Burgerparticipatie en de rol van de (cultuur) professional Elke Plovie – 27 november 2018
Burgerschapspraktijken • = praktijken in de publieke ruimte waarbinnen burgers mee vorm geven aan de samenleving • Onderzoek @UCLL Burgerinitiatieven Vrijwilligerswerk Zorg in de samenleving Beleidsparticipatie Patiëntenparticipatie …
als democratische praktijk • • • • • •
Publieke ruimte Van individuele verhalen naar publieke kwesties Dialoog en partnerschap Volwaardig burgerschap Macht – in-en uitsluitingsmechanismes Als (leer)proces Gericht op emancipatie/empowerment Agogisch versterkingsproces
Vanuit een principiële invulling (denkkader S’bouw) principiële invulling
instrumentele invulling
Participatie als uitgangspunt • Een basisprincipe, maar geen dogma • Participatie: processen waarbij verschillende betrokken actoren samen vorm geven aan plannen/keuzes, elk met een verschillende maar gelijkwaardige inbreng
Participatie als instrument • Functioneel opgevat • Inspraak: vooraf gemaakte plannen/voorstellen worden getoetst, maar de adviezen worden niet noodzakelijk gevolgd
Visie • Participatie is op zich belangrijk, iedereen heeft recht op een inbreng • Elke inbreng is gelijkwaardig • De doelgroep is subject
Visie • Participatie staat in functie van iets anders, bijv. het verwerven van steun voor plannen • Geen gelijkwaardigheid: experten >< niet-experten • De doelgroep is object
Kenmerken • Dubbelzijdig: • In dialoog vormgegeven: coproductie • Impact op het verloop en resultaat van het participatie-initiatief door alle betrokken partijen • Maatwerk in aanpak • Soorten participatiekansen: denken en doen • Structurele participatiekansen: participatie is een proces • Over de kern van de zaak en over bijzaken
Kenmerken • Enkelzijdig: • Eenzijdig vormgegeven • De impact van alle betrokken partijen op het verloop en resultaat is niet gegarandeerd • Standaardwerk in aanpak • Eenzijdige, klassieke invulling van participatie (focus op cognitieve vaardigheden) • Ad hoc participatie: eenmalige interventies of reeks van… • Vooral over de bijzaken, de kern ligt steeds vooraf vast
Burgerparticipatie (De Visscher, 2018)
Focus op burgerinitiatieven
Definitie Burgerinitiatieven zijn een vorm van zelforganisatie van burgers, gericht op de verbetering van de eigen leefomgeving en/of de samenleving waarbij een aantal mensen betrokken is in een al dan niet tijdelijke initiatiefgroep, actiegroep, projectgroep. - Burger als initiator en participatie - Gericht op publieke belang
1. Waarop zetten burgerinitiatieven in? • Aanpak van een concreet probleem • Reactie tegen bepaalde beslissing • Maatschappelijke uitdaging • Belangrijkste motivatie: iets willen veranderen
Welke activiteiten zetten op? Activiteiten 60 50 40 30 20 10 0
Activiteiten
Centrale kwesties â&#x20AC;˘ Kracht van burgerinitiatieven Dynamisch inspelen op wat er nodig is/wat er leeft Kan ook stoppen als de relevantie wegvalt (minder bezig met zichzelf in stand houden) â&#x20AC;˘ Spanningsveld tussen eigen belang en maatschappelijk belang â&#x20AC;˘ Burgerinitiatief: geen vrije keuze maar uit noodzaak Terugtredende overheid Realisatie van grondrechten aan burger overlaten
En de rol van de professional? • Vaak wel professionele ondersteuning maar dit wordt niet altijd expliciet benoemd • Inspirerende kracht van analoge praktijken en verhalen • Gevraagd worden door koepelorganisatie om lokale werking op te zetten Stille, onzichtbare kracht van professional
2. Burgerinitiatieven en diversiteit De trekkers â&#x20AC;˘ Man (55%) > Vrouw (44%) â&#x20AC;˘ 2,2 % met migratieachtergrond
Status
werkend
gepensioneerd
huisman/vrouw
arbeidsongeschikt
ziekteverlof
werkzoekend
andere (student, zelfstandige)
Centrale kwesties â&#x20AC;˘ Democratisch gehalte van burgerinitiatieven Welke stem telt? Rol in de participatieve democratie?
â&#x20AC;˘ Bonding en bridging social capital? â&#x20AC;˘ Welke rol kunnen professionals hierin nemen?
3: Verknoping van mensen en organisaties •
Geen onbevlekte burgers Actief in andere collectieven (scw-verenigingen, sportclubs, amateurkunst, parochie,…) • Schatting van trekker: mediaan op 50% maar zelfs 100% Vele werkzaam in onderwijs, welzijn en cultuur Participatie-elite en expert-vrijwilligers
Verband
•
Verband tussen actieve vrijwilligers familie
vrienden
buren
lotgenoten
sport/vereniging
werk
kerk/politiek
andere
Ondersteuning vanuit de overheid • Verschillende vormen: erkenning, financieel, logistiek, vrijwilligersverzekering, promo en bekendmaking, netwerken en verbinden, morele steun, doorgeven van informatie, advies en procesbegeleiding • Tevreden tot zeer tevreden (50% 7 of meer op 10) maar ook 10% heel ontevreden • Van wie? Vooral lokale overheid, soms ook provincie/Vlaanderen Steun via projectoproepen (Kom op voor je wijk, Buurten op den buiten, …)
• Overheid weinig betrokken bij ontstaan (14% 5 of meer op 10)
Ondersteuning vanuit de overheid
Ondersteuningsnoden Ondersteuningsnoden 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Ondersteuningsnoden
Ondersteuningsnoden Bij wie aankloppen? 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Centrale kwesties • In personen Geen onbevlekte burgers Verknoopte burgers – verknoopte verhalen?
• In organisaties – vitale coalities Op verschillende manieren en steeds in evolutie Gedeelde praktijken – Blended social action (Sampson, 2005) Partnerschap ipv steun
• Welke rol spelen professionals hier in?
Opdracht voor de ‘onzichtbare professional’ • Stem versterken • Verbinden • Dialoog en tegenspraak Verschillende belangen op tafel leggen Verschillende bronnen van kennis verbinden
• Waarden en normen als kompas bij ondersteuning • …