DeBergweideheefteengeschiedenisvan tachtigjaar,eenperiodewaarinerveelisveranderd in Deventer,maarookop hetindustrieterreinzelf.Defoto bovendit artikelgeeftbijvoorbeeld desituatiein 1948weerop dehoekIndustrieweg- Hanzeweg.In het gebour,r'rechtszit nu het Op- en OverslagbedrijfKooman,links is het sportcomplexte zlen,dat ook alweertientallen jarengeschiedenisis. De gemeentemaaktop dit moment plannenom het wat veÍsleten bedrijventerreinBergweidenieuw levenin teblazen,te 'revitalisercn'.Orn dat voor elkaarte krijgen investeertdeoverheideenbedragvan ongeveer70miljoen gulden.
DeStichtingIndustrieelErfgoedDeventerheefteenwerkgroepdiedegeschiedenisvan dit bedÍiiven-en havencomplexuitplulst. Medeaandehand daarvan bepaaltde stichting de waardevan de infra-structuuÍ en van de nog aanwezigeouderebebouwing. De resultatendaarvanstaanin het rapport 'Historischekwaliteit Bergweide'.
Uit dit onderzoekblijkt datdeBergweidenaasteeninteressantegeschiedenisnogvelekarakteristiekekenmerkenheeft,diedemoeitevan het behoudenwaardzijn. In april en mei organiserenwe de expositie'Monumenten in de Bergweide'in het Rondeel.De reeksvan activiteitendie wij in mei binnen het thema 'Deventerindustriein verleden,hedenen toekomst' organiseren,zullenwij binnenkort onderuw aandachtbrengen. We levenin eenperiodevan grotewelvaart.Daaromis het goederbij stil te staan,dat het bedriiventerreinin eenarmetijd tot standkwam. Langniet iedereenzagtoen de noodzaak vaneenbedrijventerrein.Hetwasvooralmr.H.F.deBoer,wethoudervan 1913tot 1923,die onvermoeidheeft gestredenvoor detotstandkomingvan de havenwerken.Wij openen dit themanunmer over de Bergweideom dieredenmet zijn poÍtret.
Ik wensu veelleesplezier.
Gijsvan Elk,voorzitter
De stichting lndustrieel Erfgoed Deventer, kortweg 5lED genoemd, isopgericht in juli 1995.
Doel is het behoud van industrieel erígoed in Deventer en omgeving. Ons werkgebied omvat de gemeenten Bathmen, Deventer, Diepenveen, Corssel,Holten, Lochem, Olst, Raalteen Voorst.
Cegevens vastleggen, historischonderzoek doen en daarover publiceren zijn belangrijke onderdelen van ons werk-
We organiseren excurs es, bijeenkomsten en lezingen en geven adviesop het gebied van hergebruik van industrieel erfgoed. Natuuflijk zetten we ons in voor hergebruikvan monuneaten vaa bedr,.Í Ên lp, hnrêl Voor het uitvoeren van deze actlviteitenneooen we een projectgroep Behoud en twee werkgroepen gevormd: de werkgroep Ondefzoek en de werkgroep Publiciteit.
Kortom: een actieve club met enthousiaste vrijwilligers die zich inzetten voor het industrieelerÍgoed in Deventer en omgeving. Voor meer informatie kunt u onze brochure aanvragen, telefoon (05/0) 627358.
hogerekredieten.Het lijkt erop, dat deBoerook in het collegevan burgemeesteren wethoudersniet meerop unaniemesteunkon rekenen.Toenhij na tien jaarwethouderschapin 1,923afscheidnam, merktedetoenmallgeburgemeester Van Humaldavan Eijsingain zijn overigenilovendetoespraak in deRaadfijntjesop: "Hetspreektvanzelf,dat niet al1en vooreendergelijkekrachtige figuur en voor degroteen kostbare
Bergweide,laatgerealise vanwethoudermr.H.F.d
"lk heb een droom" moet de Deventer gezegd, uitkijkend van de Snippelingsdijk
wethouder H.F.de Boeromstreeks1920hebben met dezompigestadsweidenaanzijn voeten."lk ó. l :
zietussenSnipperlingsdljken Schipbeekeen prachtighandelsterrein,met havens,wegen en eenspoorwegraccordement."DeBoerhad immersgroot lerendenkenalsdirecteurvan deimportfirma's DAVOenDjember.Deoverige Deventenarendachtenietskleiner.Deaanleg van zoveelkostbarespoorweg-en havenwerken en het opslokkenvan zoveelland wasniet voor te stellen.Het inschakelenvan arbeidersvia dewerkverschaffinskon clekostenvan de Boersdroom ook niet voldoende drukken.In deraadwerd rond 792111922uitvoeriggediscussieerdoverde steedsmaar
iempo.Binnenzesmoondenkonbi1de ministergoedkeuringwordenoongevroogd. Dieministerwqszoonderde indrukvon dezeslogvoordigeburgemeester,dot hii ziin goedkeuringol op 1Z iuni194ó verleende. Áls homrnogeoonDoetsop de d'ogd,othii ofscheidnomvonde gemeenterood...
werkenwaartoehij inspireerde, dezelfdewaarderingkunnenkoesteren.C)nderdewerkenwaaraande heerDeBoerzijn naarnheeftverbonden zijn er,waarvandemateriëlevoordeleneerstin de toekomstzullenworden ondervonden."
DeBoerhad zich overigensal onsterfelijk gcmaaktdoor,nogtijdenszijn ambtsperiode,toe te staan eenstraatnaarzichtelatennoemen.
GtrN4trtrD$Ttr
Dubbele gevoelens
De Bergweidekwam slechtslangzaamtot ontwikkeling. Concentratievan bedrilvenop éen terreinwasin die tiid nog geen algemeenaanvaardprincipe.De eerstebedrijvenhaddenzich betrekkelijkverbuiten destad gevestigd,maarlaterookop de vrijgekomengrondenvan devestingwerkenof langsinvalswegen enhet spoor.Devisievan eengroot bedriiventerreinop deBergweide
havenarmenen veel
rail.Raadnoch industne waste overtuigen van denoodzaakvan
erdedroom leBoer
wasgestoeldop nieuweinzichten in demogelijkhedenvan het railvervoer.Door deontwikkeling van spoorwegemplacementen
HandelskadezagDeBoerdeindustriëlemogelijkhedenop de Bergweidedoor ophoging,infrastructuuren havenwerken.In de iarentwintig voert destadmet hangenen wurgen eendeelvan zijn plannen uit. DeBoerwasuitgegaanvan eenplan met drie
zo'n groot en voliedig geoutilleerdhandelsterrein.Hij wist het plan slechtsfasegewijste realiseren.Drie havens warengetekend,éénzou men realiseren."Detwee anderezijkanalenziin maareenkwestievan fantasie op detekeningom aante gevenhoehet zoukunnen worden."Drie havenswarenerin 19251Deofficiêleopeningvan de Bergweidevond plaatsin 1925.Deaanlegin 1937 van eensportparkop de opgehoogdeBergweide illustreertdedubbele gevoelensdieook toen nog bestondeniegensde ontwikkeling van het grotehandelspark.
De Bergweideplannenkregenbovendiendeeconomischecrisisvan de dertigeriarentegen.In 19.40is het terreintot aandehuidigeHanzewegmin of meeruitgegeven.Dewisselendewaterstandenvan deIJsselblekentoch eenbelemmeringvoor deverdereontwikkeling. Erkwam eennieuw plan voor het gravenvan eenkanaalvaktussendezehavenen debocht van het Overijsselskanaalbij Klostersen voor debouw van eensluister vervangingvan de oudePothoofdsluis.Overdesitueringvan die sluis warendemeningentoch nog verdeeld.
Riikswaterstaatwilde eensluismidden in het nieuwe kanaalvak,midden op de Bergweide.Ook binnen degemeentelijkekringen wezendeneuzenniet één kant op: dehoofdopzichterverdedigdeeensluisaan devoorhaven,dedirecteurGemeentewerkende sluis1nhet kanaalvak.Deindustriekoosvoor de voorhavenen trachttehaargelijkte krijgen door inschakelingvan het adviesbureauDwars,Heederik
en Verhey(DHV)uit Amersfoort.In ziin rapport van 1941deeldehet bureaude mening van de opdrachtgevers.Maarhet wasinmiddels oorlogen alleactiviteitenwerdenstilgelegd.
Stoutmoedig plan
In 1945begint eencommissievan deskundigen met devoorbereidingvan deverbeteringvan de industriehavenomdat slechtsveertienbedrijven zich op het nieuwehaventerreinhaddengevestigd. Aanleidingvoor dedirecteurETI(Economisch TechnologischInstituut te Zwolle)om het Deventer gemeentebestuureenminimum behoefteaanbedriiventerreinenvoor te rekenen:tot l97Omaximaai30 hectaren.Ondervoorzitterschapvan H.J.Ankersmit ontwikkeldedecommissieeenheelwat stoutmoedigerplan voor 50 ha.,inclusief3 havenarmen,een sluisbij devoorhaven,doortrekkingvan het
OverijsselsKanaalen eengedeeltelijkverlegdetweedeen derdehavenarm.Binnen driemaandenwas eenvoorbereidingscommissieaanhet werken weer driemaandenlaterwarendeplannen gereeden ter goedkeuringnaardeminister gestuurd.De prins Bernhardsluiswerd in 1951,naareenontwerp van het toen nog piepjongeDeventerbureau Witteveen+Bos,in gebruikgenomenen beschikte met zijn lengtevan honderd meteren breedtevan bijna 12 meteÍovervoor die tijd aanzieniilkeafmetingen. Dezevoortvarendheidwerktedoorin devestigingscijfers:eind7947waren21percelennieuwe industriegrondachterde sluisverkocht;in eenpaar
;:Silltl.,i,ii
maandentijd 102.800m':.Het plan van de Havencommissiewerdin 1948voltooid tot enmet detweede, gewijzigdearm.
Voorspoedige groei
Hoeweloorspronkelijkhet plan wasom alleende stadszijdevan het nieuweterreinte gebruiken,bleek het terreinaande anderekant van het kanaaljuist in trekbij vooral grotebedrljven.Toenin 1947,in het kadervan het MarshallplaneenAmerikaansNederlandsecombinatieeenvestigingsplaatsvoor een fittingfabriekzocht,kon Deventerdankzijvoldoende terreinaanwater,deconcurrentievan zich afschudden.Het washet beginvan nu Nefit-Fasto.Envan meergroteDeventerbedrijvenzoalsCobercoenT & D/ VerblifavestigingDeventer-Zuid.Bedrijventerrein Bergweideisin 1950gevorderdtot dehuidige Zweedsestraat.
In 1960ishet terreinvoor'drogeindustrie'tussen Industriewegen Hunneperkadepraktischvo1.De belangstellingvoor terreinenaanwateren voor grootschaligeindustriegroeit.UitbreidingsplanBergweide 1960wordt vastgestelden de aanlegvan de derde havenarmblijkt toch urgent.Daarvoormoeteno.a.de sportveldenvan UD en deDeventerHockeyVereniging
worden veÍplaatst.Om planologlscheredenenwordt ook het basiskanaalverlegd.Dederde arm wordt in 1961gegraven/ aansluitendop hetdanopnieuw aangepastetracévan het
OverijsselsKanaal.Dehierdoor ontstanehaaksebocht za1door deschippersbeslistnietin dank zijn afgenomen.Ook groefmen nog tweehonderdmeterkanaal in zuidoostelijkerichtingtot aan deZweedsestraat.Devraagnaar nat industrieterreinmanifesteerdezich opnieuw toen, dankzii eenpremieregelingvan het Rijk (in 796511966),vestigingin Deventeraantrekkeiijk gemaakt werd.
Eerherstel
Omstreeks1970ishet plan Bergweidemin of meerafgerond enbegintmenvoorzichligmet de ontwikkeling van het nieuwe industrieterreinKloosterlanden, dat midden jarennegentigal weervol raakt.Inmiddelshad met namehet bedrijfsleven enoÍm geïnvesteerdin bepaalde gebiedenop Bergweide.Maar eldersop datzelfdeterreindreigde
verpauperingen oniuist gebruik. Aanleidingvoor degemeenteom in 7997samenmet het bedrijfsleven eenWerkgroepRevitalisering Bergweidein te stellen.Doel: "Eerherstel(sic!)en stimuleren van intensiefruimtegebruik", zegtdetoenmaligewethouderJan Bugter.De kosten,bijna zeventig milioen, worden voor een belangrijkdeeldoor het Rijk gedekt.
Met devoorbereidingvan de aanpakvan het eerstedeelgebied bij de'eerstehavenarm'isinmiddelsbegonnen.
