SAUTER FACTS No 34 - 10/2016 - Dutch

No 34

Het relatiemagazine van de SAUTER groep

Ruimtebediening met de smartphone Comfort met SAUTER ecoUnit-Touch Efficiëntie en creativiteit in “Werk 3” München Vele gebruikstypes, één systeemfamilie Gebouwautomatisering voor miljoenen Maximale veiligheid voor de Banque de France Energie besparen en monumentenzorg Webtechnologie in de Johannis-kerk Zittau Geïntegreerd, multifunctioneel stadion Sport en winkelen in de City Arena Trnava

Enviro nmen t & su staina bility

4 “Grote contractpartners hechten steeds meer waarde aan duurzaamheid” Interview met Andreas Büttner, directeur Sachsenfonds Holding GmbH

Innovation 6 Perfect uitgerust voor de “smartphone-generatie”: SAUTER ecoUnit-Touch Intuïtieve touchscreenbediening op de ruimtebedieneenheid of met de app 8 Efficiënter moderniseren met retrofit-aandrijvingen van SAUTER Snel geïnstalleerd op alle afsluitertypes, zuinig in gebruik 9 Nieuwe afsluiteraandrijving met 500 N voor OEM- en componentenklanten SAUTER vialoq AVM 215 met nominale slaglengte van 20 mm

10 Slimme gebouwautomatisering voor Duits technologiecentrum Automatiserings- en facilitymanagementoplossing uit één hand 12 Ressourcen ontzien in een huis vol geld SAUTER zorgt voor veiligheid en comfort in de Franse centrale bank 14 Eindexamen voor Zuid-Koreaans Smart Green Building Een blik op de toekomst op de R&D-campus van LSIS 16 Met industriële charme in het digitale tijdperk: “Werk 3” in München Automatisering van kantoren, winkels en entertainment op elkaar afgestemd 18 Innovaties voor twee ziekenhuizen in Nederland Optimale oplossing voor veiligheid en gezondheid van patiënten en personeel 20 Gebouw met zeer laag energieverbruik voor recyclingspecialisten in Zürich Nieuw logistiek centrum voor afvalverbranding in de grootste stad van Zwitserland 22 Een kerk met touchscreen, draadloze technologie en webtoegang Uiterst moderne automatiseringsoplossing beschermt historische bouwmaterialen 24 Comfortabel klimaat wanneer men warm loopt voor het voetbal of bij het winkelen Energie-efficiëntie voor het modernste stadion van Slowakije 26 Duurzame gebouwbeheeroplossing voor drie Oostenrijkse ziekenhuizen Centrale bediening van alle zones, van receptie tot operatiezaal 28 Groene kantoren in 200 jaar oud brouwerijgebouw in München Het nieuwe hoofdkantoor van de traditionele brouwerij Paulaner 30 SAUTER adressen

SAUTER highlights

Beste klanten en relaties, beste lezers, Met veel plezier presenteer ik u de nieuwste uitgave van ons klantenmagazine.

Naast de nieuwe productontwikkelingen van SAUTER vindt u in deze najaarsuitgave een aantal veelzijdige referentieprojecten die de vrijwel grenzeloze gebruiksmogelijkheden van onze producten en diensten illustreren.

Voor onze rubriek “Milieu en duurzaamheid” wisten we een interessante gesprekspartner te strikken, die ons zijn visie op het thema duurzaamheid in de vastgoedsector wilde schetsen (p. 4).

Onze nieuwste ruimtebedieneenheid ecoUnit-Touch combineert de voordelen van de ruimteautomatisering van SAUTER met de gebruiksvriendelijkheid van een smartphone – voor een moderne bediening op het toestel of via de app (p. 6). Het portfolio van aandrijvingen van SAUTER is uitgebreid met een belangrijke bouwsteen: de vialoq AVM 215 met 500 N trekkracht en een nominale slaglengte van 8 tot 20 mm die op 80% van de standaard afsluiters past en daardoor geschikt is voor gebruik in vrijwel elke installatie (p. 9).

Veelzijdigheid bewijst SAUTER ook met de referenties van klanten die in deze uitgave worden voorgesteld. In een nieuw geldverwerkingscentrum in het noorden van Frankrijk bijvoorbeeld, waar bijna alle processen geautomatiseerd zijn, heeft veiligheid de allerhoogste prioriteit (p. 12).

In een joint venture van SAUTER met een lokale partner ontstond de eerste Smart Green Building van Zuid-Korea (p. 14).

Bij de afvalverbrandingsinstallatie Hagenholz in Zürich wordt afvalwarmte gebruikt voor de verwarming van het logistiek centrum (p. 20). Voor de Johannis-kerk in Zittau heeft SAUTER een veelomvattende gebouwautomatiseringsoplossing gerealiseerd die voor een uitstekend klimaat zorgt en tegelijkertijd het historische gebouw beschermt (p. 22). Uit Nederland en Oostenrijk hebben we twee voorbeelden van grote gezondheids- en zorgcentra die op SAUTER vertrouwen (p. 18 en p. 26).

En in München werden dit jaar maar liefst twee prestigieuze projecten uitgerust met gebouwautomatisering van SAUTER en daarover leest u meer op pagina 16 en op pagina 28.

Veel leesplezier!

Werner Karlen, CEO

Envi ronm ent &

susta inabi lity

“Grote woorden alleen zijn niet meer genoeg” In gesprek met SAUTER Facts gaat Andreas Büttner, directeur van SachsenFonds Holding GmbH in Aschheim bij München, in op gebouwautomatisering bij duurzaam vastgoedmanagement.

Vastgoed is populair als investering.

Duurzaam vastgoed wordt steeds populairder. Hoe sterk is de belangstelling voor dergelijke objecten toegenomen?

Al jarenlang zien we bij zowel onze investeerders als onze huurders een groeiende belangstelling voor duurzaam vastgoed.

Vooral de grote contractpartners hechten steeds meer waarde aan de duurzaamheid van onze gebouwen. Want het is voor grote investeerders en huurders steeds belangrijker om aan de eigen aandeelhouders en investeerders te laten zien dat men in elk opzicht duurzaam handelt. In tegenstelling tot een paar jaar geleden is er volgens ons ook een serieuze bereidheid om - in het belang van de medemens - te werken aan de verbetering van het milieu en daar ook in te investeren. Grote woorden zonder navenante acties zijn vandaag de dag niet meer genoeg.

Huurders en kopers hechten steeds meer waarde aan kwaliteitslabels als “BREEAM”, “LEED” en “DGNB”. Welke betekenis hebben ze? Hoe beoordeelt u de relevantie ervan?

Dankzij toenemende differentiatie en gerichtheid op de realiteit krijgen de labels en certificaten steeds meer bewijskracht.

Vroeger waren ze eerder een marketinginstrument, maar tegenwoordig zeggen ze echt iets over de duurzaamheid van onroerend goed. Maar ook voor de fase na het certificeringsproces geven ze de eigenaar of manager van het vastgoed waardevolle informatie voor de dagelijkse verrichtingen.

4

SAUTER Facts No 34

Vanuit ons oogpunt heeft het LEED-label veruit het grootste belang. Zijn initiatiefnemers hebben heel vroeg het belang van controleerbare duurzaamheid ingezien en zijn erin geslaagd dit zeer vakkundig te implementeren.

Wie ziet u als de drijvende kracht achter deze ontwikkeling in de richting van duurzaam vastgoed?

De drijvende kracht achter deze ontwikkeling zijn zowel grote marktdeelnemers alsook kleine individualisten die interessante niches bezetten. Maar ook de leveranciers van intelligente technische oplossingen zorgen bij eigenaars van onroerend goed voor een andere manier van denken.

Hoe evalueert u de kosten-/batenverhouding van duurzaam vastgoed vergeleken met conventioneel vastgoed?

Dat hangt allemaal heel sterk af van de leeftijd en de kwaliteit van het vastgoed: voor een oud gebouw met een relatief lage norm zijn er zeker veel hogere investeringskosten nodig om een certificaat te krijgen dan voor een modern gebouw of zelfs een projectontwikkeling. Aan de andere kant heeft elke investering op het gebied van duurzaamheid, hoe klein ook, een positief effect op het milieu en moet daarom ook altijd serieus worden genomen.

Hoe groot is het aandeel Green Buildings in het portfolio van het SachsenFonds?

Het aandeel van daadwerkelijk gecertificeerde gebouwen bedraagt op dit moment

iets minder dan 15%; het aandeel van de gebouwen waarbij we energetische verbeteringen in de zin van een duurzaam beheer aangebracht hebben, is natuurlijk veel hoger.

Energie-efficiëntie is een centraal thema bij duurzame gebouwen. Op welk gebied ziet u hier het grootste potentieel?

Vanuit ons oogpunt vinden de grootste ontwikkelingsstijgingen plaats op het gebied van GBS/gebouwautomatisering. Ook zien we steeds meer gespecialiseerde oplossingen en veel creatieve nicheproducten, bijvoorbeeld voor het gebruik van restwarmte of met name op het gebied van woningbouw.

Welk belang schrijft u toe aan moderne technologieën als BIM (Building Information Modeling) en moderne communicatiemiddelen gecombineerd met het onderhoud van vastgoed?

Deze technologieën bieden veel en belangrijke informatie over de efficiëntie van het gebouwbeheer. Maar ook hier geldt zoals op vele gebieden van ons leven: niet de verscheidenheid aan informatie is cruciaal, maar de kwaliteit en - nog meer! – de verdere verwerking. Pas wanneer de exploitant van een gebouw ook de juiste conclusies trekt uit alle beschikbare gegevens en deze

dan in de verdere ontwikkeling van het onroerend goed opneemt, zijn dergelijke technologieën echt zinvol. En zo zijn we weer terug bij de mens: er zijn nog steeds ervaren mensen nodig om, ondanks de toenemende hoeveelheid informatie op dit gebied, werkelijke en duurzame verbeteringen in het gebouwbeheer aan te kunnen brengen.

Hoe beoordeelt u de prestaties van SAUTER met betrekking tot een duurzame levenscyclus voor gebouwen?

De producten van SAUTER hebben op de markt een zeer goede reputatie. Ook de continue vooruitgang geeft de eigenaar van onroerend goed de kans om zijn eigendom steeds weer op de nieuwste stand van de techniek te brengen. En wanneer eigenaren en exploitanten van gebouwen goed samenwerken, bestaat de mogelijkheid om onroerend goed gedurende een lange periode in het belang van de gebruikers duurzaam te beheren.

SAUTER Facts No 34

5

Een ruimtebedieneenheid als een smartphone: SAUTER ecoUnit-Touch De nieuwe ruimtebedieneenheid SAUTER ecoUnit-Touch blinkt uit door zijn elegante ontwerp en intuïtieve navigatie. Afhankelijk van de behoeften en de situatie kan het binnenklimaat met behulp van de ruimtebedieneenheid of de bijbehorende smartphone-app via bluetooth eenvoudig worden aangepast.

In deze tijd van smartphones en tablets zijn mensen gewend geraakt aan een eenvoudige bediening door middel van hun vingertoppen en is er vraag naar ruimtebediening met hetzelfde comfort. SAUTER ecoUnit-Touch combineert een heldere interface met de flexibiliteit van een smartphone-app en voldoet zo aan de hoge eisen die aan een modern bedieningsconcept worden gesteld.

Individueel binnenklimaat Intelligente ruimteautomatiseringssystemen zoals de systeemfamilie SAUTER EY-modulo 5 optimaliseren de energie-efficiëntie in grote kantoor- en overheidsgebouwen en reageren heel precies op veranderingen in de omgeving. De individuele wensen van de gebruikers spelen een belangrijke rol, want in een moderne werkomgeving gaat men uit van een vraaggestuurde aanpassing van binnenklimaat, kamertemperatuur alsook verlichting en zonwering.

Gebruikersinterface in app-look Het instellen van individuele lokale gewenste waarden wordt met de SAUTER ecoUnit-Touch kinderspel. De ruimtebedieneenheid beschikt over een krasbestendig, robuust touchscreen, dat tot zes functie-iconen weergeeft. Met een veeg naar links of rechts kunnen de gebruikers nog andere iconen zichtbaar maken. Er staan tot wel zes pagina's ter beschikking voor het groeperen en rangschikken van functies. De functie-iconen verschaffen de gebruikers van de ruimtes directe toegang tot het individueel instellen van de gewenste kamertemperatuur, het individueel schakelen van meerdere verlichtingsgroepen en een lokale regeling van de jaloezieën. Het eigentijdse, aantrekkelijke uiterlijk van de in het wit of zwart verkrijgbare ruimtebedieneenheid past perfect in moderne ruimteconcepten.

6

SAUTER Facts No 34

Bediening met paneel of smartphone Bij het ontwerp van de iconen voor de verschillende functies hechtte SAUTER veel waarde aan een duidelijke symboliek, waaraan gebruikers van smartphone-apps gewend zijn. Maar de gebruikersinterface van de SAUTER ecoUnit-Touch ziet er niet alleen uit als een app, hij is ook direct vanaf mobiele apparatuur te gebruiken. Als de bedieneenheid eenmaal vast in de ruimte geïnstalleerd is, kan deze via bluetooth met een smartphone of tablet worden verbonden. In de desbetreffende app (verkrijgbaar voor iOS en Android) vindt de gebruiker een identiek vormgegeven bedieningsveld waarmee hij alle instellingen comfortabel vanaf zijn werkplek of de vergadertafel uit kan voeren.

Modulaire uitbreiding Dankzij de modulaire opbouw kunnen de functies van de SAUTER ecoUnit-Touch flexibel aan verschillende ruimtes en gebruikspatronen worden aangepast. Naast de geïntegreerde temperatuursensor beschikt de ruimtebedieneenheid over zes digitale ingangen voor integratie van conventionele lichtschakelaars of aanwezigheidssensoren.

In het kader van een intelligent ruimteautomatiseringssyteem houdt de ruimtebedieneenheid SAUTER ecoUnit-Touch rekening met de individuele eisen aan het binnenklimaat. Tijdens gebruik is het apparaat uiterst spaarzaam en wisselt zodra het mogelijk is automatisch naar de standby-modus.

on vati o n In

SAUTER Facts No 34

7

Innov ation

SAUTER Retrofit? Past altijd!

De retrofitaandrijvingen van de nieuwste generatie van SAUTER verhogen de efficiëntie van renovatieprojecten: ze passen op alle afsluitertypes, zijn dankzij automatische koppeling snel geïnstalleerd en kunnen het energieverbruik van klimaatsystemen aanzienlijk reduceren.

Kwalitatief hoogwaardige producten en een nauwgezet onderhoud garanderen een jarenlange betrouwbare werking. In het kader van een renovatie moeten vaak alleen aandrijvingen worden vervangen, terwijl de afsluiters verder gebruikt kunnen worden. Om zo efficiënt mogelijk te werken, komt daarom een oplossing van pas die het vervangen van de aandrijvingen binnen korte tijd en met minimale bedrijfsonderbreking mogelijk maakt en die optimaal is afgestemd op bestaande afsluiters.

Gewoon voordelig Retrofit-producten, die voor zoveel mogelijk gebruiksscenario’s geschikt zijn, zorgen ervoor dat de vernieuwing van de installaties uiterst snel en kostenbesparend verloopt. Dergelijke renovaties dragen aanzienlijk bij aan de langere levensduur van een klimaatsysteem en verhogen de energie-efficiëntie ook op lange termijn.

De veelzijdige aandrijvingen van SAUTER Retrofit zijn ideaal voor heterogene omgevingen, omdat ze compatibel zijn met een hele reeks afsluiters van diverse aanbieders. Er moet alleen een aandrijving op voorraad worden gehouden, wat het voorraadbeheer aanzienlijk vereenvoudigt.

Indien nodig installeren de technici de krachtige aandrijfkop van SAUTER met de passende adapterset zonder speciaal gereedschap op een bestaande afsluiter. Dit accessoire voor de Retrofit-aandrijvingen past op afsluiters van talloze fabrikanten en is optimaal afgestemd op de betreffende afsluiterspindel. Zo kunnen knelpunten voor lagers en overtollige componenten worden vermeden en zodoende grondstoffen worden bespaard.

Efficiënt in installatie en bedrijf De aandrijvingen van SAUTER Retrofit zijn speciaal ontwikkeld om het ombouwproces te vereenvoudigen en te versnellen. Zowel de montage van het frame aan de aandrijving als de montage van de aandrijving aan de afsluiter zijn zeer slim opgelost: de gepatenteerde automatische afsluiterkoppeling en de praktische elektrische stekkermodule maken een installatie binnen de kortst mogelijke tijd mogelijk.

De krachtige afsluiteraandrijvingen van SAUTER met maximaal 1.000 Newton nominale stuwkracht dragen ook bij aan de vermindering van het energieverbruik van klimaatsystemen, zowel in actieve als inactieve toestand. Omdat afsluiteraandrijvingen zich ongeveer 80% van de tijd in standby-modus bevinden, zorgt dit voor een groot extra kostenbesparingspotentieel.

SAUTER Retrofit biedt aandrijvingen aan die passen bij de hef- en mengkleppen van de volgende fabrikanten:

8

SAUTER Facts No 34

•

Belimo

•

IMI Hydronic

•

Caleffi

•

ITT-Dräger

•

Coster

•

Johnson Controls

•

Danfoss

•

LDM

•

Frese

•

SAUTER

•

Honeywell

•

Siemens

SAUTER heeft een nieuwe afsluiteraandrijving met 500 N en een nominale slaglengte van 20 mm De introductie van de SAUTER vialoq AVM 215, met een nominale slaglengte van 20 mm, is een belangrijke aanvulling op het vertrouwde portfolio.

Het merendeel van de elektrische afsluiteraandrijvingen met 500 N trekkracht heeft een slaglengte tussen 10 en 20 mm. De nieuwe aandrijving SAUTER vialoq AVM 215 is met een nominale slaglengte van 8 tot 20 mm speciaal bedoeld voor dit bereik. De aandrijving vormt daarmee een aantrekkelijk alternatief voor OEM- en componentenklanten en is bijzonder geschikt voor retrofit-programma’s in combinatie met afsluiters van een groot aantal fabrikanten.

Zuinig in verbruik De synchroonmotor van de afsluiteraandrijving SAUTER vialoq AVM 215 is naargelang het type model ontworpen voor een voedingsspanning van 24 V of 230 V. Terwijl de 230 V-uitvoering geschikt is voor gebruik met regelaars met een 2-punts-uitgang of met een schakelende 3-punts-uitgang, laat de 24 V-eenheid ook een continue regeling met een signaal van 0-10 V toe. De looptijd bedraagt 7,5 s/mm. Om de energie bijzonder efficiënt te gebruiken, is het apparaat uitgerust met een uitschakeling die afhankelijk is van het draaimoment.

Installatie zonder gereedschap De montage van de aandrijving is uiterst eenvoudig en bespaart tijd bij de installatie dankzij de automatische verbinding met de afsluiterspindel die bij SAUTER vialoq gebruikelijk is. Gereedschap heb je daarvoor niet nodig.

Voor het assortiment afsluiteraandrijvingen van SAUTER vialoq is binnenkort ook een onderhoudsvrije hulpschakelaareenheid verkrijgbaar. Deze kan over de gehele zwenkhoek worden gebruikt voor de melding van de afsluiterstand aan de regelaar of voor de schakelfunctie. De eenheid beschikt hiervoor over twee instelbare contacten en een nominaal schakelvermogen van 3 A bij 250 V AC.

SAUTER Facts No 34

9

Efficiënt onderzoek met gebouwautomatisering en facilitymanagement uit één hand

© Nikky Maier

Het Technologiecentrum Augsburg biedt ideale randvoorwaarden voor onderzoek en ontwikkeling. Terwijl de geïntegreerde gebouwautomatiseringsoplossing van SAUTER zorgt voor een optimaal klimaat voor knappe koppen, zorgt het facilitymanagementteam van SAUTER ervoor dat deze visionaire innovatiehub zonder problemen werkt.

Het Technologiecentrum Augsburg in de gelijknamige stad in het zuiden van Duitsland vormt het centrum van het trendsettende “Augsburg Innovationspark”. Op een oppervlakte van ongeveer 100 voetbalvelden groot ontstaat hier één van de meest uitgebreide innovatieparken van Europa. Opdat het aan niets ontbreekt bij het leven, werken en wonen op het campusterrein, zijn er naast duizenden nieuwe banen ook royale groenvoorzieningen, parkeerplaatsen, restaurants en winkels gepland.

Slimme gebouwautomatisering in dienst van O&O Op circa 12.000 m2 biedt het Technologiecentrum Augsburg aan bedrijven en wetenschappelijke instellingen een optimale onderzoeks- en ontwikkelingsomgeving. Het beoogde doel is een echt onderzoeksparadijs en men streeft ernaar om eenvoudig netwerken 10

SAUTER Facts No 34

en communicatie in het gebouw mogelijk te maken. Korte lijnen ondersteunen de uitwisseling tussen de hier gevestigde projecten en er wordt een flexibele verdeling van de ruimte voor tijdelijke samenwerking aangeboden.

Voor de visualisatie en bediening wordt de managementsoftwareoplossing SAUTER Vision Center gebruikt. Die beheert twee centrale en vijf decentrale informatiecentra met ca. 1.500 hardwaredatapunten.

De klimaatinstallaties worden door automatiseringsstations van het type SAUTER modu525 geregeld. Voor een goed binnenklimaat in de talrijke vergader- en conferentiezalen, maar ook in de serverruimtes, zorgen de naregelaars SAUTER ecos500.

De facilitymanagementdiensten van SAUTER voor het Technologiecentrum Augsburg omvatten verschillende diensten die veel verder gaan dan het technische gebouwbeheer en de garantiecontrole van alle apparaten. Zo neemt het professionele team onder meer ook de veiligheidsdienst over, onderneemt inspectierondes, bedient twee zware kranen van 20 ton en zorgt voor een goed verloop van evenementen.

Korte lijnen, snelle reactietijden Natuurlijk heeft het voordelen om op één leverancier te kunnen vertrouwen voor zowel de gebouwautomatisering als het facilitymanagement. Een technicus van SAUTER zelf is de hele dag op het terrein aanwezig om alle technische problemen af te handelen en onregelmatigheden meteen op te lossen. Dit maakt een flexibele reactie op de behoeften van de gebruikers mogelijk en draagt bij aan de voortdurende optimalisatie van de facilitymanagementprocessen.

© Nikky Maier

© Nikky Maier

© Nikky Maier

Van automatisering naar facilitymanagement De grote tevredenheid van de klant over deze gebouwautomatisering droeg er in belangrijke mate toe bij dat SAUTER ook de opdracht voor het facilitymanagement in het technologiecentrum kreeg. Bij de keuze van de leverancier hechtten de verantwoordelijken bovendien veel waarde aan duurzaamheid en efficiëntie in de exploitatie- en onderhoudskosten. Samen met de opdrachtgever werden de servicelevel-agreements precies afgestemd op de behoeften van de verschillende gebruikers van het technologiecentrum.

De uiterst moderne klimaatinstallaties die de efficiënte en milieuvriendelijke exploitatie van het technologiecentrum mogelijk maken, vragen van de medewerkers van SAUTER een grote deskundigheid op het gebied van het technische gebouwbeheer. Zo is er de gehele warmtevoorziening van het centrum: die wordt gegarandeerd door middel van stadsverwarming met twee warmtewisselaars en heeft ook zuig- en injectieputten voor de koudevoorziening via grondwater. Voor de luchtcirculatie in de IT- en serverruimtes zijn talrijke koelmachines geïnstalleerd .

SAUTER FM is bovendien verantwoordelijk voor het beheer van delen van de klimaatinstallaties in de hallen en kantoren, die meer dan 100 variabele volumestroomregelaars zoals brandkleppen omvatten.

Ideale combinatie van techniek en knowhow De ononderbroken, economische en duurzame exploitatie van het Technologiecentrum Augsburg is een belangrijk ingrediënt voor het succes van de daar gevestigde innovatieprojecten. Omwille van de unieke combinatie van deskundigheid, ervaring en betrouwbaarheid in gebouwautomatisering en facilitymanagement is SAUTER de ideale partner om deze onderzoeks- en ontwikkelingsomgeving zo optimaal mogelijk vorm te geven en te onderhouden.

Via bedienings-pc’s in de verwarmings- en ventilatiecentrale beheert de huistechnicus de automatische aansturing en regeling van alle apparaten van het Technologiecentrum Augsburg. Hij coördineert het regelmatige onderhoud en de deskundige reparatie van alle apparatuur. Als contactpersoon voor de huurders vormt het team van SAUTER een belangrijke schakel tussen de onderzoeksteams met hun specifieke eisen en de verfijnde automatiseringstechniek.

SAUTER highlights SAUTER Facts No 34

11

Een vesting voor de bankbiljetten van Frankrijk Maximale veiligheid en een functionele werkplek gaan ook voor de Banque de France hand in hand. In het “Centre Fiduciaire du Nord de France”, een hermetisch afgesloten nieuw gebouw in het noorden van Frankrijk waar bankbiljetten worden verwerkt, zorgt de gebouwautomatisering van SAUTER voor een optimaal klimaat en hoge energie-efficiëntie, en zo voor een hoge productiviteit en comfortabele werkomgeving.

De behoefte aan veiligheid is groot wanneer in het nieuwe bedrijfsgebouw van de Banque de France in Sainghin en Mélantois in de buurt van Lille robots bankbiljetten hanteren, sorteren en controleren.

De architecten van het “Centre Fiduciaire du Nord de France” ontwierpen daarom een massief gebouw met strenge veiligheidsmaatregelen en zonder vensters aan de buitenzijde. In plaats daarvan zorgt een binnenplaats met daglicht midden in het sterk beveiligde gebouw voor een evenwichtige verlichting.

Met circa 6.000 vierkante meter oppervlakte is het eerste volledig geautomatiseerde geldverwerkingscentrum van het eurosysteem zo groot als een voetbalveld. De meeste ruimtes in het sterk beveiligde gebouw ter waarde van 40 miljoen euro blijven echter volledig voorbehouden aan kunstmatige intelligentie. Robots nemen de binnenkomende bankbiljetten in ontvangst, transporteren de briefjes naar de sorteermachines en naar de opslagplaatsen en overhandigen ze ten slotte aan de geldtransporteurs. Het hele proces vindt volledig automatisch plaats.

Slimme bediening op afstand Om ervoor te zorgen dat de gebruikers van het sterk beveiligde gebouw een optimale balans van temperatuur, lucht en licht aantreffen en het energieverbruik in de talrijke ruimtes tegelijkertijd zo laag mogelijk is, hechtte de Banque de France veel waarde aan een gemakkelijk te bedienen gebouwautomatiseringssysteem. De universele BACnet/IP-compatibele systeemfamilie SAUTER EY-modulo 5 en de uitgebreide knowhow van SAUTER overtuigden de planners van de voorgestelde oplossing.

Omwille van de restrictieve toegangsvoorwaarden wilde de Banque de France dat alle apparaten – via een centraal systeem voor technisch beheer op de locatie en buiten de veiligheidszones om – op afstand bewaakt en gestuurd konden worden. Hiervoor beschikt de vestiging over het webgebaseerde gebouwbeheersystem SAUTER Vision Center, dat een overzicht biedt over alle klimaatsystemen van het gebouw. Via smartphone, tablet of pc hebben de onderhoudstechnici onafhankelijk van hun positie altijd de omgevingsomstandigheden op de vestiging onder controle.

12

SAUTER Facts No 34

Individuele regeling voor het beste comfort Om aan de individuele behoeften van de gebruikers van het gebouw te voldoen, werden ruimteautomatiseringsstations van het type SAUTER ecos500 en ecos504 geïntegreerd. Deze controleren de kamertemperatuur en het licht en creëren een aangename omgeving. Bovendien staan ruimtebedieneenheden ecoUnit 1 met de draadloze EnOcean-technologie ter beschikking. Op het scherm kunnen de gebruikers een overzicht over de actuele stand van de ruimte verkrijgen en met een paar klikken verwarming en koeling vraaggestuurd aanpassen. Een evenwichtige mix van kunstlicht en natuurlijk licht zorgt daardoor altijd voor een aangenaam klimaat in de werkzones.

SAUTER highlights

Automatisering voor hoge energie-efficiëntie Een laag energieverbruik is een vereiste voor HQE-certificering en zorgt tevens voor een reductie van de operationele kosten. Dit is enorm belangrijk voor de Banque de France en daarom is er dan ook gekozen voor een alomvattende oplossing die het verbruik van de resources bewaakt en controleert. Er is een energie-module geïnstalleerd waardoor de facility manager het energieverbruik van elk systeem kan controleren. De direct in de SAUTER Vision Center geïntegreerde EMM geeft verbruikswaarden in real time weer en registreert deze. Via het overzichtelijke energiedashboard met verschillende kengetallen kan de verantwoordelijke op ieder moment corrigerend ingrijpen.

Hand in hand: hoogste functionaliteit en energie-efficiëntie De intelligente totaaloplossing van SAUTER zorgt voor een ideale kamertemperatuur voor de medewerkers in het sterk beveiligde gebouw en houdt tegelijkertijd het energieverbruik laag. Zo laag dat de bank binnenkort een HQE- en AFILOG-certificering door CERTIVEA verwacht. Dit voorbeeld toont duidelijk aan dat de eisen aan veiligheid, comfort en energie-efficiëntie wel degelijk verenigbaar zijn.

SAUTER Facts No 34

13

Eerste Smart Green Building in Zuid-Korea Het Zuid-Koreaanse bedrijf LSIS is een toonaangevende leverancier van oplossingen voor intelligente stroomnetten. Het nieuwe gebouw van de onderzoekscampus van LSIS in de buurt van Seoel bood de ideale gelegenheid om de mogelijkheden van de eigen technologieën verder te verkennen. Ook voor de gebouwautomatiseringsstations van SAUTER was daarbij een centrale rol weggelegd.

De lat ligt wel bijzonder hoog wanneer een bedrijf dat maar liefst vijf keer het label “Top 100 Global Innovator” won, een nieuwe onderzoekscampus bouwt. Voor het Zuid-Koreaanse bedrijf LSIS was de opening van een nieuwe R&D-campus in de buurt van Seoel in maart 2015 daarom een belangrijke mijlpaal.

LSIS biedt totaaloplossingen voor stroomvoorziening, intelligente elektriciteitsnetten (de zogenaamde smart grids) en fotovoltaïsche installaties. Het nieuwe onderzoeksgebouw laat dan ook niet alleen zien dat het management er alles aan doet om de medewerkers een stimulerende werkomgeving te bieden. Het project demonstreert ook duidelijk de voordelen van het eigen Smart-Green-Building-concept, dat het individuele gebouw als onderdeel van een intelligent geheel ziet. Een energiemanagementoplossing neemt daarbij de uitdagende taak op zich om de gebruikte, intelligente Green-Buildinginnovaties tot een uiterst efficiënt totaalsysteem te bundelen.

Innovatie met communicatie, plezier en creativiteit Het nieuwe onderzoeksinstituut van LSIS omvat negen bovengrondse verdiepingen en drie ondergrondse verdiepingen. Op een totaal oppervlak van meer dan 28.000 m2 bevinden zich de werkplekken van 660 werknemers. Bij het ontwerp van de ruimtes stonden communicatie, plezier en creativiteit op de voorgrond. Zo kunnen medewerkers in de verschillend ingerichte werkzones van gedachten wisselen en zich laten inspireren.

Een belangrijke rol bij het realiseren van dit ambitieuze project speelde LS SAUTER, een joint venture van LSIS en SAUTER, en verkooppartner voor alle oplossingen van SAUTER in Zuid-Korea.

Vooral de eerste koppeling van een groot aantal Smart-Grid- en Intelligent-Building-technologieën was een spannende uitdaging voor het team ter plaatse. De verzamelde ervaringen zijn echter zeer waardevol voor alle betrokkenen en geven rijke input voor de in het nieuwe gebouw gevestigde R&D-groepen die zich bezighouden met de toekomst van energiesystemen in gebouwen.

14

SAUTER Facts No 34

Tot de vele elementen die via de smart grid van het gebouw samenwerken, behoren onder andere een elektrische energieopslag (Electrical Energy Storage EES) van de 1 MW-klasse, fotovoltaïsche installaties, automatische gestuurde jaloezieën, ledlampen alsook intelligente stopcontacten en verbruiksmeters (Smart Meter). Voor het beheer en de controle van de totale energie die nodig is voor deze systemen op de campus wordt het geïntegreerde energiemanagementsysteem SAUTER EMS gebruikt. LSIS belooft het energieverbruik met jaarlijks tien procent of ongeveer twaalf ton olie-equivalent (TOE) te verlagen.

Efficiëntie bij het opwekken, verdelen en verbruiken Het door LSIS samen met SAUTER verder ontwikkelde en geïmplementeerde concept van de Smart Green Building maakt op alle niveaus gebruik van innovatieve technologieën om de energie-efficiëntie te maximaliseren. Op het niveau van de energieproductie gebruikt het gebouw naast in het gebouw geïntegreerde fotovoltaïsche energie (BIPV) en geothermie ook brandstofcellen die elektriciteit en warmte genereren. De zo gewonnen energie stroomt door zogenaamde Smart Cabinet Panels van LSIS. Deze centrale intelligente schakelposten regelen de energiebehoefte en controleren belangrijke aspecten zoals de stroomkwaliteit, de elektrische veiligheid en de functionaliteit van installaties in gebouwen.

De informatie en gegevens van alle deelsystemen, waaronder uiteenlopende gebieden als gebouwautomatisering, liftinstallaties, beveiligingscamera’s of warmtepompen, stromen via de modulaire automatiseringsstations SAUTER modu525 naar het energiemanagementsysteem (BEMS) SAUTER EMS. Druk-, temperatuur- en vochtsensoren van SAUTER vullen het beeld aan met belangrijke realtime-gegevens.

Ook aan het aspect van het verbruik wordt veel belang gehecht.

LON-geïntegreerde tijd- en helderheidsgestuurde jaloezieën en automatisch dimbare ledlampen zorgen voor een zuinige omgang met elektriciteit. Het gebruik van frequentieomvormers en regelbare AC-aandrijvingen vermindert het energieverbruik van pompen en ventilatoren met wel 40 procent.

Laadstations voor elektrische auto’s en fietsen ondersteunen de duurzame mobiliteit van de werknemers. Overtollige elektriciteit wordt door het EMS bovendien opgeslagen in een groot energieopslagsysteem. De in de accu’s opgeslagen elektriciteit wordt aangesproken wanneer de zon bijvoorbeeld niet schijnt of als de elektriciteitstarieven stijgen.

Project met voorbeeldfunctie De nieuwe R&D-campus van LSIS is volledig gericht op energie-efficiëntie van de energievoorziening: van de verdeling tot en met het gebruik. Duurzaam geproduceerde en koolstofarme energiebronnen en zuinige systemen verminderen de uitstoot van broeikasgassen op veel plekken in het gebouw op zeer verschillende manieren. De grote uitdaging bestond erin om de talrijke innovatieve technologieën volgens behoefte en op een milieuvriendelijke manier op elkaar af te stemmen. LS SAUTER en LSIS namen de uitdaging aan en hebben duidelijk aangetoond dat het idee van een Smart Green Building werkelijkheid kan worden.

BEMS van de superlatieven Het door LS SAUTER op de specifieke omgeving aangepaste SAUTER EMS maakt zichtbaar hoe efficiënt energie op bepaalde plekken wordt ingezet en geeft gebruikers de mogelijkheid op de computer of via smartphones en tablets aanpassingen uit te voeren. Voor de netwerkcommunicatie gebruikt SAUTER EMS de elektriciteitsleidingen. Alle deelsystemen in het gebouw zijn via dit gemeenschappelijke BACnet/IP-net verbonden.

ts hligh g i h ER SAUT

SAUTER Facts No 34

15

SAU TER h ighlig hts

Goed klimaat voor een creatieve sfeer Waar in München vroeger de grootste ‘knödel’-keuken van Europa stond te dampen, staat vandaag “Werk 3”. Het moderne gebouw met industriële charme biedt onderdak aan kantoren, kunst, handel en entertainment. Om te voldoen aan de uiteenlopende behoeften van de huurders en gebruikers wat betreft het binnenklimaat en de veiligheid worden in “Werk 3” betrouwbare gebouwautomatiseringsoplossingen van SAUTER gebruikt.

16

SAUTER Facts No 34

Op een voormalig bedrijfs- en industrieterrein in het oosten van München wordt een nieuwe wijk gebouwd, de ‘fabriekswijk’. Hier staan elementen in ruwe industriebouw naast moderne constructietechnologie. Het hart van dit bruisende woon-, werk- en uitgaanscentrum is “Werk 3”, dat in mei 2016 zijn deuren opende. Dit nieuwe gebouw valt op door de meer dan vier meter hoge ruimtes, brede vensters en royale oppervlakken. Deze open manier van bouwen is een absolute blikvanger, maar vormt een grote uitdaging voor de klimaatregeling.

Totaaloplossing met eersteklas veiligheid De in “Werk 3” geïnstalleerde systeemfamilie SAUTER EY-modulo 5 omvat alle aspecten van de regeling en stuurt verwarming, airconditioning, klimaatregeling en rookafzuigingsinstallaties met de grootst mogelijke efficiëntie. Voor een energiegeoptimaliseerde ruimteregeling en vraaggestuurde licht- en zonweringsregeling zijn bovendien krachtige ruimteautomatiseringsstations van het type SAUTER ecos500 geïnstalleerd.

Verschillende behoeften, duidelijke engineering De kantoren, ateliers, bars en clubs in “Werk 3” zijn verdeeld over in totaal 22.000 m2 in vijf naast elkaar liggende gebouwen met elk zes verdiepingen. Het gebruik van en de eisen aan de ruimtes verschillen van huurder tot huurder. Terwijl de medewerkers in de kantoren altijd rekenen op een aangenaam en inspirerend binnenklimaat, stellen vooral de restaurants en discotheken op de begane grond en in de kelder hoge eisen aan de betrouwbare aansturing van de krachtige rookafzuiging.

‘s Avonds komen er veel bezoekers naar de trendy restaurants en uitgaansgelegenheden op de begane grond en in de kelder van “Werk 3”. Bij een pizza, een aperitief of op de dansvloer: om gasten goed te beschermen indien er een brand zou uitbreken en ervoor te zorgen dat de vluchtwegen vrij blijven, regelt en controleert de oplossing van SAUTER de brandbeveiligings- en rookafvoerkleppen van het gebouw. Die zijn naadloos geïntegreerd door middel van een bussysteem. Terwijl brandbeveiligingskleppen automatisch sluiten waardoor vuur en rook niet overslaan naar aangrenzende zones, openen rookafvoerkleppen zich wanneer dat nodig is om de vluchtwegen zolang mogelijk rookvrij te houden.

Voor de centrale monitoring en controle van verwarming, ventilatie, koeling en brandbeveiliging wilden de planners een eenvoudig te bedienen totaaloplossing. Het aanbod van SAUTER, vergezeld door de heldere presentatie van de voorgestelde oplossing in de engineeringsoftware SAUTER CASE, overtuigde de eigenaar van het gebouw ervan dat SAUTER de ideale partner is voor een intelligente automatiseringsoplossing voor “Werk 3”. Met behulp van SAUTER CASE kon er een perfecte planning van het gehele projectverloop tot stand worden gebracht en werd ervoor gezorgd dat alle werkzaamheden op een uiterst efficiënte manier werden uitgevoerd. De in de software geïntegreerde kennisbibliotheek maakt onder andere recycling van succesvol geïmplementeerde oplossingen mogelijk en begeleidt het projectteam van de planning via de uitvoering en parameterinstelling tot aan de gebruiksfase.

Gewapend voor de toekomst De automatiseringsoplossing van SAUTER houdt rekening met de specifieke behoeften van de beheerders, huurders en gebruikers van “Werk 3” en zorgt er meteen ook voor dat de systemen betrouwbaar en efficiënt functioneren. De toepassing van componenten uit de solide systeemfamilie SAUTER EY-modulo 5 heeft het voordeel dat de geplande uitbreiding van de groeiende ‘fabriekswijk’ ook op het vlak van gebouwautomatisering naadloos kan voortgaan.

Oude bedrijfsterreinen op een nieuwe manier gebruikt Op circa 40 hectaren wordt in München de ‘fabriekswijk’ gecreëerd. De nieuwe wijk op de voormalige bedrijfs- en industrieterreinen biedt ruimte om te wonen en te werken, voor vrije tijd en cultuur. De planners voorzien ongeveer 1.200 nieuwe woningen. Op de lange termijn moeten hier tot wel 7.000 nieuwe banen ontstaan. Gepland staan ook een hotel, een concertzaal en een centrum voor technologie.

SAUTER Facts No 34

17

Innovatief gebouwmanagement voor Nederlands Zorgcentrum De zorg, die mensen krijgen in ziekenhuizen, zorg- en verpleeginstellingen, kenmerkt zich door afhankelijkheid. Afhankelijkheid van de deskundigheid van het medisch personeel en afhankelijkheid van het juist functioneren van alle technische voorzieningen.

Ook de gebouwautomatisering levert een belangrijke bijdrage aan de gezondheid en veiligheid van patiënten en zorgverleners in de gebouwen.

Treant Zorggroep streeft voortdurend naar optimalisatie van de aanwezige faciliteiten. Klimatiseren van operatiekamers, onder- en overdrukregelingen bij laboratoria, temperatuur- en vochtregelingen, e.d. maken een substantieel deel uit van de complexe technische voorzieningen. Gebouwautomatisering is, juist bij Treant Zorggroep als zorgdienstverlener, het kloppend hart van de technische voorzieningen. Veroudering van een aantal systemen bracht Treant Zorggroep tot een plan voor vervanging van de gebouwautomatisering in 2 ziekenhuizen en een verpleeghuis. De projectdoelstelling van het plan is om het verouderde systeem zodanig up to date te brengen, dat dit weer minimaal 10 jaar probleemloos functioneert. Het plan leidde in 2015 tot de keuze voor een nieuw, modern systeem.

Nieuwe vorm van aanbesteding Voor het aanbesteden van het project is door Treant Zorggroep gekozen voor een aanbestedingsstrategie volgens Best Value Procurement (zie kader). Dit is in het vakgebied van gebouwautomatisering een nieuwe vorm van aanbesteding. Kenmerkend voor Best Value Procurement is dat wordt gekeken naar de hoogste waarde van het te leveren eindproduct. De prijs hiervoor is van ondergeschikt belang.

Met een zwaarte van 75% is door Treant Zorggroep de nadruk heel duidelijk gelegd op kwaliteit. Een keuze die recht doet aan de bijzonder kritische omgevingen waarin wordt gewerkt.

Continu bedrijf: 24/7 De zorgomgevingen vereisen kwalitatief hoogwaardige installaties met een hoge mate van betrouwbaarheid. Uitval of tijdelijke onderbreking kan immers de continuïteit van de zorg in gevaar brengen.

Ombouwen tijdens een volledig operationele situatie vergt een nauwgezette voorbereiding. De patiënten en medewerkers staan hierbij centraal. De werkzaamheden aan de techniek zijn ondergeschikt

18

SAUTER Facts No 34

Treant Zorggroep Onder de Treant Zorggroep vallen 3 ziekenhuizen en 20 centra voor verpleeg- en ouderenzorg. De zorggroep is geaccrediteerd voor ziekenhuiszorg en verpleeg-, revalidatie- en ouderenzorg. Treant Zorggroep biedt in het noorden van Nederland met 6.500 medewerkers een 250 medisch specialisten regionale zorg voor 300.000 inwoners.

gemaakt aan de kerntaken van de verschillende afdelingen in de zorgcomplexen. Van elke afdeling waar ombouwwerkzaamheden plaatsvinden, zijn de dagelijkse activiteiten van die afdeling in kaart gebracht. Gezamenlijk wordt bepaald welke maatregelen er getroffen moeten worden om continuïteit van de zorg te waarborgen.

Uitgangspunt bij het uitvoeren van werkzaamheden is dat overlast voor patiënten en medewerkers tot een minimum wordt beperkt. Na afloop van ombouwwerkzaamheden wordt via een korte enquête gepeild hoe de werkzaamheden zijn verlopen.

De uitkomsten van elk werkplan worden samen met de technici geëvalueerd en eventuele tips verwerkt in volgende werkplannen. De afstemming tussen Treant Zorggroep en SAUTER is hierbij een continu proces.

Inmiddels is ombouw van de automatisering van de technische installaties op de verschillende locaties in ver gevorderd stadium. De automatiseringsstations zijn hierbij via de netwerkinfrastructuur van Treant Zorggroep, verbonden met het nieuwe beheersysteem van SAUTER.

Techniek ten dienste van de gebruikers Als interface van de techniek naar de gebruikers wordt gebruik gemaakt van SAUTER Vision Center (SVC). Het innovatieve platform sluit uitstekend aan bij de wensen van Treant Zorggroep. Het volledig webbased gebouwmanagementsysteem is integraal onderdeel van de kantoorautomatisering. Het systeem is daarmee locatie-onafhankelijk te gebruiken. Beheer is mogelijk vanaf iedere (thuis)werkplek, tablet of smartphone. De beveiliging van de systemen is geborgd.

SAUTER Vision Center vormt een schil rondom systemen van verschillende leveranciers. Bestaande en nieuwe deelsystemen bij Treant Zorggroep worden met behulp van SVC verbonden tot één homogeen systeem. De eenduidigheid verhoogt de efficiëntie en bewerkstelligt onderlinge kennisuitwisseling tussen de gebruikers van de verschillende locaties.

Best Value Procurement

weer. Om zich een beeld te kunnen vormen van de geleverde prestaties

Voor de aanbestedingsstrategie van het project, is door Treant Zorg-

hoeft de opdrachtgever daarvoor geen technisch inhoudelijke kennis te

groep gekozen voor Best Value Procurement. De methode is ontwikkeld door

hebben.

de Amerikaanse hoogleraar Dean Kashiwagi. Nederland is een van de ‘early adopters‘ van deze vernieuwende denkwijze.

Mening van SAUTER Nederland over BVP “BVP was voor ons een onbekend fenomeen, maar we waren overtuigd

De kern van BVP is dat de opdrachtgever zich wil laten leiden door de

van het idee erachter. Bij het BVP-traject met Treant Zorggroep is de ver-

expertise van de opdrachtnemer, die een echte partner in het project is.

antwoordelijkheid voor de revitalisatie volledig bij ons neergelegd. Dit

Voorafgaand aan definitieve opdrachtverstrekking wordt door de op-

biedt ons als aannemer een uitgelezen kans om beschikbare middelen

drachtgever uitgebreid getoetst of de beoogde aannemer daadwerkelijk

en mensen op de meest efficiënte wijze in te zetten, met een maximaal re-

de parel is waarnaar wordt gezocht. In deze concretiseringsfase wordt

sultaat voor de opdrachtgever. Het BVP-traject heeft een veranderproces

een projectplan voor de uitvoering tot in detail opgesteld. De verstrekte

bij ons in gang gezet onder andere op het gebied van projectmanage-

informatie moet voldoende vertrouwen wekken bij de opdrachtgever en

ment. Techniek is in dit proces weliswaar belangrijk, maar de manier

aantoonbaar en te verifiëren zijn.

waarop het wordt ingezet en waarop erover gecommuniceerd wordt, voert de boventoon. Vanuit het perspectief van de opdrachtgever wer-

Uitvoering

ken en kennis toevoegen, is van wezenlijk belang om tot een optimaal

Tijdens de uitvoering rapporteert de aannemer periodiek de projectre-

resultaat te komen. In tegenstelling tot conventionele projecten vindt de

sultaten. Hieruit blijkt de expertise van de aannemer. De voortgang van

werkvoorbereiding helemaal plaats op het werk. De betrokkenheid van

de werkzaamheden wordt aan de opdrachtgever gecommuniceerd via

de medewerkers komt daarmee direct ten goede van elk te realiseren

onder andere Kritieke Prestatie Indicatoren (KPI’s). Deze geven met een

projectdeel. We zijn ervan overtuigd dat deze vorm van aanbesteding

inzichtelijk dashboard in één oogopslag de actuele status van het project

in de toekomst vaak gebruikt zal worden.” Wietse Hut

lights SAUTER high SAUTER Facts No 34

19

Energie slim hergebruiken

© Stadt Zürich, ERZ Entsorgung + Recycling Zürich

De stad Zürich liet op het terrein van de afvalverbrandingsinstallatie Hagenholz een gecertificeerd logistiek gebouw met zeer laag energieverbruik bouwen. De volledige recyclinginstallatie staat in het teken van energie-efficiëntie, wat ook de keuze van de gebouwautomatiseringsoplossing beïnvloedde.

Op het terrein van de afvalverbrandingsinstallatie Hagenholz ontstaat dag en nacht warmte en stroom uit afval. Ondertussen zijn alle medewerkers van de administratie in een nieuw logistiek gebouw op dezelfde locatie gehuisvest. Trouw aan haar energie- en milieudoelstellingen hechtte de stad Zürich veel waarde aan een hoge energie-efficiëntie en ontwierp het gebouw volgens de strenge Minergie-standaard P-Eco. De klant wilde een gebouwautomatiseringsoplossing die de controle en regeling van alle activiteiten netjes scheidt en tegelijkertijd een overkoepelende automatisering en monitoring van de activiteiten mogelijk maakt. De opdracht voor SAUTER was om de klimaatinstallaties te plannen, technisch te realiseren en ervoor te zorgen dat tijdens het bedrijf zoveel mogelijk energie kan worden hergebruikt.

20

SAUTER Facts No 34

Automatisering in het centrum In het uitgestrekte logistieke gebouw zijn een garage voor vuilniswagens, kleedkamers, een rekencentrum, kantoorruimtes, vergaderruimtes en conferentiezalen ondergebracht. Alle aanwezige technische installaties voor verwarming, koeling en ventilatie zijn volledig geautomatiseerd. Een BACnet-KNX-gateway zorgt voor een betrouwbare gegevensuitwisseling tussen de componenten van de klimaatinstallatie, de ruimteregeling en de elektrotechniek in het gehele systeem.

Op managementniveau zorgt het intuïtief bedienbare SAUTER novaPro Open voor de visualisatie, bewaking en instelling van de klimaat- en ruimteparameters en voor de koppeling van de meteorologische gegevens. Op het gehele terrein zorgen SAUTER EY-modulo 5-automatiseringsstations samen met het vorige systeem SAUTER

EY3600 voor de efficiënte werking van alle installaties. Bijzonder geavanceerd is het gebruik van de restwarmte van het rekencentrum dat zich op hetzelfde terrein bevindt. Die restwarmte wordt gebruikt als energiebron.

Aangenaam klimaat op alle gebieden Een betrouwbare ventilatie is essentieel voor het welzijn van de werknemers in de kantoren. CO2-sensoren en ruimtetemperatuursensoren zijn door middel van draadloze EnOcean-technologie in het systeem van SAUTER geïntegreerd. Dit reageert snel op een toenemend aantal mensen en zorgt voor verse lucht in de desbetreffende zone. Ook de temperatuurregeling van de ruimtes via verwarmings- en koelplafonds is gebaseerd op de gegevens die door de kamertemperatuursensoren en instelmechanismen geleverd worden.

Dauwpuntbewakers voorkomen het beslaan van het koelzeil.

Compacte 6-weg kogelkranen van SAUTER worden gebruikt voor het bepalen van de doorstroming in de plafonds. Opdat de werknemers op hun werkplek of tijdens bijeenkomsten kunnen rekenen op optimale lichtomstandigheden, maakt het systeem gebruik van over het gehele gebouw verdeelde aanwezigheidsdetectoren. Verlichting en zonwering zijn zo altijd afgestemd op de actuele situatie.

© Stadt Zürich, ERZ Entsorgung + Recycling Zürich

hts highlig R E T U A S

Minergie-standaard Minergie is een Zwitserse gebouwstandaard en kwaliteitslabel voor nieuwe en gemoderniseerde gebouwen van alle gebouwsoorten. Hier wordt de bouwkwaliteit van een gebouw gemeten

Rekening houden met individuele voorkeuren Op de ruimtebedieneenheden van SAUTER kunnen de werknemers het klimaat in de ruimte aanpassen aan hun individuele behoeften.

Indien nodig kunnen ze zo systeemparameters tijdelijk uitschakelen en bijvoorbeeld het licht dimmen of de jaloezieën verder openen.

aan de hand van het energieverbruik. Als maat voor deze beoordeling dient het energieverbrik per vierkante meter verwarmde leefruimte. Het comfort van de gebruikers van het gebouw staat daarbij centraal. De standaard Minergie-P karakteriseert en kwalificeert gebouwen die een nog lger energieverbruik nastreven (de zogenaamde bijna-energieneutrale gebouwen). De

Het integrale toezicht en de controle van alle activiteiten van het logistieke gebouw Hagenholz maken een energie-efficiënte werking van het nieuwe Minergie-P-Eco-gebouw mogelijk. Door een zuinig verbruik en slim hergebruik van energie helpt de intelligente automatiseringsoplossing van SAUTER om waardevolle hulpbronnen te ontzien en de duurzaamheidsdoelstellingen van de stad Zürich na te streven.

toevoeging ‘Eco’ staat voor een gezonde en ecologische manier van bouwen. www.minergie.ch

SAUTER Facts No 34

21

Monumentenzorg met draadloze en online bediening Door de uitgebreide restauratie van het interieur zijn de temperaturen in de 700 jaar oude Johannis-kerk in het Duitse Zittau eindelijk aangenaam. Een gebouwsparende automatiseringsoplossing van SAUTER zorgt ervoor dat het klimaat in de ruimte niet alleen de mensen, maar ook het historische gebouw en zijn kostbare kunstwerken ten goede komt.

Vraaggestuurd en gebruiksvriendelijk Terwijl de vloer volgens historisch voorbeeld werd gerestaureerd, liet de eigenaar van het gebouw vloerconvectoren en een vloerverwarming op warm water installeren. De Johannis-kerk beschikt over een groot kerkschip met een hoog plafond en meerdere aangrenzende ruimtes. Om ervoor te zorgen dat de temperatuur van het volumineuze schip onafhankelijk van de andere ruimtes kan worden geregeld, werden meerdere verwarmingscircuits gelegd. Daarnaast werden er blaasluchtconvectoren in de zone rond het altaar en de entree evenals statische radiatoren op de galerij geïnstalleerd.

© René Pech

Een modulair automatiseringssysteem uit componenten van de familie SAUTER EY-modulo 5 neemt de vraaggestuurde en efficiënte bewaking, besturing en regeling van de verwarmingsinstallaties op zich. Het systeem stemt de individuele verwarmingscircuits bij alle evenementen optimaal op elkaar af. Indien nodig kunnen de gebruikers de installatie ter plaatse bedienen met een touchpanel.

Bijna 1.000 bezoekers vinden een plaatsje op de banken van de Johannis-kerk om een kerkdienst, een feestelijke bruiloft of een concert bij te wonen. Het wisselende aantal bezoekers bij de diverse gelegenheden is een grote uitdaging voor de verwarming.

Opdat kerkgangers in elk seizoen en overal in het gebouw warme voeten hebben, wilde de parochie St. Johannis Zittau een geschikte oplossing om de temperatuur in de ruimtes van het historische gebouw te regelen. De belangrijkste eis was ervoor te zorgen dat de gevoelige bouwmaterialen en de kostbare kunstwerken beschermd bleven tegen te snelle temperatuurschommelingen. Het uitgebreide en efficiënte concept van SAUTER overtuigde de planners onmiddellijk.

22

SAUTER Facts No 33

De installatie kan echter nog meer en is eigenlijk ontworpen voor een volledig automatische bediening op afstand. De tijdprogramma’s die in het webgebaseerde gebouwbeheersysteem SAUTER moduWeb Vision geprogrammeerd zijn, zorgen ervoor dat de verwarming op tijd wordt aangezet wanneer er een evenement plaatsvindt en dat de kerk aan de binnenkant naar behoefte opwarmt. Zo verwarmt het systeem bij kleine diensten bijvoorbeeld alleen de voorste rijen banken. In totaal staan tien individuele temperatuurscenario’s voor het interieur van de kerk ter beschikking.

Langzaam verwarmen om de kerk te beschermen en voor een prettig klimaat Een bijzonder kenmerk van de oplossing bestaat erin dat – om het historische gebouw en de kostbare kunstwerken te beschermen – de temperatuur in de kerk nooit meer dan 1,5 Kelvin per uur mag stijgen of dalen. Het langzame verwarmen van de vloer, de omgevingslucht en de zitbanken zorgt op een betrouwbare manier voor een behaaglijke sfeer tijdens concerten en andere evenementen. Aan het einde van een evenement mag de verwarming ook niet zomaar uitgeschakeld worden, maar wordt het door het automatiseringssysteem gecontroleerd uitgeschakeld.

© Heike Eisenhut-Schumann, Bau-Planung-Risch

Als er storingen optreden, krijgen de onderhoudsbedrijven een melding van het systeem per e-mail en kunnen ze direct reageren.

Dergelijke alarmen zijn voor de veiligheid van het metselwerk en de kunstwerken van even groot belang als de langetermijnbewaking en de archivering van de meetgegevens van omgevingstemperatuur en relatieve luchtvochtigheid. Dit geeft de gebruikers de zekerheid dat ze een precieze registratie hebben om achteraf te analyseren.

Geïntegreerde oplossing voor historisch waardevol monument Om de kerk efficiënt te verwarmen, gebruikt de parochie St. Johannis het systeem van SAUTER ook voor het energiebeheer. Om het verbruik te documenteren, worden de standen van de door middel van M-bus ingebouwde tellers centraal geregistreerd en geanalyseerd.

Stijgt het energieverbruik tijdens de activiteiten onverwachts, dan kunnen de gebruikers onmiddellijk reageren. Aan de hand van de geregistreerde gegevens kan de parochie de kosten voor elektriciteit en verwarming voor de organisatoren nauwkeurig berekenen.

Van historisch belang De kerk St. Johannis in Zittau dateert uit 1291. In de loop van de tijd werd de kerk meerdere keren uitgebreid en na een verwoesting in de 18de eeuw helemaal opnieuw gebouwd. Het classicistische interieur komt zelfs vandaag nog overeen met het oorspronkelijke ontwerp en bevat talrijke historische uitrustingsstukken: een laatromantisch orgel, een afgeronde apsisniche met de zegenende Christus (een kopie van het origineel van Thorvald uit de Mariakerk in Kopenhagen) en een houten preekstoel met ingelegde afbeeldingen. www.johannis-kirche-zittau.de

© René Pech

De intelligente oplossing van SAUTER waakt over de temperaturen in de St. Johannis-kerk. Ze zorgt niet alleen de hele dag door voor een aangenaam klimaat, maar ook voor de energie-efficiënte werking van de historische kerk. Moderne oplossingen zoals draadloze EnOcean-componenten en webtechnologie beschermen het waardevolle gebouw. Tegelijkertijd verzekert de betrouwbare registratie van de relevante ruimtecondities dat het beschermde monument en zijn kunstschatten voor de volgende generaties bewaard blijven.

hlights SAUTER hig SAUTER Facts No 33

23

Perfect samenspel in het voetbalstadion Het bekroonde nieuwe stadion in de Slowaakse stad Trnava bevalt niet alleen de fans van de plaatselijke voetbalclub, maar heeft nog veel meer te bieden. In het multifunctionele gebouw zorgt een geïntegreerde automatiseringsoplossing van SAUTER van het winkelcentrum tot en met de grasmatverwarming voor een intelligent samenspel van alle klimaatsystemen.

In het Štadión Antona Malatinského in Trnava werd al bijna 100 jaar voetbal gespeeld toen er besloten werd een nieuw gebouw neer te zetten. Tussen 2013 en 2015 werd er voor 80 miljoen euro op de bestaande locatie midden in het historische centrum een multifunctioneel voetbalstadion met 19.000 zitplaatsen gebouwd. In het complex bevinden zich ook restaurants en kantoorruimtes, een grote bioscoop en een winkelcentrum dat dagelijks meer dan 16.000 bezoekers trekt.

De City Arena is het modernste voetbalstadion van Slowakije en voldoet aan de hoge normen van de UEFA en de FIFA. Als erkenning voor de moderne manier van bouwen werd het door de Kamer van Slowaakse bouwingenieurs verkozen tot “Gebouw van het jaar” en door de Nationale Vereniging van Bouwbedrijven onderscheiden voor de hoge kwaliteit van het ontwerp en de uitvoering.

Het stadion valt niet alleen op door zijn ongewone buitenkant, maar bevat ook de nieuwste technologieën om de verschillende

24

SAUTER Facts No 34

gebruiksvormen efficiënt onder één dak te combineren. Omwille van het aantrekkelijke aanbod en de expertise in het uitrusten van sportfaciliteiten kreeg SAUTER de opdracht voor de planning en uitvoering van de geavanceerde gebouwautomatisering.

hts SAUTER highlig

Tot in het kleinste hoekje geïntegreerd Opdat de exploitanten van de City Arena op elk moment op een optimaal samenspel van alle processen kunnen rekenen, garandeert een gecoördineerd systeem van componenten uit de systeemfamilie SAUTER EY-modulo 5 de vraaggestuurde werking van verwarming, ventilatie en koeling evenals hun eenvoudige bewaking en energieefficiënte optimalisatie.

De klimaatsystemen zijn geïntegreerd in een BACnet/IP-netwerk met circa 10.000 datapunten. De in de City Arena gebruikte modulaire automatiseringsstations SAUTER modu525 en compacte stations SAUTER modu521 regelen met name het vraaggestuurde gebruik van verschillende energiebronnen voor verwarming en koeling: de verwarming van de nieuwbouw gebeurt door middel van 13 warmtepompen en ook via stadsverwarming van de stedelijke verwarmingscentrale die via twee warmtewisselaars loopt. In de warme maanden zorgen warmtepompen en koelcompressoren voor aangenaam frisse temperaturen in het gebouw.

Altijd de optimale tactiek Afhankelijk van het seizoen, het weer en de individuele behoeften van de huurders grijpt het systeem vraaggestuurd naar geschikte energiebronnen en verhoogt waar mogelijk de operationele efficiëntie. Om het verbruik van de beschikbare middelen te optimaliseren, hebben de planners ook tellers voor de controle van de waarden van verwarming, koeling, watertemperatuur en energieverbruik in de totaaloplossing van SAUTER geïntegreerd.

De opdrachtgever wilde een multifunctioneel stadion dat zowel aan de eisen van de talrijke klanten als aan die van de voetbalfans voldoet. Als centrale coach zorgt de geïntegreerde gebouwautomatiseringsoplossing van SAUTER voor de perfecte omgeving voor opwindende gebeurtenissen. Op de achtergrond ondersteunt de oplossing de lokale technische dienst dag en nacht voor een energieefficiënte werking.

SAUTER Facts No 34

25

© NÖ Landeskliniken-Holding, citronenrot

© NÖ Landeskliniken-Holding, citronenrot

Een slim gebouwbeheersysteem voor drie Oostenrijkse gezondheidscentra

Net buiten Wenen worden de moderne gebouwen van de klinieken van Baden en Mödling opgetrokken. Technologieën van SAUTER die hun nut bewezen hebben, zorgen ervoor dat van het luchtige atrium tot aan de steriele operatiezaal alle ruimtes veilig en hygiënisch gebruikt worden.

NÖ Landeskliniken-Holding is de grootste exploitant van ziekenhuizen in Oostenrijk en exploiteert 27 klinieken met circa 8.000 bedden. De verouderde infrastructuur van de twee klinieken in Mödling en Baden zorgde ervoor dat de holding de gebouwen op beide locaties moest vervangen door nieuwe gebouwen.

Ziekenhuizen met operatiezalen en gevoelige technische apparatuur stellen bijzondere eisen aan het klimaat in de ruimtes en aan de hygiëne. Het centrale gebouwbeheersysteem in de nieuwe klinieken in Mödling en Baden speelt een belangrijke rol bij het waarborgen van de vereiste omstandigheden in de ruimtes en de maximale betrouwbaarheid van de systemen. Doorslaggevend voor de gunning van de opdracht aan SAUTER was onder andere dat de specialist voor gebouwautomatisering uitgebreide ervaring heeft in het uitrusten van ziekenhuizen, alsook in het integreren van systemen van derden.

26

SAUTER Facts No 34

Uniforme oplossing voor meerdere locaties De automatiseringsoplossing van SAUTER werd ook toegepast in een tot de holding behorend, eveneens nieuw gebouwd bejaarden- en verpleeghuis in de nabije omgeving. De drie instellingen beschikken over veel verschillende technische installaties voor de energie-efficiënte verwarming, koeling en ventilatie. Daarbij komen medisch gespecialiseerde voorzieningen in de ziekenhuizen, zoals de distributiesystemen voor gassen in alle patiëntenkamers. Wat al deze systemen gemeen hebben, is dat ze naadloos in de intelligente automatiseringsoplossing van SAUTER geïntegreerd zijn en afhankelijk van de behoeften worden gecontroleerd en gestuurd.

Op beheersniveau wordt het intuïtief te bedienen gebouwbeheersysteem SAUTER novaProOpen gebruikt, zodat het lokale team voor technische voorzieningen alle activiteiten centraal en zo eenvoudig mogelijk kan bedienen. Doel van de klant was vooral het onderhoud uniform te maken, dus zijn op alle drie locaties het veld-, automatiserings- en visualiseringsniveau op dezelfde manier opgebouwd. Voor een zo compleet mogelijke bewaking, visualisatie en besturing integreerde SAUTER per nieuwe kliniek circa 13.000 KNX-datapunten.

© NÖ Landeskliniken-Holding, citronenrot

SAUTER highlights

Open architectuur, veilige behandelkamers De in totaal zes paviljoens met drie verdiepingen van de klinieken in Baden en Mödling onderscheiden zich door hun open en lichte bouwwijze. Een bijzondere uitdaging was bijvoorbeeld de discrete installatie van talrijke sensoren in de glazen entreehal in Baden. Via groothoekvernevelaars worden de bezoekers in alle uithoeken van de hal – die op sommige plekken wel 16 meter hoog is – continu voorzien van aangename frisse lucht.

Wanneer de chirurgen in de nieuwe klinieken aan de operatietafel werken of patiënten in isolatie verzorgd worden, speelt vooral hygiëne een cruciale rol. De naadloze integratie van talrijke automatiseringsstations SAUTER modu525 garanderen een betrouwbare regeling per kamer, ook in de gevoelige zones. In het geval van een quarantaine wordt gegarandeerd dat de isolatiekamer zich altijd in onderdruk bevindt. De oplossing van SAUTER voorkomt zo op betrouwbare wijze dat bij het openen van de deur gevaarlijke kiemen uit de kamer kunnen ontsnappen.

Duurzaam gebruik van de klinieken Bij de planning van de klinieken van Baden en Mödling hechtte de opdrachtgever in de eerste plaats veel waarde aan een aangename en veilige omgeving voor patiënten en medewerkers, maar ook een optimaal gebruik van de beschikbare middelen stond op het verlanglijstje. De energie- en warmtetoevoer van de nieuwe kliniekgebouwen gebeurt daarom via lokale warmtepompen, een energieterugwinningssysteem en een verbinding met het stadswarmte- en -koelnet. De gebruikte natuurlijke koeling is een bijzonder milieuvriendelijk, energie-efficiënt en goedkoop alternatief voor conventionele koeling door middel van elektriciteit. Het intelligente gebouwbeheersysteem SAUTER novaPro Open ontlast het technische team bovendien optimaal en ondersteunt het met gestandaardiseerde werktuigen bij de dagelijkse werkzaamheden op de drie locaties.

SAUTER Facts No 34

27

© www.dieArchitekturfotografie.de

Een toost op traditie en moderniteit in München In december 2016 trekt het management van de Paulaner-brouwerij in een nieuwe en tegelijkertijd oude vestiging: de moderne aanbouw in het centrum van München omsluit op elegante wijze een deel van het historische huis “Zacherlbräu” en onderscheidt zich door zijn hoge energie-efficiëntie.

De geschiedenis van de Paulaner-brouwerij aan de Nockherberg in München is lang en rijk aan tradities. In 1627 vestigden de monniken van de Orde der Miniemen (in het Duits “Paulaner”) zich in klooster “Neudeck ob der Au” en begonnen al korte tijd later met brouwen.

Na de secularisatie kocht Franz Xaver Zacherl de Paulaner-brouwerij en breidde die stukje bij beetje uit tot de huidige omvang. In 1816 ontstond zo het gebouw waarin de nieuwe Paulaner-centrale zal worden gevestigd. SAUTER kreeg een uitdagende taak – het minimaliseren van het energieverbruik van het nieuwe gebouw met zijn oude kern.

Buiten en binnen geïntegreerd Het nieuwe hoofdkantoor van Paulaner bevat kantoren voor circa 250 medewerkers, evenals vergaderzalen en gemeenschappelijke ruimtes. In de kelder bevinden zich een banketzaal en een restaurant.

Een blik op de groeiende nieuwbouw toont het doordachte concept ervan: van de oorspronkelijke “Zacherlbräu” hebben de architecten de monumentale historische gevel, de poorthal en het keldergebouw behouden. Een nieuw, modern gebouw met een plat dak omlijst deze historische elementen en voegt ze samen tot één geheel.

SAUTER hig hlights

28

SAUTER Facts No 34

Voor de centrale monitoring en regeling van verwarming, ventilatie en koeling in dit meerdelige, gefusioneerde gebouw wenste Paulaner een geïntegreerde totaaloplossing. Het universele BACnet/ IP-compatibele systeem van SAUTER overtuigde de planners van het nieuwe administratieve gebouw alsook het voor de technische gebouwuitrusting verantwoordelijke bedrijf dat ook de gebouwautomatiseringsoplossing voor rekening nam.

Automatisering voor een laag energieverbruik Componenten uit de systeemfamilie SAUTER EY-modulo 5 zorgen voor maximale ressource-efficiëntie in het nieuwe gebouw. De softwareoplossing SAUTER Vision Center verzamelt alle gegevens voor het volledige gebouw- en energiemanagement en stelt ze op elk gewenst moment vanaf elke locatie beschikbaar voor gebruikers.

Modulaire automatiseringsstations SAUTER modu525 en lokale automatiseringsstations SAUTER ecos504 evenals SAUTER ecos500 hebben de taak om de verwarmings-/koelplafonds intelligent te besturen en het energieverbruik zo laag mogelijk te houden. Hiervoor gebruikt het systeem van SAUTER actuele meteorologische gegevens, analyseert weers- en temperatuurvoorspellingen en past de werking aan de te verwachten verwarmings-/koelvraag aan.

Opdat de medewerkers van Paulaner zowel in de historische als in de nieuw gebouwde delen van het gebouw aangename temperaturen aantreffen, wordt er een innovatief warmte- /koudeconcept gebruikt: een bronwarmtepomp in de kelder en een luchtwarmtepomp op het dak wekken de benodigde warmte op voor de verwarming van het gebouw. SAUTER Vision Center bepaalt de wisselwerking tussen de twee pompen om ze optimaal te benutten.

het bierbrouwen. In tegenstelling tot de toenmalige ordebroeders kunnen de medewerkers vandaag de dag dankzij de slimme en energie-efficiënte gebouw- en ruimteautomatiseringsoplossing van SAUTER in elk seizoen rekenen op een aangenaam klimaat op hun werkplekken.

Terug naar de oorsprong Paulaner hoort thuis in het gebied van de Au en als in december 2016 de verhuizing plaatsvindt, betekent dit in zekere zin ook een terugkeer naar hun eigen oorsprong: in 1634 waagden de monniken van de Orde der Miniemen zich hier voor de eerste keer aan Paulaner-bier vloeit binnenkort 400 jaar Bijna vier eeuwen bleef de brouwerij na haar oprichting gevestigd aan de voet van de Nockherberg, die het synoniem voor kwaliteit, brouwkunst en traditie werd. Maar in de afgelopen jaren bereikte Paulaner op de eerbiedwaardige vestiging zijn capaciteitsgrenzen.

In 2011 besloot de brouwerij naar het westen van München te verhuizen, waar genoeg ruimte ter beschikking staat voor een grotere brouwerij en haar logistiek. Sinds september 2015 wordt daar inmiddels gebrouwen, natuurlijk met dezelfde traditie en kwaliteit

© www.dieArchitekturfotografie.de

als aan de Nockherberg.

SAUTER Facts No 34

29

SAUTER adressen SAUTER Deutschland

SAUTER Nederland

SAUTER Belgium

SAUTER Romania

Sauter-Cumulus GmbH

Sauter Building Control Nederland B.V.

N.V. Sauter Controls S.A.

Sauter Control srl

Hans-Bunte-Str. 15

Gyroscoopweg 144a

't Hofveld 6-B-2

Str. Agricultori Nr. 86, Ap.1 Parter

DE - 79108 Freiburg i. Br.

Postbus 20613

B- 1702 Groot Bijgaarden

RO - 010654 Bucuresti / Sector 2

Tel. +49 761 510 50

NL - 1001 NP Amsterdam

Tel. +32 2 460 04 16

Tel. +40 21 323 31 65

Fax +49 761 510 52 34

Tel. +31 20 5876 700

Fax +32 2 460 58 97

Fax +40 21 323 31 66

www.sauter-cumulus.com

Fax +31 20 5876 769

www.sauter-controls.com

www.sauter-control.ro

www.sauter.nl

SAUTER Česká republika

SAUTER Middle East

Werner-Haas-Str. 8-10

SAUTER U.K.

Sauter Automation Spol. s.r.o.

Sauter Middle East FZC (Joint Venture)

DE - 86153 Augsburg

Sauter Automation Ltd.

Pod Čimickým hájem 13 a 15

PO Box: 7969

Tel. +49 821 906 73 0

Inova House Hampshire

CZ - 18100 Praha 8

AE -SAIF ZONE Sharjah

Fax +49 821 906 73 129

Int'l Business Park

Tel. +42 02 660 12 111

Tel. +971 6 557 8404

www.sauter-fm.de

Crockford Lane, Chineham

www.sauter.cz

Fax +971 6 557 8405

Sauter FM GmbH

www.sauter-controls.com

UK - Basingstoke RG24 8GG

SAUTER Schweiz

Tel. +44 1256 37 44 00

SAUTER Magyarország

Sauter Building Control Schweiz AG

Fax +44 1256 37 44 55

Sauter Automatikai Kft.

SAUTER China

Im Surinam 55

www.sauterautomation.co.uk

Fogarasi u. 2-6.III. em.

Sauter (Beijing) Co. Ltd. (Joint Venture)

CH - 4058 Basel

H- 1148 Budapest

Suite 1703, Tower A

Tel. +41 61 717 75 75

SAUTER España

Tel. +36 1 470 1000

G.T. International Centre, Building No.1

Sauter Ibérica S.A.

Fax +36 1 467 9000

A3 Yongandongli

Ctra. Hospitalet, 147–149

www.sauter.hu

Jianguomenwai Avenue

Fax +41 61 717 75 00 www.sauter-building-control.ch

RC - Beijing 100022

Parque Empresarial City Park Sauter FM GmbH Im Surinam 55 CH-4058 Basel

Edificio Londres

SAUTER Polska

Tel. +86 10 5879 4358

E - 08940 Cornellà de Llobregat (Barcelona)

Sauter Automatyka Sp. z o.o.

Fax +86 10 5879 4362 www.sauter.com.cn

Tel. +34 93 432 95 00

ul. Rzymowskiego 31

Tel. +41 58 8 100 200

Fax +34 93 432 09 08

PL - 02-697 Warszawa

Fax +41 61 717 75 00

www.sauteriberica.com

Tel. +48 22 853 02 92

SAUTER Korea

Fax +48 22 853 02 93

LS Sauter Co., Ltd.

www.sauter.pl

No. 903, Jei Platz 459-11

www.sauter-fm.com

SAUTER Österreich Sauter Mess- u. Regeltechnik GmbH Niedermoserstrasse 11 A- 1220 Wien Tel. +43 1 250 230 Fax +43 1 259 95 35 www.sauter-controls.at

SAUTER France Sauter Régulation S.A.S. 56, rue de Jean Monnet F- 68057 Mulhouse Cedex Tel. +33 3 89 59 32 66 Fax +33 3 89 59 40 42 www.sauter.fr

SAUTER Luxembourg

SAUTER Portugal Sauter Ibérica S.A. Rua Henrique Callado, 8 - Edifício Orange Fracção A03 Leião - Porto Salvo PT - 2740-303 Oeiras Tel. +351 21 441 18 27 Fax +351 21 441 18 48 www.sauteriberica.com

SAUTER Italia Sauter Italia S.p.A. Via Dei Lavoratori, 131 I - 20092 Cinisello Balsamo (MI) Tel. +39 02 280 481 Fax +39 02 280 482 80 www.sauteritalia.it

Gasan-dong

SAUTER Slovensko

Geumcheon-gu

Sauter Building Control Slovakia spol. s r.o.

KR - Seoul, 153-792

Einsteinova 23

Tel. +82-2-3442 5544

SK - 85101 Bratislava

Fax +82-2-3442 5546

Tel. +421 2 6252 5544

www.sauter.co.kr

www.sauter.sk

SAUTER International SAUTER Sverige

Sauter Building Control International GmbH

Sauter Automation AB

Hans-Bunte-Str. 15

Krossgatan 22B

DE - 79108 Freiburg i. Br.

S- 16250 Vällingby

Tel. +49 761 510 50

Tel. +46 8 620 35 00

Fax +49 761 510 54 20

Fax +46 8 739 86 26

www.sauter-controls.com

www.sauter.se

SAUTER Srbija

Sauter Régulation S.A.S.

Sauter Building Control Serbia d.o.o.

1 rue de Turi

Prote Mateje 64

LU-3378 LIVANGE

SRB - 11000 Beograd

Tél. +35 2 26 67 18 80

Tel. +381 11 3 863 963; 3 086 157

Fax +35 2 26 67 18 81

Fax +381 11 3 086 159

www.sauter.fr

www.sauter.rs

30

SAUTER Facts No 34

SAUTER Head Office Fr. Sauter AG Im Surinam 55 CH - 4016 Basel Tel. +41 61 695 55 55 Fax +41 61 695 55 10 www.sauter-controls.com

Colofon SAUTER Facts het relatiemagazine van Fr. Sauter AG Concept Corporate Communication Management SAUTER Head Office

Druk Hornberger Druck GmbH

Papier LuxoSatin

FSC

int/ext Communications

Maulburg

Inhoud SAUTER Head Office, Vertaling RWS Group Deutschland

GmbH Berlin Titel Technologiecentrum Augsburg © Nikky Maier

Uitgave Herfst 2016

SAUTER Facts verschijnt in het

Duits, Engels, Frans, Italiaans, Nederlands en Spaans toegestaan met bronverwijzing

Afdruk

70011671809

www.sauter-controls.com