98 พจนานุกรมศัพท์ศิลปกรรมไทย
ข
พระพุทธรูปปางสมาธิประทับบนขนดนาค ซุ้มเจดีย์วัดเจดีย์เจ็ดแถว อุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย ศิลปะสุโขทัย
ขนดนาค การขดตัวของพญานาคที่ซ้อนกันเป็นชั้นๆ ๓, ๕, ๗ ชั้น พบในงานจิตร-
กรรมและงานประติมากรรมสมัยลพบุรที นี่ ยิ มสร้างพระพุทธรูปปางนาคปรก ซึ่งประทับนัง่ บนขนดนาคและแผ่พังพานเหนือพระเศียร ในพุทธประวัติ กล่าวว่า หลังจากพระพุทธเจ้าตรัสรู้แล้วในสัปดาห์ที่ ๖ ขณะที่ประทับใต้ ต้นจิก “มุจลินท์” มีฝนตกหนักพายุแรง พญามุจลินท์นาคราชได้เข้าขดตัว ๗ รอบ และแผ่แม่เบี้ยเหนือเศียรพระองค์เพื่อปกป้องภัยอันตราย จึงเป็น ที่มาของการสร้างพระพุทธรูปประทับนัง่ บนขนดนาค ในสมัยสุโขทัยก็ยัง นิยมสร้างพระพุทธรูปประทับนั่งบนขนดนาค ซึ่งขดเป็นวงไล่ขนาดจาก วงเล็กขึน้ มาเป็นวงใหญ่ แต่ในสมัยรัตนโกสินทร์นยิ มสร้างขนดนาคข้างล่าง เป็นวงใหญ่ไล่ขนาดสู่ข้างบนเป็นวงเล็ก
รูปช้างในจิตรกรรมฝาผนัง พุทธสถานวัดบวรสถานสุทธาวาส หรือวัดพระแก้ววังหน้า กรุงเทพฯ ศิลปะรัตนโกสินทร์
ขนบนิยม รูปแบบของงานศิลปกรรมไทยที่ได้รับการยอมรับกันในสกุลช่างหรือยุคนัน้
สมัยนั้น เช่น งานจิตรกรรมแบบประเพณีไทยมีขนบนิยมว่า เขียนหงส์