Dossier EU & internationale handel

EU IN DE WERELD EU INTERNATIONALE HANDEL

EU & internationale handel Handel is één van de belangrijkste beleidsdomeinen van de EU. Het is één van domeinen waarin de EU meer te zeggen heeft dan de lidstaten. Dat komt door de ééngemaakte markt. Ondanks de economische crisis die we hebben gehad, blijft de EU één van de grootste handelsblokken in de wereld. De EU is daardoor een heel interessante gesprekspartner voor landen die hun handel willen uitbreiden.

Wat is het doel?

Voor vele Europese landen was het stimuleren van hun eigen economie de belangrijkste reden om lid te worden van de EU. Tot op vandaag merk je dat voor sommige lidstaten, denk bijvoorbeeld aan het VK, de Europese Unie vooral een economische samenwerking moet zijn. De interne markt is hier het gevolg van en maakt de EU vandaag tot het grootste handelsblok ter wereld. Het Europees handelsbeleid is erop gericht om de EU in die positie te houden.

EU & internationale handel

-1-

laatste update: 18/08/2016

EU & internationale handel De Europese economie kreeg de afgelopen jaren klappen. In 2008 brak in de VS een economische crisis uit. Door de sterke economische banden, sloeg die crisis over naar de EU. Tot op vandaag voelen we daar de gevolgen van. Daarnaast staan landen die 10 jaar geleden nog bestempeld werden als ontwikkelingsland, nu vooraan in de rij. De economische wereld is heel wat veranderd de voorbije jaren en de EU moet zich daaraan aanpassen. Europees Commissaris voor Handel, Cecilia Malmström, stelde in 2015 daarom een nieuwe strategie voor handel voor: “Handel voor iedereen”.

Handel voor iedereen De nieuwe strategie die Europees Commissaris Malmström opstelde, moet de Europese economie competitiever maken. Maar niet alleen dat. De EU gaat ook een meer verantwoordelijk investerings– en handelsbeleid voeren. Er zal, met andere woorden, niet alleen rekening gehouden worden met de Europese belangen, maar ook met de Europese normen en waarden.

"We hebben geluisterd naar het debat. Europeanen weten dat handel jobs oplevert [...]. Maar ze willen niet toegeven op kernwaardes zoals mensenrechten, duurzame ontwikkeling of hoge kwaliteitstandaarden. En ze willen meer weten over de onderhandelingen die we doen in hun naam. Het handelsbeleid moet dus meer effectief worden, meer transparant, en meer in lijn met onze waarden.” - Cecilia Malmström (okt. 2015)

EU & internationale handel

-2-

TTIP: burgers laten van zich horen

Dat de EU in haar nieuwe strategie inzet op transparantie en het beschermen van de Europese normen, is geen toeval.

De EU werkt aan een nieuw handelsakkoord met de VS: TTIP. Op dat akkoord is al bijzonder veel kritiek gekomen van burgers en organisaties. TTIP zou de Europese standaarden voor o.a. voedselveiligheid naar beneden halen. De geheimhouding over de onderhandelingen doen ook geen goed. De EU krijgt daardoor het verwijt dat ze ondemocratisch is. Het Europees Parlement pleitte al lange tijd voor meer transparantie.

Aan die vraag naar meer transparantie en meer aandacht voor de Europese normen, komt Malmström tegemoet in haar strategie.

laatste update: 18/08/2016

EU & internationale handel één markt, één stem In haar economische samenwerking staat de Europese Unie vandaag het sterkst. Dat komt door de interne markt die bestaat sinds 1993. Binnen de EU bestaan er geen 28 kleine markten maar is er slechts 1 Europese eengemaakte markt. Dat betekent dat er binnen de 28 lidstaten vrij verkeer is van goederen, diensten, personen en kapitaal. Om bijvoorbeeld een product vanuit België te exporteren naar Spanje, moeten er geen invoerheffingen betaald worden en zijn er geen regels die de export zouden kunnen bemoeilijken.

De interne markt heeft de Europese economie doen groeien en ervoor gezorgd dat alle 28 landen vandaag samen sterker staan dan afzonderlijk het geval zou zijn, zelfs voor economisch sterke landen zoals Duitsland. Die interne markt is een uniek gegeven in de wereld. Er is geen enkel andere samenwerking die zo ver gaat in haar economische samenwerking als de EU. Doordat de economie die bij ons bestaat, gebaseerd is op de Europese interne markt, is het handelsbeleid een exclusieve bevoegdheid van de EU. De lidstaten zelf kunnen daardoor niet afzonderlijk gaan onderhandelen en een eigen handelsbeleid voeren. Het handelsbeleid is één van de weinige beleidsdomeinen, zoniet het enige, waar de EU met één duidelijke stem naar buiten komt. Dat moet wel, aangezien het onmogelijk is om met 28 landen afzonderlijk te onderhandelen over eenzelfde markt.

Die ene stem die 28 landen vertegenwoordigt, geeft de EU een bijzonder machtige positie aan de onderhandelingstafel. Een land buiten de EU dat met de EU onderhandelt, weet dat er veel op het spel staat.

Als de onderhandelingen slagen, heeft het land in één klap betere toegang tot alle 28 lidstaten.

Wie zit erachter?

Sinds 2014 is Cecilia Malmström Europees Commissaris voor Handel. Zij is de ’Europese minister voor Handel’. Zij voert de onderhandelingen over nieuwe handelsverdragen voor de EU. In haar werk wordt ze bijgestaan door DG TRADE. Dat is het Directoraat -Generaal voor Handel, vergelijkbaar met een ‘ministerie voor handel.

Cecilia Malmström, Europees Commissaris voor Handel (2014-2019)

Als er vanuit de Europese Raad, Ministerraad of het Europees Parlement voorstellen komen rond handel, dan zullen de Commissaris en DG TRADE er een wetsvoorstel rond uitwerken. Dat wordt vervolgens voorgelegd aan de Ministerraad en het Europees Parlement. Zij kunnen aanpassingen doen aan de tekst. Als zowel de Raad als het Parlement het wetsvoorstel goedkeurt, komt er een nieuwe wet. Het is Commissaris Malmström die vervolgens toeziet op de uitvoering ervan.

EU & internationale handel

DG TRADE (Brussel) -3-

laatste update: 18/08/2016

EU & internationale handel Hoe ziet het eruit?

De Europese Unie streeft naar internationale vrijhandel. Om dat te bereiken, onderhandelt de EU bilateraal en multilateraal over het afschaffen van invoerheffingen en andere handelsbarrières. Regels die de handel bemoeilijken of vertragen, worden aangepast of geschrapt. De akkoorden die gemaakt worden, komen in handelsakkoorden.

Multilaterale akkoorden In het verleden lag de focus van de EU op multilaterale handelsakkoorden. Als je dan een akkoord bereikte, had je meteen betere toegang tot de markt van meerdere landen. De Wereldhandelsorganisatie probeert handel te vergemakkelijken tussen alle landen in de wereld. Dat doet ze door de landen samen rond de tafel te zetten en internationale akkoorden te laten afspreken. In 2001 startte de laatste onderhandelingsronde van de WHO in Doha. Daarom worden ze ook wel de ‘Doha-rondes’ genoemd. Deze onderhandelingen verlopen erg moeizaam, meestal omdat ontwikkelde en ontwikkelingslanden lijnrecht tegenover elkaar staan. In 2013 was er een kleine doorbraak. Over een klein onderdeel van de onderhandelingen kwamen 159 landen tot een akkoord. Sindsdien is het echter weer stil rond de Doha-rondes.

Bilaterale akkoorden Doordat de Doha-rondes zijn stilgevallen en er steeds meer nieuwe sterke economieën opkomen, zet de EU tegenwoordig veel meer in op bilaterale akkoorden.

‘Bilateraal’ omdat de EU in deze akkoorden als één gehaal gezien wordt (met haar ééngemaakte markt).

De meest belangrijke onderhandelingen momenteel zijn die met de VS (TTIP), met Canada (CETA) en één over diensten met meer dan 20 landen (TiSA). Dit zijn relatief recente onderhandelingen waar 10 jaar geleden nog geen sprake van was.

Handelsakkoorden die wel al een tijdje bestaan, zijn de ‘EPA’s’ (Economic Partnership Agreements). Dit zijn handelsakkoorden met armere landen in Afrika, de Caraïben en de Stille Oceaan. Hierin ziet de EU handel als een mogelijkheid om landen te laten ontwikkelen. Ook in de nieuwe handelsstrategie besteedt de EU aandacht aan handel met ontwikkelingslanden. De EU wil werk maken van handel waarin de partners gelijkwaardig zijn.

Akkoord gaan onder druk Een kritiek op de EPA’s is dat de EU de regels bepaalt. Als Afrikaanse landen handel willen voeren met de EU, moeten ze akkoord gaan met die regels. Dat zet de arme landen onder druk en geeft ze weinig keuzemogelijkheden. Lees de analyse van 11.11.11 hierover.

Handelsakkoorden zorgen voor minder barrières zodat er vlotter geïmporteerd en geëxporteerd kan worden. Daardoor kan de economie meer groeien. Maar er is ook een keerzijde van de medaille. Sommigen vrezen dat producten goedkoper gemaakt kunnen worden in derde landen en daardoor Europese producenten benadelen. Omgekeerd zullen Europese bedrijven proberen concurreren met die bedrijven en zoeken naar manieren om hun kosten te laten dalen. In de EU is de loonkost heel hoog, wat voor sommige bedrijven een reden is om te verhuizen naar landen waar de lonen lager liggen.

EU & internationale handel

-4-

laatste update: 18/08/2016

EU & internationale handel Protectionisme De EU streeft naar internationale vrijhandel en wil daarom zo weinig mogelijk belemmeringen die dat kunnen tegenhouden. Dat is het algemene devies. Maar tegelijkertijd neemt de EU ook maatregelen die haar markt beschermen. Zo schermt de EU haar landbouwmarkt af voor goedkope landbouwproducten van buitenaf om de Europese boeren te beschermen. Een voorbeeld daarvan staat in het handelsakkoord met Canada, CETA. Daarin staat dat zowel Canada als de EU alle douaneheffingen zullen afschaffen, met uitzondering van enkele landbouwproducten.

In de EU gelden er ook heel wat regels die de kwaliteit en veiligheid van producten en diensten verzekeren. Buitenlandse bedrijven die willen exporteren naar de EU moeten ervoor zorgen dat hun producten aan die standaarden voldoen. Ze passen hun productielijn aan zodat de producten voldoen aan de strenge Europese kwaliteitsnormen. Dat vraagt om investeringen en die willen ze laten renderen. Daarom vragen bedrijven zelf aan andere overheden, buiten de EU, om dezelfde standaarden toe te passen. De bedrijven willen hun producten ook op andere markten kwijt kunnen. Dat kan enkel als diezelfde standaarden in dat land worden toegepast. Anders kan dat bedrijf niet concurreren met andere bedrijven die veel goedkoper kunnen produceren.

Dat lijkt de wereld op zijn kop, bedrijven die aan overheden vragen om de regels strikter te maken. Onrechtstreeks oefent de EU zo invloed uit op het handelsbeleid van andere landen en is dit een vorm van ‘toevallig’ buitenlands beleid.

Er zouden ook producten op de Europese markt kunnen komen die niet aan de Europese standaarden voldoen. Dat kan enkel als er andere regels staan in handelsakkoorden die boven de Europese regels staan. Momenteel is dat nog geen realiteit. Maar in onderhandelingen die nu bezig zijn met de VS (TTIP), is er sprake van een Investor-State Dispute Settlement (ISDS). ISDS is internationale rechtspraak waarbij de betrokken partijen een investeerder en een land zijn. Hierdoor wordt het mogelijk dat investeerders landen gaan aanklagen. De rechtspraak die gedaan wordt staat boven de Europese regelgeving.

Invloed van bedrijven Handel is vandaag niet langer een zaak van landen alleen. Internationale organisaties zoals de EU, VN, WHO, G7, maar ook ngo’s en bedrijven spelen mee. Sommigen hebben meer macht in handen dan afzonderlijke landen. Grote internationale bedrijven en middenveldorganisaties proberen elk op hun eigen manier het beleid te beïnvloeden. Lobbying wordt dat genoemd.

Rond TTIP wordt heel veel gelobbyd, vooral door grote bedrijven. Dat de Commissie beïnvloed wordt, is op zich geen probleem. Het wordt pas problematisch als het niet duidelijk is wie met wie gaat praten. Transparantie is daarom heel belangrijk. Medewerkers in het Parlement en de Commissie mogen luisteren naar de standpunten en argumenten van middenveldorganisaties en bedrijven. Maar de eindverantwoordelijkheid ligt bij de parlementairen en de commissiemedewerkers zelf.

EU & internationale handel

-5-

laatste update: 18/08/2016

EU & internationale handel

Bron: Corporate Europe

G7, G8, G20 Sinds de jaren 70 komen de staats- en regeringsleiders van de economische grootmachten samen. Ze beseffen dat hun economieën niet losstaan van elkaar. Sterker nog, door toegenomen globalisering zijn ze afhankelijk van elkaar. De crisis in 2008 toonde hoe sterk de Amerikaanse en Europese economieën verbonden zijn met elkaar. Dat maakt iedereen ook kwetsbaar. Een zwakte in één economie, heeft onvermijdelijk een impact op andere landen. Daarom is er informeel overleg tussen de rijkste landen in de wereld om bijvoorbeeld afspraken te maken over wisselkoersen.

Die bijeenkomsten zijn G7, G8 of G20 bijeenkomsten, afhankelijk van hoeveel landen uitgenodigd zijn. De G7 bestaat uit Duitsland, Frankrijk, de VS, Italië, Japan, het VK en Canada en Rusland. De meest recente top vond plaats in juni 2015 in München, onder Duits voorzitterschap. Rusland was niet uitgenodigd omdat zowel de VS als Duitsland hen niet aan tafel wilden. Dat had alles te maken met de spanningen in Oekraïne. De EU is een internationale organisatie en maakt bijgevolg geen deel uit van de G7. Desondanks wordt de EU wel sinds 1981 uitgenodigd om eraan deel te nemen.

EU & internationale handel

-6-

laatste update: 18/08/2016

EU & internationale handel De G20 is een bijeenkomst van 19 landen en de EU. Samen zijn deze landen goed voor zo’n 80% van de wereldhandel. Duitsland, Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk zijn ook afzonderlijk nog vertegenwoordigd.

G7, juni 2015 - vlnr: D. Tusk (EU), S. Abe (Japan), S. Harper (Canada), B. Obama (VS), A. Merkel (Duitsland), F. Hollande (Frankrijk), D. Cameron (VK), M. Renzi (Italië), JC. Juncker (EU) Bron: Bundesregierung/ Gottschalk

Hierover wil ik meer weten    

Infopagina van de EU over Europese handel (nl) Webpagina van de EU over het Handelsbeleid (eng) Webpagina van Eurocommissaris voor Handel, Cecilia Malmström (eng) Webpagina van Europa NU over het Europees Handelsbeleid (nl)

EU & internationale handel

-7-

laatste update: 18/08/2016