online version
Γιάννης Ισιδώρου / Γιάννης Γρηγοριάδης Είναι δυνατή η επιστροφή; 1. Ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ ερώτησης και απάντησης παρατείνεται. 2. Όταν αναφερόμαστε στην επιστροφή, εννοούμε τόσο μία συγκεκριμένη γνωστική διαδικασία, αλλά και το ίδιο το περιεχόμενο της μνήμης, τις αναμνήσεις και τις ανανοηματοδοτήσεις τους στο παρόν. Την επιρροή τους. Οι αναμνήσεις, η μνήμη του χωροχρόνου, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της επίγνωσης του εαυτού μας, ο πυρήνας της προσωπικής μας ιστορίας. Η μνήμη και η σχέση μας με αυτήν αποτελεί βασικό συστατικό της ταυτότητάς μας. Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, η αντίληψη του παρελθόντος μαζί με τις μελλοντικές προβολές του μπορεί να αποδειχθεί τόσο τρομακτικά διαστρεβλωμένη και τραυματική, ώστε να αφαιρέσει τον έλεγχο της ίδιας της ζωής, να μετατρέψει το υποκείμενο σε πράγμα, σε εμπόδιο του ίδιου τού εαυτού. Να ακυρώσει τη δυνατότητα της εμπειρίας και να την υποβιβάσει σε αυτοματοποίηση, σε σπασμό. 3. Ο άνθρωπος-δημιουργός είναι ένας κατ’ εξοχήν ιθαγενής της μνήμης και ταυτόχρονα χρήστης της. Φανερώνεται θεωρώντας τη μνήμη ως την αναστοχαστική διαδικασία, τον τρόπο να σκέφτεσαι ξανά και ξανά. Διαχειρίζεται και παραδίδει τρόπους ερμηνείας και αναδιατύπωσης του χώρου και του χρόνου, διαιωνίζοντας έτσι το παρόν. Το μνημονικό δίκτυο είναι η καταγωγή, το καταφύγιο και ταυτόχρονα ο ορίζοντάς μας (αυτά που στοχαζόμαστε εμείς για τον εαυτό μας, όσα στοχάζονται οι άλλοι σε σχέση με εμάς). Οι ιστορίες που αφηγούμαστε αναφέρονται στον τόπο του προορισμού μας. Μιλάμε εδώ για την πατρίδα ως τον τόπο του προορισμού μας, τον τόπο που μπορεί να μας υποδεχτεί. Τη δύση μας. Το πέρασμα προς τη δύση. Η δύση είναι μια υπόσχεση. 4. Η μνήμη είναι μια υποδοχή. Κάθε αφήγηση θρηνεί μιαν απώλεια. 5. Η ιδέα μιας σταθερά διακριτής ταυτότητας, η οποία είναι δομημένη γύρω από τις έννοιες που ανέδειξαν η διαλεκτική του σύγχρονου εθνοκρατικού καπιταλισμού, η γλώσσα, οι κοινές παραδόσεις, μια εθνική κοινότητα, μια εθνική οικονομία και ένα γεωγραφικό περιβάλλον-σύνορο-νόμος, απαιτεί συνεχή επαναπροσδιορισμό καθώς καταρρέει. Οι ταχύτατες εξελίξεις, που θεωρούνται απειλές, καθιστούν εύθραυστη την ιδεολογία του έθνους-κράτους και αμφισβητούν το φαντασιακό μιας πολιτισμικής καθαρότητας. Αυτές οι ταυτότητες, εθνικές, ταξικές, θρησκευτικές, επιθυμητικές, γίνονται όλο και πιο αποσπασματικές, καθώς σε κάθε πλεόνασμα ελευθερίας και επινοητικότητας που 7