Heemkunde

De kermis in Malden

De kermis is een reizend vermaak in de openbare ruimte van dorpen en steden dat veelal volgens een traditionele jaarkalender verloopt. De kermiscultuur vindt bij voorkeur plaats in het centrum van een stad, dorp of wijk. Het is een jaarlijks terugkerend buitenevenement dat gratis te bezoeken is en bedoeld is voor alle leeftijden, voor alle lagen van de bevolking en alle nationaliteiten. De kermisfamilies zijn de dragers van de kermis.

De oudste kermissen in Nederland zijn gehouden in Wijk bij Duurstede. De eerste vermelding van deze kermis aldaar dateert van 26 juni 1023, de dag dat de Sint Maartenskerk werd ingewijd.

Geschiedenis

De kermis is een feest dat al heel erg lang bestaat. In de vroege middeleeuwen werden al de zogenaamde boerenkermissen gevierd. Dat was een feest in de openlucht met muziek, eten en drinken en vond plaats rond de kerk. Vaak werd er in de middeleeuwen ook een jaarmarkt gehouden, het moment waarop gelovigen samen kwamen ter ere van de verering van de patroonheilige van de kerk van de betreffende plaats.

Later groeide het steeds meer uit tot een groots feest met muziek, dans, spelletjes, eten en drinken, handel en vermaak en dit kon zelfs wel weken duren. Kermis is momenteel over de hele wereld op vele plekken te vinden. Alleen in Nederland zijn er al meer dan 1400 terugkerende kermissen.

De grootste kermis in de Benelux wordt jaarlijks gehouden in Tilburg. Er staan dan tussen de 230 en 240 attracties uit binnen- en buitenland wel 4,5 kilometer lang door het hele centrum van de stad.

Ontstaan naam kermis

De naam kermis komt waarschijnlijk van het woord ‘kerkmis’. De kerkmis was de Heilige Mis en de mensen vierden feest omdat op die oorspronkelijke dag de kerk was geopend. Vaak kreeg de kermis de naam van de kerk waar het om draaide, zoals de St. Janskermis. Er was dan ook een processie door het dorp of stad met priesters, misdienaars en Heiligenbeelden. Het feest werd gevierd met een speciale hoogmis met zang en muziek en de kerk werd dan prachtig versierd.

Attracties

De draaimolen was favoriet bij de kinderen en werd vroeger door paardenkracht in beweging gebracht. Het paard moest de hele dag rondjes lopen en in het bakje naast het paard zat een jongen die het paard moest aanjagen. In 1866 was Frederick Savage de eerste die de draaimolen door stoom liet aandrijven.

De kermis is onlangs vastgelegd als Cultureel Immaterieel Erfgoed, het is namelijk één van de oudste feesten van Nederland met middeleeuwse wortels.

Eeuwenlang werd de kermis bezocht door mensen uit alle sociale klassen. Gaandeweg kregen de kermissen een steeds uitbundiger karakter en werd het steeds meer een volksfeest

Kermis in Malden

De kermis is in Malden altijd de tweede zondag in september.

Traditioneel hield de pastoor altijd een uitleg over de betekenis van het woord: ‘kermis’ afgeleid van kerkmis. In die tijd viel de kermis altijd samen met het parochiefeest. De kermis stond in de vorige eeuw op verschillende locaties in het dorp: aan de Rijksweg tegenover de fietswinkel van ‘Van Wees’, achter het oude gemeentehuis, op het Zuidplein en sinds de laatste jaren op ons kerkplein. De meeste attracties werden decennialang geleverd door de firma Saedt uit Groesbeek; karakteristiek voor de kermis in Malden waren de dansavonden in de Molen en bij de Kroon. De Maldense kermis zorgt voor verbroedering.

Sinds enkele jaren wordt ook met enige regelmaat kermispop georganiseerd, zoals ook dit jaar weer in Malden in september georganiseerd wordt.

Petra Thijssen

Interesse in de geschiedenis van Malden?

Word dan donateur van de Stichting Heemkunde Malden voor € 11,50 per jaar. U ontvangt dan het contactblad ‘Heerlijkheid Malden’ en heeft gratis toegang tot de lezingen.

Aanmelden bij het redactiesecretariaat Mw. P. Thijssen. Postbus 78, 6580 AB Malden, (T. 024 – 358 2893) of via email info@heemkundemalden.nl.