Dieren op het doek

Door: Marian Henderson

De makers van BBC Earth en Oceans hebben een spectaculaire film uitgebracht, die alle bestaande natuurfilms in de schaduw stelt: Nature 3D. Een driedimensionale natuurfilm die het continent Afrika op spectaculaire wijze in beeld brengt. Op 25 juni komt hij in Nederland in de bioscopen. We keken eens hoe natuurfilms worden gemaakt, en hoe eerlijk het beeld is dat ze geven.

De beschrijvingen van Nature 3D overtreffen alles. De film zou opwin-

dend zijn, magnifieke schoonheid laten zien, unieke beelden vertonen, en in één woord overwhelming zijn. Daar kan ik me iets bij voorstellen. Natuurfilms zijn in de loop der jaren steeds indringender geworden, ze kruipen bovenop het beeld en laten het kleinste diertje, dat je met het blote oog maar net kunt waarnemen, als een beeldvullende reuzen-entiteit zien. Ze laten ons meevliegen met de vogels, en bijna meevreten met de gieren aan het aas van een gesneuveld wildebeest. Ze worden dichterbij gehaald dan je eigen hond of kat naast je op de bank en de kleuren spatten van het scherm. Ook het beeld van

onze tv is trouwens levensechter geworden. En als die ervaring dan ook nog wordt uitgedrukt in 3d, dan moet je er wel helemaal met je neus bovenop staan. Bigger than life. Maar willen we dat eigenlijk wel? Zien we nog steeds de pure natuur, of is natuurfilmen een kermiskunstje geworden?

De film zou opwindend zijn, magnifieke schoonheid laten zien, unieke beelden vertonen, en in één woord overwhelming zijn.

Kitscherig

Als je de trailer bekijkt, zie je dat het thema van de film water is. Het levensreddende water, dat alle beesten nodig hebben en bovendien voor veel dieren een uitgelezen jachtterrein is. Er komen fabelachtige landschappen voorbij, met veel water natuurlijk, en ook weer close-ups waar je je vingers bij af likt. De muziek is in de trailer beperkt tot een new-ageachtig vrouwenkoortje. Laten we hopen dat het geluid niet overal zo kitscherig is. Maar die beelden... Daar teken je voor.

Studio

Maar vertegenwoordigt het beeld ook de realiteit? Of worden we stilletjes bedonderd? In de film Frozen Planet bleken de ijsbeertjes niet op de Noordpool te leven, maar in de kost te zijn bij Oudehands Dierenpark. En de moederbeer die we te zien kregen, is in werkelijkheid al negen jaar dood. Wat is de werkelijkheid die ons wordt voorgeschoteld? Van de film Hidden Kingdoms werd een groot deel van de opnames in de studio geschoten. De kleine diertjes werden gefilmd voor een blauw scherm en de achtergrond er later met de computer in geprojecteerd. Zo hadden de muis en de slang uit deze film nooit

een spannende ontmoeting. De slang vocht met een warme handdoek en heeft de muis never nooit gezien. En wilde dieren in een bestaand natuurlandschap waren het trouwens ook niet, want Mark Brownlow verklaarde zelf dat er ratelslangen gebruikt werden die in achtertuinen van huizen gevangen waren. Het ging immers niet om de werkelijkheid, maar om de verborgen werkelijkheid die wij niet te zien krijgen, maar die wel ergens daarbuiten bestaat.

'Zelfmoord' van lemmingen

Niet alle filmers denken er zo over. Ruben Smit, die de Nieuwe Wildernis draaide (700.000 bezoekers), verzekert dat 99,9 procent van het materiaal in de wilde natuur gefilmd is. Alleen het verpoppen van een vlinder liet men in de studio gebeuren, omdat het buiten te hard woei. Maar het vertekenen van de realiteit gebeurt vaker wel dan niet. En het trucje van de gemanipuleerde werkelijkheid is ook niet nieuw. In 1958 werd de zelfmoord van lemmingen verfilmd (deze dieren gooien zich soms vrijwillig van de rotsen), maar dan met lemmingen die door de cameraploeg over de rand werden gejaagd.

Machinaties

Toch zijn er talloze manieren om de werkelijkheid een beetje in de goede richting te masseren. Geluid dat niet live wordt opgenomen, maar er later onder gemonteerd. Het strooien van wat lekkers in een kadaver, zodat er meer aaseters op af komen, het gebruik van dieren in gevangenschap in plaats van wilde exemplaren en het gebruik van meerdere exemplaren voor één opname, zodat het lijkt alsof het alsmaar om hetzelfde beest gaat. Ook is de manier van filmen erg veranderd. John Downer van de BBC verklaarde in een instructieve film dat er steeds kleinere camera's worden gebruikt, die steeds makkelijker te hanteren zijn. Zo worden ze op de rug van een vogel geplaatst, bevestigd aan een steen of tak, en er werden camera's op olifanten neergezet om goede beelden van een stel jonge tijgers te krijgen. Vaak zijn dergelijke machinaties ook nodig omdat er maar een paar dagen kan worden gefilmd, terwijl er wel maanden of jaren nodig zouden zijn om aan echt goede opname 's te komen.

Stinkende blubber

In wat fragmenten die the making of van Nature 3 D laten zien, kom je erachter hoe er soms gewerkt wordt. Flamingo's zijn schuwe vogels. Dan is het nodig om twee weken in een observatiehut te schuilen. Maar het komt ook voor dat er een radiografisch bootje met een camera op ze wordt afgestuurd. En soms is een filmer de klos. Hij moet zich verstoppen onder camouflagemateriaal en ze met een camera zo dicht mogelijk naderen. In de stinkende blubber die al die fraaie roze vogels met zijn allen maken. Ook worden er een soort van robots ingezet, die de gedaante hebben van een gemotoriseerde schildpad, een pinguïn of een vis. De dieren die daarmee gefilmd worden, doorzien het trucje niet. Het heeft prachtige beelden opgeleverd, onder andere van het natuurlijk gedrag van dolfijnen.

Zwavelpoelen

Soms is filmen ronduit een gevaarlijke zaak. Er werden voor Nature 3 D beelden geschoten die afkomstig leken te zijn van Mars. Een kleurig woestijnlandschap waar het overdag 65 graden Celsius is, met bizarre rotsformaties, en bubbelende zwavelpoelen die je met een gasmasker moet naderen. Een crewlid zag hoe haar zilveren hangertje binnen de kortste keren gitzwart werd. Dit is geen lucht die je moet willen inademen. En de filmers moesten acht liter per dag drinken om niet uit de drogen. Maar de beelden zijn dramatisch. En dan die onderwateropname 's, gemaakt met loodzware 3D camera's, van vissen en koralen van een schoonheid die je zelden zag. Nooit maakte je zelf deel uit van zo'n geheime wereld, maar hier zwem je er als het ware tussendoor.

Korreltje zout

Toch die film maar zien om even deel te worden van de wonderen die op deze wereld voorkomen. Maar hem tevens met een korreltje zeezout nemen. Wie niet in staat is om de film in de bioscoop te gaan zien, kan ook de DVD bestellen, maar dan heb je natuurlijk wel een 2 D versie te pakken. En dat lijkt me in dit geval echt een bezwaar.