1
Dagiti layers ti daga 1. (0 Horizon) o “Topsoil”
2. Subsoil
TOPSOIL Daytoy ti kasustansyaan a paset ti daga a mabalin a pagmulaan. Maysa a piye (1 foot) laeng ti kaimpis ken daytoy met laeng ti paset ti daga a kalakaan a maitaray ti danum (tudo) wenno angin nu saan a protektado daytoy ti takup (mulch) wenno saan a mapagiggeman dagiti ramut ti mulmula. Ti rabaw ti daga mismo ti maaw-awagan dagiti siyentista a “0 Horizon” Kadawyanna, addaan daytoy kadagiti organiko a banag “organic matter”a mangnaynayun ti ganagan wenno sustansya iti daga.
Daga a nadumaduma ti mula
Contour cropping
Panagmula ti naimpanawenan a mula wenno tinawen a mula nga agusar ti annatop a pamuspusan iti panangaywan ti daga
Panagmula ti naimpanawenan a mula wenno tinawen a mula a pabaribar iti nabangkirig a daga
Tantya nga iti tunggal maysa a milimetro a mapukpukaw iti rabaw kadaytoy a daga, 10 tonelada (metric tons) ti daga tunggal ektarya ti mapukaw maigapu iti tudo wenno angin.
SUBSOIL REGOLITH BEDROCK
3.Regolith
Iti uneg mismo ti topsoil ti maaw-awagan a “leaching layer” nga agtultuloy iti maaw-awagan a subsoil. Daytoy ti sumaruno a sapin ti daga. Saan unay a nasustansya isu a saan a nasayaat ti panagtubo dagiti mula ditoy. Malugi no madanon daytoyen.
Kadaytoy sumaruno a sapin ti daga ket dandani nga awan pulos ti sustansya ti daga para kadagiti mulmula. Makitkita ditoy ti naglaok a nabettak a batbato, daga ken darat. Nu madanon daytoyen, dandani awan pulos nga agrusingen a mulmula.
4.Bedrock
2
Bato daytoyen. Saanen a daga. Awan ti aniaman nga agtubo a mula.
T
I panaglawa ti pagmulaan ti mais kadagiti karuruotan ken pasto ket makaited ti problema iti pannakapukaw saan lang ti topsoil, no di ket karamanen ti pangmabayagan a kabiagan kadagiti komunidad a mannalon iti bambantay. Agnanayon a peggad ditoy ti panaggiday ti daga – wenno soil erosion a gapu iti napigsa a panagtudo ken agtultuloy a panagsukay. Maap-apektaran met ti sustansya ti daga ken mangmangted ti nababa a produksyon wenno apit kadagiti mulmula. Ita, dimmanonen iti watershed area daytoy a problema, ken no saan a masolusyonan, mabalin a makaa-
Downloadable - www.safepinoy.com • www.croplifephils.com
Dagiti annatop a mulmula iti saan a patag a daga Agroforestry
Bakir
Panagmula kadagiti naimpanawenan a mula wenno tinawen a mula iti babaeten dagiti mulmula nga agserbi kas bakod
Agparikos wenno contoured a nadumaduma a klase ti kaykayo nga agbunga
Naglalaok a klase dagiti kayo iti bakir Vic Alpuerto
Alley cropping
Rekomendado a pamuspusan ti panagsukay para iti nadumaduma a bangkirig ti daga pekto iti kabiagan dagiti mannalon iti bambantay ken dagiti komunidad. Lagipen tayo nga adda dagiti pamantayan ti gubyerno no ania dagiti rumbeng a maimula kadagitoy a lugar para iti kabiagan dagiti agindeg iti komunidad. Ken siyempre, sabali latta a siguraduen ti tunggal mannalon ti umno a pamuspusan ti panangaywan ti daga, dagiti kabakiran ken kabanbantayan. Agkukuyog ken pagtitinnulungan tayo nga urnosen ti panagmula ti mais kadagiti lugar a kasapulan ti contour farming. Dakkel ti papel dagiti ahensya ti gubyerno kas ti Department of Agriculture (DA), Department of Environment and Natural Resources (DENR) ken ti Department of the In-
terior and Local Government (DILG) tapno mapalawa daytoy a programa. Kas ti DILG nga isut ahensiya a mabalin a tumarabay kadagiti gubyerno a lokal tapno masigurado nga agus-usar kadagiti umno a pamuspusan ti panagsukay ti tunggal ili. T i lo k al a g ub ye r no ti m a ba l i n a d u mawat t i t ul ong k e n na yon a k a a mo an k ad agi t i a g r i cul tur a l te chn ic ian man i p ud i ti p r i b a do a s e k t o r, it i R e g i ona l A g r i cul tur e a nd F is h e ry Co unci l ( R A F C) k e n da g i t i NG O. Ngem daytoy a balligi ti contour farming ket nakasanggir met laeng iti gaget ken determinasyon dagiti mannalon tayo.
Downloadable - www.safepinoy.com • www.croplifephils.com
3
CONTOUR FARMING
Iti nabangk i ri g a d ag a ( s lo p e) , an n at o p lae ng a p a s a k na p e n da g i t i pamuspusan a m akapa s ard e n g it i p an ag g id d ay wen no e e r os i on t i na g a nag an a daga para k adag it i man n alo n . N ask en a saan nga iyarig d ayt o y k ad ag it i p at ag a k om a n, a dda na g duma a n dagi ti kasapul an a p an ag s ag an a k e n p amu s p us a n a na s k e n ng a a r amid en tapno m ak i ssayan t i p an n ak ap u k aw t i d ag a. K ad agi ti adun a si ye n t ip ik o a p an ag ad al, n ap ag -a m oa n a ti s uk s uk a ye n d a a d aga i ti nabangk irig a k ad ag aan k et man g p ak p a k a r o i t i p a na g g i dda y wen n o “erosi on” ti dag a mis mo g ap u t a b it t ak e n d a ytoy t i p a na g ur nos k e n pan a g di di kket ti daga. I s u a k as ap u lan a lik lik an t i p a na g a r a do w e nno p an a g suk ay ti daga k adag it i lu g ar a n ab an g k irig . T i panagusar ti annat o p a “n o t illag e” wen n o “ mi ni m um t i l l a g e te chnol og y” iti tul ong ti “herbic id e s ” we n n o p an g p ak s iat k a da g i ti r uot ( w e e ds ) i t i UMN O A PAM USPUSAN t i is u ’ t k as ap u lan t ap n o p uk a w e n da g i toy. T a pno m apagi ggeman met d ag it i d ag a k ad ag it i na ba ng k i r i g a l ug a r , ir ekrek om enda dayto y ad b o k as iya t i “NAG ANAG A N A D A G A ” t i p a na g mula ti “natural vege t at ive s t rip s ( NV S) ” wen n o d a g i t i m ul a a p a ng p i l a p i l ka ku yogen ti ruot a V et ive r g ras s , it i CONT O U R L I N E a s a a n a g i na r a w wen n o i narado tapno malap d an t i p an ag g id d ay t i da g a . D a ytoy ti m aaw -awag an a CO NT OU R F AR M I NG . K akuyog daytoy i ti p an ag s ag an a t i d ag a k e n ag k a s a p ul a n l a e ng ti b a s s i t a tr a b ah o. Ma ur-urnong pay dayt o y d ag it i n aik is s ay a p e s ti s i dyo, ni tr a t e s k e n d a g iti m arunaw a pho s p h o ro u s a k araman t i ag t art a r a y a da num
4
Nak al akl aka k e n e p e k t ib o u n ay t i CO NT O U R F A R MI N G !
Downloadable - www.safepinoy.com • www.croplifephils.com
6
6
INNEM NGA ADDANG LAENG TI CONTOUR FARMING!
1.
Ammuen ti bangkirig (slope) ti masukay a daga.
KASANO A RUKODEN TI BANGKIRIG TI DAGA? Singasing ti DENR a nu ti bangkirig wenno “slope” ket limmabes iti 18 % Degrees), kas ti makitkita iti diagram a “Dagiti annatop a mulmula para iti saan a patag a daga” iti ngatoen na, nasken ket dagiti kaykayo (kape, cocoa, marunggay, dagiti prutas wenno dadduma pay) ti maimula tapno maliklikan ti “gidday” ken maaywanan ti aglawlaw. Dagiti “shortlived crops” wenno ababa ti biag na a mulmula a kas ti mais, dagiti natnateng wenno gulay ket mangpakaro laeng ti panaggidday daytoy.
Saan met a napartak ngem nu nakarugin nga agbunga dagiti kaykayo, agtultuloy daytoyen. Dakkel ti kita iti prutas ken ti nadumaduma a bunga dagiti pangmabayagan a mulmula.
Downloadable - www.safepinoy.com • www.croplifephils.com
5
2.
Ammuen ti CONTOUR LINE iti nabangkirig a pagsuksukayan.
Babaen ti “A” Frame (wenno ti carabao’s/ cow’s back method) nasken nga ikeddeng ti “contour line” ti daga. Daytoy ket pabaribar (perpendicular), ken saan nga umannamon, iti taray ti nabangkirig a daga, lallalo a sumagedsed bayat a ngumatngato ti panagbangkirig ti daga.
Ti CONTOUR LINE ket ti linya iti nabangkirig a daga nga agkapada ti elebasyon wenno kangato na.
? Okay!
Napateg ti panangikeddeng ditoy tapno ti harang wenno ti pilapil ket agpapapada wenno agkalebel tapno maurnong ti daga ken danum ket saan nga aglupyas iti nadumaduma a paset.
PAGGAWA NG “A” FRAME Agaramid ken agusar ti “A” Frame! Nakalaklaka nga agaramid!
DAGITI KASAPULAN:
2 tulos wenno sanga 2 metro ti kaatiddog na. 1 tulos a maysa (1) metro ti kaatiddog na. 3 a de dos (2 pulgada) a lansa 3 nga ababa a galut. 1 nga atiddog a galut nga 1.5 metro ti kaatiddog na. 1 pampadagsen a saan a mawarwar iti galut
STEP 1 Ilansa wenno igalut ti maysa a murdong dagiti atiddog a tulos nga agkapada da.
STEP 2
-1.5 m-
Ilasin ti saan nga agkagalut a murdong ken igalut a nairut wenno ilansa met ti ababa a tulos iti akintengnga a paset korte ti “A”!
STEP 3
STEP 4
Babaen iti atiddog a galut, biruken ti tennga ti “bar” ti “A” ken markaan ti saan a nalaka makita babaen ti buneng wenno aniaman
Igalut ti atiddog a pisi iti murdong ti “A”
STEP 5 Igalut ti pampadagsen iti bangir a murdong ti atiddog a pisi. Nalpasen ti “A” Frame!
6
Downloadable - www.safepinoy.com • www.croplifephils.com
agkapada ti kangato na
PAGGAMIT NG “A” FRAME
Nakalaklaka nga usaren ti “A” Frame. Agisagana ti babassit a tulos pangdugsol ken pangmarka iti nabangkirig a dagdaga. Dagitoy babassit a tulos ti mangmarka ti langa ti contour line iti daga.
1
2
Mangrugi iti pinakaababa a kanto ti daga a pabangkirig. Pabaribar (wenno perpendicular) iti pabangkirig, itakder ti A Frame ken biruken no sadino ti pakaitakderan daytoy a patag babaen ti galut ken pampadagsen. No ti galut ti pampadagsen ket nakaturong iti marka nga akintengnga wenno sentro ti baras ti “A” Frame, agkapantay iti daga a nakatakderan daytoy. Mangrugi iti kangatoan a paset ti daga a pabangkirig.
3
Idugsol ti tulos iti daga iti tunggal sakaanan ti “A” Frame. Daytoyen ti rugi ti contour line.
4
Kalpasan a madaliasat ti entero a sakaanan ti pabangkirig a daga, makitkita a dagiti tulos ket mailaslasinen ti CONTOUR LINE.
Ikabig ti maysa a sakaanan ti “A” Frame bayat a nakadugsol iti daga ti maysa a met a sakaanan. Biruken ti patag a daga babaen ti akintengnga a guhit ken pampadagsen daytoy. Markaan ti tulos.
5 Basar iti bangkirig (slope) ti daga, sumang-at ti annatop a piye agpangato no sadino a mangrugi manen ti baro a contour line. (Panid 6, Step 3)
“eye-level”
Uliten manen ti dagitistep 1-4 iti daytoy baro a contour line.
Downloadable - www.safepinoy.com • www.croplifephils.com
7
3.
Mangikeddeng ti sangkakelleng a daga a mangdaliasat kadaytoy a CONTOUR LINE .
Kaguddua agingga maysa a metro ti kinaakaba, no sadino ket nasken a palubusan a rumusing ti natural a ruot ken mulmula (natural vegetative strips o NVS), wenno pagmulaan kadagiti “vetiver grass” tapno mapagiggeman ti daga a kinissayan ti tudo wenno angin.
Segun iti kinabangkirig ti daga, dagiti CONTOUR LINE ket mas nasagedsed bayat a tumurturod ti panagbangkirig na, mangrugi iti 8-10 piye (feet) ti kinaadayo iti tunggal maysa.
DAGITI RUMBENG KEN SAAN A RUMBENG NGA ARAMIDEN ITO KAMAN A NABANGKIRIG 1. Saan a puoran ti nagtabasan wenno nag-apitan (NO BURN) 2. Usaren ti nagtabasan kas pangtakup (mulch) iti pagruaran ti “contour line.” 3. Saan a sukayen wenno araduen ti daga (No Till/ Minimum Till) 4. Umno nga usaren ti annatop nga “agricultural inputs” ken dagiti pangpaksiat ti ruot.
a. b. c. d.
Systemic herbicides Contact herbicides Herbicide-ready planting materials Vegetative strips
5. Ti panagusar ti farm-a-lite ket mangpapartak met iti panagmula ti bin-i.
8
Downloadable - www.safepinoy.com • www.croplifephils.com
4.
Mulaan ti annatop nga NVS, Vetiver Grass (wenno pinya ken dadduma pay) daytoy a CONTOUR LINE.
Ti panagmula iti CONTOUR LINE ti mangisardeng ti pannakagidday ti naganagan a daga iti pagmulaan babaen ti mulmula ken dagiti ramut dagitoy nga adda iti uneg ti daga. Lapdan pay daytoy ti panaglupyas ti danum ken dagiti sustansya ti daga tapno agtultuloy ti panagrusing dagiti mulmula iti uneg met dagiti “CROP ALLEYS” nga adda iti tengnga ti CONTOUR LINE/s.
5.
Mulaan ti annatop a mulmula dagiti “CROP ALLEY/s” nga adda iti tengnga ti CONTOUR LINE/s.
Depende iti bangkirig ti daga, agarup 10% laeng ti daga ti mapan iti CONTOUR LINE ken 90% met ti maikeddeng iti panagsukay kadagiti mulmula a mabalin a pangkabiagan. Iti babaen ti kastoy a pamuspusan, mapaatiddog a naan-anay ti kinaganagan ti pagmulaan tapno kanayon nga agtalinaed a produktibo ti koman para iti sumaruno a kaputotan, appoko ken dadduma pay a kapamilya wenno kakadua. Mabalin pay met a mulaan kadagiti pinya ken dadduma pay nga annatop a mula (kas ti napier “mais ti nuang” ken dadduma pay) ti CONTOUR LINE tapno makanayon pay a pamastrekan wenno ganansya ti koman ken mannalon bayat a tartarawidwidan daytoy ti kinaganagan ti daga ken dagiti paggapuan ti danum.
Downloadable - www.safepinoy.com • www.croplifephils.com
9
Ammoyo kadi? Ammoyo kadi a ti “Vetiver grass” ket mayat met a maipakan iti nuang ken kalding? Dagiti ramut met daytoy ket mabalin nga usaren iti panagusar kadagiti “handicraft” kas ti “buri” wenno “nito” ken paggapgappuan ti “essential oils” gapu iti natural a banglo daytoy. Nu adun ti naimula a Vetiver grass, mabalin a mangitakder ti planta ti “essential oil” a mangsupsuporta kadagiti mulmula para iti nayon nga “income stream” – wenno pamastrekan - kadagiti mannalon. Malaksid ditoy, ti Vetiver grass ket likliklikan pay dagiti bao ken uleg!
6.
Ammuen ti UMNO A WAGAS TI PANAGUSAR dagiti “agricultural inputs”.
Nu agusar kadagiti herbisidyo, nasken a maamoan ti dua a klase nga annatop iti pabangkirig a daga. Ti “systemic herbicide” ket us-usaren no kasapulan a patayen karaman dagiti ramut dagiti ruot. Ti “contact herbicide” met ket us-usaren no saan a nasayaat a matay dagiti ramut gapu ta daytoy ket kumkumpet iti daga. Iti pabangkirig a daga, irekrekomenda a “contact herbicide” pay laeng ti usaren iti panangpaksiat ti ruot iti koman sakbay nga agmula. Daytoy ket rumbeng tapno pagiggeman dagiti ramut ti daga. Ti matay a paset ti ramut ket nakaruar laeng iti daga ken adda “contact” iti herbisidyo. Saan nga agisprey kadagiti nakatubo a ruot ket naimula iti contour line. No nakaimulan kadagiti mulmula para iti systemic herbicide ket santo laengen nga agusar ti systemic herbicide ket paksiaten na dagiti ramut dagiti ruot. Gapu ta rumusrusingen dagiti mula, adda dagiti bukod a ramut daytoy nga isut kumpet iti daga. Saanen nga araduen wenno sukayen pay ti daga ken palubusan nga agrusing ti amin a klase ti ruot iti pagmulaan. (No Till/Minimum Till). Ti panagarado ket mangpalukay ti daga a magresulta iti pannakadadael daytoy.
10
Downloadable - www.safepinoy.com • www.croplifephils.com
Dagiti Napateg a Sarita
“A” Frame – maysa a simple nga istruktura a korte “A” ng us-usaren iti panangikeddeng iti Contour Line iti pabangkirig a daga, naaramid manipud kadagiti sobra a kayo, pisi ken pampadagsen (sublian iti panid 3). Contour Farming – ti pamuspusan ti panagsukay iti nagbangkirig a daga a ti panggep ket maliklikan ti pannakadadael ken panaggidday ti daga a suksukayen, makaurnong ti tudo ken danum, ken matartarawidwidan met ti sustansya iti daga. Contour Line – ti maysa a linya nga agdaldaliasat kadagiti paset ti pabangkirig a daga nga agkapada ti ngato wenno “elevation” kas ti makitkita iti maysa a “topographical map.” Erosion – ti pannakagidday ti daga gapu iti tudo, angin ken panagarado. Farm-a-lite – maysa a simple ken nalaka a ramit nga us-usaren iti panagmula, daytoy ket mangpapartak ken mangpalaka iti panangimula kadagiti bin-i. Gulley – bayat a kumarkaro ti pannakagidday ti daga wenno “erosion,” manipud iti narabaw a “rill,” agaramid ti agay-ayos a danum ti mas nauneg a pagtarayan na agpapababa nga isut maaw-awagan a “gulley,” daytoy ket aglanga a nauneg ken dakkel a bettak iti daga. Natural Vegetative Strip (NVS) – dagiti gagangay a ruot ken dagiti mulmula a maibatbati iti daga tapno malapdan ti pannakadadael ti daga ken ti saan a malapdan a panagayos ti danum. No Till/ Minimum Till – ti saan a panagarado wenno panagsukay iti daga. Ti panagarado iti nagbangkirig a daga ket agbalin a gapuanan ti panaglukay ti daga ditoy ket isut pagrugrugian ti pannakagidday ti daga. Pre-emergent/Post-emergent herbicides - dagiti “herbicides” wenno pangpatay ti ruot ken dagiti saan a kasapulan a mulmula kadagiti koman, sakbay a rumusing dagiti ruot (pre-emergent) wenno kalpasan a nagrusingen ken bayat a dumakdakkel dagitoy (post-emergent). Dagitoy ti us-usaren iti umno a pamuspusan iti pabangkirig a pagmulaan tapno saanen nga agsuklay ken agarado ti daga a mabalin a gapuanan ti “erosion.” Rill – ti narabaw a pannakagidday ti daga gapu iti danum wenno tudo nga agbirbiruk ti pagnaan ti danum agpababa iti nabangkirig a daga.. Daytoy ti umuna a pakailasinan wenno ti pannakadadael wenno gidday wenno “erosion” ti daga. SALT (Sloping Agricultural Land Technology) – maysa a simple ken nalaka a pamuspusan nga inaramid ti Mindanao Baptists Rural Life Center (MBLRC), maysa nga NGO (non-government organization) iti Kinuskusan, Bansalan, Davao del Sur a nagbasaran ti nayon nga impormasyon ken kaammoan a linaon daytoy adbokasya a Naganagan a Daga (“Masaganang Lupa”). Vetiver grass – maysa a klase ti ruot a napino, nasagedsed ken agpauneg iti daga ti tubo dagiti urat na. Dumandanon iti 3 a metro ti kinauneg ti ramut iti daga, nga agserserbi a panglapped iti agtartary a danum ken daga iti nabangkirig a luglugar. Tartarawidwidan daytoy iti ili ti Aparri iti Region 2 kas panlaban iti pannaka-dadael wenno o “erosion” Ti daga.
Downloadable - www.safepinoy.com • www.croplifephils.com
11
Ti “Naganagan a Daga: Innem nga Addangen iti Contour Farming iti Nabangkirig a Daga” ket impablaak ti CropLife Philippines, Regional Agriculture and Fishery Council - Region 2 (RAFC-R2) ken ti Initiative for Farm Advocacy and Resource Management (iFARM) iti pannakitinnulong ti Bureau of Plant Industry (BPI), Bureau of Soils and Water Management (BSWM), Cagayan Valley Integrated Agricultural Center (CVIARC), Department of Agriculture Region 2 (DA-R2), Department of the Interior and Local Government Region 2 (DILG-R2), Department of Environment and Natural Resources Region 2 (DENR-R2) ken dagiti opisina dagiti Provincial, City ken Municipal Agriculturists kadagiti probinsya ti Cagayan, Isabela, Quirino ken Nueva Vizcaya. Ti Sloping Agricultural Land Technology (SALT) a binukel ti Mindanao Baptist Rural Life Center (MBRLC) Kinuskusan, Bansalan, Davao del Sur, a pinagbasaran ti kaamoan ditoy ket adda ti website na a www2. mozcom.com/~mbrlc/ Unang paglalathala: Marso 2013 “
12