VNG Magazine 2020-01

Magazine van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Interview

Betoog

Jan van Zanen: taken erbij, knaken erbij

De risico’s van automatische besluitvorming

1

24 januari 2020

‘NÚ IS DE TIJD OM IETS TE DOEN’ Job Cohen (Cedris) over vijf jaar Participatiewet

Thema

PARTICIPATIE & ARBEIDSMARKT Stadskanaal haalt de Als een speer met Investeer in doelen voor beschut werk garantiebanen vrijwilligerswerk

LTR_P001_LTR-TSVNG-01-2020 1

20-1-2020 12:49:46

VNG Nieuwsapp Altijd het actuele nieuws over gemeenten bij de hand G

S I T RA

9 Eenvoudig 9 Snel 9 Handig in gebruik

Al meer dan 10.000 downloads

Download de app via www.vng.nl/nieuwsapp LTR_P002_LTR-TSVNG-01-2020 2

20-1-2020 12:42:06

1

Inhoud

3

24 januari 2020 Jaargang 74

16 Thema Participatie & Arbeidsmarkt 16

Geldtekort nekt gemeenten Maar het idee achter de Participatiewet blijft goed, zegt Cedrisvoorzitter Job Cohen.

20

Beschut werk in Stadskanaal In Oost-Groningen is de sociale werkplaats nog altijd de grootste werkgever.

24

Aan de slag met garantiebanen Hoe krijg je 125.000 mensen met een beperking aan het werk?

28

Verplicht vrijwilligerswerk

30 Interview

34 BuitenBeeld

Jan van Zanen

Vrije vogel

De VNG-voorzitter is teleurgesteld nu het Rijk maar niet met extra geld over de brug komt. ‘Schraalhans is daar keukenmeester.’

In een buitenwijk van Emmen staat de Vuurvogel. Het knalrode beeld staat symbool voor het vrije Drenthe, zegt raadslid Marcel Meijer (VVD).

4 - 15

36

Actueel

Betoog

Verder

X ROB waarschuwt Rijk over financiën X Akkoord over schone lucht X Drie vragen aan...

Burgemeester Jan Rijpstra

Hoogleraar Johan Wolswinkel waarschuwt gemeenten om geautomatiseerde besluiten niet blindelings te volgen.

5 Commentaar Jantine Kriens 6 Lopende zaken 37 Column André Krouwel 38 Personalia 40 Net uit 42 Vacatures en colofon

Gemeenten moeten in de bijstand een tegenprestatie eisen.

Coverfoto: Jiri Büller Nummer 2 verschijnt op 7 februari 2020

Redactioneel

Rutger van den Dikkenberg, chef redactie

Participatie

V

ijf jaar werken gemeenten nu met de Participatiewet, die de bijstand en sociale werkvoorziening heeft vervangen. Het lukt om voldoende mensen in een reguliere baan te plaatsen, al zijn er vragen over de complexiteit van de regels. En geld is een probleem, zegt voorzitter Cohen van Cedris in een interview.

Maar het kán wel, laten we in dit themanummer zien. Stadskanaal heeft een bovengemiddeld hoge eis voor het plaatsen van mensen in beschut werk, maar verwacht dat doel in april al te halen. Moerdijk en Westland scoren goed als het gaat om het in huis halen van werknemers met een afstand tot de

arbeidsmarkt, en de arbeidsmarktregio’s West-Brabant en Groningen zijn goed op weg om mensen met een beperking bij reguliere werkgevers te plaatsen.

Ondanks dat zijn er zorgen. En dan vooral om het geld.

Want kan Stadskanaal volgend jaar nog doen wat het nu doet? Die zorgen zijn er overigens niet alleen bij het arbeidsmarktbeleid, maar ook bij de jeugdzorg en de Wmo. Elk eerste nummer van het jaar interviewen we VNGvoorzitter Jan van Zanen, en de burgemeester van Utrecht is duidelijk. Het kabinet moet over de brug komen. Zijn wens: komende kabinetsperiode moet er 2 miljard euro bij.

24 januari 2020

LTR_P003_LTR-TSVNG-01-2020 3

20-1-2020 17:47:03

4 ACTUEEL

ROB: Rijk moet niet ‘winkelen’ met geld gemeenten Als de rijksoverheid eisen stelt aan de uitvoering van beleid door gemeenten, dan moet ze daar ook de rekening voor betalen. ‘Anders kan het Rijk “winkelen” met de portemonnee van de gemeenten,’ waarschuwt de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) in een advies over de herijking van het Gemeentefonds.

De ROB gaat in het advies in op de uitkeringsstructuur binnen het Gemeentefonds. Het Gemeentefonds kent vier uitkeringstypes. De algemene uitkering is voor gemeenten vrij te besteden, het college legt hierover verantwoording af aan de gemeenteraad. Bij de decentralisatie-uitkering gaat het om geld dat door gemeenten vrij besteedbaar is binnen een afgebakend beleidsveld. Bij de integratie-uitkering en de specifieke uitkering kan het Rijk eisen stellen.

De ROB concludeert dat – mede door de decentralisaties en de schaalvergroting – de bevoegdheden van Rijk en gemeen-

ten in elkaar overlopen. En alhoewel er taken zijn overgedragen naar gemeenten, heeft het Rijk in veel gevallen zijn stelselverantwoordelijkheid gehouden.

Dat leidt er onder meer toe dat gemeenten doelen hebben gekregen, en dat er eisen zijn gesteld aan de uitvoering.

‘Dan moet het Rijk dus ook de rekening betalen’, concludeert de ROB. Een decentralisatie-uitkering is dan passend.

Speciale aandacht heeft de ROB voor de bekostiging van het sociaal domein. Dat gebeurt nu nog deels via een integratieuitkering, maar het voornemen is om dat geheel over te hevelen naar de algemene

uitkering. Dat is nu niet verstandig, aldus de ROB, die pleit voor een ‘pas op de plaats’. Gemeenten zijn namelijk niet vrij om volledig zelf te bepalen hoe ze het geld uitgeven. ‘Vergaande normering en uniformering vanuit de landelijke politiek, zoals we in het sociaal domein waarnemen (zoals het abonnementstarief in de Wmo, de verplichte taakstelling beschut werk en het recente voornemen om de jeugdzorg deels te regionaliseren en centraliseren) doen afbreuk aan de beoogde gemeentelijke beleidsvrijheid die hoort bij de algemene uitkering,’ W schrijft de ROB in het advies. (RvdD)

36 gemeenten aan de slag met Schone Lucht Akkoord In 2030 moet de lucht zoveel schoner zijn ten opzichte van 2016, dat dit 50 procent gezondheidswinst oplevert.

Daartoe ondertekenden 36 gemeenten en 9 provincies samen met minister Stientje van Veldhoven (Milieu en Wonen) het Schone Lucht Akkoord.

Het Schone Lucht Akkoord is bedoeld om mensen langer en gezonder te laten leven. Jaarlijks overlijden duizenden mensen voortijdig door ongezonde lucht. Voorheen waren vooral de verplichte Europese grenswaarden leidend.

Met dit akkoord gaat dit kabinet een stap verder: de Europese normen zijn de ondergrens, gezondheidswinst door schonere lucht het te realiseren doel.

Concreet gaat het Schone Lucht Akkoord om een vermindering van de

uitstoot van fijnstof en stikstofdioxide door wegverkeer, mobiele werktuigen, landbouw, scheepvaart, industrie en huishoudens. Rijk, gemeenten en provincies die meedoen, verplichten zich jaarlijks de voortgang te laten zien.

Het RIVM rekent periodiek de effecten van de maatregelen door en heeft een gezondheidsindicator ontwikkeld, waarmee per buurt de voortgang inzichtelijk is.

Advieswaarden Met het Schone Lucht Akkoord verwacht het kabinet in 2030 op de meeste plekken te voldoen aan de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie. Hiermee worden jaarlijks 4.000 tot 5.000 vroegtijdige sterfgevallen voorkomen.

Een van de gemeenten die meedoen is Alblasserdam. CDA-wethouder Arjan Kraijo: ‘Alblasserdam ligt op een kwetsbaar kruispunt van scheepvaart, industrie en een snelweg met daarin een tunnel. Reden genoeg voor ons om van schone lucht een prioriteit te maken.

We gaan bijvoorbeeld kijken of we met nieuwe technieken de lucht die uit de tunnel komt eerst kunnen zuiveren, zodat de lucht die onze inwoners inademen schoner wordt. Dat kunnen we echt niet alleen, daarom ben ik ook blij met dit akkoord.’

Het Rijk trekt voor het Schone Lucht Akkoord 50 miljoen euro uit. Gemeenten en provincies stellen afzonderlijk aanvullende uitvoeringsplannen op met in totaal tientallen miljoenen aan invesW teringen. (MM)

24 januari 2020

LTR_P004_LTR-TSVNG-01-2020 4

20-1-2020 17:47:22

5 ACTUEEL

Commentaar

Jantine Kriens jantine.kriens@vng.nl @kriens

Huis van duurzame doelen Sinds 1 januari 2020 is ons kantoorgebouw, de Willemshof in Den Haag, een Global Goals 11 House. Daarmee geven we extra betekenis aan onze inzet voor de Global Goals, de zeventien duurzaamheidsdoelen die de Verenigde Naties hebben opgesteld.

Deze duurzaamheidsdoelen gaan onder andere over het klimaat, over schoon water, over het bestrijden van honger en het verminderen van ongelijkheid. Grote doelen, die voor elke gemeenschap, waar dan ook ter wereld, belangrijk zijn.

Wat ik zo goed vind aan de Global Goals is dat ze ambities verwoorden op een manier die niet alleen een beroep doet op de politiek, maar ook op burgers en ondernemingen. De Global Goals vragen een bijdrage vanuit alle gelederen: wetenschap, beleid en praktijk. Bovendien gelden de Global Goals wereldwijd. Ze bieden daarmee een gemeenschappelijke, internationale taal. Daardoor kunnen we ervaringen uitwisselen en leren van voorbeelden in andere landen.

Ons bedrijf VNG International maakt rapportages over hoe het staat met de Global Goals in Nederland. Dat is een rol die goed bij ons past, als koepelorganisatie van gemeenten. Alle zeventien Global Goals hebben namelijk subdoelen die direct of indirect verband houden met het dagelijkse werk van lokale en regionale overheden.

Dat geldt met name voor Global Goal 11: duurzame steden en gemeenschappen. Met dit doel streven we naar inclusieve, veerkrachtige, veilige en duurzame steden en dorpen.

Denk bijvoorbeeld aan huisvesting voor

iedereen, verkeersveiligheid, duurzame verstedelijking, maar ook aan rampenparaatheid en cultureel erfgoed. Dit doel raakt eigenlijk aan alle gemeentelijke opgaven.

Ik ben er dan ook trots op dat wij nu een Global Goal 11 House zijn. Net als het Vredespaleis in Den Haag en het Tropeninstituut in Amsterdam, allebei ook een Global Goals House, is de Willemshof een plek waar de duurzaamheidsdoelen hoog op de agenda staan en extra aandacht krijgen.

Dat doen we onder andere met lezingen, met een jaarlijkse open dag en door met al onze activiteiten iets bij te dragen aan het behalen van de duurzaamheidsdoelen.

Ik ben er trots op dat wij nu een Global Goal 11 House zijn Het mooie is dat de vraagstukken van de Global Goals al heel erg leven bij onze medewerkers. Tijdens mijn nieuwjaarsspeech voor de medewerkers deden we met behulp van de Mentimeter een klein onderzoek. Ik vroeg hen wat zij denken dat het grootste thema wordt voor de VNG in 2020.

Klimaat werd het meest genoemd. Op de vraag wat het grootste maatschappelijke thema zou worden, antwoordden de meesten ‘verbinding’. Ik heb er dan ook alle vertrouwen in dat wij dit jaar, samen met onze leden, grote stappen kunnen maken in het behalen van de Global Goals. Komt u ook op bezoek, in ons huis van duurzame doelen?

Jantine Kriens is algemeen directeur van de VNG

24 januari 2020

LTR_P005_LTR-TSVNG-01-2020 5

20-1-2020 17:47:57

6 ACTUEEL

Lopende zaken

Tekst: VNG

Op deze pagina treft u een korte weergave aan van de belangrijke ontwikkelingen en onderwerpen die spelen binnen de vereniging, het bestuur en de commissies. Wilt u meer weten? Kijk dan op vng.nl/vereniging.

Uit de commissies VNG-commissie Financiën Op 10 december 2019 sprak de VNGcommissie Financiën onder meer over de herijking verdeling Gemeentefonds en de normeringssystematiek.

Herijking verdeling Gemeentefonds Onderzoeksbureau Cebeon heeft een presentatie gegeven over de methode en afwegingen om tot een herijking van het Gemeentefonds te komen. Daarna is door de commissie de volumeverdeling tussen de clusters en inkomstenverevening uitgebreid bediscussieerd. De VNG zal schriftelijk haar standpunt aan het ministerie van BZK kenbaar maken.

Normeringssystematiek (trap op, trap af) In deze en voorgaande vergadering is besproken welke mogelijkheden er zijn om in deze kabinetsperiode meer stabiliteit te krijgen in het gemeentefonds. De VNG heeft hierover op 16 december een schriftelijke reactie richting het kabinet gestuurd. Het kabinet heeft inmiddels gereageerd en zegt vooralsnog geen aanvullende maatregelen te nemen om de schommelingen van het geraamde accres te dempen. Zie ook het dossier ‘Financiën’ op vng.nl voor meer uitleg.

VNG-commissies Economie, Klimaat, Energie en Milieu en Ruimte, Wonen en Mobiliteit Op 12 december hadden deze commissies een gezamenlijke bespreking over onder meer bevoegd gezag geluid voor regionale industrieterreinen. Onder de Wet geluidhinder vallen regionale industrieterreinen onder het bevoegd gezag van de provincie. Met de komst van de Omgevingswet (‘decentraal tenzij’) zou de bevoegdheid bij gemeenten komen te liggen, die zelf mogen kiezen of zij het bevoegd gezag terug overdragen aan de provincie.

Rijk, IPO en VNG discussiëren over de vraag of het bevoegd gezag over de regionale industrieterreinen bij gemeenten zou moeten liggen als het gaat over een industrieterrein dat gemeentegrenzen overschrijdt.

Deze vraag wordt besproken in de commissie.

De commissieleden spreken af dat zij kiezen voor de variant dat het bevoegd gezag komt te liggen bij gemeenten. Indien zij dit niet willen, kunnen ze het gezag overdragen aan de provincie. Er worden procesafspraken gemaakt hoe te handelen bij onenigheid tussen gemeenten.

Ook spraken de commissies over asbest en stikstof. De laatste stand van zaken vindt u op vng.nl.

VNG Atriumlezing ‘Decentralisatie is politieke zaak’ U bent van harte uitgenodigd voor de VNG Atriumlezing op 13 februari. De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) deelt hier zijn advies over de invloed van de decentralisaties in het sociaal domein op het functioneren van de lokale democratie. Ruim vijf jaar na de decentralisaties zoomt de ROB in op hoe gemeenteraden vormgeven aan het democratisch proces

VNG-ambassadeur denkt mee over klimaatadaptatie

van plan- en besluitvorming rond beleid in het sociaal domein, en hoe zij de sturingsruimte in dat proces ervaren.

Namens de ROB presenteert Albertine van Vliet-Kuiper het advies. Geerten Boogaard, bijzonder hoogleraar Decentrale Overheden aan de Universiteit Leiden (Thorbecke Leerstoel), verzorgt een co-referaat. Meer info en aanmelden: vng.nl/atriumlezing.

Martine Leewis, voormalig wethouder Duurzaamheid van de gemeente Leiden, is de nieuwe klimaatambassadeur van de VNG. Zij gaat de komende tijd langs bij bestuurders en managers van ruim dertig gemeenten om te spreken over hun dilemma’s op het gebied van klimaatadaptatie.

De resultaten van haar gesprekken worden benut voor het opzetten van ondersteuning voor gemeenten en om het Deltaprogramma van input te voorzien.

Website cao Gemeenten officieel gelanceerd Roel Cazemier, voorzitter College voor Arbeidszaken, en Bert de Haas, onderhandelaar van de FNV, hebben op 10 januari www.caogemeenten.nl gelanceerd. Op deze nieuwe gezamenlijke website staat de tekst van de cao Gemeenten die sinds 1 januari 2020 geldt. De website is een initiatief van de cao-partijen VNG, FNV, CNV en CMHF.

24 januari 2020

LTR_P006_LTR-TSVNG-01-2020 6

20-1-2020 17:48:10

7 ACTUEEL

Levenslicht In Rotterdam is het monument Levenslicht onthuld. Het werk van

Daan Roosegaarde bestaat uit 104.000 lichtgevende stenen, net zoveel als het aantal Holocaustslachtoffers uit Nederland. De stenen worden verdeeld over 170 deelnemende gemeenten, die

het werk vanaf deze week in het kader van 75 jaar vrijheid tonen in hun gemeente.

Foto: Marco de Swart

Gemeentelijke woonlasten stijgen hard De gemeentelijke woonlasten stijgen dit jaar opnieuw aanzienlijk sterker dan de inflatie. Sinds 2007 stegen de lasten niet zo veel als dit jaar. Dat blijkt uit een rapport van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO), onderdeel van de Rijksuniversiteit Groningen.

Huurders betalen 5,1 procent meer; eigenaar-bewoners 4,3 procent.

Het COELO onderzocht de tarieven van veertig grote gemeenten, waar in totaal 41 procent van de Nederlandse bevolking woont. De gemeentelijke woonlasten voor meerpersoonshuishoudens in een koopwoning stijgen gemiddeld met 30 euro naar 734 euro.

Dat is een stijging van 4,3 procent,

terwijl er een inflatie wordt verwacht van 1,6 procent.

Teruglopende inkomsten In dat bedrag zit onder meer de ozb, de rioolheffing en de afvalstoffenheffing.

Huurders betalen gemiddeld achttien euro meer dan vorig jaar, voornamelijk omdat de heffing voor de afvalstoffen dit jaar hard stijgt.

De afvalstoffenheffing stijgt, omdat het Rijk de afvalstoffenbelasting eerder al sterk verhoogde, met 139 procent. Veel gemeenten hebben die kosten vorig jaar uit eigen zak betaald, en rekenen nu de kosten door. Daarnaast kampen ze met teruglopende inkomsten, omdat ingezameld papier en plastic minder geld opleveren.

De ozb stijgt in Den Haag het hardst. In de hofstad stegen de woonlasten met ruim 15 procent tot 150 euro per jaar. Daarmee behoort Den Haag overigens nog altijd tot de gemeenten met de laagste onroerendezaakbelasting. Alleen in Amsterdam zijn de inwoners nog iets goedkoper uit.

Meerpersoonshuishouden In Apeldoorn stegen de woonlasten het hardst, met gemiddeld 99 euro per meerpersoonshuishouden. In Arnhem dalen de lasten juist met 11 euro. Dat komt onder meer omdat de gemeente later dit jaar overstapt op een ander tariefsysteem voor de afvalheffing. Ook daalt de ozb een W beetje. (RvdD)

24 januari 2020

LTR_P007_LTR-TSVNG-01-2020 7

20-1-2020 17:48:54

Kies voor zekerheid met de kennisbank VIND Inkoop en Aanbesteding

u een n g a Vra ia de v n a a demo bsite we

Voorkom fouten en bespaar kosten Als (publieke) inkoper heeft u een complex en specialistisch vak. Om u optimaal te ondersteunen heeft Sdu een unieke kennisbank ontwikkelt.

Uw voordelen: Æ Alle relevante wet- en regelgeving, jurisprudentie met samenvattingen en commentaren overzichtelijk op één plek Æ Doorloop eenvoudig alle werkprocessen Æ Bespaar tijd met praktische tools Æ Voorkom fouten en bespaar kosten Æ Gebruiksvriendelijk met o.a. voorbeeldbrieven

Ga voor meer informatie naar www.vindinkoopenaanbesteding.nl

LTR_P008_LTR-TSVNG-01-2020 8

20-1-2020 17:49:10

208

9

procent bedraagt de stijging sinds 2014 van het aantal 75-plussers dat gebruikmaakt van sociale media, van 13 naar 40 procent. (Bron: CBS)

ACTUEEL

Amsterdam stelt zelfwoonplicht in

Op de agenda 31 JANUARI Mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) Utrecht | bit.ly/conferentieLVB

Amsterdam stelt een zogeheten zelfwoonplicht in voor nieuwbouwkoopwoningen. Dit houdt in dat deze woningen alleen nog maar door de koper zelf bewoond mogen worden.

In de hoofdstad zijn de afgelopen jaren veel koopwoningen opgekocht, om ze daarna voor de hoofdprijs door te verhuren. Met de zelfwoonplicht behoort het duur doorverhuren van nieuwbouwkoopwoningen tot de verleden tijd.

Het stadsbestuur wil dat Amsterdam een stad blijft waar iedereen kan wonen, ongeacht de dikte van zijn of haar portemonnee. Woningen die worden gekocht zijn er om in te wonen en niet om er zo veel mogelijk aan te verdienen, vindt de gemeente. Dat zorgt er namelijk voor dat de huur- en koopprijzen alleen maar sneller stijgen. Door nieuwbouwwoningen alleen te verkopen aan mensen die daar zelf willen wonen, zorgt Amsterdam ervoor dat deze woningen koopwoningen blijven, en niet terechtkomen in het dure huursegment.

De zelfwoonplicht wordt opgenomen in de erfpachtvoorwaarden en geldt ook voor de volgende koper. Zo heeft de

4 FEBRUARI Omgevingswet: kennissessie ontgrondingen Den Haag | vng.nl/agenda

maatregel een langdurige werking. Er mag overigens wel worden verhuurd een eerstegraads familielid en bij tijdelijk verblijf in het buitenland. Het blijft ook mogelijk om een woning te verhuren als middeldure of sociale huurwoning.

De maatregel geldt alleen voor woningen die nog gebouwd moeten worden, ook voor transformatie van bijvoorbeeld kantoren naar woningen. De gemeente kan alleen bij nieuwbouw ingrijpen via de erfpachtvoorwaarden, dat kan niet bij bestaande woningen. Om kopers te verplichten om zelf in een bestaande woning te gaan wonen, moet de landelijke wetgeving worden aangepast. De mogelijkheden hiervoor worden op dit moment onderzocht door het kabinet.

Het Algemeen Dagblad meldt dat ook andere gemeenten de mogelijkheid van een woonplicht onderzoeken, zoals Eindhoven, Maastricht en Den Haag.

W

(MM)

4 FEBRUARI Mobiliteitstransitie en de fietsstad Delft | bit.ly/seminarfietsstad 6 FEBRUARI Kick-off regionaal mobiliteitsprogramma Utrecht | bit.ly/CROWmobiliteit 6 FEBRUARI Samenwerken in de wijkgerichte aanpak: gemeenten en netbeheerders op weg naar aardgasvrij Utrecht | aardgasvrijewijken.nl/kalender 6 EN 7 FEBRUARI Training: preventie en aanpak online polarisatie Utrecht | movisie.nl 7 FEBRUARI Religie en publiek domein Utrecht | burgemeesters.nl 10 FEBRUARI Democratie in Actie: Maatschappelijke initiatieven en de overheid Leeuwarden | lokale-democratie.nl 11 FEBRUARI Digitale toegankelijkheid voor mensen met een beperking in de metropoolregio Den Haag-Rotterdam Den Haag | oogvereniging.nl/agenda 11 FEBRUARI Inwoner- en cliĂŤntparticipatie Utrecht | merkbaarbeterthuis.nl

VNG-bijeenkomsten www.vng.nl/agenda

24 januari 2020

09 Actueel_berichten_Agenda.indd 9

21-1-2020 15:59:33

10 ACTUEEL

Aangehaald Voor windmolens hebben we te weinig ruimte en voor zonnepanelen ook. Bij andere gemeenten zijn meer mogelijkheden.

Milieuwethouder Chris Dekker (SGP) van Middelburg heeft de hulp van andere gemeenten nodig om de eigen milieu-ambities te realiseren, PZC 20 januari

Het is gebeurd. Dus het is mogelijk.

Burgemeester Roger de Groot van De Wolden reageert op de vraag hoe het mogelijk is dat een alleenstaande vader met negen kinderen meer dan 25 jaar bij gemeenten en andere instanties uit beeld is gebleven, Dagblad van het Noorden 18 januari

Ik voel me geen politicus en nu ben ik ook nog politicus van het jaar. Ik ben er een klein beetje stil van.

Raadslid Erik Vermeulen (Forza!, Haarlemmermeer) reageert op zijn verkiezing tot politicus van het jaar, Haarlems Dagblad 17 januari

I think the last mayor wasn’t called a bitch.

Burgemeester Femke Halsema van Amsterdam over de huldiging van landskampioen Ajax, toen ze door de fans werd begroet met opgestoken middelvingers en scheldwoorden als ‘whore’ en ‘bitch’, The Guardian 16 januari

Gemeenschappelijke regelingen democratischer De ministerraad heeft ingestemd met het wetsvoorstel dat de democratische legitimiteit van gemeenschappelijke regelingen moet vergroten.

Het kabinet wil de betrokkenheid van raadsleden in het bestuur van gemeenschappelijke regelingen vergroten. Zo worden er voorstellen gedaan om de positie van de gemeenteraad ten opzichte van de regelingen te verbeteren met de mogelijkheid om een gezamenlijke raadscommissie in te stellen en om raadsleden een extra vergoeding te geven als ze lid zijn van regionale commissies. Daarnaast krijgt de raad meer controle-instrumenten, zoals de

introductie van een gemeenschappelijk enquêterecht.

Volgens minister Raymond Knops van Binnenlandse Zaken helpen de maatregelen om de werking van de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) op korte termijn te verbeteren. Wel zijn er grenzen aan ‘wat er binnen de huidige Wgr mogelijk is’. Knops wil daarom een principiële discussie over de inrichting van de regelingen, zei hij al eerder.

(RvdD)

W

Noah en Emma vaakst gekozen Gemeentelijke ambtenaren van de burgerlijke stand mochten in 2019 de jongensnaam Noah het vaakst noteren bij de geboorteaangiften: 785 keer.

Emma was vorig jaar de populairste meisjesnaam (731).

De Sociale Verzekeringsbank (SVB) heeft haar jaarlijkse overzicht van populaire

namen weer gepubliceerd. De SVB heeft alleen de namen die ten minste 25 keer zijn gegeven, vrijgegeven.

De top 5 van jongensnamen: Noah, Daan, Lucas, Levi en Sem. En van de meisjes: Emma, Mila, Sophie, Zoë en Julia. De kortste naam is Bo (zowel bij de jongens als de meisjes), de langste zijn W Christopher en Wilhelmina. (LM)

We kunnen zomaar een avond vergaderen over het verkeer op de Jan Steenlaan.

PvdA’er Erik van Esterik stapt op als raadslid in De Bilt, omdat de gemeenteraad volgens hem veel te veel tijd steekt in kleine onderwerpen, AD Utrechts Nieuwsblad 7 januari

24 januari 2020

LTR_P010_LTR-TSVNG-01-2020 10

20-1-2020 17:50:00

11 ACTUEEL

Jan Rijpstra, burgemeester Smallingerland

Drie vragen aan...

‘Niet normaal dat we met messen op zak lopen’ Na de gewelddadige dood van een zestienjarige jongen in Drachten in december neemt de roep op een totaalverbod op messen toe. Maar het kabinet wil er niet nog aan. Burgemeester Jan Rijpstra van Smallingerland wil overleg over zo’n landelijk messenverbod.

1 Wat is de aanleiding voor deze oproep?

‘We hebben in Smallingerland de afgelopen tijd te maken gehad met een aantal incidenten, als laatste in december dat verschrikkelijke dodelijke incident in Drachten waarbij een jongen van 16 werd doodgestoken. Daar zijn jongeren van 14, 15 jaar bij betrokken.

Ook op andere momenten werden messen aangetroffen. En dit speelt niet alleen bij ons, maar ook op andere plekken in Nederland. Dat was de directe aanleiding. We zijn nu in gesprek met de politie en het Openbaar Ministerie.

En gisteren spraken we met de scholen in de gemeente: hoe kunnen we ervoor zorgen dat er geen onveilige omgeving ontstaat? Dat was een uitstekend gesprek. Ik heb geen verklaring voor het feit dat het aantal incidenten nu toeneemt. De Tweede Kamer kan dat laten uitzoeken, bijvoorbeeld met een aantal hoorzittingen. Dan moet je niet vergeten ook met de jongeren in gesprek te gaan. Waar komt de kick vandaan om met een mes de straat op te gaan?’

2 U kunt ook zelf een messenverbod in de APV opnemen, zoals Amsterdam, Almere en Leeuwarden hebben gedaan. Waarom wilt u een landelijke regeling?

‘Ik weet dat ik het ook zelf kan, en dat gaan we ook doen. Ik wil gewoon kunnen handelen, en plaatselijk kun je hier ook veel aan doen. We gaan de APV wijzigen en een aantal gebieden benoemen waar je preventief mag fouilleren.

Dat is mijn bevoegdheid als burgemeester. De tekst is bijna klaar. Als dan een mes wordt aangetroffen, dan kan dat in beslag genomen worden. Maar dat is in feite een U-bochtconstructie. Ik doe daarom een bredere oproep. Is het normaal dat we in Nederland met messen op zak lopen terwijl daar geen noodzaak voor is? Het antwoord is nee.

Dan moet er ook iets gebeuren. Door dit soort incidenten ben ik op de lijn gekomen dat we een verbod in de wet moeten opnemen, en aangeven wie er wel met een mes mag lopen. En ja, dat is ingewikkeld. Daarom wil ik daar landelijk overleg over. We moeten af van het

dragen van messen om jezelf te verdedigen. Daarmee zul je niet alle incidenten uitsluiten, dat kan niet. Maar op deze manier kunnen we het dragen van messen wel terugdringen.’

3 Het kabinet is terughoudend. Een messenverbod leidt tot schijnveiligheid, omdat je ook iemand met een schroevendraaier kunt neersteken, zei staatssecretaris Broekers van Justitie en Veiligheid in de Tweede Kamer.

‘Dat laatste is waar. Het kan ook met een aardappelschilmesje. We hebben het nu over het dragen van steekwapens die heel makkelijk aangeschaft kunnen worden. Het aantal steekincidenten neemt toe, zeker in de grote steden.

Daar schrikt iedereen van. Ik heb begrepen dat minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid een uitnodiging gaat sturen aan burgemeesters om hierover te praten. Daar doe ik graag aan mee. En ik hoop ook dat de Tweede Kamer hierover wil praten. Dit onderwerp is te belangrijk om te zeggen dat we er maar W mee moeten leven.’ (RvdD)

24 januari 2020

LTR_P011_LTR-TSVNG-01-2020 11

20-1-2020 17:50:38

12 ACTUEEL

Taskforce Wonen en Zorg gaat aan de slag Eind 2020 is in alle gemeenten een analyse gemaakt van de woon- en zorgopgaven voor ouderen en andere mensen met een ondersteunings- en zorgbehoefte.

Duidelijker kan Hans Adriani, voorzitter van de deze week ingestelde Taskforce Wonen en Zorg, het niet stellen. De Nieuwegeinse PvdA-wethouder en lid van de VNG-commissie Ruimte, Wonen en Mobiliteit vertegenwoordigt met wethouder Marleen Damen (PvdA) van Leiden de VNG in de taskforce.

Samen met bestuurders van corporaties en zorginstellingen en de ministeries van BZK en VWS zetten zij zich ervoor in dat gemeenten, corporaties en zorgaanbieders passende en werkbare prestatieafspraken maken over woonzorgvoorzieningen.

Dat is nodig ook, want Nederland is op dit moment niet in staat om de groeiende groep ouderen te faciliteren in hun toekomstige woon- en zorgbehoeften.

Over twintig jaar zijn er naar schatting

2,5 miljoen 75-plussers, bijna twee keer zoveel als nu.

Adriani erkent dat er al veel initiatieven zijn op dit gebied. Dat komt omdat iedereen wel weet welke maatschappelijke opgave er ligt. ‘Wat deze taskforce specifiek gaat doen, is zorgen dat bij 355 gemeenten op lokaal niveau de driehoek gemeente, corporatie en zorginstelling de woonzorgopgave in kaart brengt voor de komende vijftien jaar. Dat moet eind dit jaar een onderbouwde visie opleveren. Met die visie moet de driehoek in 2021 vervolgens prestatieafspraken kunnen maken. Die zorgen in het hele land voor gerichte programma’s voor de bouw en ombouw van woningen voor wonen en zorg, en het bieden van de goede zorgarrangementen die daarbij horen.’

Hardnekkige lokale knelpunten Daarnaast gaat de taskforce aan de slag met hardnekkige lokale knelpunten.

Doel is de tien belangrijkste in de komende twee jaar op landelijk niveau van een oplossing te voorzien. Adriani noemt bijvoorbeeld de ontmoetingsruimte in een complex voor verzorgd wonen. ‘Iedereen weet dat die voorzie-

Meer woningen Om de zorg voor thuiswonende ouderen in de toekomst op peil te houden, is het nodig nú te investeren in geschikte woningen, in digitalisering van het dagelijks leven en zorg en in lokale en regionale samenwerking in zorg en ondersteuning. Dat adviseert de commissie Toekomst zorg thuiswonende ouderen, onder voorzitterschap van Wouter Bos. Volgens Bos zijn er nu veel te weinig woningen voor ouderen. Nieuwe woonvormen, tussen het eigen huis en het verpleeghuis, kunnen eraan bijdragen dat ouderen zelfstandig kunnen blijven wonen en zo min mogelijk afhankelijk worden van zorg.

Gemeenten zouden verder verplicht moeten worden tot het opstellen van woonzorgvisies waarbij prestatieafspraken met huurders en woningcorporaties moeten worden gestimuleerd. (LM)

ning nodig is, maar niemand staat aan de lat om het te doen.’

Bestuurlijke tafels Volgens de corporatiesector heeft slechts vijftien procent van de gemeenten uitgesproken beleid op het thema wonen en zorg. ‘Veel gemeenten benoemen het thema wel in hun woonvisie, maar het is nog niet vertaald in een programma waaraan wordt gewerkt. De taskforce gaat antwoord geven op de vraag vanuit de corporatie- en zorgsector aan de gemeenten om de regie te pakken.’

Om gemeenten in beweging te zetten, organiseert de taskforce samen met lokale ambassadeurs bestuurlijke tafels om de drie partijen met elkaar in gesprek te brengen. Daarbij worden datasets aangereikt van al uitgevoerd onderzoek om een eerste indruk te geven van W de lokale situatie. (MM)

24 januari 2020

LTR_P012_LTR-TSVNG-01-2020 12

20-1-2020 17:50:52

13 ACTUEEL

WRR zet de basisbaan op de agenda De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) bepleit een ‘basisbaan’ voor mensen met een uitkering en weinig kans op de arbeidsmarkt. Niet de bijstand, maar een basisbaan moet het sluitstuk van de sociale zekerheid zijn.

Dat staat in het rapport Het betere werk.

De nieuwe maatschappelijke opdracht dat de WRR onlangs heeft gepubliceerd.

Een verschil met de vroegere melkertbanen is, volgens de WRR, dat basisbanen niet per se zijn bedoeld voor doorstroom naar regulier werk. ‘Ze zijn er vooral voor mensen die geen perspectief meer hebben op de reguliere arbeidsmarkt en die anders langdurig afhankelijk blijven van een uitkering’, zo staat in het rapport. Ze zouden ‘goed werk’ moeten bieden en daarom niet tijdelijk moeten zijn, juist om bescherming te bieden tegen de onzekerheid van de arbeidsmarkt.

De WRR citeert de bedenker van de basisbaan, voormalig wethouder Rabin Baldewsingh van Den Haag, die wilde voorkomen dat mensen in een neerwaartse spiraal komen, ‘met hoge

kosten voor het individu maar ook voor de samenleving’.

Amsterdam, Den Haag en Groningen werken al aan varianten op de basisbaan, met als achterliggend idee dat er veel maatschappelijk nuttig werk te doen

valt en dat de financiering van een uitkering evengoed kan worden omgezet in loon zodat betaald werk ontstaat. Dat kost weliswaar geld, maar daar staan een groter gevoel van welzijn, minder gezondheidszorgkosten en een goede sociale samenhang tegenover.

De Groningse wethouder Carine Bloemhoff (PvdA): ‘In maart starten hier mensen met een basisbaan. We willen mensen perspectief bieden met zinvolle werkzaamheden. Daarnaast dragen de basisbanen bij aan het versterken van de leefbaarheid in de wijken en de dorpen.’

Groningen streeft ernaar in de loop van dit jaar veertig tot vijftig basisbanen te realiseren, als onderdeel van een experiment van vier jaar. Het is de bedoeling dat de mensen er in alle situaties in netto besteedbaar inkomen W op vooruitgaan. (LM)

D66 en SGP hebben de jongste raadsleden De jongste raadsleden zitten bij D66 en de SGP. Gemiddeld zijn ze 48,5 jaar, ruim onder het landelijk gemiddelde van 52,8. De oudste raadsleden zitten bij de lokale partijen, zij zijn gemiddeld 56,3.

Na D66 en de SGP hebben de VVD (49,9) en GroenLinks (50,0) de jongste raadsfracties. De PvdA heeft, na de lokale partijen, met gemiddeld 52,1 jaar de oudste raadsleden. De lokale partijen, goed voor 37 procent van het totaal aantal raadsleden, scoren als enige boven de landelijke gemiddelde leeftijd.

Dat blijkt uit statistieken van het lokaal bestuur die de VNG onlangs publiceerde.

Mannen De mannen domineren nog altijd in de gemeenteraden. Slechts 31 procent van hen is vrouw. GroenLinks heeft relatief het grootst aantal vrouwelijke raadsleden (46 procent), gevolgd door D66 (40), de SP (37) en de PvdA (35). De lokale partijen hebben, op de SGP na, de minste vrouwen in hun gelederen: 29 procent. Bij de SGP is dat 1 procent.

Het aandeel vrouwelijke wethouders is

nog lager dan bij de raadsleden: 26 procent. Ook in de colleges scoort GroenLinks met 44 procent het hoogst, de SP met 13 procent het laagst. De gemiddelde leeftijd van de wethouders is 53 jaar.

Vrouw Van de burgemeesters is 27 procent vrouw. De meesten van hen zijn burgemeester van een kleine gemeente, van de grotere gemeenten (meer dan 50.000 inwoners) heeft slechts 17 procent een vrouwelijke burgemeester. De Nederlandse burgemeester is gemidW deld 57,8 jaar oud. (LM)

24 januari 2020

LTR_P013_LTR-TSVNG-01-2020 13

20-1-2020 17:51:25

Ingezonden mededeling

WETHOUDER ANKIE SMIT:

“DUBBELE WINST VOOR BEDRIJVEN DIE ZICH INZETTEN OM ZWERFAFVAL TE VOORKOMEN” ĞŶ ŐƌŽƚĞ ŽƉƐĐŚŽŽŶĂĐƟĞ ƌŽŶĚŽŵ ŚĞƚ ŐĞŵĞĞŶƚĞŚƵŝƐ͘ ĂĂƌŵĞĞ ƚƌĂƉƚĞ ŐĞŵĞĞŶƚĞ ^ĐŚŽƵǁĞŶͲ ƵŝǀĞůĂŶĚ ƌƵŝŵ ĞĞŶ ŚĂůĨ ũĂĂƌ ŐĞůĞĚĞŶ ĞĞŶ ĨǀĂůĞƐƚĂĨĞƩĞ ĂĨ͕ ĚŝĞ ƚŽƚ ŽƉ ŚĞĚĞŶ ǀŽŽƌƚĚƵƵƌƚ͘ 'ĞƌŝĐŚƚĞ ĂĐƟĞƐ ǀĂŶ ďĞƚƌŽŬŬĞŶ ĞĞƵǁƐĞ ŽŶĚĞƌŶĞŵĞƌƐ ůĞŝĚĞŶ ŶƵ ƚŽƚ ƐƚƌƵĐƚƵƌĞĞů ƐĐŚŽŶĞƌĞ ƐƚƌĂƚĞŶ ĞŶ ŵĞƌŬďĂĂƌ ŵĞĞƌ ďĞǁƵƐƚnjŝũŶ͘ tĞƚŚŽƵĚĞƌ ŶŬŝĞ ^ŵŝƚ ŽǀĞƌ ŚĞƚ ƐŶĞĞƵǁďĂůĞīĞĐƚ ŝŶ ŝĞƌŝŬnjĞĞ͘

͞tĞ ƐƚĂƌƩĞŶ ĚĞ ĨǀĂůĞƐƚĂĨĞƩĞ ŝŶ ŵĞŝ ŵĞƚ ĂůƐ ĚŽĞů͗ meer bewustzijn creëren bij bedrijven in onze gemeente over njǁĞƌĨĂĨǀĂů͘ Ăƚ ĚĞĚĞŶ ǁĞ ŵĞƚ ĞĞŶ ŽƉƐĐŚŽŽŶĂĐƟĞ ĚŽŽƌ ŽŶnjĞ eigen ambtenaren, om vanaf daar het stokje over te dragen aan ĚĞ ŽŶĚĞƌŶĞŵĞƌƐ ŝŶ ĚĞ ďƵƵƌƚ͘ EĞĚĞƌůĂŶĚ^ĐŚŽŽŶ njŽƌŐĚĞ ǀŽŽƌ

Gerlof van Hoek, leider MVO & duurzaamheid Zeelandia “De bedrijvenestafette stelt ons in staat meer duurzaamheid te integreren in onze dagelijkse bedrijfsvoering en werkzaamheden. We kunnen medewerkers actief betrekken, en het samenwerken aan een zichtbaar resultaat werkt ook erg motiverend.”

ĚĞ ŽƉƐĐŚŽŽŶŵĂƚĞƌŝĂůĞŶ ĞŶ ĚĂĐŚƚ ŵĞĞ ŽǀĞƌ ĚĞ ĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞ͘ Ğ ďŽŽĚƐĐŚĂƉ͗ ĚŽŽƌ ĂůƐ ďĞĚƌŝũĨ ŝŶ ĂĐƟĞ ƚĞ ŬŽŵĞŶ ǀŽŽƌ ĞĞŶ ƐĐŚŽŶĞ straat, zorg je voor meer betrokkenheid bij het onderwerp njǁĞƌĨĂĨǀĂů͘ EŝĞƚ ĂůůĞĞŶ ďŝũ ĚĞ ĚĞĞůŶĞŵĞƌƐ ĂĂŶ ŚĞƚ ŽƉƌƵŝŵƌŽŶĚũĞ njĞůĨ͕ ŵĂĂƌ ŽŽŬ ďŝũ ŝĞĚĞƌĞĞŶ ĚŝĞ ĞƌŽǀĞƌ ŚŽŽƌƚ͘ ĞŶ ĨǀĂůĞƐƚĂĨĞƩĞ ŝƐ ŽƉƌƵŝŵĞŶ͕ ŝŶƐƉŝƌĞƌĞŶ ĞŶ ĞĚƵĐĂƟĞ ŝŶ ĠĠŶ͘͟

Meerdere stokjes “De bedrijven en instellingen in onze gemeente snappen heel goed dat het bijdragen aan een schone omgeving dubbele winst oplevert.

Door structureel afval op te ruimen – zowel van henzelf als van ďĞnjŽĞŬĞƌƐ ʹ ůĞǀĞƌĞŶ njĞ ĞĞŶ ƉŽƐŝƟĞǀĞ ďŝũĚƌĂŐĞ ĂĂŶ ŚĞƚ ŵŝůŝĞƵ ĞŶ aan de buurt. Bovendien straalt de inzet af op wie ze als bedrijf

Michel van den Bos, Syntess Software “Privé ruim ik al vier jaar bijna dagelijks zwerfafval op. Ik was dus blij verrast toen ik de Afvalestafette van de gemeente voorbij zag komen. Mijn werkgever wilde de estafette graag ondersteunen en collega’s wilden meteen helpen – geweldig.

We hebben afval geruimd bij een busstation, een carpoolplaats en langs een aantal drukke wegen. Syntess trakteerde na afloop op een heerlijk lunchpakket. Een succes!”

zijn: ze laten zien dat ze maatschappelijk betrokken zijn en dat njĞ njŝĐŚ ŐƌĂĂŐ ŝŶnjĞƩĞŶ ǀŽŽƌ ĞĞŶ ƐĐŚŽŶĞ ůĞĞĨŽŵŐĞǀŝŶŐ͘ ,Ğƚ ŝƐ ŵŽŽŝ om te zien dat er, in plaats van één stokje, vaak meerdere stokjes ǁŽƌĚĞŶ ŽǀĞƌŐĞĚƌĂŐĞŶ͘ KŶnjĞ ĂŵďŝƟĞ ǀŽŽƌ ǀŽůŐĞŶĚ ũĂĂƌ ŝƐ ĚĂŶ ook: verbreding. In 2020 maken we onder meer gebruik van de monitoring-module uit het Gemeenteprogramma Zwerfafval, ǁĂĂƌŵĞĞ ǁĞ ŚĞƚ ĞīĞĐƚ ǀĂŶ ĚĞ ŝŶƐƉĂŶŶŝŶŐĞŶ ŬƵŶŶĞŶ ŵĞƚĞŶ͘ Ŷ ŵĞƚ ĚĞ ĨǀĂůĞƐƚĂĨĞƩĞ ǁŝůůĞŶ ǁĞ ŚĞƚ ŚĞůĞ ĞŝůĂŶĚ ŽǀĞƌ͘͟

Ook voor uw gemeente KŽŬ ŵĞĞƌ ǁĞƌŬ ŵĂŬĞŶ ǀĂŶ njǁĞƌĨĂĨǀĂů͍ KƉ ĞĞŶ ŵĂŶŝĞƌ ĚŝĞ ĞĐŚƚ ĞīĞĐƚ ŚĞĞŌ͕ ƉƌĞĐŝĞƐ ƉĂƐƚ ďŝũ Ƶǁ ŐĞŵĞĞŶƚĞ ĞŶ ďĞŬŽƐƟŐĚ ŬĂŶ ǁŽƌĚĞŶ Ƶŝƚ ĚĞ ǁĞƌĨĂĨǀĂůǀĞƌŐŽĞĚŝŶŐ͍ EĞĞŵ ĚĂŶ ĐŽŶƚĂĐƚ op met gemeenteprogramma@nederlandschoon.nl

NederlandSchoon_Advertentie VNG_210x297_WT.indd 1 LTR_P014_LTR-TSVNG-01-2020 14

16/01/2020 15:23 20-1-2020 17:57:43

15 ACTUEEL

Global Goals

Tekst: Leo Mudde | Beeld: VNG International

En de winnaars zijn…

Goirle, Deventer en Oss Goirle, Deventer en Oss zijn de winnaars van de jaarlijkse Global Goals Gemeenteverkiezing. Zij kwamen als beste uit de bus in de categorieën visionair, verbinder en grensverlegger.

De winnaars werden bekendgemaakt tijdens de nieuwjaarsreceptie van VNG International. Het was de vierde keer dat de verkiezing werd gehouden, maar voor het eerst dat er nu eer te behalen viel in drie categorieën.

Goirle viel in de prijzen met zijn uitvoeringsagenda waarin de gemeente een relatie legt tussen de ambities van het bestuursakkoord en de ‘Global Goals’, de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s, Sustainable Development Goals) van de Verenigde Naties. Dat gebeurt volgens het juryrapport op een manier die ‘heel begrijpelijk’ is voor de inwoners en bovendien wordt gedragen door alle gemeentelijke afdelingen. Wethouder Piet Poos (CDA) is blij: ‘We hebben hier hard voor gewerkt, niet alleen als bestuur maar samen met een betrokken en enthousiast ambtelijk apparaat.’

Deventer was de ‘duidelijke winnaar’ in de categorie ‘verbinder’. Die gemeente laat van onderop ‘reuring’ ontstaan rondom de Global Goals en verbindt die met lokale onderwerpen, waarbij ‘samenspel’ het sleutelwoord is. Volgens wethouder Thomas Walder (D66) bieden de Global Goals kansen voor bedrijven, kennisinstellingen, de creatieve sector en ngo’s. ‘Door te innoveren en onderscheidend te zijn, inspireren we anderen binnen en buiten Deventer. We zijn een trotse gemeente met internationale uit-

straling waar heel veel mogelijk is.’

Oss is misschien wel het meest succesvol waar het gaat om het omzetten van de ontwikkelingsdoelen in lokaal beleid. In 2018 en 2017 won Oss ook al de titel ‘Meest inspirerende Gobal Goalsgemeente’. Ook nu weer was de jury onder de indruk, dit keer van het internationaliseringsbeleid. Zo heeft Oss in de relatie met zijn Chinese partnergemeente Taizhou de accenten verlegd naar de ontwikkelingsdoelen en duurzame ontwikkeling. Burgemeester Wobine Buijs kan de aanpak van Oss ‘iedereen aanraden’, omdat de Global Goals ‘ontzettend verbindend’ werken.

Prominente rol De bijeenkomst van VNG International stond helemaal in het teken van de Global Goals. Emilia Saiz, secretarisgeneraal van de internationale organisatie van gemeenten UCLG, roemde de prominente rol die de VNG speelt in het lokaal bestuur wereldwijd. Niet voor

niets is VNG-voorzitter Jan van Zanen onlangs in Durban bij handopsteken gekozen tot co-voorzitter van UCLG (zie ook pagina 30). Een actieve opstelling van organisaties als de VNG blijft nodig, zei Saiz. ‘Allemaal weten we dat de wereld moet veranderen, maar die transformatie kan niet plaatsvinden zonder de betrokkenheid van gemeenten.’

Om de betrokkenheid van de gemeenten bij de 17 duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN te benadrukken, werd het VNG-gebouw officieel gedoopt tot Global Goal 11 House (zie ook pagina 5).

Ontwikkelingsdoel 11 gaat over de Duurzame steden en gemeenschappen.

VNG-voorzitter Jan van Zanen benadrukte dat voor de gemeenten álle 17 doelen belangrijk zijn en dat de VNG als geheel een ‘brede duurzaamheidsorganisatie’ wil zijn.

Andere ‘SDG Houses’ in Nederland zijn het Koninklijk Instituut voor de Tropen in Amsterdam en het Vredespaleis in W Den Haag.

Emilia Saiz van UCLG bij VNG International: ‘Geen transformatie zonder gemeenten.’

24 januari 2020

LTR_P015_LTR-TSVNG-01-2020 15

20-1-2020 17:51:39

1616

Cedris-voorzitter Job Cohen

Tekst: Leo Mudde

‘Er is veel te weinig geld’

Foto: Jiri Büller

Thema PARTICIPATIE & ARBEIDSMARKT

Ondanks dat de resultaten van de Participatiewet achterblijven bij de verwachtingen, blijft de idee erachter goed, zegt Cedris-voorzitter Job Cohen. Dat het minder vlot loopt dan hij zou willen, komt vooral doordat gemeenten veel te weinig geld hebben om actief beleid te kunnen voeren. En het zou veel helpen als het beter georganiseerd was.

E

ind vorig jaar verschenen twee rapporten die een weinig rooskleurig beeld schetsten van de resultaten van de Participatiewet. De Inspectie SZW concludeerde in november dat gemeenten, verantwoordelijk voor het zoeken van beschut werk voor mensen die vroeger zouden zijn ingestroomd bij de sociale werkvoorziening, de regeling ‘complex’ vinden en zich zorgen maken over de financiële haalbaarheid.

Ongeveer tegelijkertijd publiceerde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) zijn eindevaluatie van de Participatiewet. Ook dat bood niet in alle opzichten een zonnig plaatje. Zo bleken de baankansen te zijn gedaald voor mensen die op de wachtlijst voor de sociale werkvoorziening stonden maar nu onder de Participatiewet vallen. En voor de klassieke bijstandsgerechtigden namen de kansen op een baan nauwelijks toe.

Het SCP noemde het systeem ‘complex en omvangrijk’. Daarbovenop kwam een kritisch rapport van de Nationale ombudsman waarin hij concludeerde dat de Participatiewet de afstand van overheid tot burger eerder lijkt te hebben vergroot dan verkleind.

Het moet voor voorzitter Job Cohen van

Cedris, de landelijke vereniging voor een inclusieve arbeidsmarkt, geen vrolijke maand zijn geweest. ‘Ik schrok ervan’, zegt hij. Terwijl de idee achter de Participatiewet als opvolger van de Wet sociale werkvoorziening helemaal zo slecht niet is. ‘De Wsw was erop gericht mensen die niet zelfstandig aan een baan konden komen, buiten de arbeidsmarkt te zetten en daar bleven ze dan ook’, zegt Cohen. ‘De Participatiewet beoogt in theorie mensen te helpen aan een baan en ze in staat te stellen zich verder te ontwikkelen. Prima, maar de kern van het probleem is dat er zo ontzettend veel geld is weggehaald.’

Ingewikkeld Je hoort ook vaak dat het voor werkgevers zo ingewikkeld is gemaakt om mensen op te nemen.

‘Ik heb gemerkt dat werkgevers daar best toe bereid zijn. Maar we zijn er inderdaad in geslaagd het verdomd ingewikkeld te maken. Op een gegeven moment moesten er voor mensen met een arbeidsbeperking 125.000 banen bij komen. Zodra je een getal noemt, moet je gaan tellen en dan ontstaat bureaucratie. Daar zitten werkgevers niet op te wachten. Dus er zijn wel een paar rede-

nen te noemen waarom het minder goed is gegaan dan iedereen hoopte, maar het belangrijkst is: er is veel te weinig geld.’

Daar is, voor de invoering van de Participatiewet in 2015, toch voor gewaarschuwd?

‘Natuurlijk, maar het was een tijd waarin op alles en iedereen werd bezuinigd.

Ook op de jeugd- en ouderenzorg. Allemaal vanuit het idee dat het goedkoper kon, omdat gemeenten de mensen om wie het gaat goed kennen. En ondanks dat veel sw-bedrijven enorm hebben bezuinigd en veel efficiënter zijn geworden, zitten we nu aan de grens. We zien dat het gewoon niet werkt.’

Een jaar geleden zei u in een interview met Sociale Vraagstukken dat gemeenten meer kunnen dan ze denken als het gaat om het creëren van beschut

‘We zien dat het gewoon niet werkt’

24 januari 2020

LTR_P016_LTR-TSVNG-01-2020 16

20-1-2020 17:51:52

Foto: Jiri Büller

17

LTR_P017_LTR-TSVNG-01-2020 17

20-1-2020 17:51:55

‘Wat ik nu wél zie, is dat mensen die door een sw-bedrijf bij Albert Heijn of Jumbo zijn gedetacheerd, apetrots zijn op dat hesje.’ (foto: Bart van Vliet/ Programmaraad Regionale Arbeidsmarkt)

werk, omdat ze veel beleidsvrijheid hebben. Waarom gebeurt het dan niet?

‘Simpel, ze hebben geen geld. Als iets niet echt moet en ze hebben er de middelen niet voor, denken ze soms: laat maar. Het moet uit de lengte of de breedte komen. Maar het gevolg is wel dat te veel mensen met een arbeidsbeperking nu werkloos thuis zitten.’

Wat was er eigenlijk mis met het vertrouwde sociaal werkbedrijf? Veel mensen hadden het daar prima naar hun zin.

‘Dat is zo. Veel mensen zagen het ook als een carrière: “Ik ga later de sociale werkvoorziening in”. Daar was die niet voor bedoeld. Het idee, dat als je eenmaal in de Wsw zat je er nooit meer uit kwam, is niet goed. Nu zie je in toenemende mate dat sw-bedrijven zich ontwikkelen en mensen ondersteunen om verder te komen. Als Cedris hebben wij ook een ontwikkeling doorgemaakt, van een club van sw-bedrijven naar een organisatie die zich richt op mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het gaat

‘Nú is de tijd om iets te doen’ ons niet meer om de bedrijven, het gaat om de mensen. Het doel staat voorop: als een andere partij dan een sw-bedrijf hier succesvol mee is, is dat natuurlijk ook prima.’

Apetrots Is ooit aan de mensen zélf gevraagd of ze wel een gewone baan zouden willen of eigenlijk liever in de sociale werkvoorziening blijven?

‘Dat weet ik niet. Als het ze is gevraagd, weet ik niet of ze zich er iets bij konden voorstellen. Wat ik nu wél zie, is dat mensen die door een sw-bedrijf bij Albert Heijn of Jumbo zijn gedetacheerd, apetrots zijn op dat hesje.

Omgekeerd werkt het ook. Ik zag dat het ministerie van Buitenlandse Zaken werkt met etage-assistenten en daar

hartstikke blij mee is. Want mensen die de post rondbrengen, koffie schenken en schoonmaken zorgen voor een groepsgevoel brengen de mensen op zo’n verdieping echt bij elkaar.’

Krappe arbeidsmarkt Gemeenten zeggen al heel lang dat er geld bij moet. Maar het kabinet beweegt weinig.

‘Op dit punt inderdaad. Het is ook niet eerlijk ten opzichte van al die mensen die nu niet aan het werk zijn, maar dat wel zouden kunnen. En laten we wel wezen: nú is de tijd om iets te doen, met een krappe arbeidsmarkt. Als we straks weer een recessie krijgen, wordt het moeilijker, dus maak er nu gebruik van.’

Ziet u wel een kentering in het denken bij staatssecretaris Tamara van Ark van Sociale Zaken, die voor de Participatiewet verantwoordelijk is?

‘In onze gesprekken merk ik dat ze het op alle mogelijke manieren probeert, maar dat het regeerakkoord nauwelijks ruimte biedt.’

24 januari 2020

LTR_P018_LTR-TSVNG-01-2020 18

20-1-2020 17:51:57

19 THEMA

Van Ark was wethouder. Met al die wethouders die minister of staatssecretaris werden, zou dit het kabinet van de gemeenten worden. Dat is niet gebleken. Wat was uw verwachting?

‘Dat er een bezuiniging van 1,8 miljard op de sociale werkvoorziening was ingeboekt, wisten we. Daar komt nu een bezuiniging bovenop. Tot en met afgelopen jaar kregen gemeenten een bonus van 3.000 euro per gerealiseerde plek, die is vanaf dit jaar geschrapt. En volgend jaar wordt het beschikbare bedrag voor begeleiding verminderd met 1.300 euro. Dan merk je dat gemeenten in de knel komen. Wij proberen voortdurend duidelijk te maken dat je dingen anders moet organiseren en daar wordt zonder enige twijfel naar geluisterd. Maar je komt steeds terug bij dat geld.’

De Nationale ombudsman schreef dat gemeenten het zicht op hun inwoners kwijtraken, doordat ze hun taken uitbesteden aan andere partijen. Terwijl de notie dat gemeenten hun inwoners het best kennen, nu juist hét argument voor de decentralisaties was.

‘Zolang een gemeente een loket heeft waar mensen rechtstreeks terechtkunnen, maakt het mij niet uit waar dat loket zich bevindt. Dat hoeft niet in een gemeentehuis te zijn. Er zijn gemeenten waar de sociale dienst is samengegaan met het sw-bedrijf, waar werk en inkomen écht bij elkaar zitten. Dat functioneert vaak ongelooflijk goed. Wat ik wel zie, en wat de ombudsman ook signa-

De 6 van de SER De Sociaal-Economische Raad heeft, om de kennis en expertise over sociale werkgelegenheid in alle arbeidsmarktregio’s te versterken, zes functionaliteiten benoemd die alle aanwezig zouden moeten zijn.

1 Samenwerken met lokale en regio-

nale werkgeversnetwerken.

2 Bieden van detacheringsfaciliteiten

naar reguliere werkgevers.

3 Werkgevers adviseren bij aanpas-

sing van werkprocessen op maat.

4 Bieden van goede matching en be-

geleiding: in kaart brengen van vraag en aanbod, alsmede de inzet van jobcoaches en banenmakelaars.

5 Ontwikkelen van werknemersvaardigheden.

6 Bieden van een voorziening voor beschut werk.

alle 35 arbeidsmarkregio’s voldoende beschikbaar zijn en iedereen erbij kan, zou het al veel beter gaan.’

VNG Magazine valt op de mat bij wethouders en raadsleden. Wat kunnen zij hieraan doen?

‘Aan de bel trekken, vraag je af of die functionaliteiten in jouw gemeente aanwezig zijn. Ben je er groot genoeg

lukt, dan moet er bij een nieuwe kabinetsformatie echt rekening mee worden gehouden.’

De gevolgen van de Urgenda-uitspraak, de energietransitie, het kost allemaal geld…

‘Ja, maar hier verdien je ook weer mee. Je helpt mensen op een krappe arbeidsmarkt aan een baan. In de bijstand kosten mensen alleen maar geld, mensen die nu een uitkering hebben en voor een deel aan het werk kunnen, leveren iets op. Een prachtig voorbeeld vind ik de winnaar, vorig jaar, van de Cedris Waarderingsprijs, AutiTalent. Dat is een organisatie die mensen met autisme aan werk helpt. Zij wonnen met het project waarin autisten bij de politie worden geplaatst en daar de hele dag beelden van beveiligingscamera’s bekijken. Zij pikken de beelden eruit die jij en ik missen. Die mensen voegen dus echt iets toe in plaats van dat ze iets kosten.’

Vorige week adviseerde de WRR mensen met een uitkering en weinig kans op de arbeidsmarkt een basisbaan te geven. Wat vindt u daarvan?

‘De WRR maakt een terecht punt. We moeten zo veel mogelijk voorkomen dat mensen met een arbeidsbeperking de aansluiting met de arbeidsmarkt verliezen. Daarom zijn er banen nodig die mensen via betaald werk binnen het arbeidsproces houden, waardoor hun werkritme en hun vaardigheden op peil blijven. Er is veel maatschappelijk nut-

‘We hebben het te ingewikkeld gemaakt’ leert, is dat er een bestuurlijk doolhof is ontstaan. We hebben het te ingewikkeld gemaakt door alles te willen registreren.

Als we dat nou eens beter zouden organiseren. De SER heeft zes functionaliteiten geformuleerd om de kennis en expertise over sociale werkgelegenheid in de arbeidsmarktregio’s te versterken (zie kader, red.). Als die functionaliteiten in

voor en zo niet, hoe ga je het dan organiseren? Ik zou zeggen: maak gebruik van de expertise die er is.’

Wat moet er in 2020 gebeuren?

‘Het zou mooi zijn als het komend jaar breed tot iedereen doordringt dat er écht geld bij moet en dat we het simpel moeten organiseren. En als dat in 2020 niet

tig werk dat nu blijft liggen. Dit kan heel goed binnen een publieke infrastructuur, zoals sociale werk- of ontwikkelbedrijven, worden georganiseerd. Als we de uitkering niet alleen als een inkomensvoorziening zien, maar ook als een investeringsbudget om deze banen mogelijk te maken is dit haalbaar en snijdt W het mes aan twee kanten.’

24 januari 2020

LTR_P019_LTR-TSVNG-01-2020 19

20-1-2020 17:51:58

2020

Thema PARTICIPATIE & ARBEIDSMARKT Beschut werken

Tekst: Brenda van Olphen | Beeld: Alex de Haan/Noordoost

Lippenbalsem inpakken in Stadskanaal Werknemers met een ernstige beperking kunnen terecht in beschut werk. In Stadskanaal wordt een fors beroep op de regeling gedaan, en worden de doelen gehaald. Maar er zijn zorgen over de toekomst: de bodem van de kas komt in zicht.

O

p de werkplaats van Werkvoorziening De Kanaalstreek (Wedeka) in Stadskanaal klinkt Nederlandstalige muziek. De kleine dertig medewerkers zitten per twee aan een lange tafel. Aan deze kant van de hal worden roze Labello’s ingepakt. De lippenbalsem wordt per zes kartonnetjes in een wit hoesje geschoven. Het is een klus die handigheid vereist.

Wedeka-directeur Grietje Kalfsbeek: ‘Zo snel zoals zij dat kunnen, dat lukt mij niet. Kijk, er zit zo’n randje in waar de verpakkingen achter blijven hangen.

Dat is lastig.’

Wedeka heeft negen vestigingen en werkt voor vijf Oost-Groninger gemeenten. De sociale werkvoor ziening biedt 1550 mensen werk, waaronder beschut werk. De grootste afdeling staat in Stadskanaal en is zelfs de grootste werkgever van de regio. In de gemeente is het aantal werknemers bij de sociale

24 januari 2020

LTR_P020_LTR-TSVNG-01-2020 20

20-1-2020 17:52:40

21

Inpakwerkzaamheden bij werkvoorzieningschap Wedeka in Stadskanaal. Wethouder Johan Hamster en Wedeka-directeur Grietje Kalfsbeek bekijken hoe dat in zijn werk gaat.

werkplaats driemaal hoger dan in de rest van Nederland. Een deel van hen valt onder de regeling beschut werk.

Dat is, kort gezegd, de beperktere variant van de oude sociale werkvoorziening. Mensen met een ernstige beperking die veel begeleiding nodig hebben, kunnen in de regeling terecht. Gemeenten regelen deze werkplekken. De toegang is tegenwoordig wel veel strenger dan in de oude sociale werkvoorziening.

Taakstelling De regio Oost-Groningen heeft relatief gezien veel mensen met een arbeidsbeperking. ‘Mensen met een beperking die hier worden geboren, blijven vaak in de streek wonen’, zegt wethouder Johan Hamster (ChristenUnie). Mensen met meer perspectief vinden elders een baan.

De kwetsbaren blijven achter.’ De taakstelling voor het beschut werk is hier dan ook hoog. Dit jaar moet Wedeka voor Stadskanaal 33 mensen beschut werk bieden, schrijft het ministerie van

‘Het is geen optie om ze thuis te laten zitten’ Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) voor. Vergeleken met andere gemeenten is dat een hoog aantal.

Problemen om de taakstelling te halen zijn er niet: op 1 april wordt het aantal voor het hele jaar behaald.

Wethouder Hamster is positief over de regeling voor beschut werken. ‘Door het goed te organiseren, valt er geen gat tussen het onderwijs en het werkzame leven.’ Het beschut werken is met de invoering van de nieuwe Participatiewet van start gegaan. Net als in de rest van Nederland ging dat ook in Stadskanaal

moeizaam. Door extra begeleiding te bieden en contact met scholen en werkgevers te intensiveren, is de taakstelling behaald.

Dagbesteding Maar er zijn zorgen, vooral over het geld. Bij Wedeka gaan, over de negen vestigen in de regio genomen, er ieder jaar ongeveer zeventig sociaal werkers uit. Daar krijgt het bedrijf in een periode van vijf jaar zestig mensen in beschut werk voor terug. ‘Deze mensen zitten over het algemeen aan de onderkant van het sociaal werk, soms is het bijna dagbesteding,’ zegt Wedeka-directeur Kalfsbeek. ‘Daar moet je heel veel aandacht aan besteden, terwijl de opbrengsten heel laag zijn. In de oude sociale werkvoorziening zaten mensen met meer arbeidsvermogen, in het nieuwe beschut werken zijn deze aantallen veel minder. Je verdient het met de goede mensen, zodat je de zwakkeren een plekje kunt geven. Dan streep je de

24 januari 2020

LTR_P021_LTR-TSVNG-01-2020 21

20-1-2020 17:52:45

22

kosten tegen elkaar weg. Dat effect verdwijnt als bij het sociaal werk de goede mensen uitstromen en het merendeel een vorm van beschut werk is.’ Hamster: ‘Op dit moment vangen we dit als gemeente nog op met de bestaande organisatie en overhead van het swbedrijf. Dat is op een gegeven moment niet meer te doen. Dan is de verhouding tussen beschut werk en sociaal werk weg.’

Zestig procent van de 120 miljoen euro aan uitgaven in Stadskanaal gaat op aan het sociaal domein. Wedeka krijgt twintig miljoen euro. Hamster: ‘Wij betalen nu ontzettend veel om de kosten van het sociaal werk te dekken en wij hebben daar geen keuze in. De mensen hebben recht op een plekje, het is geen optie om ze thuis te laten zitten.’

Adequaat bekostigd Van de mensen in beschut werk kan,

‘We kunnen hier nog meer mensen helpen’ gezien hun beperking, niet verwacht worden dat ze bij reguliere werkgevers aan de slag gaan. ‘Dat wat wij hier hebben, is mooi’, zegt Kalfsbeek, ‘wij doen het graag, maar het moet adequaat worden bekostigd.’ Wedeka en de gemeente Stadskanaal willen meer mensen helpen, maar de financiële situatie laat dit niet toe. Sterker nog: Kalfsbeek maakt zich grote zorgen over de toe-

komst. Voorheen verdiende haar bedrijf miljoenen, maar vanaf 2010 zijn verschillende kortingen ingezet. De bodem van de reservepot was in 2016 bereikt. Vanaf dat moment dalen de inkomsten en stijgen de kosten. Alleen al op de loonkosten van het totale sociaal werk heeft Wedeka nu al een tekort van 7,5 miljoen euro per jaar. ‘De kosten van beschut werk, kunnen nu nog uit. Na volgend jaar worden de vergoedingen als het lage-inkomensvoordeel en de begeleidersvergoeding afgeschaft. Vanaf dat moment lijden we ook op beschut werken echt verlies. Dan heb ik de overhead van dit bedrijf nog niet meegenomen.’

Goede regeling Het beschut werk is een goede regeling voor Stadskanaal. Hamster: ‘Het is een heel bekende klacht. We zijn echt niet ontevreden, maar we hebben meer geld

24 januari 2020

LTR_P022_LTR-TSVNG-01-2020 22

20-1-2020 17:52:52

23 THEMA

nodig. We hopen daarnaast op meer flexibiliteit vanuit Den Haag. Wij kunnen hier nog meer mensen aan beschut werk helpen, zolang de kosten worden gedekt.’

Hij meent dat het sociaal werkbedrijf ook andere gemeenten kan helpen. ‘Dan moet je voor het landelijk quotum de gemeentegrenzen loslaten. Die creativiteit vanuit het Rijk zou enorm helpen.’

Genoeg werk In Stadskanaal heerst de ondernemersgeest. ‘Nait soezen, moar doun’ zeggen ze hier, vrij vertaald: niet lullen maar poetsen. Het bedrijf heeft werk te over.

Grote merken als Rituals en Beiersdorf laten de werknemers van Wedeka hun producten inpakken, de groenvoorziening kan de aanvragen nauwelijks aan en pasgeleden is de autowasstraat nog heropend. Toch steekt het Kalfsbeek en

LTR_P023_LTR-TSVNG-01-2020 23

Hamster dat werknemers een sobere betaling krijgen. Kalfsbeek: ‘Voor deze mensen bestaat geen cao. Zij werken naar vermogen, maar bouwen geen pensioen op. Ik vind dat deze mensen, die werken naar inspanning, daar recht op hebben. De gemeente zou daaraan bij moeten dragen, maar zij heeft het geld er niet voor. In het verleden verdienden de goede krachten tot 130 procent boven het minimumloon. Met de nieuwe regeling is dit voordeel afgeschaft.’

In de hal gaat het werk gestaag door. De toilettasjes met producten van Rituals worden ingepakt. Tientallen karren vol met zwarte tasjes staan opgesteld. Klaar voor verzending is het helaas nog niet.

Het laatste flesje badschuim mist. Het afdelingshoofd heeft toch besloten om de tasjes in te laten pakken: ‘Dan hebW ben ze wat te doen.’

20-1-2020 17:52:59

2424

Thema PARTICIPATIE & ARBEIDSMARKT Scoren op de garantiebanen

Tekst: Marten Muskee

Werken met mensen, niet met cv’s

D

oel van de overkoepelende Participatiewet is om mensen met een arbeidsbeperking, dus met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, zo veel mogelijk bij reguliere werkgevers aan het werk te laten gaan, zowel in de publieke als in de private sector.

Koplopergemeenten Westland en Moerdijk en de arbeidsmarktregio West-Brabant zetten specifiek de cliënt centraal, het platte cv telt niet. Groningen kan niet genoeg hameren op het belang van jobcoaches.

Westland werkt met structureel budget Gemeenten hebben twee rollen in de bemiddeling van mensen uit de doelgroep van de Participatiewet. Ze werken in 35 arbeidsmarktregio’s samen met het UWV om werknemers bij reguliere werkgevers te plaatsen. Maar als werkgever zijn ze ook zelf aan zet om

hun een baan te bieden. Westland scoort bovengemiddeld goed waar het gaat om het plaatsen in de eigen organisatievan werknemers die onder de banenafspraak vallen. Inmiddels zijn al 24 mensen duurzaam geplaatst; het verloop is nul.

Het doel van Westland is 37,5 garantiebanen in 2025. Dat is haalbaar, verwacht de gemeente.

Volgens Ilse van Hulzen, HRM-adviseur en aanjager van de banenafspraak in Westland, staat of valt het succes met het vooraf regelen van structureel budget. Daardoor hoeven mensen met een garantiebaan niet te concurreren met de huidige arbeidsmarkt en is er voor de bestaande medewerkers geen bedreiging qua formatie en werkzaamheden. ‘Dat wil je niet, het is niet fair naar deze mensen toe als kwetsbare doelgroep. Daar moet je voorzichtig mee omgaan.’

Daarnaast vormt de kandidaat het uitgangspunt. Er ligt vooraf geen uitgekristalliseerde vacature klaar. Dat

Foto: Nico Olsthoorn

De tien jaren die de publieke en private sector kregen om 125.000 garantiebanen te creëren (Wet banenafspraak) zijn half om. De totale doelstelling over 2019 (55.000) bleek in juli al gehaald (55.903), maar duidelijk is dat de overheid tot nu toe wat meer moeite heeft om het doel van de 25.000 banen te halen dan de private sector zijn 100.000. VNG Magazine vroeg twee arbeidsmarktregio’s en twee gemeenten ‘die gaan als een speer’ naar het geheim achter hun succes.

vraagt om maatwerk. Door de goede samenwerking met MVO Westland, de organisatie die zich voor en met werkgevers inzet om mensen die aan de zijlijn van de arbeidsmarkt staan aan de slag te laten gaan, krijgt de gemeente kandidaten aangeboden die bij de organisatie passen. Daardoor kan Van Hulzen gericht kandidaten voorstellen aan een

‘Sommige mensen hebben dag in, dag uit begeleiding nodig’

24 januari 2020

LTR_P024_LTR-TSVNG-01-2020 24

20-1-2020 17:53:46

Foto: Nico Olsthoorn

25

V.l.n.r. Ilse van Hulzen (aanjager garantiebanen), Margriet Vis en Monique Veldhoven (beiden ambassadeur garantiebanen) van de gemeente Westland.

team en teamleider. ‘Daarbij kijken we of het via jobcarving mogelijk is een plek te creëren. Voor een teammanager levert dat geen druk op de formatie op, alleen op de begeleiding. Bovendien werken het enthousiasme en plezier waarmee de nieuwe collega’s aan de slag gaan, aanstekelijk op de afdeling.’

Het is belangrijk dat die teammanager en het team gemotiveerd zijn om een kandidaat een kans te geven. Dat vraagt niet alleen om het nodige geduld, maar ook om een persoonlijke buddy uit de eigen organisatie die dagelijks aanspreekbaar is, zegt Van Hulzen. ‘Die doet dat naast zijn gewone werk. Het is belangrijk dat de buddy precies weet waar die aan begint, want het is geen stagiair die je inwerkt. Sommige mensen hebben dag in, dag uit begeleiding nodig.’

Naast een vast budget is een goede ambassadeursgroep in de organisatie van groot belang. Zij kunnen namelijk

kansen signaleren, nieuwe ideeën initiëren en laagdrempelig vragen vanuit de organisatie beantwoorden.

Westland onderzoekt verdere mogelijkheden om mensen aan een baan te helpen, zoals het opnemen van social return in aanbestedingseisen. Afgelopen jaar startte de gemeente ook een soort franchiseconstructie met marktpartij Biesieklette, een exploitant van bewaakte fietsenstallingen. De bewuste medewerkers zijn in dienst van de gemeente en die zorgt voor de begeleiding via de buddy en jobcoach. De ondernemer zorgt voor de inwerkperiode en het plannen van het rooster van de medewerkers.

In Moerdijk staat de mens centraal Ook Moerdijk ging ambitieus van start en hoeft zich niet druk te maken om het quotum. Sterker nog, de doelen haalt de gemeente al door de detachering in

groen en schoonmaak. In 2025 moet Moerdijk tien garantiebanen ingevuld hebben. De gemeente legt zichzelf daarbij nog eens een taakstelling op van tien extra plaatsingen via een extra project.

Volgens wethouder Thomas Zwiers (VVD) zet Moerdijk zich al langer in om kwetsbare mensen zonder werk kansen te bieden. College en gemeenteraad hebben de ambitie om meer inwoners via een bepaalde werkwijze aan de slag te krijgen. ‘We geven cliënten geen bezem in de hand met de opdracht om de straten schoon te vegen, maar kijken echt heel goed vanuit de kandidaat zelf.

Vervolgens kijken we of we daar werk bij kunnen vinden, werk dat echt gedaan moet worden en een meerwaarde biedt voor de organisatie. Het gaat om betaald werk, de mensen komen gewoon in dienst bij de gemeente. We kijken ook of die werkervaring een springplank kan zijn om vervolgens elders aan de slag te gaan bij werkgevers, andere

24 januari 2020

LTR_P025_LTR-TSVNG-01-2020 25

20-1-2020 17:53:50

26 THEMA

overheden of partners van de gemeente.’

Om uitgaande van de persoon toch te komen tot een goede maatwerkmatch tussen wat de cliënt kan en waar de organisatie behoefte aan heeft, is Inclusief Moerdijk in het leven geroepen.

René van Liesdonk is ingehuurd als aanjager. Hij is als sociaal ondernemer al ruim twintig jaar actief om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te scholen en te begeleiden naar een baan. Van Liesdonk heeft de kennis en kunde in huis om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt succesvol te plaatsen en door te laten groeien naar een aparte baan.

Dat doet Van Liesdonk samen met de afdeling HR en leidinggevenden op de verschillende afdelingen. Zwiers constateert daarbij leuke resultaten en verrassende matches. ‘De categorie waar wij ons op richten, is niet snel bemiddelbaar. Daar is extra budget voor beschikbaar gesteld. We bieden mensen drie keer een contract. Daarna proberen we ze te laten uitstromen naar een andere baan, zo veel mogelijk buiten onze gemeentelijke organisatie. Als mensen voor onze organisatie nuttig werk verrichten, proberen we ze te behouden.’

De aanjager weet volgens Zwiers hoe het spel werkt om een match te vinden, voor de gemeente is dit allemaal redelijk nieuw. ‘De begeleiding doen we grotendeels zelf vanuit P&O. Als het echt nodig is, maken we gebruik van jobcoaches.’

De gemeente kan veel betekenen voor mensen met een beperking om toch tot bloei te komen. Dat vormt de intrinsieke motivatie voor de wethouder om zich hiervoor in te zetten. ‘Dat vind ik belangrijker dan het behalen van de doelstelling. Onze kracht zit niet het schrijven van dikke plannen. We hebben kort en bondig afgesproken dit met elkaar aan te pakken en zijn gewoon begonnen. Dat was in het begin best lastig, maar uiteindelijk boeken we mooie resultaten.’

West-Brabant richt branchestraten in Het economisch tij zit mee, er heerst krapte op de arbeidsmarkt in de regio West-Brabant. Met het UWV richt de regio zich op het begeleiden van mensen met een beperking naar een reguliere baan in het bedrijfsleven.

Bedrijven zijn volgens Boaz Adank (VVD), wethouder van centrumgemeente Breda, naarstig op zoek naar medewerkers. Daardoor ontstaat ook ruimte om mensen met een arbeidsbeperking een plek te geven. Er worden zowel kansen gecreëerd binnen de gemeentelijke organisaties als bij het bedrijfsleven. ‘We zijn goed op weg om de quota te halen.

Ik weet natuurlijk niet hoe de economie er over twee jaar voorstaat, maar de banen die nu vrijkomen voor de doelgroep schat ik in als duurzaam.’

West-Brabant was de eerste regio die aan de slag ging met Perspectief op Werk, een doe-agenda met daarbij 70 miljoen euro van SZW. De agenda geeft een extra impuls aan het begeleiden van werkzoekenden. Dat zorgt volgens Adank voor succes, maar het is niet het hele verhaal.

‘We hebben de afgelopen twee jaar al diverse acties doorgevoerd, waaronder het écht met werkgevers in gesprek gaan over de mogelijkheden voor mensen die wij op onze lijstjes hebben staan. Ze hoeven vaak maar wat kleine dingen te doen in de ondersteuning om die mensen aan werk te helpen. Dat is heel succesvol geweest.’

Dat succes geldt ook voor de klantgerichte benadering. Daarbij staat niet langer de werkervaring centraal, maar het verhaal achter de cliënt. Adank: ‘We zijn afgestapt van het platte cv, maar maken een plan rond wat de cliënt zou moeten doen om zijn baankansen te vergroten.’

West-Brabant heeft samen met de overheid, werkgevers en onderwijs zogeheten branchestraten ingericht, voor bijvoorbeeld zorg, bouw, horeca en logistiek. Er wordt niet overal op inge-

De regio richt zich op het begeleiden van mensen met een beperking naar een reguliere baan in het bedrijfsleven. (Foto: Bart van Vliet/Programmaraad Regionale Arbeidsmarkt)

Bedrijven zijn naarstig op zoek naar medewerkers zet, alleen op die branches waarbij de kans op een baan het grootst is en waar het onderwijs bij kan aanhaken. ‘Daarin onderscheiden we ons echt van andere arbeidsmarktregio’s,’ zegt de wethouder. ‘Het brengt focus aan, ook voor de inzet van middelen en door de schaalgrootte heb je volume om het onderwijs goed mee te krijgen. Dit laat tot nu toe zeer positieve effecten zien.’

Perspectief op Werk is een samenwerkingsverband met de werkgeversorganisaties. In West-Brabant is afgesproken de subsidie in te zetten om nog bestaande barrières weg te ruimen. Er zijn jobcoach-uren beschikbaar, maar bij de moeilijk te plaatsen doelgroep is net iets meer begeleiding nodig. ‘Coaching on the job om mensen net iets langer de tijd te

24 januari 2020

LTR_P026_LTR-TSVNG-01-2020 26

20-1-2020 17:53:52

27 THEMA

geven om te wennen bij de werkgever.

Daar halen we goede resultaten, ik ben dan ook zeer blij met die subsidie.’

De samenwerking tussen gemeenten verloopt goed. Er zijn weleens spanningen, mede doordat de samenwerkende sw-bedrijven aanpakken hebben die kunnen verschillen. ‘We krijgen op geen stukken na genoeg om de organisaties die we hebben in stand te houden, daar moeten de komende jaren moeilijke keuzes in worden gemaakt. Maar we worden steeds beter in de samenwerking om mensen naar regulier aangepast werk te krijgen, waarbij ook werkgevers hun verantwoordelijkheid nemen.’

regio, dat is bijzonder want Groningen is geen streek met een enorme werkgelegenheid.’

Bloemhoff schrijft het succes op het conto van de goede samenwerking tussen de betrokken gemeenten, het UWV en de werkgevers. Verder is gezorgd voor goede voorlichting en voor ondersteuning van de werkgevers om vraag en aanbod bij elkaar te brengen. ‘Dat betekent bijvoorbeeld dat wij helpen bij het organiseren van zogeheten afspraakdiners of -lunches, evenementen waar werkgevers en werkzoekenden elkaar treffen in een wat informelere setting.’

De arbeidsmarktregio heeft daarnaast een speciaal afspraakbanenteam dat per-

Groningen en de ruime inzet van jobcoaches De laatste rapportage die wethouder Carine Bloemhoff (PvdA) van Groningen en voorzitter van de gelijknamige arbeidsmarktregio onder ogen kreeg, was die van augustus 2019. Toen bleken er 3290 afspraakbanen gerealiseerd, 1100 meer dan het streefcijfer voor eind 2019. Het succes geldt zowel voor de werkgevers als de eigen gemeentelijke organisaties. ‘We realiseren het als

‘Investeer in de samenwerking, wees niet elkaars concurrent’

manent zorgt voor focus op de doelgroep. ‘Dit onder het motto: alles wat je aandacht geeft, groeit. Daarmee houden we ook continu focus op de taakstelling, want het team rapporteert drie keer per jaar hoeveel afspraakbanen we gerealiseerd hebben. In het begin is ook een aanjager aangesteld die zelf ondernemer is. Die heeft met succes werkgevers weten te enthousiasmeren’ Maar wat Bloemhoff bovenal aan iedere gemeente vertelt die naar het Groninger succes vraagt, is de ruime inzet van jobcoaches. Dat is een echte succesfactor.

‘We zetten ze in bij 90 procent van de plaatsingen. Dat is veel, maar daardoor zien we wel effect.’

Verder wordt in de arbeidsmarktregio gezorgd voor een sluitende aanpak op jongeren die uit het voortgezet speciaal onderwijs (VSO) en praktijkonderwijs (PrO) komen. Die hebben vaak een extra steuntje in de rug nodig bij de uitstroom uit het onderwijs zodat zij een succesvolle overstap naar een baan kunnen maken. ‘Zodra jongeren 14 jaar zijn, komt een werkcoach naar de school om de leerling voor te bereiden op toekomstig werk. De leerling gaat vrijwel naadloos over van school naar werk, beschut werk, de dagbesteding of toch naar een mbo-opleiding. Een sluitende aanpak waardoor ze niet tussen wal en schip belanden.’

Er is veel samenwerking en commitment op bestuurlijk niveau, dat komt volgens de wethouder door de grote opgave die er ligt. Groningen had traditioneel veel sw-bedrijven en er bestaat een enorme drive om deze doelgroep te helpen. Dat wordt gezien en opgepakt door het bedrijfsleven. ‘We doen het echt samen, ook het aantrekken van bedrijven. Het maakt niet uit of een onderneming zich vestigt in Groningen, Hoogezand-Sappemeer of Winschoten.

Het gaat ons om de werkgelegenheid op arbeidsmarktniveau, daarin concurreren we niet met elkaar. Dus investeer in de samenwerking, wees niet elkaars concurrent, kijk samen hoe je verder W komt. Samenwerken loont.’

24 januari 2020

LTR_P027_LTR-TSVNG-01-2020 27

20-1-2020 17:53:53

2828

Thema PARTICIPATIE & ARBEIDSMARKT Verplicht vrijwilligerswerk als tegenprestatie

Tekst: Leo Mudde | Beeld: Hans van Rhoon/HH

‘Investeer in begeleiding’ Toen staatssecretaris Tamara van Ark (SZW) een paar maanden geleden weer benadrukte dat gemeenten toch echt een tegenprestatie moeten eisen in ruil voor een bijstandsuitkering, bijvoorbeeld in de vorm van vrijwilligerswerk, ontplofte de vrijwilligerswereld.

Vrijwilligersorganisatie NOV diende de staatssecretaris van repliek.

V

erplicht vrijwilligerswerk als tegenprestatie zal eerder voor verstikking zorgen dan voor de broodnodige lucht. ‘Wil het kabinet aan de slag met vrijwilligerswerk als participatiemiddel, laat het dan daar vooral in investeren’, schreef voorzitter Marianne Besselink van de Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV) in de Volkskrant, als reactie op de dreigende woorden van de staatssecretaris. ‘Maar stel geen sancties in het vooruitzicht als mensen het niet willen of kunnen doen.’

Besselink, in het dagelijks leven burgemeester van Bronckhorst, staat twee maanden later nog altijd achter haar reactie. Het verplichten van vrijwilligerswerk is gevaarlijk, zegt ze. Veel mensen hebben nu eenmaal begeleiding nodig om in een organisatie te

kunnen functioneren, maar die levert Van Ark er niet bij. ‘Je kunt iemand wel zomaar ergens neerzetten, maar voor die organisatie moet het ook werkbaar blijven. Aan de andere kant hoor ik ook de verhalen van mensen die helemaal op hun plaats zijn en zeggen dat ze in een heel nieuwe wereld terecht zijn gekomen.’

Waarmee ze maar wil zeggen: de praktijk is een stuk gevarieerder en weerbarstiger dan de theorie van de staatssecretaris. Zo kan het voorkomen dat er schijnbaar met twee maten wordt gemeten, omdat het lijkt alsof de ene vrijwilliger wel wordt betaald (de bijstandsuitkering) en de andere niet.

Eenduidige visie Wat Besselink mist, is een eenduidige visie van gemeenten op dit onderdeel van de Participatiewet. Volgens haar zou de VNG dit op kunnen pakken en hier op z’n minst intern, met de leden, een discussie over kunnen starten. ‘Het belang van vrijwilligerswerk voor de maatschappij is enorm. Dat je mensen stimuleert daarin actief te worden is prima, maar dan moet de begeleiding wel goed op orde zijn. Ik ben bang dat dat niet in alle gemeenten het geval is.

En dan mag Den Haag wel zeggen dat vrijwilligers extra begeleiding krijgen, maar vervolgens mogen de gemeenten het oplossen. Ik vind het een gedeelde verantwoordelijkheid voor de overheid, Rijk en gemeenten moeten er samen aan werken.’

Gemeenten worstelen er allemaal mee, denkt Besselink. En er zijn verschillen.

Waar gemeente A echt haar best doet om maatwerk te leveren en wil aansluiten bij de interesses en talenten van de bijstandsgerechtigde, levert gemeente B nauwelijks een inspanning en vindt het al best als iemand iets doet – of hij of zij daar nu vrolijk van wordt of niet. Want dat ‘doen’, activeren, is natuurlijk wel de bedoeling: mensen moeten gemotiveerd worden om aan de slag te gaan, de tegenprestatie is immers mede bedoeld als re-integratiemiddel om mensen te laten wennen aan een dagritme en een werkomgeving zodat ze gemakkelijker de stap naar regulier werk kunnen maken.

Lokaal maatwerk, dat is waar het volgens Besselink om draait. In haar eigen gemeente Bronckhorst is dat in ieder geval de praktijk, zegt ze. Maar ze begrijpt dat veel gemeenten ermee worstelen. Er is bijvoorbeeld discussie over waar vrijwilligerswerk ophoudt en professioneel werk begint. Ook hier zou de VNG een voorzet kunnen geven om daar duidelijkheid over te krijgen.

Van Ark strooit beleid over de gemeen-

Lokaal maatwerk, dat is waar het om draait

24 januari 2020

LTR_P028_LTR-TSVNG-01-2020 28

20-1-2020 17:54:09

29

Vrijwilligers, werklozen en verstandelijk gehandicapten aan het werk bij de voedselbank in het distributiecentrum in Rotterdam-West.

ten uit zonder een duidelijk beeld te hebben van de lokale praktijk. Onderzoek dat de overeenkomsten en verschillen tussen gemeenten in kaart zou kunnen brengen, ontbreekt. Heel vervelend voor onderzoekers en journalisten, zegt socioloog Thomas Kampen van de Universiteit voor Humanistiek (UvH) in Utrecht. Kampen doet al ruim tien jaar onderzoek naar ‘verplicht vrijwilligerswerk’ en promoveerde in 2014 op een onderzoek naar de ervaringen van bijstandscliënten met een tegenprestatie.

Omdat hij er vaak over schrijft, ontstaat de indruk dat hij de bedenker is van de term ‘verplicht vrijwillig’. Dat is niet zo, zegt hij. ‘Die bestond al. Maar hij geeft wel precies de tegenstelling aan waar het uiteindelijk om gaat.’

Vorige maand publiceerde de UvH de resultaten van anderhalf jaar onderzoek naar gemeentelijk bijstandsbeleid, met onder meer het verplicht vrijwilligerswerk. Wat blijkt? De bevindingen van Kampen van zes jaar geleden zijn nog altijd actueel. Het vrijwilligerswerk geeft structuur, zelfvertrouwen, sociale contacten en een gevoel van zingeving.

Bovendien vermindert het gevoel van afhankelijkheid. Maar die mechanismen leiden er óók toe, dat de afstand tot de arbeidsmarkt groter wordt in plaats van kleiner. Dat was niet de bedoeling van de tegenprestatie, die zou re-integratie juist moeten bevorderen.

Valse hoop De onderzoekers, onder wie Kampen, wijzen net als Besselink op het feit dat vrijwilligers nauwelijks worden begeleid: noch in het doen van vrijwilligerswerk, noch in de richting van de arbeidsmarkt. ‘Dat vrijwilligerswerk de afstand tot de arbeidsmarkt zou verkleinen, blijkt een loze belofte’, schrijven ze.

‘Het beleid drijft daarmee op valse hoop; het laat mensen op z’n best achter in een alternatief van vrijwilligerswerk dat niet als eindstation wordt erkend, en op z’n slechtst laat het hen gedesillusioneerd achter. Het beleid creëert zo wantrouwen bij burgers.’

Stoppen dan maar, met dat verplichte vrijwilligerswerk? Kampen: ‘Dat gaat te ver. Het kan wel degelijk een opstap naar werk zijn. Maar je moet afstappen van de illusie dat vrijwilligerswerk

vanzelf tot betaald werk leidt. Vrijwilligerswerk voelt voor mensen vaak als een warm bad, ze voelen zich welkom. Dat maakt ook dat ze steeds meer afstand nemen van het idee dat ze ooit nog aan gewoon werk toekomen. Ze zijn gelukkig met hun vrijwilligerswerk en dat heeft in hun ogen meer zin dan betaald werk. Daarom hechten ze zich aan vrijwilligerswerk en zien ze minder reden om te re-integreren. Als je vrijwilligerswerk van mensen verlangt, begeleid hen dan ook bij de stap van vrijwilligerswerk naar betaald werk.’

Kampen pleit voor een wettelijk recht op inspraak: als gemeenten een tegenprestatie verlangen, is zo’n recht in de invulling ervan een minimale voorwaarden, vindt hij. ‘Niet zomaar inspraak, geef bijstandsgerechtigden de doorslaggevende stem. Daarbij hoort ook de mogelijkheid een bepaalde activiteit te weigeren.’

Gelukkig ziet hij een kentering. ‘Verhalen van hoogopgeleide mensen die van de gemeente plantsoenen moeten gaan schoffelen voor een uitkering, horen we steeds minder. Dat is inmiddels wel verW anderd.’

24 januari 2020

LTR_P029_LTR-TSVNG-01-2020 29

20-1-2020 17:54:13

3030

Interview VNG-voorzitter Jan van Zanen

Tekst: Rutger van den Dikkenberg

Iedere keer hebben we gelijk gekregen Dit jaar worden de partijprogramma’s vastgesteld voor de landelijke verkiezingen in maart volgend jaar. VNG-voorzitter Jan van Zanen roept daarom de lokaal bestuurders op: als je wilt dat het volgende kabinet extra geld vrijmaakt voor de uitvoering van gemeentelijke taken, dan kun je daar nu invloed op uitoefenen.

T

wee keer begon Jan van Zanen de afgelopen maanden aan een tweede termijn.

Begin dit jaar werd hij herbenoemd tot burgemeester van Utrecht, na een eerdere herbenoeming als voorzitter van de VNG. ‘Ik ben verknocht aan het lokaal bestuur’, zegt hij er zelf over. ‘Ik vind het zo fijn om, bij wijze van spreken, door je eigen falen en feilen heen te kunnen fietsen. Er is bijna geen stukje stad waar ik geen spreekuur of raadsvoorstel over heb gedaan.’

VNG Magazine spreekt de VNG-voorzitter voor het inmiddels traditionele nieuwjaarsinterview op de middag van zijn herbenoeming in Utrecht. Het is de stad waar hij zeer gehecht aan geraakt is.

Hij was er twaalf jaar raadslid ‘voor een partij (VVD, red.) die in Utrecht niet zo heel groot is’, acht jaar wethouder en nu – na een uitstap naar Amstelveen, waar hij burgemeester was – alweer zes jaar burgemeester. En hij wil ‘zeker’ de komende zes jaar volmaken, al weet je natuurlijk nooit hoe het eraan toegaat in het leven.

‘Ik noem Utrecht vanavond de stad van mijn dromen,’ zegt Van Zanen in zijn werkkamer op de twintigste verdieping van het imposante stadskantoor naast het Centraal Station. ‘De stad heeft een mooie schaal, en meerdere schalen. Alles is bewandel- en befietsbaar. Je wandelt hier zo naar de Romeinse grens, de limes, maar ook naar het Utrechts Science Park.’

‘Ik voel me echt verantwoordelijk voor alle 355 gemeenten’

Van Zanen voelt zich zeer verbonden met Utrecht. ‘Ik heb nog steeds het idee dat ik hier iets kan betekenen. Ik kan hier vernieuwen, ik kan bijdragen, uitdagen en luisteren en de aanwezige talenten, jong en oud, verder brengen door mijn aanwezigheid.’

Serieuze klus Afgelopen zomer, op de algemene ledenvergadering in Barneveld, werd Van Zanen voor de tweede keer benoemd tot voorzitter van de VNG. ‘Fantastisch’, zegt hij zelf, ‘echt een hele eer’. Het is een serieuze klus, met veel belangen. ‘Ik voel me, met de 23 andere bestuursleden en alle vrouwen en mannen in de commissies, echt verantwoordelijk voor alle 355 gemeenten. Voor de kleinste gemeenten in gebieden waar het niet elke dag hosanna is, tot de heel grote gemeenten die soms door de problemen bijna uit elkaar spatten. Ik ben er trots op mede het boegbeeld te zijn van de beste, meest optimaal functionerende overheidslaag die we hebben, die boven-

24 januari 2020

LTR_P030_LTR-TSVNG-01-2020 30

20-1-2020 17:54:49

31

Foto: Henriëtte Guest

dien het meest bereikbaar is voor de inwoners.’

Van waarde Van Zanen heeft er wel even over nagedacht, zijn herbenoeming bij de vereniging. ‘Doe ik er nog toe, of zit ik mezelf of anderen in de weg? Of kan ik, gelet op mijn ervaring en de kennis die ik nu heb, nog van waarde zijn? Ik hoop dat laatste.’

Nederland telt 355 gemeenten. Allemaal met een eigen dynamiek, problemen en omvang. ‘Ik ben in staat die meerstemmigheid te bundelen bij de VNG, maar ik kan ook ruimte laten aan andere initiatieven. Dus als de P10 of de G40 iets zegt: prima.’

‘Het is heel simpel: taken erbij, knaken erbij’ Het zijn roerige tijden voor gemeenten.

‘We zijn over een aantal dingen zeer ontevreden’, vat Van Zanen samen.

Gemeenten hebben er taken bij gekregen in het sociaal domein, maar zien daar grote financiële tekorten. Het ergert Van Zanen. De verhoudingen

tussen Rijk en gemeenten zijn, paradoxaal genoeg, scheefgegroeid, zegt hij.

‘Mijn goede vriend Jozias van Aartsen heeft ooit voor de VNG geclaimd dat de gemeenten de eerste overheid zijn. Dat is inmiddels werkelijkheid geworden.’

Fluisterend: ‘Ik zal u wat vertellen: er is geen stukje Nederland dat niet tot een gemeente behoort. Waar je ook woont, je komt altijd bij een gemeente terecht.

Met andere woorden: het Rijk kan niet zonder ons. Maar nu komt de paradox: terwijl dat zo is, krijgen we er potjandorie niet de centen voor. We hadden over de centen toch afspraken gemaakt?’

Gemeenten, zegt Van Zanen, komen hun afspraken wél na. Ze komen op voor hun inwoners en voeren hun taken

24 januari 2020

LTR_P031_LTR-TSVNG-01-2020 31

20-1-2020 17:54:51

32

Interview

Co-president UCLG VNG-voorzitter Jan van Zanen werd afgelopen december door de algemene vergadering van de United Cities and Local Governments benoemd tot co-president.

De UCLG is de wereldwijde vereniging van lokale overheden. Centraal daarin staat de uitvoering van de zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen, de Sustainable Development Goals (ook wel de ‘Global

Goals’ genoemd), zoals de bestrijding van armoede en honger, het bevorderen van gezondheid en gendergelijkheid en het zorgen voor schoon drinkwater en schone energie. ‘We snijden vanuit lokaal perspectief dit soort onderwerpen aan bij internationale instituties, zoals de Verenigde Naties’, zegt Van Zanen.

Voor de VNG is het internationale

perspectief belangrijk. ‘We hebben VNG International bij ons, we zijn een grote contribuant en werken veel samen.’

Gemeenten zijn van belang om de mondiale doelen te bereiken. ‘Als je internationale afspraken maakt, dan kun je die alleen maar realiseren op lokaal niveau.

Wij staan dicht bij de mensen en met onze voeten in de klei.’

goed uit, al worden er ‘ongetwijfeld’ fouten gemaakt. ‘Maar de gelijkwaardigheid en wederkerigheid is de deze vier jaar steeds meer onder druk komen te staan. Voor de volgende kabinetsperiode wil ik een volwassen relatie met het Rijk, die is gebaseerd op die beginselen.’

Dat betekent simpelweg dat er geld bij moet. Neem de jeugdzorg, waar gemeenten kampen met grote tekorten.

‘We hebben er ongeveer een miljard euro bij gekregen. Maar dat is eigenlijk niet genoeg, en het is maar tijdelijk geld. Kijk, elke keer dat wij zoiets zeggen, moeten we dat bewijzen. En iedere keer hebben we gelijk gekregen,

in volume, in problematiek. Je zult binnenkort hetzelfde verhaal horen over het abonnementstarief in de Wmo. Het onrechtvaardige is: we kunnen niet tegen iemand die zorg nodig heeft, zeggen dat er geen plek meer is omdat we maar voor drie plaatsen betaald hebben gekregen. Nee, dat hebben we maar te doen.’

De ‘grootste teleurstelling’ van Van Zanen jegens het Rijk zit in de behandeling na de economische crisis. Gemeenten hebben destijds ‘buitengemeen veel bijgedragen aan het herstel van de rijksfinanciën’, zegt de voorzitter. ‘Toen hebben we onder meer afgezien van bedragen die ons toekwamen, erop

rekenend dat als er zonniger tijden zouden aanbreken, we ook weer mee zouden groeien. Dat is niet gebeurd, en daar ben ik zeer in teleurgesteld.

Schraalhans is daar echt keukenmeester, voor heel veel gemeenten. Dat is zuur, zeker als je leest dat het kabinet vorig jaar meer dan 14 miljard euro heeft overgehouden. Ik vind het moeilijk uit te leggen dat dat gebeurt, terwijl gemeenten allerlei voorzieningen, zoals bibliotheken, moeten sluiten om de zorgkosten te kunnen betalen. Moet het nou zo ingewikkeld zijn?’

Activistisch Het afgelopen jaar uitte de VNG zich

‘We hebben ons duidelijk laten horen, tot ze er hoorndol van werden’ 24 januari 2020

LTR_P032_LTR-TSVNG-01-2020 32

20-1-2020 17:54:52

33

Interview

Van Zanen tijdens zijn benoeming in Durban. Naast hem Rob Metz, burgemeester van Soest, en Ellen van Selm, burgemeester van Opsterland.

wat steviger dan voor de vereniging gebruikelijk. Ze plaatste in mei een open brief in regionale dagbladen en in het Algemeen Dagblad, waarin Van Zanen aan de inwoners uitlegde wat de gevolgen zijn van de tekorten voor de uitvoering door gemeenten. Ook organiseerde ze eind november een demonstratie van jeugdzorgwethouders bij de behandeling van de begroting van het ministerie van VWS in de Tweede Kamer. Is de VNG meer activistisch geworden?

Van Zanen: ‘U zegt het. De nood is hoog. We moeten onze tanden laten zien. Ik doe dit niet voor mezelf, we doen dit voor de mensen, voor onze inwoners. Wij kunnen zorg niet weigeren. Het is heel simpel: taken erbij, knaken erbij.’

Hij wil de komende kabinetsperiode ‘ten minste’ twee dingen. ‘Ten eerste moet de opschalingskorting uit het Gemeentefonds van tafel. Dat is ongeveer een miljard euro. Ten tweede moet je

‘Schraalhans is daar echt keukenmeester’ het geld voor de jeugdzorg en voor de Wmo structureel maken. Dat betekent dat we ongeveer 2 miljard extra nodig hebben. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de vergrijzing.’

Oproep De VNG-voorzitter doet een oproep aan lokaal bestuurders. Veel raadsleden, wethouders en burgemeesters zijn lid van een landelijke partij. Dit jaar, in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen volgend jaar maart, moeten ze alert zijn, zegt Van Zanen. ‘Ze hebben

vriendinnen en vrienden in Den Haag, schrijven mee aan de landelijke verkiezingsprogramma’s of stellen ze vast op partijcongressen. Let daarbij op, als je vindt dat er voor taakje A, B of C geld uit het Gemeentefonds moet komen.’

Waarom lukt het moeilijk om deze boodschap goed bij het kabinet onder de aandacht te brengen? ‘Dit is de geschiedenis van de VNG’, stelt Van Zanen. ‘Lees maar terug, deze spanning is er altijd geweest. We zijn als gemeenten wel steeds meer in staat om gemeenschappelijk op te treden, en om ons niet uit elkaar te laten spelen. We hebben onze boodschap duidelijk laten horen in Den Haag, tot ze er hoorndol van werden. En met resultaat: er is een miljard extra voor de jeugdzorg. Het kabinet moet alleen nog leren soms dingen los te laten. Er moet een soort herijking van de interbestuurlijke verhoudingen plaatsvinden. Het Rijk heeft ons als medeoverheid nodig.’ W

24 januari 2020

LTR_P033_LTR-TSVNG-01-2020 33

20-1-2020 17:54:57

34

Vuurvogel

BuitenBeeld

Cornelis Huisman, Parc Sandur Emmen

Bent u burgemeester, wethouder of raadslid en wilt u ook uw verhaal doen? Stuur dan een e-mail met motivatie waarom een bepaald kunstwerk in de openbare ruimte in uw gemeente betekenisvol is: redactie@vngmagazine.nl o.v.v.

BuitenBeeld. vng.nl/buitenbeeld

Vrije vogel

nog een webshop heeft, en in 2018 met voorkeurstemmen voor de VVD in de gemeenteraad kwam.

Pal langs de toegangsweg tot de woonwijk Parc Sandur, in het uiterste zuiden van de stad Emmen, staat sinds 2015 een grote rode stalen Vuurvogel. Het is een ‘mooie eyecatcher’, zegt Marcel Meijer, die lange tijd een kledingzaak runde in het centrum van Emmen, nu

Maar het kunstwerk, van de in België wonende kunstenaar Cornelis Huisman, is ook een goede verbeelding van het vrije leven in Drenthe, zegt Meijer, die al een jaar of twintig in de aangrenzende woonwijk woont. ‘De vuurvogel heeft zijn

24 januari 2020

LTR_P034_LTR-TSVNG-01-2020 34

20-1-2020 17:55:15

35

Marcel Meijer (VVD) raadslid

vleugels wijd. Dat impliceert vrijheid en ruimte en dat is precies wat we hier hebben. Het is een voorrecht dat we hier mogen wonen: grote kavels, en we hebben in Drenthe nooit files.’

De vogel stond sinds 2002 in het centrum van Emmen, maar moest enkele jaren geleden wijken voor de nieuwe dierentuin van de stad. Na een opknap-

beurt werd het in 2015 geplaatst in de wijk Parc Sandur, aan de oever van de Rietplas.

Meijer woont er met veel plezier en ziet het beeld, dat meebeweegt met de wind, daardoor regelmatig. Tijdens wandelingen of een tocht op de fiets langs het Vuurvogelpad, een toeristische wandelroute die ook gebruikt wordt door de toeristen van het nabijgelegen vakantie-

park. En bij terugkeer in Emmen geeft het een ‘eigentijds gevoel van thuiskomen’, aldus het raadslid. Meijer: ‘Je ziet altijd een ander beeld, het ziet er heel anders uit als de zon opkomt of onderW gaat. Dat is heel gaaf.’ (RvdD) Foto: Martine Sprangers

24 januari 2020

LTR_P035_LTR-TSVNG-01-2020 35

20-1-2020 17:55:18

36

OPINIE Betoog

Johan Wolswinkel hoogleraar Bestuursrecht, markt en data aan Tilburg University

Algoritmen niet blind volgen Geautomatiseerde besluitvorming is binnen het openbaar bestuur aan een opmars bezig.

Computersystemen worden ingezet om overheden te ondersteunen bij het nemen van beslissingen of zelfs om beslissingen over te nemen.

Bekende voorbeelden zijn AERIUS, het rekeninstrument van het RIVM voor de verwachte stikstofdepositie, en het controversiële SyRI voor het detecteren van uitkeringsfraude.

Zoals nieuwe ontwikkelingen op het terrein van kunstmatige intelligentie (articifial intelligence, AI) en machine learning elkaar in rap tempo opvolgen, zo geldt dat ook voor initiatieven met waarborgen die het gebruik van algoritmen door overheden beteugelen. Er is al gepleit voor een nationale toezichthouder voor algoritmen, voor een voorafgaande impact assessment van algoritmen en voor een wettelijke regeling voor het gebruik van algoritmen naar Frans voorbeeld. Ook de richtlijnen voor het toepassen van algoritmes door overheden die minister Sander Dekker voor Rechtsbescherming onlangs

heeft gepubliceerd, passen in die stroom aan initiatieven.

Veel van deze initiatieven lijken te berusten op de veronderstelling dat de juridische kaders zoals die voortvloeien uit bestaande regelgeving en jurisprudentie, onvoldoende in staat zijn om de risico’s en keerzijden van op algoritmes gebaseerde data-analyses (zoals computer says no, bias en black box) adequaat te beteugelen. Dit roept de vraag op of het bestuursrecht inderdaad met lege handen staat als het gaat om de normering van geautomatiseerde besluitvorming.

Dat is zeker niet het geval. Zo heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State in 2017 bepaald dat de gemaakte keuzes en gebruikte gegevens en aannames in geautomatiseerde besluitvorming proactief openbaar moeten worden gemaakt. Tegelijk is dit juridische kader voor geautomatiseerde besluitvorming nog verre van uitgekristalliseerd.

Zorgvuldigheidsbeginsel De Afdeling advisering van de Raad van State heeft in haar advies over de effecten van digitalisering betoogd dat de algemene beginselen van behoorlijk bestuur, zoals het zorgvuldigheidsbeginsel en het motiveringsbeginsel, ‘de nodige richting’ kunnen geven indien bestuursorganen deze ‘op een juiste wijze’ interpreteren en toepassen in de relatie tussen burger en digitale overheid. Dat is makkelijker gezegd dan

gedaan, want wat is de juiste interpretatie die overheden moeten hanteren?

Een eerste stap die in dit verband moet worden gezet, is het gebruik van een eenduidig discours omtrent algoritmen.

Wat bedoelen we eigenlijk als we spreken over bias en black box? Het zou winst zijn wanneer het discours van het klassieke, ‘analoge’ bestuursrecht wordt verbonden met het discours dat wordt gehanteerd in kringen van AI en machine learning. Wat stellen noties als ‘technische transparantie’ en ‘uitlegbaarheid’ eigenlijk voor in het analoge bestuursrecht? Een volgende stap is in kaart brengen welke eisen het bestuursrecht eigenlijk stelt aan menselijke besluitvorming, dus zonder tussenkomst van een computer. Moeten we de lat in het digitale bestuursrecht hoger leggen dan in het analoge bestuursrecht? Die vraag kan alleen zinvol worden beantwoord als we het analoge en digitale bestuursrecht naast elkaar leggen en met elkaar vergelijken.

Specifiek voor gemeenten ligt er een aantal specifieke uitdagingen te wachten. Allereerst lijkt juist bij decentrale overheden eerder aanleiding te bestaan

Hoe waarborgen gemeenten dat ze hun beslissingen deugdelijk kunnen motiveren?

24 januari 2020

LTR_P036_LTR-TSVNG-01-2020 36

20-1-2020 17:56:01

37 OPINIE

Column

André Krouwel Oprichter Kieskompas politicoloog Vrije Universiteit

andre.krouwel@vu.nl @AndréKrouwel

om een beroep te doen op de expertise van private partijen. Hoe waarborgen gemeenten dat ze hun beslissingen deugdelijk kunnen motiveren als private partijen hun software niet openbaar willen maken? Vervolgens: wie is verantwoordelijk voor geautomatiseerde besluitvorming als gemeenten (en provincies) door de landelijke overheid verplicht worden om gebruik te maken van een bepaald systeem van geautomatiseerde besluitvorming? Tot slot: hoe kunnen gemeenten in hun organisatie een betekenisvolle human in the loop creëren, zodat de uitkomst van algoritmen niet blind wordt gevolgd?

Uitdagingen Al met al liggen er de nodige uitdagingen voor de normering van geautomatiseerde besluitvorming, maar staat het recht zeker niet met lege handen.

Daarvoor is wel noodzakelijk om het analoge en het digitale bestuursrecht niet als twee gescheiden werelden te zien, maar te laveren tussen beide domeinen. Dan zal ook kunnen blijken dat bepaalde vormen van geautomatiseerde besluitvorming veel dichter aanliggen tegen analoge besluitvorming dan andere, meer complexe vormen van geautomatiseerde besluitvorming, zodat differentiatie in normering nodig is.

Johan Wolswinkel is sinds 1 november 2018 hoogleraar Bestuursrecht, markt en data aan Tilburg University. Op 17 januari 2020 sprak hij zijn oratierede ‘Willekeur of algoritme? Laveren tussen analoog en digitaal bestuursrecht’ uit.

Schrijf ook een betoog voor VNG Magazine redactie@vngmagazine.nl

Automatisering van armoede Sinds 2014 wordt een groot aantal ouders door de Belastingdienst vervolgd volgens vermeende fraude met kinderopvangtoeslagen. Na vijf jaar geven de fiscus en de minister eindelijk toe dat zij fout zaten en van ‘verkeerde gegevens’ gebruikmaakten. Dit is geen eenmalige en toevallige fout. Er heeft een structurele verandering plaatsgevonden in de manier waarop we omgaan met burgers die de overheid nodig hebben voor financiële ondersteuning in hun levensonderhoud.

In elk land zijn er mensen die niet mee kunnen komen op de arbeidsmarkt, langdurig ziek worden of om een andere reden een beroep doen op de publieke voorzieningen, zoals sociale huurwoningen. Over de afgelopen decennia hebben overheden in de westerse wereld – ook in Nederland – miljarden euro’s gestoken in een steeds strengere controle van mensen die een (financieel) beroep doen op de overheid. Er is een digitale dystopie ontstaan die mensen reduceert tot nummers en hun omstandigheden tot keiharde ‘meetbare’ variabelen.

De Amerikaanse politicoloog Virginia Eubanks heeft aangetoond dat de algoritmen die worden gebruikt bij het profileren en controleren van de meest kwetsbaren in de samenleving vol zitten met vooroordelen die leiden tot permanente uitsluiting en marginalisering van bepaalde groepen. Terwijl overheden beloven dat procedures eerlijker, sneller en objectiever worden, is het omgekeerde het geval. Computers vervangen het menselijk oordeel en observatievermogen, maar vooral ook de empathie verdwijnt uit het

besluitvormingsproces. Het gaat niet meer om mensen, maar om nummers.

Nog verontrustender is dat onderzoek heeft aangetoond dat de vervanging van het menselijk oordeel door een computerberekening leidt tot een automatisering van armoede en discriminatie.

Door ‘voorspellers’ van fraude te integreren in de algoritmen (eerder een uitkering hebben gehad) worden specifieke groepen – vooral de meest kwetsbaren – strenger en vaker gecontroleerd dan andere groepen. Ook is directe inkomensondersteuning aan lage inkomens eenvoudiger te controleren dan belastingfraude door hogere inkomens en

Controle is nodig, maar ook een menselijke maat bedrijven. Als je geen slimme belastingadviseur hebt maar zelf allerlei online formulieren moet invullen, zijn fouten eerder gemaakt – en minder makkelijk hersteld. Procedures en online formulieren en systemen worden gemaakt door mensen die weinig kennis (en empathie) hebben met de allerarmsten en kwetsbaren in onze samenleving. Of er gewoon niet bij stilstaan welke mate van stress er gepaard gaat met armoede en inkomensonzekerheid, waardoor het moeilijker wordt verplichtingen na te komen. Controle is nodig, maar een menselijke maat ook. Geen enkel algoritme kan het persoonlijk contact vervangen. Werkloosheid en armoede zijn structurele problemen in iedere kapitalistische samenleving, niet de schuld van individuen. Stop dat maar eens in het algoritme!

24 januari 2020

LTR_P037_LTR-TSVNG-01-2020 37

20-1-2020 17:56:05

38

TOTSLOT SLOT TOT Personalia

redactie@vngmagazine.nl

www.vng.nl/personalia Robbert-Jan van Duijn is voorgedragen als burgemeester van Nieuwkoop. De CDA’er is nu nog wethouder en locoburgemeester in Aalsmeer. Hij is 32 en wordt de jongste burgemeester van Nederland; nu is dat nog Joyce Vermue in Zundert. Van Duijn wordt in Nieuwkoop de opvolger van zijn partijgenoot Frans Buijserd, die met pensioen gaat.

Van Duijn wordt op 3 februari geïnstalleerd.

Gemeenten X Gerrit Jan Kok (VVD) is aangesteld als waarnemend burgemeester van Staphorst. Hij verving daar vanaf 13 januari Theo Segers (ChristenUnie) die op die dag begon als burgemeester van Molenlanden. Kok was eerder waarnemend burgemeester van Haaksbergen, gedeputeerde voor de provincie Overijssel, burgemeester van Ommen en wethouder in Enschede.

X In Vaals begint Harry Leunessen op 20 januari als burgemeester. De PvdA’er wordt dan de opvolger van Reg van Loo, die op 15 november vorig jaar na dertien jaar afscheid nam als burgemeester. Leunessen is op dit moment manager Public Affairs bij de gemeente Heerlen. Bestuurlijke ervaring deed hij eerder op als wethouder en locoburgemeester in Landgraaf.

X De gemeenteraad van Borne heeft Jan Pierik (PvdA) voorgedragen als nieuwe burgemeester. Hij wordt de opvolger van CDA’er Rob Welten, die vorig jaar burgemeester werd van het naburige Haaksbergen. Sindsdien is Gerard van den Hengel

(VVD) waarnemer in Borne.

Pierik is lang bestuurder in de zorg geweest. Hij is sinds 2017 directeur van de Veiligheids- & Gezondheidsregio Gelderland-Midden in Apeldoorn. Daarvoor was hij directeur/bestuurder van Ambulance Oost en vervulde hij managementfuncties bij het Nijmeegse ziekenhuis Radboudumc. Tussen 1986 en 1995 was Pierik in Nijmegen lid van de gemeenteraad. Pierik wordt op 28 januari geïnstalleerd.

X In Brunssum is Wilma van der Rijt-van der Kruis voorgedragen als nieuwe burgemeester. Ze is lid van het CDA en nu nog wethouder in Best, waar ze in 2018 aantrad. Van der Rijt begon haar politieke carrière in 1999, toen ze raadslid werd in Heeze-Leende. In 2010 werd ze daar wethouder. Van der Rijt volgt in Brunssum partijgenoot Luc Winants op, die eind 2017 vertrok na de kwestie rond wethouder Jo Palmen. Hij is inmiddels voorgedragen als burgemeester van Venray. Oudburgemeester Gerd Leers (CDA) van Maastricht is sindsdien waarnemer en kreeg als taak de politieke rust in Brunssum te herstellen. De minister van BZK

In Mook en Middelaar gaat Michelle van Arensbergen op 1 februari beginnen als griffier van de gemeenteraad. Ze is sinds februari 2012 juridisch controller en plaatsvervangend griffier bij de gemeente Asten. Van Arensbergen is in Mook en Middelaar de opvolger van griffier Ton Peters-Sengers. Hij gaat in maart 2020 met pensioen.

neemt naar verwachting eind januari een besluit over de voordracht van de nieuwe burgemeester van Brunssum.

X Evert Weys wordt de nieuwe burgemeester van Hilvarenbeek. Hij is de opvolger van de VVD’er Ryan Palmen, die sinds april 2019 burgemeester is van Horst aan de Maas.

Sindsdien wordt het burgemeesterschap waargenomen door Harrie Nuijten (PvdA). Weys is nu voor de lokale partij GBWP wethouder in Bergen op Zoom, daarvoor was hij raadslid en fractievoorzitter. Weys was niet de eerste voorkeurskandidaat van de gemeenteraad van Hilvarenbeek. Dat was de VVD’er Maarten van de Donk, die op 18 december geïnstalleerd zou worden, maar hij zag op het laatste moment van de benoeming af. Weys wordt op 5 februari 2020 in Hilvarenbeek geïnstalleerd.

X Ap Reinders wordt de nieuwe burgemeester van Stichtse Vecht. Het is de bedoeling dat hij daar op 6 februari wordt geïnstalleerd.

Hij is nu nog, sinds 2014, wethouder economie en werk en inkomen in de gemeente Haarlemmermeer

namens de lokale partij Haarlemmermeerse Actieve Politiek (HAP). Eerder werkte hij als consultant, onder meer bij KPMG. Ook was hij voorzitter van de Rekenkamercommissie in Haarlemmermeer. Reinders volgt Marc Witteman (PvdA) op, die in december 2018 overleed. Yvonne van Mastrigt (PvdA) is sinds 1 augustus 2018 waarnemer.

X Burgemeester Liesbeth Bloemen (CDA) van Zoeterwoude gaat op 3 oktober met pensioen. Door haar vertrek tijdig aan te kondigen, geeft ze de gemeenteraad voldoende tijd om op zoek te gaan naar een opvolger. Bloemen was in december vijftien jaar burgemeester van Zoeterwoude en daarmee de langstzittende vrouwelijke burgemeester van deze gemeente.

X De gemeenteraad van Duiven heeft Huub Hieltjes aanbevolen voor het burgemeesterschap. Hieltjes (VVD) is nu nog waarnemend burgemeester van Kapelle. Zijn tijdelijke aanstelling daar werd onlangs verlengd omdat er nog geen geschikte burgemeesterskandidaat voor Kapelle kan worden gevonden. Hieltjes

24 januari 2020

LTR_P038_LTR-TSVNG-01-2020 38

20-1-2020 17:56:20

3939 TOT SLOT TOT SLOT

Personalia zat van 1995 tot 2007 in provinciale staten van ZuidHolland en van 2009 tot 2018 was hij lid van het dagelijks bestuur van waterschap Brabantse Delta. In Duiven wordt hij dit voorjaar de opvolger van PvdA’er Rik de Lange, die begin 2019 al liet weten geen tweede ambtstermijn te ambiëren.

Het burgemeesterschap wordt sinds 1 december 2019 waargenomen door Jacques Niederer (VVD).

X Afgelopen 1 december is Han Bekkers gestopt als gemeentesecretaris en algemeen directeur bij de gemeente Leudal. Hij bekleedde deze functie vanaf 14 april 2017, eerst als waarnemer en vanaf 23 mei 2018 als gemeentesecretaris.

Bekkers was eerder gemeentesecretaris in Dordrecht, Nijmegen en Amersfoort en interimsecretaris in onder meer Haarlemmermeer, Leiden en Heerlen.

X Michiel van Dalen is per 1 januari benoemd als gemeentesecretaris bij de gemeente Buren. Hij werkt sinds februari 2018 bij deze gemeente als adjunct-directeur. Van Dalen is in Buren de opvolger van Ilona van Wamel, die in november 2019 interim-manager bij GrowWork Group werd.

X Peter van Dijk is sinds 1 januari waarnemend gemeentesecretaris van Laren.

Hij was al via de BEL-combinatie (Blaricum, Eemnes en Laren) betrokken bij de gemeente als strategisch bestuursadviseur. Daarvoor was hij enkele jaren gemeen-

tesecretaris van Blaricum (waarnemend) en Eemnes.

Van Dijk is in Laren de opvolger van Garmt Kolhorn, die de afgelopen vijf jaar interim-secretaris was. Kolhorn is per 1 januari aan de slag gegaan bij de gemeente Schiedam.

gemeentesecretaris van Vlieland. Hij wordt daar de opvolger van Robert Lanting, die sinds 1 september dit jaar programmamanager is bij de provincie Fryslân.

Idema is nu nog griffier van de gemeenteraad van Bergen (NH).

X Mari-An Gerits wordt op 1 februari benoemd tot nieuwe gemeentesecretaris van Eijsden-Margraten. Ze is de opvolger van Mathea Severeijns, die op 1 april dit jaar directeur van IBA Parkstad werd. Sindsdien is François Kool waarnemend secretaris. Gerits is ruim negen jaar strategisch adviseur bij VNG Realisatie.

Voorafgaand aan haar overstap naar VNG Realisatie werkte ze meer dan twintig jaar bij de gemeente Weert, onder meer als hoofd Welzijn.

X Chris Janssen wordt de nieuwe gemeentesecretaris van Voerendaal. Hij begint daar per 1 februari als opvolger van Bert Timmermans, die dezelfde functie gaat bekleden bij de Limburgse gemeente Bergen. Janssen is sinds 2012 actief als bestuursadviseur van Voerendaal. Eerder werkte hij voor de gemeente Peel en Maas.

X Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Baarle-Nassau heeft Michel Tromp per 1 februari benoemd tot nieuwe gemeentesecretaris van Baarle-Nassau. Hij wordt ook directeur ABG, de ambtelijke organisatie van Alphen-Chaam, BaarleNassau en Gilze en Rijen.

Tromp is in Baarle-Nassau geen onbekende: in 2007 was hij hier al waarnemend gemeentesecretaris. Eerder was hij gemeentesecretaris in Zevenaar en Goirle. Tromp is in Baarle-Nassau de opvolger van Hans Slagboom, die op 1 januari 2020 start als gemeentesecretaris van Moerdijk.

X Anne Idema gaat op 1 februari aan de slag als

X Marianne Kragting is met ingang van 16 maart de gemeentesecretaris van Staphorst. Ze is nu nog gemeentesecretaris van Haaksbergen (sinds 2013).

In Staphorst volgt ze Patrick Rosen op, die in september 2019 overstapte naar de provincie Overijssel.

De functie wordt nu waargenomen door Daan van der Spek. Eerder werkte Kragting voor de gemeenten Utrecht, Lochem, Zutphen en Zwolle waar ze als manager in het sociale domein werkzaam was.

X De griffier van de gemeenteraad van Peel en Maas, Ita Joosten, is na ruim tien jaar vertrokken. Zij gaat bij een adviesbureau aan de slag waar zij zich gaat bezighouden met advisering en interim-management.

Joosten was vanwege ziekte sinds mei 2019 niet meer actief als raadsgriffier.

De functie wordt nu

waargenomen door Nick Janssen.

X Isabelle Broeders is de nieuwe griffier van de Rotterdamse gemeenteraad. Ze wordt op 30 januari beëdigd, maar is op 13 januari al aan de slag gegaan. Broeders was sinds 2010 secretaris van de Tweede Kamerfractie van de VVD. Eerder werkte zij onder meer als talentmanager bij het partijbureau van deze partij en bekleedde zij diverse HR-functies in het bedrijfsleven.

X Griffier Bart Duursema van de gemeenteraad van OlstWijhe is op 2 januari met pensioen gegaan. Hij was sinds 2005 raadsgriffier in deze gemeente. Eerder was hij gemeentesecretaris in Losser en Hoevelaken.

Tot en met 31 januari wordt de griffiersfunctie waargenomen door Coen Knipping, op 1 februari gaat de nieuwe raadsgriffier Jacqueline van Zwam van start. Ze was eerder senior Statenadviseur bij de provincie Flevoland en griffier van de gemeenteraad in Hattem.

Burgemeestersvacature X De burgemeestersvacature van Heerlen (circa 86.900 inwoners), vacant sinds 18 maart 2019, is opnieuw opengesteld. Het salaris bedraagt € 10.062,61 bruto per maand. De profielschets kan worden aangevraagd via tel. 043-3897017 en is te vinden op www.limburg.nl/ bestuur/commissaris-koning/benoemingen. Sollicitatiebrieven vóór 28 januari 2020 sturen naar de CdK in de provincie Limburg.

24 januari 2020

LTR_P039_LTR-TSVNG-01-2020 39

20-1-2020 17:56:21

40

Tot slot

TOT SLOT

Net uit

Recensie De warme huiskamer aan de Coolsingel Het boek Bevlogen bestuurders bundelt de herinneringen van veertig jaar Rotterdamse bestuurders. De boekpresentatie had een hoog reüniekarakter: bijna alle nog levende ex-wethouders en voormalig burgemeesters waren er.

is hij op de aanleg van Europoort en jammer vindt hij het dat de metro in Rotterdam-Zuid bovengronds is aangelegd, ‘langs de ramen van de mensen’.

Net als andere oud-wethouders memoreert hij de prettige sfeer in het college.

Reehorst spreekt van ‘een warme huiskamer’. Vaak lag de loyaliteit eerder bij het college dan bij de fractie in de raad. En alhoewel de verhoudingen in de loop der jaren scherper werden, leidden ze nooit tot grote crises.

We zien hoe burgemeester Wim Thomassen (PvdA), wiens vrouw An – zo werd gezegd – linkser was dan hijzelf, in 1970 de havenportefeuille aan een wethouder moest afstaan. In 1974 kwam er het eerste ‘rode college’ met alleen PvdA-wethouders. Wethouder Jan van

der Ploeg wist op een voortvarende wijze oude stadswijken te renoveren. Dat kostte 150 miljoen gulden, maar het college had daar nooit een besluit over genomen.

Identiteit Later, na de wederopbouwperiode, veranderde de identiteit van de stad. Er kwamen nieuwe aspecten bij zoals stedelijke en sociale vernieuwing en Rotterdam als cultuurstad. In de colleges leverde dat veel discussie op, maar de sfeer bleef in het algemeen goed. Toen de sociale vernieuwing, een Rotterdamse uitvinding, een keer in het college aan de orde was, bleek dat na een tijdje alleen burgemeester Bram Peper en wethouder Herman Meijer (GroenLinks) hierover nog samen in een diepe discussie waren.

Wim Thomassen toost met zijn echtgenote bij zijn installatie als burgemeester van Rotterdam.

Foto: Nationaal Archief

Het idee voor dit oral history-project kwam van oud-wethouder Sandra Korthuis, tussen 1998 en 2002 namens de VVD wethouder in de havenstad.

Auteur Sjef van de Poel interviewde alle nog levende stadsbestuurder uit de periode 1966-2006. Bij deze vorm van geschiedschrijving is het de bedoeling dat alleen betrokkenen aan het woord komen en dat hun herinneringen zonder commentaar worden weergegeven.

Een lofzang op het eigen optreden moet vermeden worden en ook mislukkingen horen erbij. In het boek is dit uitstekend gelukt. Je leest wat de verschillende wethouders en burgemeesters voor inbreng hadden, hoe de onderlinge verhoudingen lagen en welke gevoelens daarbij meespeelden.

Eigen oordelen en analyses heeft Van de Poel bewust vermeden. Zo’n kijkje achter de schermen zie je zelden. En dan gaat het ook nog eens over een periode van veertig jaar, waarin er in Rotterdam veel is gebeurd.

De 96-jarige oud-wethouder Jan Reehorst (PvdA) is het enige nog levende lid van het college 1966-1970. Trots

24 januari 2020

LTR_P040_LTR-TSVNG-01-2020 40

20-1-2020 17:56:56

41 TOT SLOT

Net uit De rest was andere stukken gaan lezen.

Uit de vraaggesprekken bleek dat de rol van de burgemeesters in de verschillende perioden ook nogal verschillend was.

Bram Peper, die zestien jaar burgemeester was, wist als oud-hoogleraar regelmatig diepgaande notities te schrijven over de langetermijnontwikkeling van Rotterdam. De collegevergaderingen duurden in die tijd ook lang. Wethouders als Hans Simons en Hans Kombrink (beiden PvdA) vroegen veel tijd. Enige irritatie daarover komt uit de herinneringen van oud-bestuurders naar boven.

En zo passeren op een overzichtelijke manier alle belangrijke bestuurlijke gebeurtenissen, geformuleerd door de oud-bestuurders zelf. Het boek is rijk geïllustreerd met foto’s van de betrokkenen en daarom een voorbeeld voor andere gemeenten. En een verrijking van de geschiedenis van Rotterdam.

systematisch inrichten van prikkels in het bestuur die bestuurders aanzetten tot kritisch-constructief nadenken. De uitdagingen waar de overheid voor staat, van klimaatverandering tot ondermijning, vragen het uiterste van ons collectieve denkvermogen, stelt Schillemans. Maar in een tijd waarin kritische burgers via sociale media hun ongenoegen uiten, is het moeilijk om goed na te denken over wat je doet.

De ideale ambtenaar Thomas Schillemans, Denkend bestuur.

Over verantwoording, gedrag en centrifugale druk. Te downloaden via www.nsob.nl/ denktank/overzicht-van-publicaties.

Jaap Pop Sjef van de Poel, Bevlogen bestuurders, Achter de schermen van het Rotterdamse Stadhuis, 1966-2006, Boom uitgevers Amsterdam, 2019, € 37,50.

Denkend bestuur Hoogleraar Thomas Schillemans van de Universiteit Utrecht breekt een lans voor denkend bestuur. Want dat is harder nodig dan ooit. In zijn oratie, nu in boekvorm verschenen, legt hij uit dat denkend bestuur gaat over de waardering van deskundigheid en oordeelsvermogen in het bestuur, en over het

Armoede in Nederland Het klopt niet dat mensen in armoede dat altijd aan zichzelf te wijten hebben.

Met die stelling opent Robert Jan Blom Armoede in Nederland. In de uitgave brengt Blom, raadslid in Alphen aan den Rijn (Nieuw Elan) en voormalig wethouder in die stad, de gevolgen van armoede in beeld. Naar schatting worstelen twee miljoen Nederlanders met armoede. Er zijn interviews, met bijvoorbeeld wethouder Michiel Grauss (ChristenUnie) van Rotterdam, die een pleidooi houdt voor beter onderwijs. Maar de auteur spreekt ook met mensen die zelf in de armoede zitten. ‘Voor wie geen geld heeft, is het leven klote’. En Blom bespreekt de voor- en nadelen van mogelijke oplossingen, zoals het basisinkomen.

Robert Jan Blom, Armoede in Nederland.

Uitgeverij Aspekt, € 24,95.

De rol van de ambtenaar is in de afgelopen decennia enorm veranderd. Vroeger was het voor een ambtenaar vooral belangrijk om de regels nauwgezet en rechtvaardig toe te passen, nu wordt verwacht dat ze voortdurend in dialoog zijn met inwoners, ondernemers en belanghebbenden. Maar hoe kun je dat goed doen? Auteurs Ronald Derks en Bas van Leeuwen zijn zelf ambtenaar, in respectievelijk Delft en Amsterdam, en hebben een praktisch model bedacht om deze complexe rol goed in te vullen.

Ze bespreken onder meer welke rollen je als gemeenteambtenaar moet spelen: bureaucraat, ondernemer en verbinder, en hoe je die drie rollen in samenhang kunt vervullen.

Ronald Derks & Bas van Leeuwen, De ideale ambtenaar. Business Contact, € 29,99 (e-book € 14,99).

Wilt u reageren op een artikel uit VNG Magazine? redactie@vngmagazine.nl

24 januari 2020

LTR_P041_LTR-TSVNG-01-2020 41

20-1-2020 17:56:58

42

TOT SLOT TOT SLOT TOT SLOT Colofon

Vacatures Hét overzicht van vacatures binnen gemeenten voor hoger opgeleiden. Voor een overzicht van alle vacatures en meer informatie zie www.gemeentebanen.nl.

Automatisering/ICT

Onderwijs/wetenschap/cultuur

FR Netwerkspecialist Leeuwarden NB Tactisch IT-adviseur/ informatiemanager Tilburg NH Procesmanager informatievoorziening Haarlem ZH Coördinator (teamleider) informatievoorziening Gouda ZH Functioneel beheerder Leiden

ZH Senior beleidsadviseur/ projectleider onderwijshuisvesting Gouda

Bestuurlijk FL Juridisch medewerker Lelystad NH Jurist APV, drank en horeca Hoorn ZH Senior juridisch medewerker bijzondere wetten Vlaardingen

Financieel/economisch FL Financieel administratief adviseur/accounthouder Lelystad NH Auditor/onderzoeker Haarlemmermeer UT Adviseur kostendeskundigheid Utrecht UT Senior medewerker financiën Amersfoort ZH Strategisch financieel adviseur Alphen aan den Rijn ZH Businesscontroller Lansingerland

Ruimtelijke ordening GE Juridisch adviseur omgevingsrecht Bronckhorst NB Programmamanager volkshuisvesting Moerdijk NB Projectleider stedelijke ontwikkeling Tilburg NH Inspecteur bouw- en woningtoezicht Diemen NH Beleidsmedewerker milieu Edam-Volendam NH Projectmanager Haarlemmermeer NH Bouwplantoetser Hilversum NH Beleidsmedewerker wonen en ruimtelijke ordening Bloemendaal OV Juridisch medewerker omgevingsrecht Staphorst OV Beleidsmedewerker ruimtelijke ordening Staphorst UT Projectvoorbereider stedelijk water Utrecht UT Regievoerder milieu Woerden ZH Beleidsadviseur duurzaamheid Lansingerland

ZH Coördinator/programmamanager implementatie Omgevingswet Schiedam ZH Beleidsadviseur landelijk gebied Alphen aan den Rijn ZH Beleidsmedewerker verkeer Katwijk

Sociale zaken/werkgelegenheid GE Juridisch adviseur sociaal domein Bronckhorst NH Wmo-consulent in het sociale wijkteam Haarlem OV Consulent sociaal domein Staphorst UT Beleidsregisseur sociaal domein Amersfoort ZH Informatiemanager sociaal domein Gouda

Welzijn GE Medewerker sport en gezondheid Barneveld UT Jeugdarts 0-18 Utrecht UT Klantregisseur sociaal team Soest

VNG Magazine is het officiële orgaan van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070-373 83 93, info@vng.nl Hoofdredactie Esther Bunnik Chef redactie Rutger van den Dikkenberg Redactie Leo Mudde, Marten Muskee en Monique Westenbroek Medewerkers Sandra Braakmann, Jiri Büller, André Krouwel, Brenda van Olphen, Jaap Pop, Martijn van der Steen, Redactiesecretariaat tel. 070-3789639 redactie@vngmagazine.nl Basisontwerp Dimitry de Bruin Vormgeving Monique Westenbroek Uitgever Dineke Sonderen, Sdu Uitgevers tel. 070-3789924 Advertenties Cross Media Nederland Tom Lammertink, 010-7607324, tom@crossmedianederland.com Abonnementen Gratis voor burgemeesters, wethouders, gemeentesecretarissen, raadsleden, raadsgriffiers, parlementariërs en ambtenaren vanaf schaal 10 bij (deel) gemeenten en stads- en streekgewesten.

Aanvragen en wijzigingen: www.vng.nl of vngleden@vng.nl VNG Magazine is voor visueel gehandicapten met een gratis abonnement ook te lezen via www.grenzelooslezen.nl/vngmagazine.

Aanmelden: vngleden@vng.nl of 070-3738020.

Betaalde abonnementen Prijs jaarabonnement: 157 euro (excl. btw) Sdu Klantenservice, www.sdu.nl/service, tel. 070-3789880.

Schriftelijk opzeggen uiterlijk twee maanden vóór het einde van de abonnementsperiode bij Sdu Klantenservice, Postbus 20025, 2500 EA Den Haag.

Druk Senefelder Misset, Doetinchem

©

ISSN 1566-1636

24 januari 2020

LTR_P042_LTR-TSVNG-01-2020 42

20-1-2020 17:57:11

Arbeidsrecht voor de overheid verklaard

INCLUSIEF CAO GEMEENTEN

( " #(

, () ! # %& ( ' , & '& ( '% + ($ ! ( $% " #( , $ ! ( # # $% & ! * #( &( ! #

, # !)' $"%! ( " #( #

, ( # '(&$$"' " '

Kijk voor meer informatie op www.sdu.nl/shop

LTR_P043_LTR-TSVNG-01-2020 43

20-1-2020 12:42:17

Inburgeren: hoe het wèl moet Hoe het nu gaat:

Hoe het bij IVIO gaat:

Ik heb weinig vrienden en voel me eenzaam. #eenzaamheid

en tijdens een oudergesprek op school. #zelfvertrouwen #onafhankelijkheid #meedoen

Ik kan me niet verstaanbaar maken

bij de huisarts. #afhankelijkheid

bij hun huiswerk. #achterstand Ik verveel me thuis. #ongelukkig

Ik kan geen werk vinden. #zingeving

Ik voel me niet gewenst in dit land.

Ik doe dankbaar vrijwilligerswerk en dat helpt mij met de taal. #voldoening #motivatie #participatie

Ik kan mijn kinderen niet ondersteunen

Ik kan mezelf verstaanbaar maken bij de dokter, in de winkel

Ik ben trots op mezelf dat ik een betaalde baan heb gevonden. #zelfvertrouwen #onafhankelijkheid #voldoening #geluk #participatie

Ik kijk elke avond het Jeugdjournaal samen met mijn kinderen.

Daarna praten we over de onderwerpen, zo oefenen we de taal

#participatie

en blijf ik betrokken. #motivatie #participatie #geletterdheid

IVIO-opleidingen 1. Persoonlijk plan en traject op maat; 2. Direct starten op je eigen niveau; 3. Aansluiting met lokaal aanbod, zoals re-integratietrajecten, empowermenttrainingen; 4. Resultaat: (vrijwilligers)werk, geletterdheid, zelfstandigheid, geluk en zelfvertrouwen.

IVIO heeft de zelfredzaamheid van inburgeraars en laaggeletterden al in meer dan 50 gemeentes verbeterd.

Wilt u dat ook in uw gemeente? Neem geheel vrijblijvend contact op met Gerdien Breunesse van +8+1 1RNGKFKPIGP Ĺ? Ĺ?108 080 32 of gerdien.breunesse@ivio.nl.

- Geen wachtlijsten, instroom gedurende het hele jaar; )GEGTVKĆ’EGGTFG VTCKPGTU )GGP KPGHĆ’EKČŽPV VQVCCNRCMMGV OCCT VTCLGEVGP QR OCCV - Scherpe prijs, waardoor met hetzelfde budget meer deelnemers bereikt en geholpen kunnen worden; - Professionele organisatie met Blik op Werk keurmerk, diploma-erkenning, NRTO en CRKBO keurmerk.

www.ivio-opleidingen.nl

LTR_P044_LTR-TSVNG-01-2020 44

20-1-2020 12:42:55