Η εργασία που παρουσιάζουμε ολοκληρωμένη σήμερα αποτελεί το αποκρυστάλλωμα μιας ιδιαίτερα απαιτητικής εργασίας των μαθητών του Γυμνασίου Σταυρακίου Ιωαννίνων που είχε ως θέμα: Τα πετρογέφυρα της Ηπείρου Το «γεφύρωμα» της φύσης με τον άνθρωπο Πρόκειται για μία συλλογική προσπάθεια μαθητών απ’ όλες τις τάξεις του σχολείου, η οποία βρήκε την απαιτούμενη υποστήριξη και βοήθεια από τη Διευθύντρια κυρία Σταματία Λογοθέτη και τους καθηγητές που συμμετείχαν στο πρόγραμμα: Λαμπρινή Νάτσικα (υπεύθυνη), Γεωργία Ζιάκκα και Γιάννη Παπακωνσταντίνου.
Εντάσσεται στο πλαίσιο του γενικότερου προγράμματος Σχολικών δραστηριοτήτων και Περιβαλλοντικής Αγωγής της Δ/νσης Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Νομού Ιωαννίνων, με στόχο:
• Να αναδείξει την αδιάρρηκτη σχέση του Ηπειρώτη με το φυσικό του περιβάλλον και την αδιάκοπη προσπάθειά του να «γεφυρώσει» τις καθημερινές του ανάγκες και επιθυμίες με την άγρια και τραχιά μορφολογία του τόπου στον οποίο ζει. • Να συμβάλει στην ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και την επανεκτίμηση των αξιών της, που τόσο μεγάλη ανάγκη έχουμε σήμερα μέσα σε συνθήκες ολοκληρωτικής κατάρρευσης των εθνικών προτύπων και των πολιτιστικών μας αξιών.
Το υλικό και οι πληροφορίες που χρησιμοποιήθηκαν αναζητήθηκαν …
Μία τέτοια εμπειρία ήταν για μας η εκπαιδευτική εκδρομή που πραγματοποιήσαμε όλο το σχολείο στο κεντρικό Ζαγόρι με σκοπό να γνωρίσουμε από κοντά τα πετρογέφυρα του Ζαγορίου που αποτελούν ένα εξαιρετικό δείγμα της λαϊκής αρχιτεκτονικής της Ηπείρου.
Πρώτος σταθμός ήταν το γεφύρι του Νούτσου ή Κόκορου που βρίσκεται πάνω στον κεντρικό δρόμο που πάει για το Κουκούλι και προκαλεί με την ομορφιά του τους περαστικούς να σταματήσουν οπωσδήποτε και να φωτογραφηθούν μαζί του. Κοντά στο γεφύρι βρίσκεται η "σπηλιά του Νταβέλη", που αποτελούσε καταφύγιο του ληστή Γιώργου Νταβέλη το καλοκαίρι του 1881, όταν τον κυνηγούσε τούρκικο στρατιωτικό απόσπασμα. Ο νταβέλης απέδωσε τη σωτηρία του στην Αγία Παρασκευή, επειδή κοντά στο γεφύρι βρίσκεται ένα ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής. Για το λόγο αυτό, ο ληστής κατασκεύασε το εικόνισμά της μέσα στη μικρή σπηλιά.
Νομός: Ιωαννίνων Κοινότητα: Κουκούλι Ζαγορίου Τοποθεσία: Κεφάλια Ποταμός: Αώος Βοϊδομάτης, Βικάκης Συντεταγμένες: N 39° 51΄74,2΄΄/ E 020° 46΄51,3΄΄ Υψόμετρο: 747 μ. Ένταξη στο οδικό δίκτυο: Από το Κουκούλι προς το Δίλοφο Παρακείμενα Κτίσματα: α) μύλος του Κόκκορου, β) εικόνισμα σε μικρή σπηλιά, γ) Ξωκλήσι Αγίας Παρασκευής
Ιστορικά στοιχεία οικοδόμησης Χρονολογία: 1750 Κτίστες: Δεν είναι γνωστοί Χορηγός: Νούτσος Καραμισίνης από Βραδέτο Δαπάνη: - (άγνωστη) Συντήρηση: α) Αλέξης Νούτσος (τέλη 18ου – αρχές 19ου αιώνα), β) Γρηγόρης Κόκκορος (1910-1911), γ) Ένωση Ζαγορισίων (1960) Τεχνικά χαρακτηριστικά και περιγραφή Μορφή: μονότοξο Μέγεθος: μήκος 23,60 μ., ύψος 13μ.
Επόμενος προορισμός ήταν το γεφύρι του Πλακίδα ή Καλογερικό. Πρόκειται για ένα τρίτοξο γεφύρι, από τα ελάχιστα που διασώζονται σε άριστη κατάσταση, και μοιάζει σαν μια τεράστια απολιθωμένη κάμπια σε αέναη κίνηση, γεγονός που το κάνει το διασημότερο γεφύρι του Ζαγορίου και το πιο πολύφωτογραφημένο σε όλο τον Ελλαδικό χώρο!
Καλογερικό γεφύρι ή Πλακίδα Ένταξη του Γεφυριού στο χώρο Νομός: Ιωαννίνων Κοινότητα: Κουκούλι Τοποθεσία: Καλογερικό Ποταμός: Αώος Βοϊδομάτης, Βικάκης Συντεταγμένες: N 39° E 020° Ένταξη στο οδικό δίκτυο: Προς αγροτικές εκτάσεις του Κουκουλίου Παρακείμενα Κτίσματα: Παλιά υπήρχε βρύση και νερόμυλος
Ιστορικά στοιχεία οικοδόμησης Χρονολογία: 1814 Κτίστες: Δεν είναι γνωστοί Χορηγός: Ηγούμενος Μονής Προφήτη Ηλία Βίτσας, Σεραφείμ Δαπάνη: 20.000 γρόσια Συντήρηση: α) Αλέξ. και Ανδρέας Πλακίδας(1863) β) Ευγένιος Πλακίδας (1912) γ) Κοινότητα Κουκουλίου (1927) δ) Αρχαιολογική Υπηρεσία (1969) Άλλα Στοιχεία: Στην ίδια θέση προϋπήρχε ξύλινο γεφύρι, φτιαγμένο από τον Νεγαδιώτη Ζώτο Ρούση, το β’’ μισό του 18ου αιώνα. (Δαπάνη: 8.000 γρόσια).
Τεχνικά χαρακτηριστικά - περιγραφή Μορφή: τρίτοξο Μέγεθος: μήκος 56μ., πλάτος καταστρώματος 3,15μ. Ιστορικά και Λαογραφικά στοιχεία: Στην ίδια περιοχή ο Ζώτος Ρούσσης από τους Νεγάδες κατασκεύασε ξύλινο γεφύρι, δαπανώντας για το σκοπό αυτό 8.000 γρόσια. Κοντά στο γεφύρι υπήρχε νερόμυλος και νεροτριβή, ιδιοκτησία της Μονής Προφήτη Ηλία της Βίτσας. Ο ηγούμενος της Μονής αποφάσισε την κατασκευή του γεφυριού και γι’’ αυτόν το λόγο το γεφύρι ονομάστηκε «Καλογερικό». Αργότερα ο μύλος έπεσε. Το 1912 ο Ευγένιος Πλακίδας έφτιαξε κοντά στο γεφύρι μια βρύση, που ονομάστηκε «Βρύση του Πλακίδα».
Αμέσως μετά κατευθυνθήκαμε προς τα μονότοξο γεφύρι του Κοντοδήμου ή Λαζαρίδη που βρίσκεται στην Καντήλα . Η Καντήλα είναι ένας επιβλητικός κοκκινωπός βράχος πάνω στον οποίο ακουμπάει το γεφύρι, που όπως διαπιστώσαμε προσφέρεται και για αναρρίχηση. Η παράδοση λέει ότι στα 1853 ληστές έκλεψαν τις εικόνες των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης από την εκκλησία της Μπάγιας. Από τότε κάθε βράδυ της παραμονής της γιορτής των αγίων παρουσιάζονταν μία τεράστια καντήλα που κρέμονταν από τον βράχο μέχρι το γεφύρι. Όταν οι Κουκουλιώτες βρήκαν -κάποτε- κρυμμένες κοντά στο ποτάμι τις εικόνες, έκτοτε δεν ξαναεμφανίστηκε η καντήλα.
Νομός: Ιωαννίνων Κοινότητα: Κουκούλι Τοποθεσία: Καντήλα Ποταμός: Αώος Βοϊδομάτης, Βικάκης Συντεταγμένες: N 39° 51΄52,1΄΄ / E 020° 49΄57,3΄΄ Υψόμετρο: 745 μ. Ένταξη στο οδικό δίκτυο: Από το Κουκούλι προς τους Κήπους Παρακείμενα Κτίσματα: Παλιότερα υπήρχαν ο νερόμυλος του Λαζαρίδη και μαντάνια
Ιστορικά στοιχεία οικοδόμησης: Χρονολογία: 1753 Κτίστες: Δεν είναι γνωστοί Χορηγός: Τόλης Κοντοδήμος από Βραδέτο Δαπάνη: - (άγνωστη) Τεχνικά χαρακτηριστικά-περιγραφή: Μορφή: μονότοξο Μέγεθος: μήκος 13,60μ., ύψος 4,20μ. Ιστορικά και Λαογραφικά στοιχεία: Το δεύτερο όνομά του το γεφύρι το πήρε από τον παρακείμενο Μύλο του Λαζαρίδη.
Μια ανάσα προτού πάμε στο Καπέσοβο, σταματήσαμε για να θαυμάσουμε την υπέροχη θέα της «σκάλας του Βραδέτου» Είναι ένα πετρόχτιστο φιδίσιο γκαλντερίμι τριάμισι χιλιομέτρων, σκαρφαλωμένο στην πλαγιά του βράχου που συνδέει το ομώνυμο χωριό του Ζαγορίου με το ακριβώς απέναντι χωριό, το Καπέσοβο. Σωζόμενη μέχρι τις μέρες μας ακέραιη, η σκάλα του Βραδέτου, στέκει αδιάψευστος μάρτυρας μιας τέχνης ξεχωριστής. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι πολλοί την προσομοιάζουν ως μια μικρογραφία του Σινικού τείχους της Κίνας.
Τέλος, επισκεφθήκαμε το ξακουστό Καπέσοβο, ένα υπέροχο χωριό του Ζαγορίου που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τη χαράδρα του Βίκου. Εκεί μας περίμενε ο ευγενέστατος και καλοσυνάτος κος Θουκυδίδης Παπαγεωργίου που προσφέρθηκε να μας ξεναγήσει στο γραφικό χωριό του με τα μικρά πέτρινα σοκάκια, τα παραδοσιακά πετρόχτιστα σπίτια και τους ηλικιωμένους, αλλά πολύ φιλόξενους κατοίκους του.
Αφού προλάβαμε να ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στο μαγευτικό τοπίο, ο κος Θουκυδίδης μάς οδήγησε και μας ξενάγησε στην Πασχάλειο Σχολή, η οποία ιδρύθηκε από τους ευεργέτες Κωνσταντίνο και Παύλο Πασχάλη με δικές τους δαπάνες το 1861 όπου φιλοξενούνται σήμερα εκατοντάδες συγγράμματα με κορυφαίο ένα από τα 13 σπάνια αντίγραφα της Χάρτας του Ρήγα Φεραίου.
Κάπου εδώ η εκδρομή μας έφτασε στο τέλος της! Στο μυαλό μας έμειναν χαραγμένες οι εικόνες του ειδυλλιακού και αξέχαστου ηπειρώτικου τοπίου του Ζαγορίου τις οποίες προσπαθήσαμε να τις μοιραστούμε μαζί σας σήμερα και μέσα από το βιντεάκι που προβάλαμε το οποίo μπορείτε να βρείτε στη διεύθυνση:
http://youtu.be/eWZ4AwMRYRw
Μαρία Πουλίζου, μαθήτρια της Γ΄τάξης
Πολλοί αναρωτιούνται τι μπορεί να γραφτεί για ένα λιτό κτίσμα όπως ένα ηπειρωτικό γεφύρι! Στην Ήπειρο όλα είναι λιτά: το τοπίο, οι άνθρωποι, τα δημιουργήματά τους… Μία εκδρομή που διοργάνωσε το σχολείο, μας έδωσε την ευκαιρία, σε εμένα και τους συμμαθητές μου, να δούμε από κοντά κάποια από τα πιο ξακουστά γεφύρια της Ηπείρου, αυτά των Ζαγοροχωρίων.
Οι αιώνες μοιάζουν να μην διάβηκαν τα πετρογέφυρα που συναντήσαμε. Τα γερά πέτρινα θεμέλια τους αντιστέκονται επίμονα στις δυνάμεις της φύσης. Το κάθε ένα από αυτά με την δική του ιστορία και προσωπικότητα, ταίριαξε απόλυτα στη θέση του και πρόσφερε τις υπηρεσίες του για εκατοντάδες χρόνια πριν οι ανάγκες των κατοίκων αλλάξουν… Όμως και σήμερα τα πετρογέφυρα εκπληρώνουν στο έπακρο την υψηλή αποστολή τους, σαν στυλοβάτες της παράδοσης, συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν αυτού του τόπου. Να γιατί οι εντυπώσεις μας ήταν απερίγραπτες αυτό το όμορφο ανοιξιάτικο πρωινό που επισκευτήκαμε το Ζαγόρι. Πόσο μάλλον τα συναισθήματά μας καθώς γνωρίζαμε τις ομορφιές που κρύβει ο τόπος μας, η Ήπειρος.
Τα γεφύρια τελικά, εκτός από τη χρησιμότητά τους, με τη γνήσια ηπειρωτική αισθητική τους αποτελούν πραγματικά κοσμήματα της Ηπείρου. Διασκορπισμένα σε κάθε γωνιά της πατρίδας μας, μεταμορφώνουν το τοπίο σε σκηνή από παραμύθια με νεράιδες που μαγεύουν τους περαστικούς κρυμμένες πίσω από τα δέντρα. Δεμένα με θρύλους που προβάλλουν τις μεγάλες δυσκολίες στην κατασκευή τους, συμβολίζουν τον αιώνιο αγώνα και την αγωνία του ανθρώπου απέναντι στη φύση!
Μελίνα Αναγνώστου, μαθήτρια της Α΄τάξης
Το Διαβολογέφυρο και το Θεογέφυρο Ήταν κάποτε, λένε, ένας πασάς που ανέθεσε στον καλύτερο τεχνίτη της περιοχής να γεφυρώσει το ποτάμι, τάζοντάς του πολλά χρήματα, μα συνάμα τον απείλησε πως, αν δεν τα κατάφερνε θα του έπαιρνε το κεφάλι. Προσπάθησε με τέχνη ο μάστορας μα δεν μπόρεσε να στεριώσει το γεφύρι. Έτσι ανήμπορος και απελπισμένος, περίμενε στην όχθη του ποταμού το τέλος του. Τότε, ξαφνικά, παρουσιάστηκε μπροστά του ο διάβολος και του έταξε όχι μόνο το χτίσιμο του γεφυριού, αλλά και ό,τι άλλο ήθελε, αρκεί να του χάριζε την ψυχή του. Απελπισμένος ο μάστορας δέχθηκε, ζήτησε όμως και του προεστού τη θυγατέρα για γυναίκα, χρήματα πολλά για να γίνει πλούσιος και ακόμη ζήτησε από τον διάβολο τρία χρόνια ζωής για να τα χαρεί όλα τούτα. Γενναιόδωρος ο διάβολος, του χάρισε έξι χρόνια ζωής και το πράγμα πήρε το δρόμο του…
Όταν γίναν όπως τα ΄παν, ευχαριστημένος ο …τυχερός γεφυράς άρχισε να γλεντάει τη ζωή του, ώσπου μία μέρα -αφού είχαν περάσει τα έξι χρόνια- σηκώθηκε μία τέτοια ανεμοζάλη, που σκόρπισε το μάστορα, σκότωσε την γυναίκα του, γκρέμισε το σπιτικό του. Το μόνο που απόμεινε ανέπαφο ήταν το ...Διαβολογέφυρο! «Διαβολογέφυρο» λοιπόν αποκαλεί ο απλός άνθρωπος τον κόπο του. Το έργο που κατασκευάστηκε από αυτόν τον ίδιο για να δαμάσει την ορμή του ποταμού. Αντίθετα ένα γιοφύρι που είχε την τύχη να σκαλιστεί στον βράχο μονάχο του, από την διάβρωση των πετρωμάτων, το βάφτισε «Θεογέφυρο» και ήταν καλοδεχούμενο χωρίς καμιά αναστολή. Ένα τέτοιο φυσικό γεφύρι υπάρχει στο Λίθινο (Ζίτσα) και γεφυρώνει τον ποταμό Καλαμά, σε μια μαγευτική περιοχή, πνιγμένη στο πράσινο. Χρύσα Ζούνη, μαθήτρια της Γ΄τάξης