Spelregels niet altijd duidelijk

Discussies

Tijdens het Europees Kampioenschap in Dresden was uw columnist in de achtste ronde getuige van een partij tussen de Engelsman Peter Wells en onze landgenoot Friso Nijboer. Aan het eind van een wisselvallige partij herhaalde Nijboer in een toreneindspel met een pion minder de zetten en nadat dezelfde stelling inmiddels vier keer op het bord was verschenen, maakte de Nederlander duidelijk dat hij remise zou claimen. Zijn duidelijk geschrokken tegenstander controleerde zijn notatieformulier en reikte hoofdschuddend de hand.

Na de partij vroeg uw scribent zich af de spelers zich juist hadden gedragen en of er in zulke gevallen, het was per slot van rekening een Europees Kampioenschap, een arbiter gehaald moet worden. Weet u eigenlijk precies wat te doen in bovengenoemde situaties? Eerst de zet noteren en dan de klok stilzetten? En dan de arbiter roepen? Of eerst de arbiter consulteren en dan de beoogde zet uitvoeren? Mag de remiseclaim eigenlijk ingetrokken worden? Best lastig!

De antwoorden op deze vragen zijn te vinden in de FIDE regels voor het schaakspel. De officiële Nederlandse vertaling van maart 2005 is te vinden op de website van de schaakbond, onder www.schaakbond.nl/ reglementen/fideregels2005.htm U kunt de html versie bekijken of het geheel in een pdf-bestand downloaden en op een regenachtige middag eens doorlezen en meenemen naar de club. Want ligt er op uw club wel een kopie van de regels van het schaakspel paraat? Ook op amateurniveau zal het ongetwijfeld gebeuren dat het niet geheel duidelijk is hoe een remise-aanbod

De regels van het schaakspel schijnen bij veel spelers niet geheel duidelijk te zijn. Elke schaker zal wel eens een discussie met zijn tegenstander aan zijn gegaan betreffende de regels. Bijzonder populair: mag ik tijdens een vluggertje de koning slaan? Of: wat te doen als beide vlaggen zijn gevallen? Maar ook: mag ik rokeren als mijn toren is aangevallen? Veel van zulke vragen worden beantwoordt op de website www.chessvariants.com/d. chess/faq.html Lastiger is de vraag: als ik per ongeluk mijn koning om laat vallen, is de partij dan verloren? Lees het antwoord zelf maar na! Zulke en andere lastige gevallen behandelt ook de bekende schaakarbiter Geurt Gijssen in zijn Arbiter´s Notebook op de website www.chesscafe.com Eén keer per maand behandelt de Nijmegenaar een aantal vragen van lezers en u kunt in zijn archief de oudere columns opzoeken en nalezen. Rol met uw muis naar beneden en klik dan op ´archives´. Het Gijssen archief gaat terug tot april 1998, dus is er materiaal in overvloed voor de geïntereseerde student!

Nog een surftip: www.schaakrecht.nl U wordt dan omgeleid naar de website van Botwinnik uit Zoetermeer. In de rubriek ´schaakrechtvraag van de maand’ behandelt jeugdleider Pieter de Groot een scala aan schaakrecht-onderwerpen. Een interessante rubriek,maar blijf wel kritisch lezen.

De lezer aan zet

12. .. e5 Het meest natuurlijk, zwart heeft voldoende controle over veld e5 om zijn achtergebleven pion op te laten rukken. Direct op koningsaanval spelen kan ook. Het best is dan 12. .. Tf6 (5 punten)

13. Pe5 Th6 met een spannende stelling en ongeveer gelijke kansen. Minder goed is 12. .. Pdf6 (3 punten) 13. Pe5 Pg4 (niet 13. .. Lxe5 14. dxe5 Pg4 15. h3 en wit heeft duidelijk voordeel.) 14. Pxg4 fxg4

15. Lxe4 dxe4 en zwart heeft aanvalskansen, maar wit staat beter door de structurele zwaktes op e4 en g4. En 12. .. g5 (1 punt) 13. Pe5 komt nog minder in aanmerking.

13. .. g5 Zeer ondernemend gespeeld, maar objectief misschien minder goed dan het 'saaie' 13. .. Pxe5 (2 punten) 14. Pxe5 Lxe5 met ongeveer gelijkspel. Om het evenwicht te verbreken is het soms nodig om risico's te nemen.

14. Pfd4 Nu dreigt 15. e6 en 15. f3 zodat zwart terug moet nemen op e5.

14. .. Pxe5 Niet 14. .. Lxe5 15. f3.

15. .. Pxd3 Dit is normaal. 15. .. Pf6 (1 punt) 16. Pg3 is beter voor wit. Zwart heeft niet beter dan 16. .. Pxd3 17. Dxd3 en met zetverwisseling ontstaat dezelfde stelling als bij het commentaar bij zet 17 van wit (17. Pg3!). Overigens is 16. Lxf5 Pc4 17. e4! ook goed en zwart krijgt onvoldoende compensatie. Maar voor het zeer interessant stukoffer 15. .. Ld7!? krijgt u 5 punten: 16. fxe4 fxe4 17. Lc2 (17. Lxe4 Txf1+ 18. Dxf1 dxe4 is wat beter voor zwart) 17. .. Pg4 18. Pg3 (Hoe gevaarlijk de stelling voor wit is laat bijvoorbeld ook de volgende variant zien: 18. Dd2 Lxh2+ 19. Kh1 De8! 20. Txf8+ (of 20. Pg1 Txf1 21. Txf1 Lxg1 22. Kxg1 De5) 20. .. Dxf8 21. Pg1 Lxg1 22. Kxg1 Db8! met winst.) 18. .. Pxe3 19. Txf8+ Txf8 20. De2 Pg4 en zwart heeft uitstekende compensatie. Misschien doet wit er daarom verstandiger aan om 16. Dc2 te spelen, waarna zwart alsnog op d3 moet nemen. Na 16. .. Pxd3 17. Dxd3 Pf6 18. Pg3 Lxg3 19. hxg3 Tae8 heeft zwart uiteraard geprofiteerd van de inlassing 15.. . Ld7 16. Dc2 ten opzichte van de variant die op zet 17 wordt genoemd (17. Pg3!).)

16. .. Pf6 Niet de tussenzet 16. .. De5? vanwege 17. g3 Pf6 18. Pxc6.

17. Pxf5 Dit lijkt logisch, maar beter was 17. Pg3! Na 17. .. Lxg3 18. hxg3 staat wit iets beter dankzij de verzwakte lange diagonaal (het nadeel van 13. .. g5).

18. .. Pe4 Opnieuw speelt Timman scherp op winst. De tekstzet wint een kwaliteit, maar zwart stelt zich bloot aan een aanval die er kansrijk uitziet. Timman heeft echter scherp getaxeerd dat hij zich kan redden met een koningswandeling. Na 18. .. Dxe3+ (4 punten) 19. Kh1 Ph5 kan wit remise afdwingen met de herhaling 20. Dg4 (20. Dh3 Pg7

21. Pd4 Tae8) 20. .. Pf6 (20. .. Pg7 21. f4!) 21. Df5.

20. .. Pxf1 Dit is sterker dan 20. .. Pxb1 (1 punt), want dat geeft wit de mogelijkheid tot 21. Dh8+ (21. Txb1 Kf7 als in de partij maar dan met de toren op f1) 21. .. Kf7 22. Dxh7+ Ke8 23. Dd3. In de partij staat het paard op f1 zodat 23. .. Dxe3+ mogelijk is.

21. Txf1 21. Dh8+ Kf7 22. Dxh7+ Ke8 23. Dxe7+ Kxe7 24. Txf1 en zwart staat wat beter in het eindspel.

21. .. Kf7 Minder goed is 21. .. h6 (2 punten) alhoewel er nog niets duidelijk is na 22. Dh8+ (22. e4 dxe4 23. Dh8+ Kf7 24. Dxh6 Ke8 en zwart gaat langs de afgrond maar kan misschien remise houden) 22. .. Kf7 23. Dxh6 Dxe3+ 24. Tf2 Ke7 met scherpe verwikkelingen.

22. f4 Dit lijkt niet de juiste manier om de aanval te voeren. De Zweedse grootmeester had beter 22. Dd3 kunnen proberen. Na 22. .. Kg8 (22...Ke8 kan beantwoord worden met 23. Pd4 met meer compensatie dan in de partij) 23. Dd4 worden de zetten herhaald.

22. .. Ke8 Mooi verdedigend spel van Timman. Hij haalt zijn koning uit de vuurlinie. Uiteindelijk zal hij erin slagen de manoeuvre Kg8-f7-e8-d7-c8b8 te voltooien.

24. .. Tae8 Zeer fraai. Timman geeft de kwaliteit terug om daarmee het initiatief en de aanval over te nemen. 24. ..

Kc8 komt niet in aanmerking omdat zwart zonder zijn a8toren speelt. 24. .. Tad8 (3 punten) 25. Pf6+ Kc8?! (correct is 25. .. Txf6 26. Dxf6 Dxe3+ 27. Kh1 is als in de partij, maar dan met de toren op het veld d8) 26. fxg5 is beter voor wit.

25. .. Txf6 Het is gunstig voor zwart om de dames erop te houden nu hij zijn eigen koning heeft weten te evacueren. Dus de tekstzet is sterker dan 25. .. Dxf6 (1 punt)

26. Dxf6 Txf6 27. Lxf6 gxf4 28. exf4 Te4. Niet 25. .. Kc8 26. Pxe8 Txe8 27. f5.

27. .. gxf4 Dit is beter dan 27. .. Lxf4 (2 punten).

29. .. Kc8 We kunnen de balans opmaken van Timmans kwaliteitsoffer. Materieel staat het gelijk. Maar de zwarte koning staat inmiddels helemaal veilig, terwijl de witte onder vuur gaat komen. Bovendien controleert zwart de e-lijn, heeft hij meer ruimte en allemaal goede stukken. Zwart staat gewonnen. 29. .. Te7 is zwakker. Het is belangrijk om de koning veilig te parkeren op de damevleugel.

30. .. De2 De sterkste en meest directe zet. In een superieure stelling zijn er natuurlijk allerlei speelbare alternatieven, bijvoorbeeld 30. .. Dg4, 30. .. De4 of 30. .. Kb8 (allemaal 2 punten).

31. .. Tg8 Of 31. .. Te4 (3 punten).

32. .. Dg4 Of 32. .. Dh5 (4 punten).

35. .. f3 Zeer sterk. Dit pionoffer rijt de witte koningsstelling uiteen.

Zwakker is 35. .. a6 36. Le5! Lxe5 37. Dxe5+ met remisekansen.

Combineren

Diagram 1: Op den KelderRademakers

1. Txc7, 1-0

Diagram 2: KuipersGoudriaan

1. Txd5 en spoedig 1-0

Diagram 3: BeumerDe Ruiter

1. Txf5 won snel aangezien zwart 1. .. exf5 2. Dg6+ niet overleeft.

Diagram 4: Brandenburg - Ris

1. Pxe7 Kxe7 2. f5 met stuk- en de partijwinst.

Diagram 5: ZhangVan Kerkhof

1. .. Txd1+ 2. Pxd1 Pd3+ 3. Kb1 Tb8+, 0-1. Na 4. Ka1 Pb4 dreigt zowel 5. .. Pc2 mat als 5. .. Pxc6.

Diagram 6: TimmermansDe Vries

1. Pfe7+! En snel 1-0, immers

1. .. Pxe7 2. Lxh7+ Kh8 3. Lg6 + en mat op h7.

Diagram 7: GrannetiaSpringelkamp

1. .. Lxb2+! Won een pion vanwege 2. Kxb2? Txd2 3. Dxd2 Pxc4+.

Diagram 8: Van Vliet - Ootes

1. .. Lc3! 2. Dxd8 Db1+ 3. Pe1 Lxe1, 0-1 Het is kiezen tussen aftrekschaak met dameverlies of mat achter de paaltjes.