จิตรกรรมฝาผนัง สมเด็จพระนเรศวรมหาราช ทรงลงเรือเล็กติดตามพระยาจีนจันตุ ที่หนีกลับเมืองเขมร ความสัมพันธ์ระหว่างอยุธยากับเขมร เป็นไปในลักษณะของการสู้รบ โดยอยุธยาได้ยกทัพไปตีเขมรหลายครั้ง ในรัชกาลสมเด็จพระมหาธรรมราชา และสมเด็จพระนเรศวรมหาราช
จิตรกรรมสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ทรงท�ำปฐมกรรมพระยาละแวกแห่งเขมร ซึ่งเรื่องราวตอนนี้ไม่ปรากฏในพงศาวดาร ที่เขียนในสมัยอยุธยาเลย ท�ำให้ยังเป็นปัญหาหนึ่งในประวัติศาสตร์ รัชกาลสมเด็จพระนเรศวร
อย่างไรก็ดเี มือ่ กรุงศรีอยุธยาเริม่ ฟืน้ ตัว หลัง ศึกนันทบุเรง สมเด็จพระนเรศวรและสมเด็จพระ เอกาทศรถจึงทรงยกกองทัพไปตีเมืองละแวกใน พ.ศ. ๒๑๓๐ ได้ ช ้ า ง ม้ า และผู ้ ค นจ� ำ นวนมาก เพราะทรงเห็นว่าเมื่อพระเจ้าหงสาวดีนันทบุเรง ยกทัพมาล้อมพระนครนั้น ละแวกให้ฟ้าทะละยก กองทัพลอบเข้ามาตีได้เมืองปราจีนบุรี ในรัชกาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรง ยกทัพไปตีละแวกอีกครั้งใน พ.ศ. ๒๑๓๖ ซึ่งยังคง มีขอ้ ถกเถียงเรือ่ งการท�ำพิธปี ฐมกรรมพระยาละแวก นักพระสัตถา หลักฐานไทยในสมัยรัตนโกสินทร์ กล่ า วว่ า ท� ำ พิ ธี นี้ แต่ ห ลั ก ฐานสเปนว่ า ไม่ ไ ด้ ท� ำ เพราะนักพระสัตถาหนีไปได้ ในครั้งนั้นสมเด็จ พระนเรศวรมหาราชทรงน�ำตัวพระศรีสุพรรณมา- ธิราช (พระอนุชาของนักพระสัตถา) มาไว้ที่กรุงศรี- อยุธยาและกวาดต้อนผูค้ นมาเป็นจ�ำนวนมาก 266
ประวัติศาสตร์สมัยอยุธยา