บทที่ ๒
เจดีย์ทรงระฆังกลุ่มอิทธิพลปาละ ในศิลปะพุกาม เจดียท์ รงระฆังในศิลปะพุกามกลุ่มที ่ ๒ คือ เจดียท์ รงระฆังกลุ่มอิทธิพลปาละ ซึง่ แสดงความเกีย่ วข้องกับศิลปะปาละทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของอินเดียอย่างมาก เจดียก์ ลุม่ นีค้ งมีระยะความนิยมอยูใ่ นสมัยพุกามเท่านัน้ เนือ่ งจากไม่พบเจดียก์ ลุม่ ดังกล่าว ในศิลปะอังวะ-อมรปุระ-มัณฑเล โดยที่สมัยพุกามตอนต้นน่าจะเป็นระยะที่เจดีย์แบบ ดังกล่าวได้รับความนิยมสูงสุด ตัวอย่างทีส่ ำ� คัญของเจดียก์ ลุม่ นี ้ เช่น เจดีย์ ใกล้หมูบ่ า้ นมยิงกาบา (รูปที ่ ๒๓) เจดีย์ ใกล้อเพยทนะ (รูปที่ ๒๔) เจดีย์เป็ตเลก (รูปที่ ๒๖) เจดีย์เสียนเยทนยิมา (รูป ที ่ ๒๗-๓๐) เจดียป์ ยาตสาชเวกู (รูปที ่ ๓๑-๓๓) เจดียบ์ เู ลธิ (รูปที ่ ๓๕-๓๖) และเจดีย์ พอดอมู (รูปที ่ ๓๙) เป็นต้น นอกจากนีย้ งั ปรากฏว่ายอดของเจติยวิหารในศิลปะพุกาม ตอนต้นหลายแห่งก็ปรากฏการใช้เจดีย์กลุ่มอิทธิพลปาละเป็นยอดด้วย เช่น เจดีย์ อเพยทนะ (รูปที่ ๒๕) เจดีย์ปาโทธรรมยา (รูปที่ ๓๔) เป็นต้น
เจดีย์ ในศิลปะวกาฏกะกับการปูพื้นฐานต่อศิลปะปาละ
เจดีย์ ในศิลปะปาละมีพื้นฐานมาจากเจดีย์ศิลปะวกาฏกะ จึงจ�ำเป็นต้องกล่าว ถึงเจดียท์ ถี่ ำ�้ อชันตาก่อน ตัวอย่างของเจดียท์ ถี่ ำ�้ อชันตาทีจ่ ะท�ำการศึกษา ได้แก่ เจดีย์ ในถ�้ำอชันตาที่ ๑๙ (รูปที่ ๑๙) และเจดีย์ ในถ�ำ้ อชันตาที่ ๒๖ (รูปที่ ๒๐) เจดีย์ ในศิลปะวกาฏกะมีลกั ษณะส�ำคัญ คือ มีแผนผังเป็นทรงกลม ฐานยืดสูง เป็นทรงกระบอกรองรับอัณฑะทรงกลมขนาดเล็ก ด้านหน้าสถูปมักปรากฏซุ้มจระน�ำ ประดิษฐานพระพุทธรูปเสมอ แสดงให้เห็นถึงการซ้อนสัญลักษณ์แทนพระพุทธเจ้า ๒ ประการ คือ สถูปกับพระพุทธรูป อนึง่ ซุม้ จระน�ำในศิลปะวกาฏกะมีเพียง ๑ ซุม้ เสมอ แตกต่างไปจากศิลปะปาละที่มีถึง ๔ ซุ้ม
|
ผศ.ดร. เชษฐ์ ติงสัญชลี 51