Jaap en zei: we moeten iets doen, want er komen heel veel mensen naar Nederland en dat kan de overheid niet alleen oplossen. We moeten onze solidariteit tonen.’ Via een vriend vonden ze een ruimte naast de Jaarbeurs waarin het idee van de huiskamer werd uitgewerkt. Omdat bijna alle vluchtelingen die eerste weken waren ondergebracht in hotels, werden alle hotels gebeld met het verzoek hun gasten te informeren over het bestaan van Vital’nya. ‘We wisten niet of het in een behoefte zou voorzien,’ zegt Verstraelen. ‘Op 1 april 2022 gingen we om vijf uur ’s middags
open, er stonden direct al honderd mensen voor de deur.’
Die eerste ruimte bestaat niet meer. Vital’nya zit nu in een antikraakpand, op een kwartier lopen van de Jaarbeurs. Wekelijks weten honderden Oekraïners uit Utrecht en omliggende gemeenten de huiskamer te vinden, om te praten, taallessen te volgen of een bijeenkomst van een mental health group bij te wonen. ‘We bleven maar groeien en groeien, te snel om het met een paar vrijwilligers te blijven runnen. De gemeente juichte ons initiatief toe, wij waren toch een soort nuldelijnsvoorziening met een goed contact met de Oekraïense gemeenschap. De gemeente is toen onze partner geworden.’
Vanaf het begin was het de bedoeling om letterlijk aan de keukentafel te luisteren naar wat de mensen bezighield, en vervolgens te bespreken wat er nodig is om in behoeften te voorzien. Breugem: ‘Je weet ook nooit wat er gebeurt, de ene week kan totaal verschillen van de andere. De stemming verandert als er aan het front iets ingrijpend gebeurt, en dan verandert de aanpak hier ook.’
Inmiddels hebben de initiatiefnemers niet alleen een partnerschap gesloten met de gemeente Utrecht, maar ook met andere organisaties als de Hogeschool Utrecht, de culturele stichting Stadsklooster, VluchtelingenWerk en de stichting Welkom in Utrecht die vluchtelingen die in Utrecht wonen in contact brengt met mensen uit de regio. ‘We vullen elkaar goed aan. Als je dingen samen doet sta je sterker’, zegt Breugem. Zo lopen enkele tientallen studenten pedagogiek van de Hogeschool Utrecht stage bij Vital’nya.
Arjan van Rijn is programmadirecteur Opvang van de gemeente Utrecht. Hij is blij met het initiatief. ‘Hier komt alles samen, Vital’nya heeft de contacten en coördineert activiteiten, wij zorgen ervoor dat vluchtelingen een dak boven het hoofd hebben.’ Hij gebruikt de Engelse term housing. ‘Dat is dus iets anders dan a house. Anders dan in de media weleens wordt gesuggereerd, zijn er in Utrecht geen Oekraïners die een sociale woning krijgen.’
Van Rijn wijst op de onzekerheden die het leven van de Oekraïners in Nederland bepalen. ‘Twee jaar leven ze al in onzekerheid: gaat de oorlog nog maanden duren, of jaren? Dat doet iets met hun mentale gesteldheid. Ik zeg niet dat het erger is dan bij “normale” asielzoekers, maar het is een ander proces en dat moeten we anders benaderen. Voor ons is dit ook nieuw, maar we werken graag samen met Vital’nya. We zijn heel gecharmeerd van het idee dat Oekraïners zelf een groot deel van de ondersteuning op zich willen menen.’
Dat is dan tegelijk het grote verschil met Oekraïense ontmoetingsplekken in andere steden: in Utrecht
‘Om een land op te bouwen, moet je eerst jezelf weer opbouwen’
doen ze het helemaal zelf. Verstraelen herinnert zich de tweede dag dat Vital’nya open was. ‘We gingen koffie maken, maar toen liet Anna (Bieliaieva, red.) al weten ze dat zelf wilde doen. Dat zei ze ook: we want to be in control of our own lives.’
Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Als psycholoog ziet Zinchenko dagelijks hoe de Oekraïners in twee werelden leven. ‘Zowel mentaal als fysiek. Ons leven wordt nooit meer hetzelfde als voor 24 februari 2022. Alles is veranderd. Huizen zijn verwoest, familie en vrienden zijn dood of gevlucht. En ook zelf word je nooit meer dezelfde. Voor pubers is het zo mogelijk nog verwarrender. Mijn zoon was een kind toen hij naar Nederland kwam, nu is hij een puber. Een puberbrein werkt heel apart, het is moeilijk om hem uit te leggen dat naar school gaan toch echt belangrijk is. Moeders staan daar alleen voor. Daar praten we hier ook over.’
Bieliaieva vult aan: ‘Mijn zoon was drie toen we vluchtten. Op school spreekt hij nu Nederlands, thuis met mij Oekraïens. Wat het meest stressvol is, is dat de grens tussen de twee werelden verdwijnt. Soms lijkt het of ik al m’n hele leven hier woon en dan ineens besef je dat dat niet zo is. En je begint te vergeten wat je vijf jaar geleden deed, en waar dat was. Ik vind het beangstigend: we leven al twee jaar in twee werelden, je raakt eraan gewend en je gaat denken dat het normaal is, maar dat is het niet.’
Ze ziet wel een groeiend besef dat een verblijf in Nederland langer gaat duren dan gedacht. Wilde in het begin nog iedereen Engels leren, nu zijn Nederlandse taallessen populair. Zinchenko: ‘Met Engels kun je je hier prima redden. Maar we doen het graag uit respect omdat we hier zo gastvrij zijn ontvangen.’ Zinchenko zegt dat de Oekraïense diaspora – in Europa gaat het volgens de Verenigde Naties om zes miljoen vluchtelingen – zich moet voorbereiden op terugkeer. ‘Maar we weten niet wat we daar kunnen verwachten. Ik ben er nu zelf niet klaar voor, ik ben alles
‘Ons leven wordt nooit meer hetzelfde als voor 24 februari 2022’
kwijt, moet een nieuw leven opbouwen. Om een land op te bouwen, moet je eerst jezelf weer opbouwen. Maar mensen verkeren in onzekerheid over hun man, hun zoon, hun huis. Ze hebben in één moment hun hele leven verloren. Ik probeer ze te vertellen dat we onze levens opnieuw moeten inrichten. Het zijn hier allemaal moeders met kinderen. Hoe kunnen we voor onze kinderen zorgen als we zelf zo gestrest zijn?’
DUIDELIJKHEID
Het zou al veel schelen als er duidelijkheid was over een toekomst in Nederland, zegt Van Rijn. ‘De gemeente moet regelmatig vluchtelingen herplaatsen naar andere locaties omdat het contract met de huiseigenaar is verlopen. De Europese Richtlijn Tijdelijke Bescherming loopt tot maart 2025. Dat is te kort om iets te huren, ik wil iets voor de volgende jaren. Omdat ik niet weet wat er na maart 2025 gebeurt, blijf ik mensen verplaatsen. Dit zet het hele systeem onder druk. Als er niet snel duidelijkheid komt, heb ik echt een probleem. En de mensen om wie het gaat ook, want niemand zit erop te wachten steeds op een andere plek opnieuw te moeten beginnen.’ Gelukkig is er dan altijd nog de huiskamer om tot rust te komen en ervaringen te delen. Maar ook in Vital’nya is de oorlog niet ver weg. Bij binnenkomst valt het direct op: een groot net, strak gespannen in een houten frame. Bezoekers worden uitgenodigd het net te vullen met nepbladeren. Als het camouflagenet klaar is, wordt het naar het front gestuurd. Een symbolisch, maar daarom niet minder belangrijk teken van verbondenheid. ←
Initiatieven voor Oekraïners in Nederland Het bestuur van Vital’nya komt graag in contact met soortgelijke initiatieven voor Oekraïners in Nederland, om van elkaar te leren en thema’s samen op te pakken. Het mailadres is welkom@vitalnya.nl.
Bij een rekenkameronderzoek naar natuurbeheer vroeg ik uitleg over een onbegrijpelijk schema. ‘Dat is gewoon assetmanagement’, was het antwoord. Gebouwen, computers, bruggen en heesters: allemaal assets. Het stadspark en het serverpark zitten kennelijk in hetzelfde model. Dat korstmossen en kruiden zich moeten gedragen als een laptop om in het model te passen, werd niet echt als probleem gezien. De beheerder van de perken heet inmiddels ‘assetmanager groen’.
We hoeven er niet per se een punt van te maken dat we er in onze organisaties op los modelleren. Abstracte weergaven van onze werkelijkheid maken, doen we immers al best lang. Denk maar aan de prehistorische grottekeningen op Sulawesi van veertigduizend jaar geleden. En in onze organisaties teken je dus een organogram als je iets wilt zeggen over hiërarchie en iets met pijlen als je iets wilt duidelijk maken over een proces. Of iets met drie (altijd drie) cirkels die in het midden overlappen als verschillende dingen tot een integraal geheel moeten leiden.
Modellen zijn dan vehikels om het preciezer over de wereld te kunnen hebben en een beetje ordening in de oersoep aan te brengen met elkaar. Tot zover zijn ze best helpend.
Maar modellen helpen niet alleen, ze sturen ook ons denken over de wereld. Het model met de bijbehorende indicatoren en metaforen stuurt de kijk op
de onderlinge verhoudingen. Waar we op letten en nadruk op leggen, wat we buiten en wat we binnen beschouwing laten. Wat goed is, en wat niet. Waar we daarom wél een punt van moeten maken, is de verdeling van de modellenmacht. Degenen die het model maken of kiezen, bepalen immers hoe we naar de werkelijkheid kunnen kijken.
MODELLEN STUREN ONS DENKEN OVER DE WERELD
‘Bestond er maar een indicator voor de hoeveelheid stress die ik elke dag ervaar omdat ik gezond eten voor mijn kinderen op tafel moet krijgen,’ verzuchtte onlangs een vrouw uit Amsterdam. Zij is betrokken bij het onderzoek van econoom Nicky Pouw en haar team naar welzijn in buurten. Zij ontwerpen modellen die niet alleen dienstbaar zijn aan mensen uit de wijk, maar hun ook zeggenschap geeft over de modellen en indicatoren. De prioriteiten van de buurt zijn bepalend. Modellenmacht, dus. Helaas is dit een uitzondering. Zelden maken we beleidsmodellen in de context waar ze werking moeten hebben, met aan het stuur de mensen die effect van beleid ervaren. Bewoners, beheerders en uitvoerders zijn meestal lijdend voorwerp van modellen die in de beleidsbubbel gemaakt worden door mensen zonder skin in the game.
Ook de modellenmacht is ongelijkwaardig verdeeld. ←
De wettelijke verplichting dat een burgemeester moet wonen in de eigen gemeente vormt vaak een obstakel in de zoektocht naar de beste vrouw of man. Eerherstel voor de ambtswoning zou een oplossing kunnen zijn, oppert Arthur van Dijk.
De waarde van iemand is vaak moeilijk in geld uit te drukken. Maar voor iedereen geldt: je hebt een dak nodig om onder te wonen. Als commissaris van de Koning in Noord-Holland ben ik vertrouwenspersoon van de burgemeesters. Ik heb een belangrijke rol bij het voordragen en selecteren van kandidaten aan de gemeenteraad. Een taak die steeds uitdagender wordt.
De procedure voor het burgemeesterschap van Drechterland hebben we onlangs gestopt. Er waren te weinig kandidaten voor een goede selectie. Een moeilijke beslissing om te nemen, maar voor dit moment het beste. Drechterland is niet zonder
Een veilige plek waar je vaak met een heel gezin kunt wonen is niet zomaar te vinden
interim-vervanging achtergebleven, maar we hadden het uiteraard liever anders gezien.
Van een burgemeester worden veel competenties gevraagd. Integer, herkenbaar, onafhankelijk, verbindend en stressbestendig. Je bent de burgervader of -moeder die troost biedt aan gezinnen bij verlies en groot verdriet. Die hulpverleners een hart onder de riem steekt wanneer zij geconfronteerd worden met geweld tijdens de uitoefening van hun vak. Je bent de ordehandhaver tijdens de corona-epidemie, verantwoordelijk voor handhaving van de avondklok. Degene die het besluit neemt over onvrijwillige opname van mensen met ernstige psychische problemen.
Het leiderschap van een burgemeester wordt niet meer als vanzelfsprekend aanvaard. Een burgemeester wordt niet alleen gewaardeerd maar ook vaak bedreigd. Als boegbeeld van de gemeente is hij de eerste die kritiek ontvangt. Bij moeilijke beslissingen is hij de eerste die in de wind staat. Je kunt zeggen: daar moet een burgemeester tegen kunnen. Ze kiezen voor het ambt. Het zijn betrokken en bevlogen dienders van de publieke zaak. Maar juist
Schrijf ook een betoog voor VNG Magazine: redactie@vngmagazine.nl
provincie Noord-Holland
daarom moeten zij dit op een goede en waardige manier kunnen doen.
DAG EN NACHT BEREIKBAAR
Een burgemeester moet dag en nacht bereikbaar zijn. Letterlijk alleen al vanwege zijn portefeuille veiligheid. Daar heeft hij ook voldoende ondersteuning voor nodig. Wie tot midden in de nacht in touw is geweest heeft de volgende dag echt niet meer de energie om ook nog eens vijfhonderd mails te beantwoorden en veertig boze burgers in zijn voicemail terug te bellen. In steeds meer gemeenten geef ik een tijdelijke vergunning af voor uitstel van de woonplaatsvereiste van een burgemeester. Een veilige plek waar je vaak met een heel gezin kunt wonen is niet zomaar te vinden. In de afgelopen decennia is het aantal ambtswoningen geleidelijk afgebouwd. In veel gemeenten is de ambtswoning verkocht omdat het onderhoud te duur werd. Of wellicht werd de ambtswoning gezien als statussymbool en niet meer van deze tijd. ‘Doe maar gewoon’ geldt ook voor burgemeesters. De veeleisendheid van het ambt vraagt om een thuissituatie zonder zorgen. Waar de burgemeester en zijn of haar partner of gezin zorgeloos kunnen wonen. Nog los van de mogelijke bedreigingen die op die voice-
‘Doe maar gewoon’ geldt ook voor burgemeesters
mails staan. Van onze burgemeeesters wordt 73 procent in meer of mindere mate namelijk bedreigd. Gelukkig zijn er steeds meer gemeenten die inzien dat het woonplaatsvereiste soms een obstakel vormt in de zoektocht naar de beste burgemeester. In Blaricum sprak de raad tijdens de profielschetsvergadering uit open te staan voor het gesprek over een ambtswoning voor de nieuwe burgemeester. In andere gemeenten lijkt het gesprek over een ambtswoning mogelijk, bijvoorbeeld door een pand dat in het bezit is van de gemeente geschikt te maken voor bewoning door de burgemeester.
Ik doe een oproep aan alle gemeenteraden in Nederland om bij de zoektocht naar de beste burgemeester ook na te denken over de vraag waar hij of zij moet wonen. ←
Arthur van Dijk is commissaris van de Koning in Noord-Holland.
Ben Tap start eind maart als burgemeester van Castricum. Als directeur van het regionale arbeidsmarktplatform ziet hij de kracht van lokale samenwerking.
‘Als wethouder in Hoorn was ik ook locoburgemeester. Toen heeft de liefde voor het openbaar bestuur bij mij postgevat. Het burgemeesterschap is een mooie en eervolle baan. Maar ik zocht wel wat in de buurt. We wonen nu in Heemskerk, vlak bij Castricum. Mijn vrouw werkt in Haarlem, onze twee kinderen gaan hier naar school. Ik vind het fijn dat zij hun sociale leven kunnen voortzetten. De procedure is netjes verlopen. Er is altijd een meervoudige voordracht. Ik zat in de race, maar werd het in eerste instantie net niet. Ik was wel “reserve”. De eerste kandidaat zag toch af van de benoeming. Daar hield ik eigenlijk geen rekening meer mee. Maar ik ben wel blij dat ik nu toch de baan heb, en ik heb ontzettend veel zin om aan de slag te gaan.’
‘Ik heb tijdens mijn wethouderschap gemerkt dat de aandacht die je als burgemeester kunt schenken aan je inwoners heel waardevol is. Dat geldt niet alleen voor de honderdjarigen of de mensen die zestig jaar zijn getrouwd, maar ook bij de slachtoffers van bijvoorbeeld branden en verkeersongelukken. Met een burgemeestersketen om kun je mensen echt troost bieden. Dat is heel bijzonder.’
Wat
‘Ik ben nu nog directeur van het Regionaal Platform Arbeidsmarktbeleid Noord-Holland Noord. Daar werken zeventien gemeenten samen. Die regio is een mooie schaal om op landelijk niveau mee te doen met bijvoorbeeld de Metropoolregio Amsterdam. Castricum alleen is te klein om mee te doen met bijvoorbeeld een Regio Deal. Bij het RPA heb ik gezien wat de kracht is van de regio. Samenwerking is cruciaal. Met de Regio Deals kregen we onlangs 32,5 miljoen euro toegekend. Als alle zeventien gemeenten het zelf moeten doen, heb je niet de slagkracht om dat te bereiken.’ (RvdD) ←
Marcel Fränzel (D66) is benoemd als waarnemend burgemeester van Middelburg. Hij was eerder burgemeester in Woensdrecht. Sinds 2013 heeft hij het burgemeestersambt waargenomen in NoordBeveland, Veghel, Meierijstad, Oosterhout, Altena en Sint Anthonis. Zijn meest recente waarneming, was in Goes. Hij begint op 13 maart in Middelburg, op de dag dat de huidige burgemeester Harald Bergmann (VVD) wordt geïnstalleerd als burgemeester van Schiedam. Bergmann is sinds 27 augustus 2012 burgemeester van Middelburg. Daarvoor was hij burgemeester van Albrandswaard en voorzitter van het dagelijks bestuur van de Centrumraad van de Rotterdamse deelgemeente Stadscentrum.
Burgemeester Hubert Bruls van Nijmegen begint in mei aan zijn derde termijn. Bruls is sinds 21 mei 2012 burgemeester in Nijmegen. Daarvoor was hij burgemeester van Venlo en drie jaar lid van de Tweede Kamer. Bruls (CDA) begon zijn politieke loopbaan ook in Nijmegen, waar hij tussen 1998 en 2002 raadslid en wethouder was.
Burgemeester Willem
Gradisen van Mook en Middelaar gaat per 1 juni met pensioen. Hij is dan twee termijnen burgemeester geweest in de Limburgse gemeente. Omdat hij in september volgend jaar 70 jaar wordt,
is een derde termijn uitgesloten. De PvdA’er was in zijn lange loopbaan raadslid in Neerijnen, raadslid en wethouder in Tiel en waarnemend burgemeester van Liesveld. In 2012 werd hij burgemeester van Mook en Middelaar Ook was hij actief bij het Zuiveringsschap en later Waterschap Rivierenland, als lid van het algemeen bestuur, heemraad en locodijkgraaf.
Wim van Twuijver is op 21 februari benoemd tot waarnemend gemeentesecretaris van Drechterland.
Hij volgt Chantal Minnaert op, die onlangs vertrok naar Medemblik, waar ze gemeentesecretaris werd. Van Twuijver wordt ook waarnemend algemeen directeur van de SED-organisatie, waarin Stede Broec, Enkhuizen en Drechterland samenwerken. Hij was van augustus 2022 tot augustus 2023 waarnemend gemeentesecretaris in Castricum en eerder was hij 6,5 jaar gemeentesecretaris van Alkmaar.
Hans Démoed begint op 1 maart als gemeentesecre-
taris van Kaag en Braassem. Hij is daar nu nog locosecretaris. Démoed werkt al sinds 2009 bij Kaag en Braassem. Hij volgt gemeentesecretaris Robert van Zijl op, die in maart vorig jaar opstapte.
Elsa van der Linden begint 15 maart als gemeentesecretaris van Wormerland. Ze wordt daar de opvolger van Ronald Kool, die per 1 maart stopt. Van der Linden is nu nog strategisch bestuursadviseur van de gemeente Zaanstad. Daarvoor had ze diverse leidinggevende functies bij gemeenten.
Ingezonden mededeling
Ons aanbod
redactie@vngmagazine.nl
Laat u inspireren door onze opleidingen en congressen
Om welk vakgebied het ook gaat: als geen ander weten we hoe complex de inhoud van beleid en wet- en regelgeving kan zijn. Kom daarom naar een van onze inspirerende en verdiepende congressen.Voor heldere en praktische handvatten én om vakgenoten uit het hele land te ontmoeten.
Ons hele aanbod
Didier Oosterom begint op 4 maart als interimgemeentesecretaris van West Maas en Waal. Hij was voorheen chef kabinet van de commissaris van de Koning in Gelderland en afgelopen jaar was hij chef kabinet van de burgemeester van Arnhem. In West Maas en Waal vervangt hij Perry Arissen, die eind januari per direct stopte als gemeentesecretaris. De functie werd sindsdien waargenomen door locosecretaris Renate Kornelis. De benoeming van Oosterom geldt voor een jaar.
Actualiteitenmiddag Omgevingsveiligheid
5 maart (online)
Raad op Zaterdag
16 maart (online)
VNG Belastingconferentie 2024
19, 20 maart Arnhem
Gemeentelijk Grondstoffencongres 2024
21 maart Nijkerk
Regiobijeenkomsten versterken aanpak meervoudige problematiek sociaal domein
2 april Breda, Leonardo Hotel
9 april Assen, City Hotel de Jongh
16 april Leiden, ECC Leiden
18 april Apeldoorn, Orpheus
23 april Eindhoven, Aristo
Basistraining Kennismaken met Omgevingsveiligheid
8 april (online)
Future Green City Congress 2024
23, 24, 25, 26 september Utrecht
Ruud Lathouwers start op 1 april als gemeentesecretaris van Bladel. Lathouwers heeft meer dan 23 jaar werkervaring bij gemeenten in diverse managementfuncties.
Sinds 1 maart 2022 is hij gemeentesecretaris in Goirle. In Bladel wordt hij de opvolger van Ed Mol, die in augustus 2023 met pensioen ging. Sindsdien wordt de functie waargenomen door Theo Hoex.
Simone van Heeren start op 1 april als gemeentesecretaris van Goeree-
diezelfde functie nu nog in Alblasserdam. Daarvoor vervulde ze diverse directiefuncties, onder meer bij gemeenten. Van Heeren volgt in de gemeente
Wim van Esch op, die met pensioen gaat.
Manon Knook start op de gemeenteraad van Diede Balduk op, die bestuursadviseur bij de gemeente Wageningen
wordt. Knook werkte de afgelopen jaren voor een aantal gemeenteraden, onder meer als communicatieadviseur voor de raad van Deventer en als raadsadviseur in de gemeenten Beverwijk en Bronckhorst.
Bas de Groot start op
van de gemeenteraad
2015 al raadsadviseur/
in dezelfde gemeente, waar hij eerder juridisch medewerker was. De Groot
van Mark van Oosterwijk, die eind 2023 stopte. Sindsdien is hij al waarnemend
Marit Stam wordt op 14 maart voorgedragen alsmeenteraad van Apeldoorn.
sinds maart 2022 als waar1 april 2022 de tijdelijke vervanger van Arjan Oudbier, die vanwege ziekte stopte met zijn werk. Stam werkt
Inge van Dijk is voorgedragen als burgemeester van Mook en Middelaar. De VVD’er is momenteel raadsgriffier in Zevenaar, waar ze in januari 2022 begon. Eerder was ze gemeenteraadslid in Nijmegen. Van Dijk begint in juni als burgemeester. In Mook en Middelaar volgt ze PvdA’er Willem Gradisen op, die in de zomer met pensioen gaat.
Laura de Graaff start op 1 mei als de nieuwe gemeentesecretaris van Lopik. Daar wordt ze de opvolger van Femmy Jonker, die sinds 1 april 2022 interimsecretaris is, na het vertrek van Yvonne Halman naar Amsterdam en daarna naar Wijdemeren. De Graaff is nu nog programmamanager in Vijfheerenlanden. Daarvoor werkte ze bij de gemeente Molenlanden.
van de Apeldoornse raad; eerst als raadsadviseur en later als plaatsvervangend
Dirk Van Bunder is aangemeenteraad van Woensdrecht. Op 1 mei wordt hij daar plaatsvervangend
is momenteel werkzaam
Hulst, een functie die hij al 21 jaar vervult. Hij is in Woensdrecht de opvolger van Kees Adriaanse, die op 1 juli met pensioen gaat. Adriaanse ondersteunde de gemeenteraad van Woensdrecht sinds
Karen Millenaar is vanaf van de gemeenteraad van
2002, toen het dualisme werd ingevoerd, raads-
Daarvoor werkte ze al elf jaar voor de gemeente Geertruidenberg. In Heemstede wordt Millenaar de opvolger van Christine Madern, die in december
2022 stopte. Sindsdien waargenomen door Evert Bunt
De burgemeestersvacature van Veendam (circa 27.700 inwoners), vacant sinds 1 juli 2023, is opengesteld. Het salaris is € 9.500,75 bruto -
schets is te vinden op bit.ly/vacatureVeendam. Sollicitaties vóór 11 maart 2024 sturen naar de CdK in de provincie Groningen.
Hernieuwde openstelling Geïnteresseerden in het burgemeestersambt van Bloemendaal (circa 24.000 inwoners), vacant sinds 6 september 2023, kunnen daarnaar solliciteren. Het salaris bedraagt € 9.500,75 bruto per
is te vinden op bit.ly/ vacaturebloemendaal. Sollicitaties vóór 14 maart 2024 sturen naar de CdK in de provincie NoordHolland.
TEKST: RUTGER VAN
‘Ik ben al 31 jaar mondhygiënist en heb nu 22 jaar een praktijk in het centrum van Oostzaan, met een grote klantenkring. Mijn specialiteit is het behandelen van tandvleesaandoeningen en het voorkomen van gaatjes.
Sinds 2012 zit ik in de gemeenteraad, nadat ik eerst vier jaar bestuurslid was voor de partij. In mijn praktijk word ik
ook weleens op de politiek aangesproken door cliënten. Lang niet iedereen is politiek geïnteresseerd, maar er zijn hier ook echt wel betrokken Oostzaners die met opmerhet over van alles: van losliggende stoeptegels tot de ik heb het nooit als hinderlijk ervaren.’
VERGRIJZING EN INDIVIDUALISERING DWINGEN BERKELLAND
TOT EEN NIEUWE VISIE OP DE 25 RELIGIEUZE GEBOUWEN. DE HERBESTEMMING VAN KERKELIJK ERFGOED GAAT GEPAARD MET ROUW, MAAR OOK MET NUCHTERHEID. ‘VAN DE NIEUWE BEHEER DER VRAGEN WE MAAR ÉÉN DING: RESPECT VOOR HET GEBOUW.’
De boodschap viel niet bij iedereen in goede aarde. Als de leegloop van kerken in dit tempo doorgaat, voorspelt de onlangs opgestelde ‘Visie op kerkelijk erfgoed’, dan heeft de gemeente Berkelland in 2038 geen kerkgangers meer. Een inspreker tijdens de raadsbehandeling viel over de stelligheid waarmee de prognose in de beleidsnotitie stond. ‘Alsof het mijn mening is, of een beleidsdoel’, verdedigt wethouder Arjen van Gijssel (CDA) zich. ‘Integendeel, het zijn de kerkgemeenschappen die deze voorspelling hebben gedaan.’
DIGITAAL KERKEN
Berkelland is in het rijke bezit van 24 kerken en één synagoge. Maar nu geloofsgemeenschappen vergrijzen en kerkbezoek geen vanzelfsprekendheid meer is, is herbestemming onvermijdelijk. De Achterhoekse gemeente wil graag worden betrokken in het voortraject van de planvorming door kerken. Nu is dat vaak pas laat en dan is meedenken lastiger. Het was de reden voor het opstellen van de ‘Visie religieus erfgoed’, die onlangs door de gemeenteraad werd vastgesteld.
Het document inventariseert het kerkenbestand en brengt in kaart hoe de kerkgemeenschappen over de toekomst denken. Ook worden mogelijke oplossingen aangedragen. Op dit moment zijn er nog zes gebouwen
als kerk in gebruik, voor negen religieuze panden wordt een andere bestemming gezocht en tien hebben deze al. Dat gaat doorgaans niet gepaard met heftige discussies, is de ervaring van Van Gijssel. ‘Wel is er vaak de behoefte om iets van het liturgische te behouden, bijvoorbeeld rouw- en trouwdiensten in een kerk die aan de eredienst is onttrokken.’
CORONA
Net als in de rest van Nederland heeft corona het kerkbezoek in Berkelland geen goed gedaan. ‘Mensen gingen digitaal kerken en voelden na de pandemie minder de noodzaak om op een vast tijdstip naar de dienst te gaan.’ Ontkerkelijking betekent overigens niet dat alle geloofs-
De negentiende-eeuwse Antoniuskerk in Rekken w omgevormd tot een sociaal-cultureel centrum. (Beeld:
gemeenschappen zullen verdwijnen, voegt de wethouder hier direct aan toe. ‘Het zou heel goed kunnen dat een geloofsgemeenschap in een andere ruimte dan de kerk doorgaat.’
Van de 25 religieuze gebouwen in Berkelland zijn er twaalf rijksmonument en zes gemeentemonument. Uitgangspunt is dat ze allemaal behouden blijven, benadrukt de wethouder. ‘Je haalt het uiteraard niet in je hoofd om een zevenhonderd jaar oude kerk te slopen. Maar ook een kerkje uit de jaren ’50 van de vorige eeuw kan van architectonische waarde zijn.’ De gemeente nam bureau De Kathedraaldenkers uit Delft in de arm om het erfgoed in kaart te brengen. Er werd gesproken met kerkbesturen en ervaringen werden uitgewisseld over herbestemming van gebouwen. Veel kerken geven aan zich meer naar ‘buiten’ te willen richten en hun gebouw open te willen stellen voor nevenactiviteiten. De Kathedraaldenkers zien daarbij maatschappelijk vastgoed als een kansrijke optie. Toch heeft deze vorm van herbestemming óók zijn grenzen, denkt de wethouder. ‘Je kunt niet in elk dorp of buurtschap een bieb of een zorgcentrum neerzetten.’ Gelukkig zijn de geesten in Berkelland ook rijp voor meer zakelijke herbestemming. Zo is een aantal kerken inmiddels omgedoopt tot sportschool, bedrijfsruimte of woning.
De opstellers van de ‘Visie’ werden volgens de wethouder getroffen door de betrokkenheid van de Achterhoekers bij de herbestemming van kerken. Verschillende bevlogen bewoners en ondernemers dragen de kerken een warm hart toe of hebben interessante ideeën voor her- of nevenbestemmingen.
‘Niet alleen binnen de geloofsgemeenschappen, ook buiten de kerk wordt waarde gehecht aan het behoud van onze kerken.’ Wat hem betreft is dit plaatselijke initiatief ook aan zet. ‘Het is niet de bedoeling dat wij als gemeente al die kerken opkopen en gaan verzinnen wat er moet gebeuren. Die verwachtingen hebben we in de gesprekken met de kerkbesturen moeten managen.’
AD HOC
Een van de kerken die nu nog in gebruik is, maar in de toekomst waarschijnlijk niet meer, is de Oude Mattheüs in Eibergen. Nu al wordt de sfeervolle ruimte verhuurd aan particulieren. Zo vond er begin januari onder het gotische kruisgewelf een klankschalenconcert plaats en trad later die maand een kozakkenkoor op. Binnenkort wordt het beheer van de laatgotische kerk overgedragen aan een nieuwe stichting met hart voor de cultuurhistorische waarde van het gebouw. Doel is dat deze binnen een jaar het beheer en de exploitatie overneemt. De protestantse gemeente Eibergen-Rekken had eigenlijk twee kerken, beide rijksmonument. De
‘Het is niet de bedoeling dat wij al die kerken opkopen’
De Noordelijke Rekenkamer
Voor de Noordelijke Rekenkamer (NRK) zijn wij op zoek naar een collegelid
Algemeen
Je haalt het niet in je hoofd om een zevenhonderd jaar oude kerk te slopen’
negentiende-eeuwse Antoniuskerk in Rekken werd eerder ontheven van diensten en is sindsdien een sociaal-cultureel centrum. De Oude Mattheüs wacht waarschijnlijk hetzelfde lot. ‘Jonge mensen beleven het geloof op een andere manier’, verklaart voorzitter van de kerkenraad Janny ten Berge de leegloop. Die beleving is ‘individueler’ dan de oudere generatie. ‘Een wekelijkse kerkgang hoort daar niet automatisch bij.’
Op dit moment kan de protestantse geloofsgemeenschap in Eibergen-Rekken nog rekenen op de hulp van 250 vrijwilligers, maar met een gemiddelde leeftijd van 73 vergrijst deze groep in rap tempo. Net als bij de voetbalvereniging en de fanfare zijn vooral bestuursfuncties moeilijk te vervullen. Door de vergrijzing lopen ook de inkomsten verder terug, rekent de voorzitter voor. ‘Terwijl de uitgaven van het rijksmonument er niet minder om worden.’ De energiecrisis dwingt de gemeente tot ‘ad-hocbesluiten’, zegt Ten Berge. Zoals het instellen van een hoger tarief voor verhuur in de wintermaanden.
ROUW
De gesprekken die voor de ‘Visie religieus erfgoed’ met het kerkbestuur werden gevoerd waren vruchtbaar. De voorzitter: ‘Het is goed om over het reële perspectief van onze geloofsgemeenschap te praten.’ Positief vindt ze het ook dat er een vast aanspreekpunt komt bij de gemeente voor kerken voor de herbestemming. ‘Daarbij hopen we natuurlijk op een ambtenaar met kennis van zaken die voor langere tijd beschikbaar is.’ Dat de gemeente Berkelland haar rol vooral ziet als coördinator en facilitator, klopt volgens haar overigens niet helemaal. ‘De gemeente is óók eigenaar van vastgoed, zoals de toren van de Oude Mattheüs. Het onderhoud van de kerk is dus een gezamenlijk belang.’
Voor de gemeenteleden is het verlies van het kerkgebouw een rouwproces, bevestigt de voorzitter. Deze rouw manifesteert zich op onverwachte momenten.
Vlak voor de corona-uitbraak besloot het bestuur bijvoorbeeld dat in een multifunctioneel gebouw
geen plek meer is voor kerkbanken. Voor sommige gemeenteleden was dat aanleiding om niet meer naar de wekelijkse dienst te komen. Ook de komst van kamerplanten en akoestische panelen in het koor konden rekenen op negatieve reacties. ‘Dat geeft rommel in de ruimte achter de pilaren. Helaas kunnen we ze niet voor elke kerkdienst opruimen.’
Aan het toekomstige gebruik van de Oude Mattheüs in Eibergen stelt het bestuur maar één voorwaarde, zegt de voorzitter: toekomstig gebruik moet plaatsvinden met respect voor het gebouw. ‘En daarmee bedoelen we niet alleen de muren, maar ook de geest van het gebouw.’
Wie de Oude Mattheüs bezoekt, voelt volgens Ten Berge ‘dat de gebeden die zijn uitgesproken er nog hangen’, een omschrijving die wethouder Van Gijssel onderschrijft. ‘De stenen fluisteren als het ware, je voelt dat hier eeuwenlang liturgisch is gehandeld.’ Toch is de voorzitter van de kerkenraad ook nuchter. ‘Hoe bijzonder deze kerk ook is, het blijft een gebouw’, benadrukt ze. ‘Persoonlijk vind ik de Oude Mattheüs de mooiste in de wijde omtrek, dat wil je met meer mensen dan onze kleine kerkgemeenschap delen.’ Om die reden zet ze de kerkdeuren graag open, zelfs een keer tijdens de kermis. ‘Ik heb het geturfd, 187 mensen kwamen toen kijken die normaal nooit een kerk bezoeken. Ze waren betoverd door het interieur.’
De wethouder is minder uitgesproken in zijn voorkeur voor een religieus gebouw. Hij is gehecht aan alle kerken, zegt hij, ook al schreef hij ooit een boekje over de laat veertiende-eeuwse dorpskerk van Ruurlo. Onlangs werd hij getroffen door de zogenoemde waterstaatskerken die in de negentiende eeuw werden gebouwd, zoals in Gelselaar. Ze werden door ingenieurs ontworpen en betaald door de Nederlandse staat. ‘Architectonisch leggen deze gebouwen het misschien af tegen de oude kerken, maar dat maakt ze niet minder interessant.’ ←
Hét overzicht van vacatures binnen gemeenten voor hoger opgeleiden.
ICT
Data-engineer
Almelo
Back-end developer
Haarlem
UX-onderzoeker Haarlemmermeer
Manager adviespool
Almelo
Ambtelijk secretaris/ adviseur medezeggenschap OR/LO
Alphen aan den Rijn Communicatieadviseur
Capelle aan den IJssel
Specialist participatie en communicatie
Deventer
Strateeg
Tilburg
Raadsadviseur/
Vijfheerenlanden
Jurist Woo
Zaanstad
ECONOMISCH
Voor een overzicht van alle vacatures en meer informatie zie www.gemeentebanen.nl.
Concerncontroller
Beverwijk
Financieel beleidsadviseur
Capelle aan den IJssel
Projectcontroller
Leiden
Medemblik
Leerplichtambtenaar
Capelle aan den IJssel
Senior beleidsadviseur cultuur
Haarlem
Beleidsadviseur cultuur
Lansingerland
Algemeen beleidsmedewerker
Texel
Cultuurcoördinator
Voorschoten
Beleidsadviseur openbare orde en veiligheid
BEL Combinatie (Eemnes)
Adviseur weerbare jeugd NHVeilig
Haarlem
Senior vergunningverlener Katwijk
Businesspartner mens en organisatie
De Ronde Venen
Corporate recruiter Eindhoven
HR-adviseur
Voorschoten
Adviseur leren en ontwikkelen
Zuidplas
Jurist vastgoed en grondzaken
Beverwijk
Junior beleidsadviseur milieu
Capelle aan den IJssel Medewerker bouwtoezicht en vergunningverlening Edam-Volendam
Medewerker duurzaamheid en milieu Geldrop-Mierlo
Adviseur ruimtelijke ordening
Lansingerland
Beleidsadviseur afval en grondstoffen Nieuwegein
Juridisch adviseur omgevingsrecht Nunspeet
Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070-373 83 93, info@vng.nl
Uitgever Dineke Sonderen, Sdu BV, tel. 070-378 99 24 Hoofdredactie Esther Bunnik Chef redactie Rutger van den Dikkenberg
Ketenregisseur ruimtelijke initiatieven Zaanstad
Consulent participatie Gooise Meren
Casusregisseur sociaal team
Uithoorn
Klantmanager banenafspraak
Uitvoeringsorganisatie BBS (Soest)
Zorgcoach beschermd wonen
Almelo
Beleidsadviseur jeugd BEL Combinatie (Eemnes)
Beleidsmedewerker sociaal domein/welzijn
De Bilt
Senior professional intensieve casussen Nieuwegein
Beleidsadviseur Wmo en volksgezondheid Ridderkerk
Regisseur zorg, expertise jeugd Vlaardingen
Beleidsadviseur zorg en veiligheid Wassenaar
Redactie Leo Mudde, Marten Muskee, Monique Westenbroek Medewerkers Marije van den Berg, Geerten Boogaard, Sandra Braakmann, Dimitry de Bruin, Jiri Büller, Saskia Klaassen, André Krouwel, Martijn van der Steen, Paul van der Zwan
Contact redactie tel. 070-378 96 43, redactie@vngmagazine.nl Ontwerp Fier.media Vormgeving Monique Westenbroek Druk Senefelder Misset, Doetinchem
Advertentie-exploitatie
Abonnementen parlementariërs en ambtenaren bij gemeenten en stads- en streekgewesten. Aanvragen en wijzigingen: www.vng.nl, vngleden@vng.nl of 070-3738393
Betaalde abonnementen Prijs jaarabonnement: 198 euro (excl. 9% btw). Sdu Klantenservice, www.sdu.nl/service, tel. 070-378 98 80. Schriftelijk opzeggen uiterlijk twee maanden vóór het einde van de abonnementsperiode bij Sdu Klantenservice, Postbus 20025, 2500 EA Den Haag © 2024, ISSN 1566-1636
Neem
Heeft u als deskundige in uw dagelijkse praktijk regelmatig comptabele gegevens nodig op het gebied van sociale zekerheid, maatschappelijke dienstverlening, gezondheid, belastingen, huurtoeslag en arbeidsmarktmaatregelen?
Of bijvoorbeeld op het gebied van de wet WOZ, loonbelasting, premieheffingen en zorgverzekering.
Met deze nieuwe actuele wettenbundels van Sdu wordt u optimaal geïnformeerd.