James Burton: mediwiet pionier

Pionier van medicinale cannabis in Nederland

Van Vietnam soldaat tot medische vluchteling

Het verhaal van zijn leven is zo bizar dat je er met gemak een Hollywoodfilm over zou kunnen maken. Als oprichter van SIMM, stichting Institute of Medical Marijuana, was hij de belangrijkste pionier van medicinale cannabis in Nederland. Tien jaar lang ontweek James Burton, 68 inmiddels, de pers. Nu verbreekt hij zijn zwijgen, voor een exclusief interview, in twee delen. “Alles wat ik ooit had gedaan, was een beetje wiet kweken, en ze zetten me tussen massamoordenaars.”

Tekst & fotografie: Derrick Bergman / G0NZ0 media

Voor een man die in zijn leven zoveel onrecht en tegenslag te verwerken heeft gekregen, lacht James Burton opmerkelijk vaak en uitbundig. We voeren een aantal gesprekken, het eerste in de tuin van coffeeshop Gili Senang in Drachten. James rookte zijn eerste joint in Vietnam, eind ja-

Het grote James Burton interview: deel 1 (de jaren 1969 – 1993)

Glaucoom

Op dat moment weet James nog niet dat hij glaucoom had. Die erfelijke oogziekte komt wel veel voor in zijn familie, maar ontwikkelt zich normaal gesproken pas op latere leeftijd. Na terugkeer in de VS blijkt bij een medische test dat James glaucoom heeft, maar niet het gebruikelijke kuiltje in de oogzenuw. “Als je glaucoom hebt, dan bouw je oogdruk op”, legt hij uit. “Je oog produceert constant water om het helder te houden, maar als je glaucoom hebt, kan dat water niet weg, zodat de druk op je oog steeds groter wordt. Na een tijdje krijg je dan een kuiltje in je oogzenuw en in een later stadium sterven de zenuwen af en word je blind.” De artsen begrijpen er niets van: wél glaucoom, maar geen kuiltje. Ze schrijven Burton de bètablokker Beoptic voor, maar hij blijkt te behoren tot de tien à vijftien procent van de mensen die hartproblemen krijgen van dit medicijn.

ren zestig. Het was een overlevingsmechanisme, een manier om met de dagelijkse gruwelijkheden van de oorlog om te kunnen gaan.

Psychopaten

heroïne. Sommige gasten gingen met zes vrouwen per nacht naar bed. De helden waren vaak de dronkelappen. Als je een fles Jack Daniels op hebt en wat heroïne en je bent negentien, denk je dat je onoverwinnelijk bent. En je bent zo stom dat je niet door hebt hoe gevaarlijk de wereld kan zijn. Als je in een sloot ligt en er wordt op je geschoten, dan is het niet normaal om omhoog te springen, snap je? Mensen zeggen wel eens: ik deed het in mijn broek van angst, nou dat deed iedereen in Vietnam. Want je hebt er geen controle over, je bent zo ontzettend bang.” Sommige beelden uit die tijd blijven terug komen. “Er waren een paar psychopaten: als ze een Vietnamees hadden gedood sneden ze zijn oren af. Die oren hingen ze aan hun broekriem. Iedereen was doodsbang voor die gasten.”

Wiet

“Ik had geen problemen met de wiet en ik had wel problemen met die Beoptic druppels. Dus ik besloot te stoppen met de druppels.” Cannabis werkt, zoveel is duidelijk. Maar zes tot zeven pure joints per dag, zo'n anderhalve kilo per jaar: dat loopt in de papieren. Dus begint James zijn eigen medicijn te kweken. De eerste acht, negen jaar zonder enig probleem. “Ik verhuisde veel. Eerst naar Californië, daarna woonde ik in Alabama, daarna in Kentucky. Dat hielp.” Wat ook lijkt te helpen was de zaak van een andere glaucoompatiënt, Robert Randall. Na een historisch vonnis in 1976 werd hij de eerste Amerikaan - sinds

1937 - die legaal cannabis mocht gebruiken, om te voorkomen dat hij blind werd. Addertje onder het gras: de uitspraak geldt alleen in dit specifieke geval en alleen in het District of Columbia waar Randall woonde.

Zes tot zeven pure joints per dag, zo'n anderhalve kilo per jaar: dat loopt in de papieren. Dus begint James zijn eigen medicijn te kweken.

Visueel ingesteld

Maar of het nou legaal is of illegaal; niemand kan James ervan weerhouden een plant te kweken die het verschil betekende tussen blind worden of blijven zien. “Ik ben heel visueel ingesteld, ik hou van computers, van films. Het licht in mijn ogen verliezen is het ergste dat me kan overkomen. Maak me maar doof, snij een hand af, maakt niet uit, zolang ik maar niet blind word. En het is zó duidelijk dat het werkt; als ik niet rook krijg ik meteen verhoogde oogdruk en begin ik halo's te zien. Als ik rook gaat dat weg. Iemand die kanker heeft en cannabis gebruikt, moet een paar maanden wachten en hopen dat het werkt. Ik merk het binnen drie minuten.” Voor James is medicinale cannabis geen theorie, maar dagelijkse, onweerlegbare praktijk. Jarenlang kweekte hij ongestoord en leek er geen wolkje aan de lucht. “Maar als je lang genoeg wiet kweekt, dan wordt je uiteindelijk gepakt, zelfs hier in Nederland. Niemand kweekt het voor altijd. Het is als met poker; uiteindelijk krijg je een slechte hand gedeeld. In Kentucky ben ik acht jaar gebleven, dat was de fout, waarschijnlijk. Was ik maar twee jaar eerder vertrokken!”

Reagan

Het noodlot slaat op 7 juli 1987 toe. De politie valt de boerderij van James en zijn vrouw Linda in Bowling Green, Kentucky binnen en ontdekt 138 planten. Amerika is veranderd in de jaren tachtig; Ronald Reagan is halverwege zijn tweede termijn en zijn vrouw Nancy reist het land door met de campagne 'Just say no to drugs'. Justitie besluit er een federale zaak te maken; dan kan de politie alles in beslag nemen. En dat gebeurt: hun huis, hun auto's, alles behalve hun kleren en familiefoto's raken de Burtons kwijt. “Onder de nieuwe wetten van Reagan gold dat je bezittingen de misdaad hadden begaan, ook al was jij zelf vrijgesproken. Echt waar, dat is de RICO act. Bedoeld om gangsters

aan te pakken, maar ze misbruikten die wet: al had je maar vijf planten, dan konden ze al je bezittingen in beslag nemen. En ze zeiden: die planten zijn nu nog klein, maar ze kunnen potentieel een kilo opleveren, dus we gaan je vervolgen voor vijf kilo. Nog steeds wordt er voor miljarden in beslag genomen in Amerika. Als je in sommige staten gepakt wordt met een joint peuk in de auto, dan is het tot ziens auto.”

Medische noodzaak

James' advocaat baseert zijn pleidooi op medische noodzaak. “De enige die dat ooit eerder had gedaan was Robert Randall, maar hij woonde in het District of Columbia, een speciaal, klein grondgebied. Zijn vonnis gold alleen voor hem. Mijn zaak was de eerste voor een federale rechtbank, met een jury van twaalf mensen. Robert en een hoop andere mensen traden op als getuigen. Over medicinale cannabis was toen nauwelijks iets bekend.” De omstandigheden waren op zijn zachtst gezegd niet ideaal. James had een slechte hand gedeeld gekregen. “Ik woonde in het Zuiden, in een gebied dat wij de redneck bible belt noemen. In het stadje waar ik woonde werden nog in 1964 negers opgehangen in het centrum. En dan was het feest, iedereen nam whisky mee en picknick manden, het was party time. Met die mentaliteit had ik te maken in de rechtszaal: the devil's weed en zo. En ik was ook nog een Yankee, ik kom uit het Noorden. Ik had echt alles tegen me. En ik was dom genoeg om lang haar te hebben en er uit te zien als een hippie-dippie.”

Wapens

Soms geven schijnbare details het helderste beeld. Neem de wapens die de politie op de boerderij vond. Al in zijn vroege jeugd in Wisconsin, vlakbij Canada, leerde James' vader hem jagen. En de boerderij in Kentucky had een hoop grond: 45 hectare. Zeker in het Zuiden is het doodnormaal om wapens in huis te hebben. Maar wat deed de politie, voordat ze de cannabis fotografeerde? Ze legden de wapens er naast. “Dus dan is het verhaal

ineens: James, jij bent toch een gedecoreerde oorlogsveteraan, jij weet toch hoe gevaarlijk vuurwapens zijn? En lagen die wapens niet bij de wiet? Zou je niet schieten als iemand je wiet probeerde te stelen? Je wordt toch blind zonder die wiet?” Achteraf mag het een wonder heten dat de jury hem uiteindelijk veroordeelde tot 'maar' een jaar celstraf. Let wel: in een federale gevangenis. “Je zit daar tussen de ergste roofdieren, al die gevangenen zijn roofdieren. Ze zitten daar omdat ze mensen hebben vermoord, beroofd, vrouwen hebben verkracht, kinderen gemolesteerd. Dus je zit in een kooi met een grote groep roofdieren. En daar geldt hetzelfde als in Vietnam of welke oorlog dan ook: het draait om overleven.” “Alles wat ik ooit had gedaan, was een beetje wiet kweken, en ze zetten me tussen massamoordenaars en allerlei extreem gevaarlijke mensen. Ze brachten echt mijn leven in gevaar. Medegevangenen geloofden me sim-

pelweg niet als ik zei dat voor bezit van wiet zat.” Er is een categorie gevangenen die worden beschouwd als 'strafrechtelijk krankzinnig'. “Godzijdank zitten die mensen vast. Charles Manson is een goed voorbeeld; hij moet echt vast zitten. Maar als jij zelf in de gevangenis zit, dan zit je te lunchen met die klootzak. Sommigen hebben tien keer levenslang, die geven nergens een zak om. Ze vermoorden je uit verveling of om in de krant te komen. Want wat ga je er aan doen?” Het dieptepunt was

de gevangenis van Maryland, Illinois. “Een Level 6 prison. Daar hebben ze straaljagers in de achtertuin en tanks in de voortuin, want daar zitten een hoop serieuze gasten, uit Israël en zo. Toen ik daar zat, wilde ik niet eens dat mijn vrouw op bezoek kwam. Bij elk bezoek steekt er iemand met vaseline zijn vinger in je kont. En na het bezoek nog een keer. Mijn kont was zo vettig dat mijn broek aan elkaar plakte. Na een paar weken zei ik: mijn kontgat is zo beurs, kom asjeblieft niet meer op bezoek!” Weer die bulderende lach. Maar uit alles blijkt hoe ingrijpend en traumatisch zijn tijd in de gevangenis was. “Ik ben niet zo'n roofdier. Het gebeurde wel dat een gevangene op me af kwam en gewoon mijn lunch afpakte. Wat ga je er aan doen, suk-

kel?! Veel gevangenen trainen elke dag met gewichten, dat zijn enorme mannen. Al kan je nog zo goed kickboxen, you get your ass kicked.” Toen hij in 1988 vrij kwam, begreep hij al snel dat zijn leven voorgoed was veranderd. Niet alleen was hij zijn huis, auto en al zijn andere bezittingen kwijt, een baan zoeken bleek zinloos. “Ik was op TV geweest omdat mijn zaak de eerste was, dus ik was beroemd. Niemand wilde me in dienst nemen, want dan zouden de media meteen schrijven, James Burton werkt nu daar en daar.” Er waren meer problemen. Het Appeals Court in Cincinnati weigerde zijn zaak in behandeling te nemen, net als de Supreme Court, het Amerikaanse equivalent van onze Hoge Raad. Wiet kopen bleek ondoenlijk; zelfs zijn blowende vrienden verzochten hem vriendelijk niet bij hen aan te kloppen. En hij was bang om ooit weer in de federale gevangenis te belanden.

Optimist

Noem hem naïef, noem hem een optimist, maar James gaf de moed niet op. “Ik was zo stom dat ik dacht: als iedereen mijn verhaal maar hoort, dan laten ze me zeker vrij. Dus begon ik interviews te geven in de gevangenis. Dat was een grote fout. Daardoor kwam ik terecht in de federal merry go round.” Elke keer als een TV station hem kwam interviewen, werd James twee dagen voor de afspraak ineens overgebracht naar een andere federale gevangenis. “Ze kunnen geen nee zeggen tegen een interviewer, want dat staat slecht en het is een vrij land.” Voor de media betekent deze truc een hoop extra werk; ze moeten opnieuw toestem-

ming vragen bij de gevangenisdirectie, een andere lokale crew inhuren, vluchten annuleren. En James vloog naar een nóg strengere gevangenis, met nog strengere regels voor de pers. Wie de film Con Air heeft gezien, kan zich er iets bij voorstellen. “Maar ik bleef praten. Dus ik heb in dat ene jaar in zes verschillende gevangenissen gezeten.” Op een van de vluchten komt hij Squeaky Fromme tegen, een berucht lid van de bende van Charles Manson. Hij vertelt het met een lach, die bitterheid en woede maskeert.

Alles wat ik ooit had gedaan, was een beetje wiet kweken, en ze zetten me tussen massamoordenaars en allerlei extreem gevaarlijke mensen.

Armed and dangerous

“Ze hebben me echt heel bang gemaakt. Al zou ik in de bossen moeten leven in een boom zonder kleren: daar wilde ik nooit meer terecht komen.'”Hij legt uit dat de Amerikaanse politie wat anders werkt dan

bij ons. Arrestaties gaan doorgaans met geweld gepaard. Daar kwam bij dat in zijn oorspronkelijke aanklacht sprake is van wapenbezit én de term 'armed and dangerous'. “Ook al ben ik op die aanklachten niet schuldig bevonden, ze blijven op mijn strafblad staan. Dus als een agent mijn naam

intikt, ziet hij 'armed and dangerous'. Ook al staat er onschuldig, hij zal denken: die klootzak is er toen mee weg gekomen. En in die tijd schoot de politie links en rechts hippies dood, er waren zelfs liedjes over het uitwissen van een generatie. Dat hebben ze met Martin Luther King gedaan, met de Kennedy's, ze schoten hen gewoon dood. Dat is de old boys oplossing in Amerika, als je dat soort concurrentie hebt: schieten. Maar goed, elke keer dat mijn rijbewijs werd gecontroleerd kon ik problemen krijgen. Dodelijke problemen, als ik pech had.” Jordaan en vindt vast werk als elektronisch ingenieur. Na ongeveer een jaar komt zijn vrouw Linda over. Rond die tijd verschijnen de eerste verhalen in Amerikaanse kranten. Het fotoonderschrift bij een van die artikelen meldt 'James Burton now lives in the Netherlands'. “De kranten en TV ca-

mera's kwamen naar Nederland. Ik was niet echt beroemd, maar nog steeds nieuwswaardig. En het was toen zo vrij hier dat ik gewoon planten had staan, ook in de woonkamer. Als je die oude beelden bekijkt, zie je me

voor die planten zitten. Want het levert goede TV op, hè? Ik had toen een volkstuin, daar had ik ook planten. De andere tuinders ook, niemand gaf er iets om. Bedenk wel: dit is 25 jaar geleden.” Dankzij de media begint zich het verhaal te verspreiden dat er een Amerikaan is die medicinale cannabis heeft. “De mensen hadden nog weinig kennis, ze dachten dat 'medical marijuana' een speciale soort cannabis was. En ze dachten dat ik die soort had.”

Wiet kopen bleek ondoenlijk; zelfs zijn blowende vrienden verzochten hem vriendelijk niet bij hen aan te kloppen.

Balans

Toen hij de balans opmaakte, was de conclusie onvermijdelijk. “Geen rechtszaak, geen wiet, geen huis of niks, ik kon geen werk krijgen... Vertrekken uit Amerika was niet zo'n grote beslissing. Ik had niet veel om in te pakken, zeg maar.” Ook zijn bestemming lag voor de hand. Ons land was toen het enige in de wereld waar je ongestoord cannabis kon consumeren, kopen en zelfs kweken. De Hollandse Hennepoorlog moest nog beginnen en thuistelers werd geen strobreed in de weg gelegd. De eerste maanden leefde James als illegaal. “Ik had geen contacten en ik was nog nooit in Europa geweest. Maar ik had geen keus, het ging puur om overleving en niet meer gearresteerd worden.” Nu kan hij wel lachen om zijn vlucht uit de VS, eind jaren tachtig. “Ik was in de bush geweest, in Vietnam, ik wist dat ik kon overleven in een tent en op eekhoornvlees als het moest. Ik was zo naïef dat ik dacht: ik neem gewoon mijn mes en mijn tent mee.”

Volkstuin

Hij kampeert een tijdje aan het IJsselmeer, werkt bij een pizzeria in de

Wernard Bruining

Steeds vaker kloppen er patiënten bij James thuis aan, op zoek naar medicinale cannabis. Inmiddels heeft hij kennis gemaakt met Wernard Bruining en zijn legendarische Positronics, de eerste growshop van Europa, in de Amsterdamse Pijp. “Op een dag ging ik naar Wernard en vertelde dat er elke week tientallen mensen aan mijn deur stonden en dat ik niet wist wat ik moest doen. Hij was degene die voorstelde dat ik een stichting zou beginnen. Want ik had geen idee wat een stichting was. Wernard is een van de mensen die me echt geholpen heeft en de goede kant op gestuurd. Maar ook andere mensen, zoals Ben Dronkers, Nevil, en Adam van Serious Seeds. Die is pas terug verhuisd naar Colorado, Adam.”

In 1993 gaat de Stichting Institute of Medical Marijuana, kortweg SIMM, officieel van start. In twaalf jaar tijd zal de stichting uitgroeien tot de eer-

ste en grootste legale cannabiskwekerij van Nederland, met een bibliotheek van 276 soorten, destijds de grootste collectie ter wereld. Over de opkomst en de tragische ondergang van SIMM én over hoe het nu met James gaat lees je alles in het tweede deel van dit interview.

James Burton op Cannabis Bevrijdingsdag

James Burton is een van de deelnemers aan een debat over medicinale cannabis op Cannabis Bevrijdingsdag, zondag 14 juni, Flevopark, Amsterdam. Het debat vindt plaats in de filmtent, van 17.00 tot 18.00 uur. De toegang is gratis.