Ruske slovo 41

ИНФОРМАТОР, ОГЛАШКИ, ИНТЕРМЕЦО

ГЛАСНЇК ПО РУСКИ РОК LXXIII ЧИСЛО 41 (3754) НОВИ САД, 13. ОКТОБЕР 2017.

ПРИКАЗАНИ ДВА ФИЛМИ У ШИДЗЕ

■ НОВИ СТАРТ КЕРЕСТУРСКИХ АТЛЕТИЧАРОХ

На тогорочним Медзинародним мултижанровским фестивалу руского филма „Русин филм фест” приказани два проєкциї. У полгодзиновим документарним филму „Душа Карпат”, односно „Карпатска душа”, режисера Иґора Сивака хтори на фестивал послал Ян Липински зоз Словацкей Републики, у словох наратора публика дознала же и попри чежких обстави-

нох Лемки по нєшка зачували свой идентитет, насампредз, язик, шпиванку и танєц. Потим приказани други єдноипол годзинови бавени филм „Операция Висла”, сценаристи и режисера Андрия Копчая. У нїм ше приказує каждодньови живот на валалє у Лемковини хтори прервало сообщованє розказу о депортованю, и рихтанє валалчанох зохабиц власне огнїско, алє и одлучносц дзепоєдних остац.

Фото: Владимир Дїтко

Фото: Владимир Дїтко

ЦЕНА 30 ДИНАРИ

ОГЛЯДНУЦЕ НА ПРЕШЛОСЦ оволуєме читачох новинох „Руске слово” же би помогли препознац особи на старих фотоґрафийох. Пре точне идентификованє особох на сликох, хтори маю окремну музейну вредносц, потребна помоц од ширшей явносци. Шицки фотоґрафиї нас тали у дакедишнєй фотоґрафскей роботнї Бру ґошових у Руским Керестуре. Кажду фотоґрафию ше подпише зоз одредзену шифру, та кед же препознаце даєдну, лєбо вецей особи на фотоґрафиї, модлїме Вас же бисце явели до Заводу на число телефона 021/548-421, лєбо на мейл: zavod.rusini@gmail.com.

П

■ ДРУГИ „РУСИН ФИЛМ ФЕСТ” У ШИДЗЕ

ПОМОГНЇЦЕ, РОЗПИТАЙЦЕ ШЕ, ПРЕПОЗНАЙЦЕ! Фотоґрафия: K001P0001

ЖЕНЄ БАБА КОЗИ Пише: Звонимир ПАВЛОВИЧ, режисер и драматурґ

У силних найновших (р)уских дзелїдбох на кредибил- ши новинарски роботи на мурово новини. Гевти кус

них и дебилних, на „младих котри пребераю” и гевтих старши, искуснєйши и, озда, писменши, розумлїво, уж искусних, на фестивали и нєфестивали, на проєкти и нє- почали ушорйовац билтени, до ставац одвичательни проєкти, на компетентних и анонимних, на политичарох задлуженя на роботних акцийох, або читац поздравни и нєпослухних гражданох, на националистох-патриотох бешеди на митинґох з нагоди дочекованя славней и козмополитох-зраднїкох, на уметнїкох и естраду, на ва- Штафети младо сци. лалчанох и варощанох, як кед бизме забули на єдно зоз Так зме шицки, достали колективну назву – АМАТЕРЕ. найзачнєйших подзелєньох, котре нас провадзи ище од Розуми ше, лєм у култури. У других сеґментох вибудо„атлантиди”, односно присельованя зоз Горнїци до „дол- ви социялизму комунистичного типа, пановали ПРОнєй жеми”, а то – одредзованє критерийох же хто диле- ФЕСИОНАЛЦИ, плацени експерти и фаховци у своїх обласцох. танти, хто аматере, а хто професионалци. Нїяк зме нє знали, або нє могли, а найскорей нє сцели, Културни дїяче, або прецизнєйше, дїяче у култури – вибориц ше зоз ткв. руску уметнїцку елиту, та чи вона мултифункционалци. Розумя ше до шицкого! Надлюдзе! Морално-политично су була на ровнї литератури, „подобни” и преверени музики, театралней, або поДро би зґ, ро зу ми ше, и на да лєй, шпи вал, тан цо вал, як орґанизаторе, анидобовей уметносци. На єдрецитовал, ґлумел у забавох, учел ше грац на маторе и менаджере. ним боку зме нєпреривно тамбурки, або квачел свойо перши новинарски Маю закончени по даскинчали и куїкали над суроботи на мурово новини скельо политични, теадьбу старей Юґи, над шметрални и новинарски лима седемдзешатима, або курси, окончую дзебановали за фриволнима и шалєнима осемдзешатима роками прешлого вику, док ше коло нас одвивали деґра- шец до двацец функциї (у зависносци од менталного кадативни процеси ткв. ґлобализациї. На другим зме ше пацитету) и випишени стоя у перших шорох чежкей, боку, под час Милошевича, шицки поцагли до миших фронтовскей борби за осидомйованє своїх народох и надзиркох попрестрашовани од ужасних медийних циґан- родносцох. ствох, фалшивих монтажох, спинованьох, автоцензурох Успих нє могол виостац! Шицки шрубики на своїм меи ґебелсовских кампаньох вимиваня мозґох. О политич- сце и инґениозна национална перпертуум мобиле машиним плурализме зме ше могли информовац лєм на про- на може стартовац. До вселени. У медзичаше, у ткв. батестних митинґох котри орґанизовала зраднїцка опози- зи, на жеми, успишно ше окончує друга фаза омасовйоция, алє и на контраминтинґох дзе виступала, углавним, ваня, процес диференцияциї виволує общу еґзалтацию у напредна и нєинфицирована младеж. И на єдних, и на народу, а нови управяцки механїзми явно, на городских других способох колективного виражованя шалєнства площох, у фабрикох и на польох викладаю свойо нови Марксово идеї и попатрунки. Нови кадрово пременки Руснаци свою учасц можу виражиц – у промилох! Дилетантизма з конца 19. вику, кед започали проце си подрозумюю и нових аґитпроп комесарох. Аж ше и сам националних освидомйованьох, през форму снованя Вельки Вожд зложел зоз тим кед гинто нащивел якешим рижних културних здруженьох, зме ше по сле Другей ловарске здруженє. шветовей войни, у чаше електрификациї и индустрия- Най жию ПРОФЕСИЙНИ АМАТЕРЕ! лизациї, ментовали досц швидко и нє так боляцо, бо Гм! Нєт цо доганяц! Идея одлична, а аналоґия зоз нєше, у сущно сци, нїкому нє пачела така назва. Було цал- шкайшим часом нательо импресивна у свєй поєдностаком деґутантне дакого наволац же є „дилетант”. Таке веносци и примитивизму же би аж могла послужиц як дацо подобне як билмез, тутмак, замахайло, тиндир, вивозни бренд (меркуй, нє brendy!) до даяких африцких дурнїло. Людзе котри грали, шпивали, або танцовали жемох нпр. Буркини Фасо. по наших културних дружтвох, або ше сходзели на ба- Два крочї на лїво, два на право. Два крочаї напредок, два лох и чаянкох, волєли хасновац еуфемизем „активи- назадок. Дзе ши бул? Нїґдзе. Цо ши робел? Нїч. Важне ста”. Конєчно, хто ище у тих часох перших петолєт- ше дружиц и „само да будзе весело”! кох шмел нє буц активни!? Кому же така дурнота и Лєм ше круциш доокола. Кока-кола! шмела присц на розум!? Як резултат такей и подобней политики, а з помоцу ен- Микола до кола! тузиястичного руху братства и єдинства, народзела и А на керестурским Ярашу и других националних пажисвойофайтова партийна (комунистична) елита предня- цох „женє баба кози”, як би поведли нашо стари.■ кох – РОБОТНЇК У КУЛТУРИ! Дробизґ, розуми ше, и надалєй, шпивал, танцовал, рецитовал, ґлумел у забаСтановиска висловени у тим тексту виключно авторово и нє вше одражую ушорйовацку политику новинох „Руске слово” вох, учел ше грац на тамбурки, або квачел свойо пер-

2 РУСКЕ СЛОВО

13. ОКТОБЕР 2017.

ЗМИСТ

УВОДНЇК Пише: Иван САБАДОШ, главни одвичательни редактор

■ Тижньовнїк 4–5. Конституоване Роботне цело за забрану дискриминациї 6–7. Представителє „ЛЕМ.фм”-у нащивели нашо места

■ Нашо места 8–9. Канцелариї матичарох по наших местох – Нови Сад 11. У Коцуре поставени троязични табли

■ Економия 13. Отримани ювилейни 50. Медзинародни саям „ЛОРИСТ” 14–15. Реґионална Конференция о поднїмательстве у Новим Садзе

■ Култура и просвита 16–17. Отримани Други „Русин филм фест” у Шидзе 19. Дзецински тидзень у Коцуре и Дюрдьове

■ Мозаїк 20–21. Розгварка зоз Ану Римар

■ Руске у швеце 22–23. Горнїца – Закарпатє (V)

■ Людзе, роки, живот 24–25. Наш госц – Душан Михалек, музиколоґ з Израїлу 26–27. Колошняйова фамелия з Норт Батлефорду 28–29. Фельтон – Як (нє) скапал рокенрол (XVI)

■Духовни живот 31. Виронаука у Дюрдьове

■ Информатор

32–35. Оглашки и In memoriam

■ Спорт 36–37. Подручни фодбалски лиґи 38–39. Обновени активносци Атлетского клуба „Русин” На насловним боку – „Русин филм фест” у Шидзе Автор фотоґрафиї – Владимир Дїтко

МЕНО ЯК СУДЬБА У фамелиї фестивалох и манифестацийох хтори за тему маю даєдну форму рускей култури, зявюю ше, випатра, два нови члени. Концом септембра у новосадским РКЦ отримана „Акустика Рутеника”, а викенд познєйше у Шидзе „Русин филм фест”. Обидвом то було друге виданє – нарок уж годно повесц же су традицийни. Орґанизаторе обидвох вибрали и тайминґ и тему. Пополнєти простор медзи лєтнїма рускима „фолклорнима” фестивалами, а док ище нє почнє права єшень, час за кнїжку, литературу и Костельника. Здогадованя хтори при даскелїх ґенерацийох зобудзел фельтон „Як нє скапал рокенрол” потвердзел стаємну, константну потребу – жадни зме новей музики, хтора опарта на и инспирована з поп културу, та гоч є и акустична, лєм най будзе по руски. Потребне место и подиюм дзе ше можу представиц авторе з иншаким сензибилитетом, лєбо тоти хтори попри жридлового шпиваня и фестивалских шлаґерох, маю и ширши афинитети. Кед слово о филму хтори найподполнєйши аудио-визуелни медий, алє продукцийно и найдрагши, ту потреба, односно суша ище векша. Права, конвенцийна руска продукция на тих просторох дзелї судьбу драмскей и документарней продукциї ТВ Нови Сад, односно нєшкайшей РТВ, алє у нєшкайшим диґитализованим швеце милениялцох верим же лєм питанє кеди ше зявя вецей кратки форми хтори превозиду микро жанр рижнородних „влоґох”. У жемох Горнїци обставини у обласци култури ґенерално лєпши, алє анї там нєт вельо руски, лєбо витвореня о Руснацох. Подобно як у ексюгославянскей кинематоґрафиї и документаристики од дзеведзешатих та скоро по нєшка, векшина тих дїлох, чи уметнїцких чи фактоґрафских, вимага спозоренє хторе, наприклад, Википедия лїпи на твори хтори обробюю горуци теми – же представя лєм єден можлїви попатрунок, зависно од опредзелєня синеасти, продуцента лєбо финансиєра. Но, то нє значи же их нє треба видзиц и прештудирац, а фестивал у Шидзе, чийо полне мено Медзинародни мултижанрови фестивал руского филма „Русин филм фест”, би могол буц нагода. Медзитим, кед бим могол суґеровац орґанизатором и порушовачом даяких будуцих случованьох того типа, най им нє будзе чежко найсц инспирацию и миру кед меную свойо „чадо”, бо го то одредзи за цали живот. Лєбо най голєм виберу мено хторе мож запаметац и виґажиц. Музични вечар „Акустика Рутеника” лєбо Спортски бависка „Яша Баков” добре звуча и лєгко их запаметац. Других членох фамелиї фестивалох и манифестацийох, углавним, познаме лєм по назвискох.

* ”РУСКЕ СЛОВО” – гласнїк по руски * Виходзи каждого пиятку * Снователь Национални совит рускей националней меншини * Видава НВУ ”Руске слово”, Нови Сад * Перше число вишло 15. юния 1945. року у Руским Керестуре * Адреса: НВУ ”Руске слово”, Булевар ошлєбодзеня 81/7, 21000 Нови Сад * Редакция: одвичательни редакторe Борис Варґа, Михайло Зазуляк * редакторе/ки рубрикох – Дюра Винаї, Мирон Горняк-Кухар, Александар Паланчанин, Олена Планчак-Сакач, Славица Фейса, Ясмина Дюранїн, Александра Лендєр * новинарке/ки – Мария Афич, Влада Дїтко, Сандра Саламун, Златко Колєсар, Марина Джуджар * язична редакторка – Блажена Хома-Цветкович * технїчна редакторка – Люпка Цвеїч * редакторки фото и компютерского обробку – Вероника Вуячич, Мария Гудак, Таня Салонтаї * Телефони: 021/6613-697, 021/6624-708, 021/6623-076; 021/6621-433 * Телефакс 021/528-083 * Предплата за цали рок: у жеми 1 500 динари, а у иножемстве 100 евра * Жиро-рахунок Banca Intesa a.d. Beograd 160-92324482 * Девизни рахунок 160-0050870024999-53 * Рукописи ше нє враца * Друкує Друкарня ” Maxima graf” Петроварадин * E-mail: redakcija@ruskeslovo.com * Web site: www.ruskeslovo.com * YU ISSN 0350-4603 * COBISS SR-ID 15915778 * Друковани тираж 2 000 *

Директорка МАРТИЦА ТАМАШ *** Главни одвичательни редактор ИВАН САБАДОШ

13. ОКТОБЕР 2017.

РУСКЕ СЛОВО 3

ТИЖНЬОВНЇК КООРДИНАЦИЯ НАЦИОНАЛНИХ СОВИТОХ

КОНСТИТУОВАНЕ РОБОТНЕ ЦЕЛО ЗА ЗАБРАНУ ДИСКРИМИНАЦИЇ Конститутивна схадзка Роботного цела за забрану дискриминациї Координациї националних совитох Републики Сербиї отримана 4. октобра у Новим Садзе, а за його предсидательку вибрана Наташа Макаї Мудрох, членїца Националного совиту Руснацох Пишу: М. АФИЧ И. САБА ДОШ

Н

ационални совит Руснацох спред Координациї мал обовязку орґанизовац Конститутивну схадзку того роботного цела, та на нєй присуствовал и предсидатель Вивершного одбору Националного совиту Руснацох Желько Ковач, а схадзка отримана у просторийох Руского културного центру у Новим Садзе. Попри Макаї Мудроховей, члени того роботного цела ище Андрей Кубичек зоз ческого и Славица Девич зоз ромского националного совиту. Робота фахового цела будзе провадзиц витворйованє правох припаднїкох националних меншинох у обласци дискриминациї, хтора єдна з 12 обласцох облапених у Акцийним плану Координациї националних совитох. Конкретно, треба же би ше упознали з обовязками хтори предвидзени у Акцийним плану за тоту обласц, хто ношителє тих активносцох, докля и цо треба поробиц та же би нєпреривно провадзели чи ше тото цо там предвидзене почитує чи нє. Кед ше евентуално так нє роби, же би реаґовали и пробовали злєпшац ситуацию. Як потолковала Наташа Макаї Мудрох, насампредз треба поровнац стан пред, и одкеди єст Акцийни план за меншини. Односно, одкеди борба процив дискриминациї, медзи иншим и по националней основи, припозната як єден з приоритетох за приступанє до Европскей униї, у явносци зменшане число инцидентох тей файти, цо би указало же дружтво постало одвичательнєйше и чувствительнєйше. Медзитим, вона гвари же у пракси обчекує проблеми: – Боїм ше же нашо людзе нє приявюю таки случаї, кед же их єст. Пре рижни причини – чи нє сцу, чи то нє беру за озбильне, чи нє сцу правиц проблем, алє думам же найбаржей анї нє знаю же маю тото право и можлївосц. Муши ше баржей промововац же, попри других правох, поєдинєц и ґрупа маю право буц охранєни од дискриминациї, алє тиж так и розвиц свидомосц же єст ясна гранїца медзи тим цо дошлєбодзене а цо ше нє шме, цо безопасне а цо ше нє шме прецихнуц – толкує Наташа Макаї Мудрох и окреме акцентує же, попри физичного насилства як екстремней форми, вербалне насиство – уквильованє, наздзиванє, гроженє и знєважованє по националней

РУСНАЦИ У РОБОТНИХ ЦЕЛОХ Попри у Роботним целу за збрану дискриминиациї, Национални совит Руснацох ма своїх представительох ище у Роботним целу за обласц „Одвитуюца заступеносц припаднїкох националних меншинох у явних подприємствох” дзе за члена вибрани Йоаким Грубеня з нашого Одбору за службене хаснованє язика и писма. Од скорей у Роботним целу за образованє и наша представнїца предсидателька Одбору за образованє Мелания Римар. Процес оформйованя роботних целох ище вше тирва, з Акцийним планом за национални меншини предвидзени 12 цела.

4 РУСКЕ СЛОВО

основи, ткв „бешеда мержнї”, тиж дискриминаторне справованє хторе ше нє шме толеровац. ЕВРОПСКА ДРАГА И НУКАШНЯ РЕФОРМА Витворйованє и защита правох националних меншинох, хтори як важна часц обласци почитованя людских правох детально обробени у Поглавю 23 котре отворене у поступку приступаня Републики Сербиї до Европскей униї, комплексни и нєпреривни процес. Часц одвичательносци держава зверела меншинским националним совитом, односно їх Координациї, а вона конкретни обласци розподзелєла на „наднационални” фахово роботни цела у хторих квалификовани представителє рижних совитох. Ґенезу того процесу резимує секретар Националного совиту Руснацох Таня Арва Планчак.

– Понеже меншински права лєм єден сеґмент людских правох, алє су нательо у нашей держави обсяжни и комплексни, принєшене заключенє же ше за меншински права муши направиц окремни Акцийни план за национални меншини. Понеже ту єст велї нєришени питаня, представнїки Националних совитох були уключени до процесу його писаня. Гоч и нє прилапени шицки їх предкладаня Акцийни план усвоєни 3. марца 2016. року. Медзитим, ище на схадзки Координациї НС отриманей концом новембра 2016. року пред урядовим представяньом першого звиту о запровадзованю Плану за национални меншини, на схадзки Координациї констатоване же у звиту винєшени велї активносци же су успишно реализовани, або ше успишно реализую, а сами представителє совитох знаю же на терену то нє так наисце – здогадує Таня Арва Планчак. Пре спомнуте, Координация завжала становиско же национални совити як ношителє даєдних активносцох у Акцийним плану, лєбо су партнере їх ношительом — обовязни провадзиц и шицки други його активносци. Понеже анї єден совит нє ма достаточно капацитети провадзиц шицки обласци, одлучене же би ше на уровню Координациї формовало роботни ґрупи за кажду обласц, заєднїцки за шицки Совити, та кед даскельо людзе провадза єдну обласц вельо лєгчейше и мож и на час и оперативнєйше реаґовац. Позната и основна характеристика почитованя правох националних меншинох у Републики Сербиї же у нашей держа13. ОКТОБEР 2017.

tiznjovnjik@ruskeslovo.com ви хтору и Европа бере як приклад, сами законски ришеня ґенерално на барз високим уровню. Но, проблем тото же ше тоти закони у пракси нє применює, часто нє цалком, а у велїх случайох нєт каребни одредби, нє санкционує ше нєпочитованє тих правох у пракси — анї у образованю, култури, службеним хаснованю язика и писма, информованю, у заступеносци медзи занятима у явних установох, забрана дискриминациї итд. Ґу тому, велька нєвиєдначеносц яки уровень правох витворени за поєдинєчни национални меншини. Прето и виробени тот Акцийни план же би держава нашла механїзми же би тим хтори маю уж дзепоєдни здобути права же би ше их отримовало и злєпшовало, а тим цо нє маю же би ше помогло направиц амбиєнт же би и вони могли мац и образованє и информованє и културу и шицко друге на цо по закону маю право меншински заєднїци. ИЩЕ НЄ ШИЦКО ПОРОБЕНЕ – Термин за виполньованє дзепоєдних активносцох бул штварти квартал 2015. року, значи ище скорей як прилапени сам Акцийни план. Поведзме, вименка Закону о националних совитох, лєбо приношенє нового закону, предвидзени у першим кварталу 2017. року. Нєшка, кед уж почал штварти квартал, ми ище вше маме готови лєм Нарис того закону, и ище вше ше на тим роби. Пре шицко тото, национални совити жадаю же би ше голєм термини хтори там дати кориґовало, прето же наисце шмишне випада же держава сама себе назадавала обовязки, одредзела докля их ма сполнїц, а то нє сполнєте. — заключела Арва Планчакова. ■

13. OКТОБЕР 2017.

РЕПУБЛИЧНИ СОВИТ ЗА НАЦИОНАЛНИ МЕНШИНИ

ОБЧЕКУЄ ШЕ ПОДПОЛНА ИМПЛЕМЕНТАЦИЯ АКЦИЙНОГО ПЛАНУ

Схадзка Совиту за национални мешини Влади Републики Сербиї, котру предводзела предсидателька Влади Ана Брнабич, отримана прешлого тижня у Беоґрадзе. Премиєрка Ана Брнабич поручела же Сербия препозната як єден з лидерох аж и медзи державами Европскей униї у роботи з националнима меншинами и почитованю їх правох. По єй словох, Влада остава и надалєй пошвецена тей роботи, та додала же ма намиру же би була отримана континуована робота з националнима совитами националниих меншинох: – Приоритет у наиходзацим чаше будзе подполна имплементация Акцийного плану за витворйованє правох националних меншинох у Сербиї. Влада предлужи и роботу на приоритетох котри препознати з боку националних совитох, окреме у обласцох образованя и информованя, прецо з буджету буду опредзелєни дополнююци средства за информованє на меншинских язикох – виявела Брнабичова. На тот способ, з найвисшого места потвердзене кадзи буду унапрямени финансиї з Буджетного фонду за национални меншини. Тиж, схадзка отримана и з цильом информованя представительох националних совитох о важацим Ацийним плану чия подполна имплементация запланована у рамикох Поглавя 23 придружованя Европскей униї, алє и о Закону о защити правох и шлєбодох националних меншинох о котрим уж закончена явна розправа, а чека ше оценьованє

ЗАУВАГИ НА СТРАТЕҐИЮ О КУЛТУРИ У маю того року прилапена и Стратеґия о розвою култури Републики Сербиї од 2017. по 2027. рок, у котрей дефиновани єй приоритети и напрями розвою. Стратеґия би мала за циль препознац, вредновац, очувац и розвивац културу гражданох Сербиї и Сербох на ширшим просторе.

– На схадзки з боку Координациї Националних совитох зауважене же у Стратеґиї скоро анї нє спомнути национални меншини котри у цалосним жительстве держави участвую з коло 19 одсто, та же припаднїки националних числених меншинох маю барз богату и розличну културу од векшнского жительства, цо зоз Стратеґиї нє видно – гварел Желько Ковач.

екстерних ґрупох, и о Закону о националних совитох националних меншинох чий нарис ище вше у виробку.

– Имплементация Акцийного плану и прилапйованє обидвох Законох ше обчекує пошвидко, як обецане, по наиходзаци рок будзе закончена цала процедура приношеня Закона о Националних совитох националних меншинох, кеди заплановани и виберанки за нови зволаня Националних совитох – гварел после схадзки предсидатель Вивершного одбору Националного совиту Руснацох Желько Ковач. Директорка Канцелариї за людски и меншински права Сузана Паунович виявела же Акцийни план прилапени у марцу прешлого року, же є ище вше у центру уваги Совиту, и же у писаню кварталних звитох участвую вецей як 400 особи.

– По статистики, квартални активносци заплановани у Акцийним планом ше запровадзело коло 65 одсто, а запожнєня єст вязани за початок релизациї проєктох и динамику прилапйованя одредзених законох, цо коло 10 одсто активносцох, алє вшелїк же обчекуєме злєпшанє и з того боку – гварела Пауновичова. Вона додала же од початку рока о процесу писаня звитох уключени и єдинки локалних самоуправох у котрих жию припаднїки националних меншинох, Совити за медзинационални одношеня и високошколски установи, та же у септембру за подзвигованє їх квалитету орґанизовани и обуки у вецей як 70 єдинкох локалних самоуправох и їх занятих.

– У наступним периодзе обчекуєме же би квалитет и динамика запровадзованя Акцийного плану були ище обачлївши и квалитетнєйши – гварела Пауновичова. М. Джуджар

РУСКЕ СЛОВО 5

ТИЖНЬОВНЇК ГОРОД НОВИ САД

ПРЕДСТАВИТЕЛЄ „ЛЕМ.ФМ”-У

ВИБРАНИ СОВИТ ЗА МЕДЗИНАЦИОНАЛНИ ОДНОШЕНЯ Скупштина Городу Нового Саду на своєй порядней схадзки концом септембра принєсла Ришенє о виборе предсидателя, заменїка предсидателя и членох Совиту за медзинационални одношеня Городу Нови Сад. До Совиту вибрани дзешецеро члени, за предсидателя Совиту вибрани Иґор Пейчич, представитель сербского народу, а за заменїцу предсидателя Едвина Ердеди, представителька мадярскей националней меншини. До Совиту за медзинационални одношеня Городу Нови Сад вибрани и Миломир Шайтош з Нового Саду, як

представитель рускей националней меншини, а на предкладанє Националного совиту Руснацох. По процедури, далєй на шоре конституованє того цела: – Конститутивну схадзку зволує предсидатель Совиту за медзинационални одношеня, кед буду верификовани мандати членох. Начално зме бешедовали о будуцей роботи Совиту, алє конкретни урядови план будзе представени после конститутивней схадзки – гварел Миломир Шайтош. У Совиту за медзинационални одношеня Городу Нови Сад пецеро представителє сербского народу, два представительки мадярскей и по єден представитель горватскей, рускей и словацкей националней меншини. Совит вибрани на мандат од пейц роки. По Статуту и дїловнїку Скупштини городу, Совит ма статус стаємного роботного цела до хтороґо можу буц меновани и одборнїки и гражданє. Скупштина Ґороду Нового Саду нєшка ма 28 таки роботни цела – совити и комисиї, чия робота углавним вязана на социялни, културни и комунални питаня. М. З. / И. С.

6 РУСКЕ СЛОВО

РА ДИО ЗА ШИЦКИХ Двоме представителє лемковского радия „ЛЕМ.фм” зоз Польскей, концом прешлого и початком того тижня нащивели даскельо нашо места, а главна причина їх приходу до Сербиї бул „Русин Филм Фест” у Шидзе, понеже тема тогорочного Фестивала була „Акция Висла”

Ш

еф „ЛЕМ.фм”-у Боґдан Ґамбаль зоз Кракова и редактор того радия Петро Медвидь з Прешова, хтори роби и у новинох „Инфо Русин” у Словацкей, пияток, 6. октобра, у Руским Кере стуре нащивели Национални совит Руснацох, дзе их зоз роботу Совиту упознал предсидатель Вивершного одбору НС Руснацох Желько Ковач. Насампредз, сцели нащивиц Основну и штредню школу зоз домом школярох „Петро Кузмяк”, дзе их привитала директорка Хелена Пашо Павлович, а Ґамбаль и Медвидь зоз свою домашню, народну посланїцу Олену Папуґа, були и у

У РУСКИХ МЕДИЙОХ Представителє лемковского радия „ЛЕМ.фм” зоз Польскей обишли и руски медиї у Новим Садзе, НВУ „Руске слово”, як и Руску редакцию Радия РТВ, и редакцию рускей програми на телевизиї истого Покраїнского явного медийного сервису. Шеф „ЛЕМ.фм”-у Боґдан Ґамбаль и редактор того радия Петро Медвидь зоз Прешова, у „Руским слове” бешедовали з редакторами виданьох нашей медийней хижи и директорку Установи Мартицу Тамаш, дзе єдни другим подаровали свойо виданя – новини, часописи, кнїжки и други публикациї. Єдни других поинформовали о историяту и роботи своїх медийох, а окреме хасновите було поровнац жридла, способи и механїзми финансиованя меншинских медийох у Сербиї и Польскей хтора членїца Европскей униї. Начално розпатрани и можлївосци за сотруднїцтво наших медийох з колеґами на Горнїци, насампредз кед слово о реґионалних и медзинародних европских проєктох. И. С.

13. ОКТОБЕР 2017.

tiznjovnjik@ruskeslovo.com

НАЩИВЕЛИ НАШО МЕСТА

РУСИНОХ Дописовательстве „Руского слова”. Зоз нашима новинарами вичерали искуства о роботи двох медийох, а окреме их интересовало як то буц дописователь зоз валалу у хторим ше бешедує на меншинским язику. „ЛЕМ.фм” радио, хторому шедзиско у месце Ґорлици у Польскей, ма и свой интернет портал. Почали робиц як интернет радио, а тераз уж маю два фреквенциї. Снователь им орґанизация „Руска Бурса”, финансую ше прейґ проєктох, а маю коло 15 занятих, нє лєм у Польскей, алє и у Словацкей и України.

– Сцели зме же би Русини мали свой медий. Медий хтори нєзависни од политики, держави, и других орґанизацийох. Лемки у Польскей хтори прорусинскей ориєнтациї, нє маю нїяки институциї култури, алє ше културни и народни живот витворює през дружтва и здруженя. Ми нїґдзе нє маме так як ви ту, же, наприклад, у єдним валалє жиє тельо Руснацох – потолковал шеф „ЛЕМ.фм”-у Боґдан Ґамбаль и додал же на своїм радию пущаю и нашо, руски композициї, а найпопуларнєйша им шпивачка Саня Дивлякович.

– Маме и єден джинґл, у хторим Саня бешедує одкаль приходзи, о Руснацох, як и же треба же бизме ше тримали вєдно. Тиж так, пущаме и шпиванки Сашу Палєнкаша, Владимира Малацка, зоз „Червених ружох”... – визначел Ґамбаль. З часу на час, кед ше случує дацо значне медзи Руснацами у Сербиї, на „ЛЕМ.фм”-у пренєшу информациї зоз „Рутенпресу”, бо, гваря, тот медий наменєни шицким Русином. Тиж, „ЛЕМ.фм” часто жридло „Рутенпресу” кед информує о културним и националним живоце Лемкох. Прейґ интернету го мож слухац на www.lem.fm, дзе ше обявює и тексти, як и рижни други информациї.

– Пущаме и „Керестурски леґенди” Ирини Гарди Ковачевич. Кажде себе може найсц дацо свойо, бо наш радио за шицких Русинох – наглашел редактор того радия Петро Медвидь. Представителє „ЛЕМ.фм”-у у Руским Керестуре пияток обишли и Катедралну церкву святого оца Миколая и святилїще Водицу, а потим були нащивиц и Етно-клуб „Одняте од забуца” у Коцуре, дзе их привитала предсидателька Клубу Аранка Медєши. Внєдзелю були и на Служби божей у церкви Рождества Пресвятей Богородици у Дюрдьове, дзе приповедали зоз о. Михаилом Холошняйом и церковним одбором.■ Мая Зазуляк Гарди 13. ОКТОБЕР 2017.

STANOVISKA Пише: Мария ПЕРКОВИЧ, новинарка и активистка

ЯК ВИРАТОВАЦ НАЦИЮ И ЗАБИЦ ЧЛОВЕКА Наслов того тексту практично плеоназем. Нация, од зачатку самей идеї по историйне витворенє през остатнї два-три сторочя, у/ забива чловека, понїщує индивидуалносц, окремносц и розличносц, окрем тей найвиключнєйшей, ґу другей нациї. Без огляду чи слово о нациї як териториялней припадно сци, цо становиско либералнєйшого, гражданского швета, чи як етнїчним припаданю, цо архаичнєйше, так повесц, опред зелєнє по креви, обидва концепти инсистую и фундаментовани су на гранїцох. Державней чи етнїчней, алє єднак твардей и завартей. Нация поглєдує шмерц чловека, и як така лєм пополнєла ме сто и превжа ла улогу боже ства, чию шмерц, здогаднїме ше, филозоф преглашел ище у 19. вику. Нация, „тота хтора єствує”, добра, правдива, и обовязно єдна єдина. Сообщує нам „Нє май другей нациї” цо указує же є и любоморна, и покус жадна креви. Шицко то зме уж вид зели, чули и научели з шицких предходних поглавйох историї. Нация якошик розуми и прилапює же єст и други нациї, гоч их нїяк нє трима за єднаки и исти, бо би без нїх страцела атрибут єдинствено сци. Так повесц, нация за нацию ма буц глїбока фрустрация. Бо су кажда нательо окремна, єдна и єдинствена, же их аж чежко розликовац. Ширцом швета, а окреме на Балкану. З тей глїбокей фрустрациї вец ше звичайно, и лоґично, вистроя войни. А дзе войни, ту и героє, єднак єдинствени як и нациї за хтори витворели свойо геройски дїла. Воєни злодїйства, воєни широти и ґдовици, воєни инва лиди и цивилни жертви то лєм поняца злонамирних и закутних, и окреме гевтих других, чийо єствованє и так утверд зене як нє таке добре, правдиве и єдинствене як нашо. Нация вимага шмерц чловека. Кед го забиєш у себе, по ставаш нация, кед забиєш другого, по ставаш єй герой. Кед нам уж одняли фабрики, бивательни фонд, зашпоровани девизи, пензиї, безплатне школство и здравство, право на одпочивок и културне возд звигованє, треба якошик виполнїц тоту дзиру. Ре ставрация капита лизма през идеолоґию национа лизма вимага свойо жертви, и своїх геройох. И своїх злодїйох. На хторих зме, вец, шицки горди и пишни и цешиме ше у нїх. Бо то нашо, окремни, позарядово и єдинствени злодїє. Ширцом швета и ширцом Балкана. Становиска висловени у тим тексту виключно авторово и нє вше одражую ушорйовацку политику новинох „Руске слово”

РУСКЕ СЛОВО 7

НАШО МЕСТА КАНЦЕЛАРИЇ МАТИЧАРОХ У НАШИХ МЕСТОХ – НОВИ САД

Фото: В. Вуячич

МОГЛО БИ ПО РУСКИ, АЛЄ НЄВИТВОРЛЇВЕ Пише: Дюра ВИНАЇ

Кед ше двойо Руснаци у Новим Садзе сцу винчац по руски, то би и могли окончиц, алє ствари ше компликую – нє постоя особи котри компетентни же би то зробели. У нашей церкви паноцец порихтани за винчаня, алє вони вше ридши; двойо припаднїки грекокатолїцкей вири, котри и знаю и бешедую по руски, ридко ше беру медзи собу

Р

уснаци у Новим Садзе жию вецей як двасто роки, предки ше им давно виборели за национални права, алє у пракси ше их нє барз применює. Медзи иншим, и судски процеси ше ридко одвиваю з прекладателями по руски, а винчаня по руски вообще нєт. ПРАВА ТУ, ЯК ИХ ВИТВОРИЦ Началнїца матичарскей служби у Новим Садзе Ве сна Редич нам гварела же у єй пракси потераз нє було вимоги же би ше єдна пара винчала по руски. И кед би тото вимагали, нє зна як би ше то могло орґанизовац.

– Ту ше ствари компликую, нєт овласцени особи же би винчали по руски, за то зме ше, єдноставно поведзено, нє рихтали. Кельо знам, нїхто то потераз анї нє вимагал. Исто так, кед ше винча на єдним язику, и шведкове муша

8 РУСКЕ СЛОВО

розумиц тот язик, понеже кед дацо подписую, муша знац цо подписую. Думам же би то у пракси було просто нєвиводлїве. Прето, озда анї нєт винчаня по руски. Попри винчаня на сербским язику, од язикох националних заєднїцох, мож ше винчац и по мадярски, а то досц части винчаня.

– Я винчам и по сербски, и по мадярски. Нажаль, вше ридше по мадярски. Єдноставно, мало єст молодята истей националносци, у тим случаю Мадяре, котри знаю мадярски язик, котри розумя цо написане у документу и подписую го. Медзитим, нєт нїякого препреченя же би ше двойо винчали по мадярски, постоя фахово служби котри то робя, и видаваю документи по мадярски – гвари Едит Чорба, єдна зоз матичаркох. КОНЄЧНО НАШО ВИНЧАНЄ Кед же у городзе чежко орґанизовац служби котри би Руснацох повинчали по руски, у нашей грекокатолїцкей церкви нє 13. OKТOБЕР 2017.

mesta@ruskeslovo.com

постоя нїяки препреченя – чека ше молодятох. По традициї, процедура уж давно порихтана. Новосадски парох о. Юлиян Рац гвари же после длугшого часу конєчно пред двома–трома мешацом мал винчанє по руски – праве руске винчанє.

– Такой сом прекоментаровал – конєчно єдно праве руске винчанє! Пред трим

ВИЄДНАЧОВАНЄ ЦЕРКОВНОГО И ГРАЖДАНСКОГО ВИНЧАНЯ Преднарис Гражданского закона предвидзує же би ше гражданске и церковне винчанє виєдначело, зоз чим би ше нє мушели окончовац два винчаня. Алє, за тоту новину потребне пременїц Устав. Вон затераз предвидзує и припознава же малженство мож заключиц лєм пред компетентнима державнима орґанами. Зоз тим би ше промовало право вирнїкох же би ше почитовало малженство вирскей заєднїци котрей припадаю. Паноцец би мал обовязку у термину од двох-трох дньох послац компететним орґаном документи о винчаню малженскей пари. Потераз паноцец нє винчал пару кед нє була граждански повинчана, у општини. Звичайно, после винчаня у општини зоз виводом зоз матичней кнїжки винчаних, пара ишла до церкви и зоз тим документом ше могло окончиц и церковне винчанє.

сом мал мишани пари, у котрим єдно Руснак або Українєц, односно грекокатолїцкей вири, а друге нє. Лєбо єдно бешедує по руски або українски а друге нє, и вец винчаня по сербски. Винчанє компликую и шведкове, вони би мушели розумиц язик на котрим винчанє. Кед ше шицко тото вежнє до огляду, вец винчаня по руски у Новим Садзе наисце ридки и просто зме их жадни видзиц. Исте ше случує и кед ше кресци дзеци у нашей церкви, мултинационални штредок просто наклада же би ше поступок нє водзело лєм на єдним язику. Но, як зме чули и од матичаркох и од паноца, найвекши проблем то вше ридши винчаня, та и вше старши пари котри ступаю до малженства, а пошлїдок очиглядни – менше число дзецох, школярох, парохиянох, гражданох...■ 13. ОКТОБЕР 2017.

ОСНОВНА ШКОЛА „ЖАРКО ЗРЕНЯНИН” У ҐОСПОДЇНЦОХ

СПОРТСКА САЛА ПО КОНЄЦ РОКА По сле седморочней паузи у Основней школи „Жарко Зренянин” у Ґосподїнцох, ознова почало ушорйованє спортскей сали зоз трибинами. Косцанїк започати 2010. року, а у нєй и два учальнї. Кед положене закрице, роботи станули, насампредз, потрошени вельо векши средства як цо було предвидзене. У фебруару того року Покраїнски секретарият за образованє одобрел средства за законченє сали. Роботи почали аж тераз и требали би буц закончена дзешка по конєц рока. Школяре физичне воспитанє и спортски активносци мали у єдней векшей учальнї велькей коло седемдзешат квадрати. Спортски активносци, окреме пре облаки, барз огранїчени. Од реквизитох постояла лєм напукнута греда. У дворе анї єден спортски терен. Правда, нєдалєкко од школи ше находзи валаски спортски терен, алє є як и шицки явни спортски терени, вон руйновани, а, тиж и одход по тамац нєбезпечни, насампредз пре транспорт, як и одберанє часу за доходзенє по тамац. Школа ше находзи на поверхносци коло 3 800 квадрати, менши двор на уходзе до школи и векши споза дзе буду ушорени два спортски терени – терен за рукомет и коло нього рефлектори и атлетска дражка, крем того покончени и тендер за оградзованє двора. У сали на єдней поверхносци буду вирисовани и ушорени терен за фодбал, одбойку и кошарку, а ушорени буду и трибина на першим поверху, як два просториї у тим новим будинку. Стара и нова часц будинка школу, одно сно сали, злучена зоз длугоким конком дзе ше у єдним куце планує направиц библиотеку и куцик за школярох дзе ше годни учиц. Директор Основней школи „Жарко Зренянин” у Ґосподїнцох Дарко Вранешевич, котри пред осем роками у тей школи почал робиц як наставнїк

Школяре конєчно буду мац прави спортски амбиєнт

физичного воспитаня, свидоми кельо тота спортска сала може мац позитивни уплїв на дзеци.

– Спортски активносци позитивно влївую на розвой дзецох и док войдземе до нєй и годни ю хасновац, верим же у нашей школи будзе вельо лєпша дисциплина. Буду здрави, и вжиме буду мац дзе буц активни. Ушоренє тей сали добра драга ґу здравей, културней, диспицплинованей и толерантней школи, одно сно школярох у нєй. Дзекуюци новим просторийом у спортскей сали постої можлївосц же би ше преподаваня отримовало лєм у дополадньовей змени – гаврел Дарко Вранешевич. Виводзач роботох „НПН Ґрадня” з Нового Саду котра водзи роботу у сотруднїцтве з фирмами „Електроекономист” доо Нови Сад, „БОБ” доо и „Еркер инжинєринґ” Нови Сад. Главни проєкт поробел „Ателє” доо Темерин, за ньо одвичательни Ержебет Ракочевич дипломовани инжинєр архитектури. Од Покраїнского секретарияту за образованє за ушоренє спортскей сали и теренох у школским дворе одобрени 24 милиони 300 тисячи динари. Роботи би требали буц закончени за дзеведзешат днї, а точни датум 11. децембер. С. Саламун

РУСКЕ СЛОВО

9

НАШО МЕСТА СХАДЗКА ДИРЕКТОРОХ ЦЕНТРОХ ЗА СОЦИЯЛНУ РОБОТУ ЗОЗ СРИМУ

ЦИЛЬ – ЧЕРАНКА ИСКУСТВИЙОХ Пре лєпшу координацию у роботи и черанку искуствийох, Центер за социялну роботу у Шидзе бул домашнї роботней схадзки директорох Центрох за социялну роботу з подруча Сриму. Госцох привитал и Предраґ Вукович, предсидатель општини Шид хтори гварел же за добру и ефикасну роботу спомнутих установох барз значне сотруднїцтво зоз локалну самоуправу.

– Таки позитивни приклад праве ту у Шид зе. Директор тей установи зоз свою потерашню роботу то и докaзал. Слово о барз одвичательней роботи и прето сотуднїцтво зоз локалну самоуправу муши буц на високим уровню, а на хасен шицким хасновательом бо зме шицки на истей роботи же би нашо гражданє жили лєпше – визначел предсидатель Вукович. Сотруднїцтво медзи директорами установох социялней защити и потераз було на значним уровню алє циль же би ше тото сотруднїцтви ище преглїбело, а таки схадзки добра нагода за витворенє такей задумки.

– Наш основни задаток же би вировнали праксу у нашей роботи, же би приношели єднаки одлуки у єднаких предметох и же би швидше реаґовали кед то потребне з оглядом на тото же нашо хаснователє нє лєм зоз Шиду и околних местох так же єст случаї у хторим мушиме вєдно робиц и одлучовац. Вєдно наступаме ґу спрам нашому ресорному министерству и одлуку хториу принєшеме маю вельку значносц. Тота схадзкя друга потераз и наздавам ше же убудуце така пракса зажиє, бо то значне, нє лєм пре нас директорох и занятих алє и поре локални самоуправи дзе робиме и же указуєме ище векши ступень одвичательносци – гварел Деян Лоґарушич, директор Центру за социялну роботу у Шидзе.

Позитивни думаня о потреби схадзкох маю и директоре з других Центрох за социялну роботу хтори пришли на схадзку до Шидзе.

– На схадзкох виношиме проблеми з хторима ше стретаме у роботи, радизме ше як их ришиц же би наша робота була ефикаснєйша. Потреба и же би на час препознали проблем и цо скорей го почали ришовац. А проблематика, менєй-вецей, єднака при шицких установих – гвари Слободан Красич, директор Центра за социялну роботу у Руми. Подобно роздумує и Желька Ґодич Аврамович, директорка Центру за социялну роботу у Индїї.

– Голєм раз мешачно ше будземе стретац на таких схадзкох же би зме на уровню Сримского управного округу мали лєпше сотруднїцтво и були ефикаснєйши у роботи. Вше ше годно ище лєпше робиц, а праве черанка искуствийох и ровнованє пракси добри напрям ґу квалитетнейшей роботи – гвари Желька Ґодич Аврамович. Вл. Дїтко

ИНТЕРКУЛТУРАЛНА РОБОТНЯ ЗА ВИБЕЖЕНЦОХ

ДРУЖЕНЄ ПРЕЗ КУХНЮ И ОБИЧАЇ У Лєтнєй владическей резиденциї, у Шидзе, 30-ого септембра, отримана перша по шоре интеркултурална роботня котру орґанизовали Каритас Апостолского Еґзархату и Каритас Сриму, а у сотруднїцтве зоз нєвладову гуманитарну орґанизацию „СОС Дзе-

10 РУСКЕ СЛОВО

цински” валал и Комесариятом за вибеженцох. На роботнї, окрем представнїкох спомнутих орґанизацийох, присуствовали дзешец жени зоз вибеженского кампу на Принциповцу як и локални активисти, котрим тота роботня праве и була наменєна. Циль интеркултуралней

роботнї було друженє, упознаванє других културох през кухню и обичаї. З тей нагоди, жени з вибеженского кампу, пририхтали коло 10 розлични и смачни єдла, а нашо жени за нїх порихтали бухти. Же роботня була успишна, могли потвердзиц нашмеяни твари шицких присутних, опущена атмосфера у котрей єдни другим дзечнє помагали и добра орґанизация под час цалей роботнї, а кед єдзенє було готове и послужене, було одушевиє, позитивни коментари алє и випражнєти танєри. У планє отримац ище два таки таки роботнї, а перша потвердзела вельку значносц нє лєм за жени зоз вибеженского кампу, котри после длугого часу мали нагоду висц зоз їх чежкей каждодньовосци, упознац и дружиц ше и з другима людзми. С. В. и Е. Дж.

13. OКТOБЕР 2017.

mesta@ruskeslovo.com

КОЦУР

ПОСТАВЕНИ ТРОЯЗИЧНИ ТАБЛИ

Вяри, на уходох до Коцура з Вербасу и Савиного Села положени нови троязични табли з меном населєного места, а пременєна и табла на Месней заєднїци, хтора тиж троязична, а пондзелок у улїци Маршала Тита у Коцуре, поставени троязични табли котри указую же до котрих ше улїцох скруцує зоз Главней улїци.. Табли направело и положело подприємство „Сиґнал ДОО” зоз Зомбора. Средства за виробок троязичних таблох достати прейґ конкурсу Покраїнского секретарияту за образованє, предписаня, управу и национални меншини, а поставянє финансовала Општина Вербас. Зл. К.

ОТРИМАНИ „ДОМАШНЇ ШПАЙЗ”

ЖИМНЇЦА ПО ВИГОДНИХ ЦЕНОХ У центре Руского Керестура, всоботу отримана традицийна манифестация „Домашнї шпайз” уж по пияти раз, котру орґанизує Здруженє женох „Байка”. На своїм штанду члени понукали рижнородну жимнїцу, колачи и продукти ручних роботох. На ище даскельо штандох могло купиц домашню жимнїцу, овоцово природни соки, сушену овоц и желєняву и други єшеньски продукти.

Природни овоцово соки викладали Югасово и Рацово з Керестура, а нове цо могло купиц то були сушени продукти фамелиї Бодвайовей, котри ше медзи иншим занїмаю з продукцию ґоджи бобкох.

– Перши раз викладаме свойо продукти, нєшка на тим штанду понукаме сушени брескинї, ягоди, малини и петрушково лїсце, котри самостойно сушиме у нашей сушарнї – виявел Славко Бодваї. Попри досц жимней хвилї, интересентох за домашнї продукти було надосц.

– Манифестацию орґанизуєме, насампредз, за домашнє тарґовище, за домашнїх продуковательох и купцох з валалу – гварела предсидателька „Байки” Славица Катона. Отримованє тогорочней манифестациї „Домашнї шпайз” потримала Општина Кула. М. Дж.

13. ОКТОБЕР 2017.

ДОБРОДЗЕЧНА АКЦИЯ ДАВАНЯ КРЕВИ У ШКОЛИ „ПЕТРО КУЗМЯК”

УЧИМЕ ШКОЛЯРОХ ЖЕ БИ БУЛИ ГУМАНИ У Штреднєй школи „Петро Кузмяк”, 12 матуранти участвовали у Акциї добродзечного даваня креви, хтора отримана 9. октобра, а у рамикох Дзецинского тижня. За давательох ше приявелчи аж 19 матуранти, алє нє шицки сполнєли условия, а крев дала и педаґоґиня у Школи Любица Няради хтора тоту акцию орґанизує два раз до рока од 2003. року, а на инициятиву Школярского парламенту. Од теди прешли уж петнац роки, та з тей нагоди Нярадийова толкує: – Першираз сом то дакус зоз страхом орґанизовала бо сом нїґда сама нє мала нагоду дац крев, а и нє була сом сиґурна же кельо школяре у тим буду озбильни. Но знала сом же велї школи то орґанизую, та сом ришела пробовац. Барз сом задовольна же школяре похопели яке то важне и же их так учиме буц гумани. На щесце перши Акциї даваня креви були удатни, и перши два роки були раз рочнє, а од 2005. Школа их орґанизує аж два раз до рока, вяри, у априлу або маю, и вєшенї коло термину Дзецинского тижна. Школярох ше за нїх пририхтує и з мотивацийнима роботнями на тему добродзечного даваня креви, цо вшелїяк доприноши же акциї добре прейду. Так було и того року, Школа у Дзецинским тижню, орґанизовала єдну таку роботню за матурантох, у сотруднїцтве з општинску орґанизацию Червеного крижу зоз Кули. Роботня була барз успишна и интересантна зоз краткима филмами и зоз животну приповедку єдного волонтера Червеного крижу, хтора порушала велїх. По словох Нярадийовей до Акциї ше дакеди приключи и дахто од роботнїкох Школи гоч вони баржей укчючени до акцийох у Здравственей амбуланти, алє наглашела же школска Акция и отвореного типу, кед дахто заинтересовани, може и там присц дац крев. Акцию и на тот завод витворела медицинска екипа Служби за трансфузию креви Общого шпиталю Вербас хторей на чолє з др спец. трансфузиолоґ Миряна Ґутеша. М. А.

РУСКЕ СЛОВО 11

ЕКОНОМИЯ МАҐОЧОВО ЗОЗ КОЦУРА ПРОДУКУЮ ЛЇСКОВЦИ

РОБОТА ЗА ФАМЕЛИЮ И СЦЕРПЕЗЛЇВИХ За продукцию лїсковцох треба мац сцерпеня, понеже за перши плоди роботи и часу котри ше уклада до їх продукциї, треба причекац и даскельо роки. За Желька Маґочового то нє бул проблем кед ше, пред 9 роками, упущел до тей роботи, понеже ше добре презнал о продукциї тей култури

М

аґочово зоз Коцура уж 12 роки, тераз на шейсцох голоьтох ховаю лїсковци, а аж по сле пейцох рокох видзели перши резултати своєй роботи.

– Перше лїсковци по садзел оцец, пред дванац роками, а вец супруга и я вєдно зоз ше стру и жецом, пред дзевец роками преширели продукцию. Оцец засадзел гольт и пол, а ми тераз маме по садзене 4,5 гольти – гварел Желько. – За успишну продукцию лїсковцох потребне насампредз, добре ше упознац зоз тоту културу. Ми ше од початку о шицким радзели з єдним профе сором на Польопривредним факултету, од котрого зме купели и древка. Профе сор их з початку поряднє обиходзел, а по садзели зме три файти Тонди и Истарски дуги, шицки ше прияли и тримам же ше, окрем квалитетного обрабяня жеми, найважнєйше добре поинформовац о шицким – визначел Желько. Коло лїсковцох, як и коло каждей култури котру ше обдумано продукує єст роботи. Роботи коло лїсковцох починаю у фебруару кед ше древка орезує, та по штредок октобра кед ше збера плоди. ПОЛНИ ЕФЕКТИ ПОСЛЕ 5-6 РОКОХ Укладаня з початку досц вельки, понеже окрем древкох и огради, цо найвекша финансийна ставка, муши ше анализовац жем, добре погноїц, досц глїбоко поорац, и вец наступа период провадзеня, прекармйованя, а по сле трох або штирох рокох мож очековац и перши плоди.

– Треба мац сцерпеня, чекац же би прешол тот початни период, так повесц, без резултатох, алє кед ше

12 РУСКЕ СЛОВО

шицко роби як треба, труд ше виплаци. Перши урожай за предай зме мали по сле дас 5-6 рокох. Пред тим було тельо же зме дома нє мушели куповац лїсковци за колачи. За полни ефект муша прейсц дас седем роки, а вец резултати вельо векши и аж теди ше робота и уложени час виплаца – гвари Магоч. Наша жем коло 95 одсто лїсковцу увожи, та за тих котри маю условия и дзеку, єст перспективи же би ус-

СТУДЕНТИ ПОМАГАЛИ И УЧЕЛИ Кед слово о едукациї, Желько Маґоч ше найвецей консултовал зоз фаховцами зоз Польопривредного факултету, читал о продукциї, а на їх фамелийни парцели професор приводзел и студентох зоз Факултету же би у рамикох настави надпатрали и провадзели пестованє лїсковцох. Так Желько мал фахове надпатранє, а цала фамелия научела вельо о тей польопривредней култури.

пишно пласовали свою робу. Желько Маґоч гвари же вредзи апликовац за безповратни средства котри дава Министерство польопривреди, бо и вони пред шейсцома роками апликовали и до стали назад пенєж котри уложели за купованє древкох. Того року купели уцицовач за лїсовци, та и ту чекаю одвит зоз Министерства же чи до станю, одно сно чи им враца пенєж и за тоту инве стицию. МЕХАНЇЗАЦИЯ ВЕЛЬО ОЛЄГЧАЛА Попри укладаня до продукциї лїсковцох, треба буц порихтани и на роботу коло нїх. Желько ше, вєдно зоз фамелию, стара ше о тим же би лїсковци вше мали цо им потребне, а кед придзе час за оберанє, гвари же потераз оберали ручно, а од того року хасную и механїзацию.

– Окрем того же лїсковци котри одпадню треба позберац ручно, ми хаснуєме и ткв. уцицовач за лїсковци зоз котрим тота робота идзе вельо швидше, алє их вец треба чисциц и сотрировац. Нєшка найвекши проблем пласман. Гоч лїсковци драги, у предавальньох и на пияцу, за пласман векшого количе ства лїсковцох цена нїзша, або тоти цо одкупюю векше количе ство, часто збиваю цену. Було би барз добре, кед би ше держава остарала же бизме, як продукователє тей култури могли по реалней цени предац лїсковец и наплациц свою роботу, алє то нє проблем лєм при лїсковцох, алє и при других културох, та вец як и шицким, так и нам – роздумує Желько.■ Златко Колєсар 13 ОКТОБЕР 2017.

ekonomija@ruskeslovo.com

НА НОВОСАДСКИМ САЙМЕ

БОГАТСТВО ЖИВОТНОГО ШТРЕДКУ Ювилейни, 50. медзинародни саям лову, риболову, спорту, „ЛОРИСТ”, 24. саям гортикултури и 25. саям Еко швет, вовторок, 3. октобра на Новосадским сайме отворел министер защити животного штредку Ґоран Триван, хтори повинчовал ювилей и подзековал на потримовки Покраїни, Городу Нови Сад и Сайму. Од 5. по 8. октобер отримани и Сайми туризма, спорта, конярства и серсана

М

аюци свидомосц о значносци животного штредку, Сербия формовала окремне министерство – гварел министер Ґоран Триван. Ґенерални директор Новосадского сайма Слободан Цветкович наглашел же „ЛОРИСТ” бул першокласни промотер Нового Саду и Сербиї у цалим швеце. ОБДУМАНА ПРОМОЦИЯ И ЗАЩИТА ПОТЕНЦИЯЛОХ Акцент Сайму бул на Дунайским реґиону, викладаче розподзелєни по тематских цало сцох, а держава партнер Чарна Гора. Орґанизаторе окреме пишни на, по сле велїх рокох, обновену виставу ловарских трофейох у Гали 1, а орґанизовани и преподаваня о причинох нє-

13. ОКТОБЕР 2017.

ставаня єленьскей дзивини и о здравственей защити дзивини. На „ЛОРИСТ”-у було и змаганє профе сийних кухарох и штредньошколцох, а даскельо амбасади предствели ґастрономию своїх жемох. Нащивителє опатрели и виставу „Драги римских императорох”, хтора обишла швет, а першираз є представена у Сербиї. Тиж, од 5. октобра по 8. октобер отримани и 50. Медзинародни саям туризма, спорта, 8. Медзинародни саям конярства и серсана. ПОЗНАТИ СПОРТИСТИ ПРИЦАГЛИ УВАГУ На Сайму спорта бул и наш познати атлетичар вецейбоєц Михаил Дудаш, предсидатель Союзу за школски спорт Войводини.

– У сотруднїцтве зоз Покраїнским секретариятом за спорт и младих, у Гали 2 промововали зме рижни спорти, одбойку, кошарку, атлетику и други – виявел за „Руске слово” Михаил. – Прицагли зме увагу, з намиру подзвигнуц свидомосц и указац на потребу же би дзеци требали мац вецей физични активно сци у каждодньовим живоце. Презентовали зме и СОШОВ (Спортска олимпияда школскей младежи Войводини) хтора будзе отримана 2018. року у маю. У сотруднїцтве зоз Покраїнским скретариятом за спорт, Спортским союзом Войводини и Заводом за спорт и медицину спорта, за нащивительох Сайма орґанизоване и друженє зоз познатима спортистами и мило ми же сом участвовал у стретнуцу зоз олимпийскима, шветовима и европскима добитнїками медальох – гварел Дудаш. Медзи учашнїками, були пасоваче Давор Штефанек, Виктор Немеш и Кристиян Фриц, каякашка Милица Старович и репрезентативка у самбоу Ивана Яндрич. Од старших були преславени одбойкаше Дюла Мештер, Васа Миїч, Слободан Бошкан и Андрия Ґерич, потим дакедишнї ас у штреляню Александра Ивошев и атлетичар Дане Корица. Баскеташ Душан Домович Булут надпомнул же му циль олимпийске злато у Токию 2020. року.■ Мирон Горняк Кухар

РУСКЕ СЛОВО 13

ЕКОНОМИЯ ПЕРША РЕҐИОНАЛНА КОНФЕРЕНЦИЯ О ПОДНЇМАТЕЛЬСТВЕ У НОВИМ САДЗЕ

ХИБЯ НАМ И ДИПЛОМИ И ЛЄПША ПРАКСА Пишe: Мирон ГОРНЯК КУХАР

Першу реґионалну конференцию о поднїмательстве у Новим Садзе под назву „З нагоди децениї поднїмательства у Републики Сербиї”, 6. октобра отворел городоначалнїк Зренянину Чедомир Янїч, хтори и преглашени за найлєпшого городоначалнїка

Н

Наприклад, у сушедней и нам конкуа отвераню Конференциї городорентскей Мадярскей странски инвеначалнїк Зренянину сцел нєсеститоре доставаю безплатно инфрабично подзелїц свойо искуства у роструктурну жем на хторей дзвигню звою городу и општини, алє як добри фирму, субвенционовану струю и друменаджер вихасновал и нагоду за ги барз вигоднии условия за початок промовованє можлївосцох за добри роботи. Алє, патри ше и на крайнї реинвестициї. зултат и хасен за шицких.

– Мали зме „чудну” приватизацию У Зренянину пробую и школовац кадватисячитих рокох, кед велї людзе дри, и прето ше повязали зоз Нафтну страцели роботу, а ми у Зренянину индрустрию Сербиї и факултетом. Так ше знаходзели так же зме отворели до того городу пришли три компаниї з три индустрийни зони – виявел Чеобласци информацийних технолоґийдомир Янїч, хтори сцел дац свойо доох, а 200 младих ше школую и буду приношенє тей Конференциї. – Веробиц. цей як трицец странски фирми за 11 – Достал сом награду, алє за тото роки отворели нови роботни места. Городоначалнїк Зренянину треба мац и добрих сотруднїкох. МоМи инве ститором понукаме добре Чедомир Янїч жем повесц же мам добру екипу, у нєй порихтану инфраструктуру за отверанє подприємствох и за дїлованє. Тераз нам приходза и и млади и старши, искуснєйши. Дзекуєм шицким хтори домашнї инвеститоре, цо барз добре, як и тото же вше препознали Зренянин як добре место за инвеститорох – заключел Чедомир Янїч. вецей людзе препознаваю можлїви хасен. ПОТРЕБНА ПОТРИМОВКА ДЕРЖАВИ По Янїчових словох, кед ше прицагує инвеститорох, то чежко без потримовки Владох АП Войводини и Сербиї. Роби ше о тим же странцом треба дац стимулациї.

14 РУСКЕ СЛОВО

ПОВОЛАНКА НА КАФУ И ПОРАДУ Директорка сектора за поднїмательство у Привредней комори Сербиї з тей нагоди акцентовала же ше формує свойофайтови парламент подїмательох у Сербиї, а по13. ОКТОБЕР 2017.

трима ше и поднїмательство младих, представянє бизнис плана, змаганє у школох и други активносци. З другого боку, помоцнїк покраїнского секретара за привреду и туризем Влади АП Войоводини Бранислав Бандич наглашел же ше роби стратеґийно.

– Маме младу екипу, робиме сучасно и стратеґийно, маме конкурси за злєпшанє стану у Войводини. Сцеме и далєй потримовац мали и штреднї подприємства. Нащивце нас, шлєбодно придзце на розгварку, попиєме кафу и помогнєме кельо можеме – поручел Бандич поднїмательом. Представнїк локалней самоуправи зоз Чачку мр Наташа Цвийович спозорела же у своїм приватним подприємстве, чи малим, чи штреднїм, приватнїк треба же би добре орґанизовал одношеня з явносцу. ОДНОШЕНЯ З ЯВНОСЦУ БАРЗ ВАЖНИ – Єст модели за поднїмательство, за мали и штреднї подприємства, же би творели свой корпорацийни имидж и же би длужей тирвали – гварела мр Цвийович. – У дїлованю треба освоїц нових, лєбо затримац старих приятельох. Нє зна ше цо чежше. Спрам анкетох у Словениї, там аж 90 одсто поднїмательох думаю же то важне. У Сербиї лєм 47-48 одсто од випитаних думаю важни розробени и добри одношеня з явносцу. То комплексна активносц и анґажованє, алє кед ше ту запровадза добри одношеня з медиями, вец пол роботи коло одношеньох з явносу поробени – потолковала Цвийовичова. По єй думаню, локални самоуправи у Сербиї помагаю розвой окреме малих и штреднїх фирмох. У локалних самоуправох вшадзи би требал буц дахто хто би бул анґажовани у смислу же би шицки мали хасен – и єдни и други, односно и подприємства и заєднїци самоуправи. Анґажовани кадер би требал буц плацени, а кед кажди заинтересовани участвує у тим плаценю, вец то нє вельо, з тим же барз вельо вредзи шицким. У ствари, ширше патрено, важносц одношеня з явносцу така велька же ю нє мож плациц.

Карл Михаел (лїво) з Австриї тримал преподаваня

13. ОКТОБЕР 2017.

Фото: В.Вуячич

ekonomija@ruskeslovo.com

Бизнис мож розвивац и у домашнїм амбиєнту

Кому привреда може повесц цо єй треба? Медзи другима, то сиґурно локални самоуправи. Шицки заинтересовани ту треба же би ше позберали и догваряли и же би ше створело добри кадер, способних и упуцених людзох и атмосферу за дїлованє у найширшим смислу. ЧЕЖКА ДРАГА ОД ИДЕЇ ПО РЕАЛИЗАЦИЮ

З иножемства бул и Петар Мамула, заменїк жупана, зоз Приморско-ґоранскей жупаниї у Републики Горватскей.

– Анґажовани зме систематично, сотрудзуєме зоз Универзитетом, робиме зоз младима, едукуєме их и источасно ше намагаме достац европски средства за розвой Риєки – гварел Мамула. Индира Попадич, дїловни консултант, докторант Технїчного факултета Увиверзитета у Беоґрадзе, финалисткиня вредней награди медзи поднїмателями „Квет успиху за „жену змая”, участвовала у панелу на тему „Од идеї по реализацию”, на хторим акцентоване же треба буц, насампредз, упарти у своїх задумкох, алє и педантни, вредни, оптимистични и отворени за искуство и сотруднїцтво. Професор др Тодор Петкович, з Високей дїловней школи фахових студийох зоз Чачку наглашел же потребни и информациї и знанє як главни ресурси у 21. вику. МОЖ МАЦ ВЕЛЬО ДЗЕЦИ – Предвидзованє основа планованя. И БУЦ УСПИШНИ Треба добре дефиновац циль, визию и цо Орґанизаторе тей першей реґи- ше сце. Треба мац добри бизнис план. оналней конференциї о поднїма- Алє нє досц лєм плациц дакому же би то тельству поволали и Карла Ми- зробел, то нє ґаранция же робота далєй ха е ла з Ав стриї, авто ра двох будзе исц так як треба. Потребне ище векнїжкох о поднїмательстве, хтори льо особного анґажованя – гварел др Пеуж тримал и преподаваня о дїло- трович. ваню у Горватскей, Чарней Гори Бешедуюци о ре сурсох, по його слои Сербиї. Михаел и оцец шесце- вох, у поднїмательстве єст лєм 15 одрих дзецох, а як ше похвалєл през сто жени, а треба же би их було вецей. франту пред присутнима, оцец аж Коло 70 одсто женох поднїмательох пейцох синох. По його словох, мож мац вельо маю дипломи факултета. Мед зитим, дзеци и буц успишни у дїлованю и то ма ло дипломи за поднїмательство, бизнису и нє треба ше бац од ве- у хторим потребни и велї специфични лькей фамелиї. Зоз добру орґани- анґажованя у ма лих и штреднїх подзацию, то аж може буц и пред- приємствох, хтори основа каждей дерносц. жави, та и нашей. ■

РУСКЕ СЛОВО 15

КУЛТУРА И ПРОСВИТА У ШИДЗЕ ОТРИМАНИ ДРУГИ „РУСИН ФИЛМ ФЕСТ”

ПОДЇЯ ХТОРУ ШЕ ПРЕЦИХОВАЛО Приказани єден документарни и єден бавени филм о историйним положеню Лемкох у своїм краю, як и о нємилей подїї висельованя 1947. року зоз своїх огнїскох

Пишe: Владимир Дїтко

П

решлей соботи у сали Културно-образовного центру у Шидзе, отримани други Медзинародни мултижанровски фестивал руского филму „Русин филм фест” у орґанизациї Рускей матки, Реґионалного одбору за Срим. Тема тогорочного фестивала була историйна подїя „Операция Висла”. Як наглашела, привитуюци госцох, Саня Тиркайло, директорка фестивала и секретарка Реґионалного одбору Рускей матки за Срим, слово о подїї хтору ше роками прециховало, а Русини преживйовали страхоти цо, озда, як додала, судьба малочислених народох. Слово о нємилей подїї 1947. року кед коло 30 000 людзох, Лемкох, насилно преселєни зоз своїх домох у Восточней Польскей.

ток даякей манифестациї або фестивала нє лєгки, праве кед слово о финансийох зоз чим ше зочує и тот фестивал. Папуґова поручела же би фестивал и далєй тирвал

НА ФЕСТИВАЛЄ ДОКУМЕНТАРНИ И БАВЕНИ ФИЛМ Фестивал урядово отворела Олена Папуґа, народна посланїца у Народней Скупштини Републики Сербиї и членїца Националного совиту Руснацох, хтора визначела значносц фестивала, алє обачела и же анї єден поча-

ГОСЦИ НА ФЕСТИВАЛУ Фе сти вал провад зе ли Ми кола Бо би нец, член Шветовей ради РРЛ зоз де ле ґа цию зоз Мукачова, Алексей Мо ро зов, ата ше у одсеку за кул туру ам ба са ди Русийскей Феде ра циї у Бе о ґ рад зе зоз су пру гу, Оле на Папу ґа, на род на по сла нї ца у Скуп штии Сер биї и членїца На ци о нално го сови ту Русна цох, Дюра Папуґа, пред си дате ль Рускей Мат ки, Ми ломир Шайтош, за ме нїк пред си дате ля Рускей матки и член На ци о нал но го сови ту Русна цох, Ми та Аврамов, член Оп штин скей ра ди у Шид зе, Марти ца Тамаш, директор ка НВУ „Руске слово”, Пе тро Медведь и Боґдан Ґам ба ль, нови на ре ЛМФ радия зоз Польскей, госци зоз Ре публи ки Гор ват скей и з других городох Сер биї.

16 РУСКЕ СЛОВО

Фестивал урядово отворела народна посланїца Олена Папуґа

и же би го Руска матка зачувала и убудуце отримовала и же ше дакеди зоз меншима средствами може досц поробиц, а свойо привитни слова закончела зоз порученьом „Най жию Руснаци”. Слова подзековносци орґанизатором виповед и Микола Бобинец, член Шветовей ради РРЛ и предсидатель Крайового товаришства Подкарпатских Русинох зоз Мукачова. Вон з тей нагоди придал дарунки Санї Тиркайло и Дюрови Папуґови, предсидательови Рускей матки. По сле при вит них сло вох, публи ка ма ла на году опатриц пер ши филм. Сло во о до кумен тар ним фил му „Ду ша Кар пат” од но сно „Карпат ска ду ша” ре жи се ра Иґора Си ва ка хто ри на фе сти вал по слал Ян Ли пин ски зоз Сло вац кей Ре публи ки. У полгодзиновим фил му през сло ва на рато ра публи ка до зна ла ве цей о 13. ОКТОБЕР 2017.

kultura@ruskeslovo.com

историйних подїйох на подручу дзе Лемки жили през бурйовити часи шветових войнох як и державно по ли тич ни об ста ви ни хто ри их провад зели, алє же и попри чежких обставинох вони по нєшка зачува ли свой идентитет през язик, шпиванку и танєц. КАПУЩАНЇКИ НЄСПОДЗИВАНЄ ПУБЛИКИ После першого филма ушлїдзела кратша пауза, а нашивителє послужени зоз капущанїками хтори порих-

Публики за предих – капущанїки

тали и послужели Нада Кечкеш и Вера Петрович, цо було и мале нєсподзиванє за нащивительох. Потим ушлїдзел и други филм „Операция Висла”, єдно и пол годзинови бавени филм сценаристи и режисера Андрия Копчая. Филм приказує єден мали валал у Лемковини и його жительох през каждодньови живот и свадзебни обичаї кед щесце нє лєм єдней фамелиї и родзини, алє народу, прервала подїя сообщованя розказу о депортованю, пририхтованю за зохабяанє свойого огнїска и саме депортованє, алє и одлучносц дзепоєдних же би нє зохабели свой дом и по цену шмерци. Саня Тиркайло пречитала и єдну писню Петра Мурянки на лемковским язику о своїм доме хтори и прешпивала на сербски язик, а вец ю пречитала по сербски Татяна Познич. На кон цу фе сти ва ла Са ня Тир ка й ло под зе ко ва ла оп шти ни Шид на помоци у орґанизациї фе стивала як и Културно-образовному центру и сообщела же уж одредзена и тема за треци „Русин филм фест” за шлїдуюци рок, а то „Подкарпатє, вчера и нєшка”.■ Вл. Дїтко 13. ОКТОБЕР 2017.

У ДЮРДЬОВЕ

ОЗНАЧЕНИ ШВЕТОВИ ДЗЕНЬ УЧИТЕЛЬОХ Штварток, 5. октобра, и у Дюрдьовскей Основней школи „Йован Йованович Змай” означени Шветови дзень учительох котри ше почал означовац од 1994. року на инициятиву UNESKO на спомин на исти датум 1966. року кед подписане Препорученє о статусу учительох за лєпше положенє. Медзи єденац учителями у дюрдьовскей ОШ три учительки пред штирома роками, кед першираз претаргнуте формованє руского оддзелєня, наставу порядно преподавали на руским язику – Єлена Салаґ, Геленка Кухар и Меланка Саламун котра ма найвецей искуствия медзи нїма, а потим и учитель Александар Живанов у тей професиї три децениї. Того року у своїм роботним вику по дзевяти раз достал першу класу и учи их на сербским язику.

– Можем повесц же сом одроснул у школскей учальнї, бо и моя мац була учителька. Теди млади мацери доставали три мешаци одсуства, нє мала ме кому зохабиц на чуванє, та сом з ню ишол до школи. Нїґда сом нє побановал же сом вибрал тоту професиї, а найкрасше у тей роботи ми кед ми дахто з ґенерациї котру сом учел поздравка, нащиви ме, маха на улїци, то наисце барз красне дожице – гварел учитель Александар Живанов. Же у школи єст красни и менєй красни подїї, алє же ше на закончованю штвартей класи заш лєм укажу прави чувства, пошведочела и учителька котра єдина, од першей по штварту класу у тей школи ма руске оддзелєнє. Учителька є трицец пейц

роки, по законченю студийох пошвидко достала перше оддзелєнє у дюрдьовскей школи и вше учела дзеци у руских оддзелєньох.

УПЛЇВУЮ НА РОЗВОЙ ДРУЖТВА Тот дзень нагода же би ше указало же робота учительох препозната як єдена з найважнєйших за вкупни розвой дружтва и же ше як така почитує. Циль означованя того дня порушованє потримовки учительом и учительком же би и надалєй сполньовали потреби будуцих ґенерацийох и образованє видзвигли на тото место у дружтве, хторе му припада. Бо, учителє уплївую на розвой дружтва и штредку дзе робя.

– Ище як дзеци зме ше бавели на школи, а я вше була учителька, так же випатра же ми то було судзене. Нє побановала сом анї у єдней хвильки, любим дзеци и робиц з нїма. Мило ми же сом потераз нє мушела пременїц наставни язик и же дзеци учим на своїм, мацеринским язику – гварела учителька другей класи руского оддзелєня Мелания Саламун. Означованє того дня орґанизовала Школска управа, за учительох порихтане погосценє и дунчики з котрих учителє виберали цидулки на котрих були виписани ммудри виреченя, а медзи нїма и – „Није знање знање знати, већ је знање знање дати”. С. Саламун

Директорка и Учительски колектив Основней школи „Йован Йованович Змай”

РУСКЕ СЛОВО 17

КУЛТУРА И ПРОСВИТА ОСНОВНА ШКОЛА „ПЕТРО КУЗМЯК” У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ

ОБАЧ И БУДЗ ОБАЧЛЇВИ Прешлого тижня у кере стурскей Основней школи ,,Петро Кузмяк�, школяром штвартей и ше стей класи представнїк Министерства нукашнїх роботох з полицийней станїци Кула Радован Вєштица отримал интерактивну роботню зоз цильом упознаваня транспортних предписаньох. Роботнї були орґанизовани у двох ґрупох, перше за два оддзелєня шестей класи, а потим и за школярох штвартей класи. Полицай Вєштица викладал теорийни бок транспортних правилох з источасним приказованьом сличкох, ситуацийох у транспорту на слайдох, дзе ше школяре дзечнє уключовали до розгваркох и ришованя задаткох. Окремна увага була пошвецена ситуацийом у котрих ше можу найсц школяре як учашнїки у транспорту, зоз мотом „Обач и будз обачлїви”, цо значи же нє досц мерковац на самого себе, алє обовязно треба провадзиц и активносци других учашнїкох у транспорту. Школяре спозорени на основни транспортни правила як цо то указованє напряму рушаня з помоцу руки, ношенє жовтих лайбикох котри шветлорефлектуюци, преход прейґ зебри на калдерми, вязанє з ременьом у авту и под. Же дзеци упознати з векшину правилох, мож заключиц и з одвитох и интеракциї на роботнї. Познаю транспорт, алє часто свидомо правя и потупеня.

– Спомнути правила познам, кед гонїм бициґлу, ридко кеди указуєм напрям рушаня з помоцу руки, углавним ше лєм обрацим и преверим кадзи можем исц – гварел школяр шестей класи Велько Шомодї. У другей часци роботньох, школяре участвовали у симулованю ситуацийох вожачох под дїйством алкоголу.

Же школяре части шведкове нєприємних ситуацийох и транспортних нєщесцох, дознаваме з дискусиї на роботнї, прецо су и свидоми опасносци нєсвидомих вожачох.

– Раз сом видзел кед вожач под дїйством алкоголу злєцел до ярку, вон прешол добре, алє настрадал авто. Тераз ми полицай положел окуляри котри симуловали замуценє виду, як у алкоголованим стану, та сом наисце слабо видзел и нє могол сом одредзиц точне положенє предметох, цо виволал вельки шмих при моїх товаришох – приповеда школяр шестей класи Марко Попов, котри симуловал алкоголовани стан з помоцу полицийного службенїка. Подобни роботнї и викладаня плановане отримац у шицких школох општини Кула, з розличнима темами, котри ше прилагодзує ґу возросту школяром, понеже и сами дзеци учашнїки у транспорту на бициґлох, пешо, и на других превозкох зоз старшима. М. Дж.

ЕТНО КЛУБ „ОДНЯТЕ ОД ЗАБУЦА” У КОЦУРЕ

ОЗНАЧИ ШЕ 10-РОЧНЇЦУ Етно клуб „Одняте од забуца” у септембру означeл 10 роки од снованя и з тей нагоди будзе отримана преслава, односно означованє того ювилея, у рамикох Културней манифестациї „Костельникова єшень“. Прешлей стреди, 4. октобра, отримана схадзка Орґанизацийного одбору Етно клубу, на котрей ше члени порадзели же цо шицко треба зробиц по означованє 10-рочнїци од снованя Етно клубу „Одняте од забуца”. На схадзки конципована програма и учашнїки котри наступя на преслави 10- рочнї-

18 РУСКЕ СЛОВО

ци Етно клуба, а Орґанизацийни одбор одлучел же єдна часц програми будзе отримана у Етно клубу, а друга у Доме култури.

У Етно клубе будзе вистава роботох зоз подобовей колониї, реферат о снованю Етно клуба и нащива просторийох, а у Доме култури плановане же би була отримана културно-уметнїцка програма котру пририхтую коцурски дружтва. До орґанизациї преслави 10-рочнїци уключели ше нашо културни дружтва, як и грекокатолїцка и євангелска церква, Дом култури Коцур, Ме сни одбор рускей Матки Коцур и Добродзечне огньогасне дружтво Коцур. З. К.

13. ОКТОБЕР 2017.

kultura@ruskeslovo.com

ЧИСЛЕНИ АКТИВНОСЦИ ЗА ДЗЕЦИ И ШКОЛЯРОХ У КОЦУРЕ

КРЕАТИВНИ РОБОТНЇ них бавискох на Искровим стадионє и у дворе установох, штварток оводащата нащивели Етно клуб „Одняте од забуца” и Ґеронтолоґийни центер у Коцуре, а школяре у лєтнєй учальнї мали роботню на котрей рецикловали, односно, зоз пластичних затичкох правели рижни бависка. Пияток, як остатнї дзень означованя Дзецинского тижня у дзецин-

скей заградки за оводарцох бул дзень за приповедки, та з тей нагоди дзеци нащивели коцурску Читальню, а школяре тот дзень мали нагоду у Доме култури опатриц представу „Обрацени сказки” (Изокренуте байке) котру режирала наставнїца сербского язика у коцурскей Школи Ясминка Илчешин Олич, а тиж так, орґанизовани и приєм першокласнїкох до Дзецинского союзу. Школяре од пиятей по осму класу пияток вечар у физкултурней сали мали журку. Цали тидзень у коцурским Оддзелєню „Герлїчка” тирвала гуманитарна акция „Дзеци-дзецом”, та родичи приношели шмати, бависка, школски прибор и подобне за дзеци котрим то потребне. З. К. Фото: Славица Чельовски

Прешлого тижня и у Коцуре дзеци и школяре означовали Дзецински тидзень. Активносци у Дзецинским тижню у коцурскей Основней школи „Братство єдинство” и коцурским Оддзелєню „Герлїчка” ПУ „Бошко Буха” з Вербасу були числени. Дзецински тидзень у коцурскей школи почал з креативну роботню за наймладших, рисованє по асфалту, опрез Дома култури и за старших зоз нащиву занятим у Месней заєднїци Коцур и огньогасцом у Добродзечним огньогасним дружтве. Окрем того, школяре мали числени креативни роботнї на котрих дзеци зоз природних материялох правели рижни подобово роботи або предмети. Стреда, бул спортски дзень, у рамикох хторого було и змаганє у штафет-

ДЗЕЦИНСКИ ТИДЗЕНЬ У ДЮРДЬОВЕ

ГУЖВА НА ВАШАРЕ Каждоднього активносци у Дзецинским тижню у Основней школи „Йован Йованович Змай” у Предшколскей установи „Дюрдєвак” у Дюрдьове здогадли же нє треба же бизме забули же швет остава на младших и же у каждим сеґменту живота треба даровац з гевтим цо тому возросту напотребнєйше. Школярски парламент Дюрдьовскей ОШ шицким оддзелєньом подаровали по папер розличней фарби, а вони по своїм вибору написали, або дацо нарисовали. Нацифровани папери полїпели на металну конструкцию у форми моста, котри мото тогорочного Дзецинского тижня. У тим им помогли координаторка педаґоґиня Миряна Бубалович и наставнїца сербского язика Даниєла Самарджич. Мост ви-

Мали тарґовци предавали рижни продукти

13. ОКТОБЕР 2017.

ложени у голу школи дзе школяре од першей по шесту класу патрели тетралну представу „Стоп насилству” Театра „Додир” зоз Беоґраду, з цильом превенциї и застановйованя насилства медзи школярами. Наших школярох и найвреднєйших сотруднїкох нащивела редакторка часопису за дзеци „Заградка” Мелания Римар. Вони за ню пририхтали пригодну програму, школяре ше представели як добри рецитаторе и музичаре, а пречитали и состави наградзени на Смотри кирилскей писменосци у Тителю. Вони до „Заградки” вєдно послали 129 роботи, а найвреднєйша медзи нїма була Ксения Вереш, хтора послала 34 роботи. Тото змаганє, за найвреднєйших сотруднїкох ше предлужує и у тим школским року, та редакторка поволала школярох зоз шицких школох же би свойо роботи, хтори творя векшу часц часопису, предлужели посилац до „Заградки”. У дюрдьовскей Предшколскей установи „Дюрдєвак” мали подобови дзень на котрим рисовали на тему тогорочного мота „Будуєме мости медзи ґенерациями – За радосц каждого дзецка”. Остатнї дзень того радосного тижня дзеци зоз ПУ свойо ручни роботи предавали на традицийним вашаре котри за нїх орґанизовали воспитачки. Пре диждж вашар отримани у просторийох Културно-уметнїцкого Дружтва „Тарас Шевченко” дзе дзеци по символичней цени предавали рижни продукти и ручни роботи. Тарґовини було, та по завераню вашара дому пошли задовольни обидва боки, и тарґовци и купци. С. С.

РУСКЕ СЛОВО 19

МОЗАЇК РОЗГВАРКА ЗОЗ АНУ РИМАР

ШПИВАНЄ ПРИНЄСЛО РИЖНИ НАГРА ДИ Розгварку водзела: Тамара Салаґ

Ана Римар зоз Петроварадину студентка на трецим, закончуюцим року докторских студийох язика и литератури (модул: литература) на Филозофским факултету у Новим Садзе. На докторских студийох Ана стипендистка Министерства просвити, науки и технолоґийного розвою, а уж други рок є школярка Школи шпиваня „Ґласови Наде” у Беоґрадзе

Ш

колу шпиваня „Ґласови Наде” Ана провадзела на Фейсбуку, дзе видзела же маю барз вельо успишних шпивачох, та єй то була мотивация же би ше приявела за аудицию. До школи була прията и скорей як отримана аудиция, понеже професорка мр Нада Вукович Дьокич и єй супруг Саша Дьокич, композитор и музични продуцент, зоз хторим трима школу, преслухали єй знїмки зоз рижних фестивалох и концертох на ютюб-у. − Пред тим як сом ше уписала до школи шпиваня у Беоґрадзе, учела сом шпиванє у двох школох у Новим Садзе. Медзитим, сцела сом направиц даяку пременку, видзиц и дожиц дацо иншаке, а и поровнац ше зоз другима шпивачами, хторих нє познам − гвари Ана Римар. У беоґрадскей Школи шпиваня „Ґласови Наде” годзини нє индивидуални, алє ґрупни, отримую ше два раз до тижня, а тирваю два годзини. Квалитет годзинох на барз високим уровню, вельо ше глєда, а вельо треба и дома вежбац, бо на годзину Фото: Мила Шимпраґа треба пойсц порихтани. − Годзини барз интересантни, а окрем професорки Нади, ту и єй асистенти, хтори нам тиж помагаю. Вежбаме у їх Музичним студию „Оксиґен”, и кажда наша годзина випатра як сам наступ. На годзинох ше преходзи през шицки жанри, а вежбаме и шпивац у дуету. Я, котра найчастейше шпивам поп музику, шпивала сом и метал, джез, реп, жридлово сербски шпиванки итд, а углавним нам професорка задава таки писнї котри нам можебуц и нє барз лєжа, же бизме шицко научели шпивац – толкує Ана. Єден уровень школованя тирва три мешаци, за тот час треба научиц коло двацец шпиванки, з применьованьом вокалней технїки, а после тих трох мешацох ше орґанизує

20 РУСКЕ СЛОВО

Фото: А. ҐеорґиевХаджихристов

концерт, на хторим ше преглашує найлєпшого школяра у дзецинскей ґрупи, як и у ґрупи за старших шпивачох. На тим концерту ше нє оценює лєм тот наступ, алє вообще, цала робота школяра през тоти три мешаци. Ана Римар два раз вибрана за найлєпшого школяра, а тот котри вибрани, достава стипендию Школи, цо значи же нє плаци идуци уровень школованя.

НАЙКРАСШИ ГЛАС СОФИЇ Школяре зоз Школи шпиваня „Ґласови Наде” ходза на рижни фестивали и змаганя, и то нє лєм у Сербиї, алє и у других державох. Того лєта Школа достала поволанку за Медзинародне змаганє „Sofia Grand Prix 2017” у Софиї, у Болгарскей. Ана ше приявела на конкурс и пошвидко єй явели же є вибрана за представнїка Сербиї на тим змаганю. − Штредком септембра сом була на змаганю котре отримане у Софиї, у Болгарскей, на котрим участвовали шпиваче зоз коло дзешец державох зоз цалого швета, як цо наприклад Бразил, Венецуела, Молдавия, Єрмения, Болгарска. На змаганю могол участвовац лєм єден, вибрани шпивач, зоз держави хтору представя. Змагала сом ше у професийней лиґи, а шпивала сом писню “Бурйова ноц” од Бернарди Бруно. Була ми велька чесц змагац ше зоз людзми котри соло шпиваче, а даєдни з нїх маю аж и свою школу шпиваня. Тиж так, було ми барз мило же праве я вибрана же бим представяла Сербию на тим медзинародним фестивалу котре було отримане у Националней палати култури Болгарскей, а хторе знїмала и емитовала Болгарска национална телевизия – приповеда Римарова. У жирию було тельо членох, кельо ше держави змагали, цо значи зоз каждей держави по єден член жирия. Доставало ше перши три награди, як и награду „Grand Prix”, а Ана достала окремну награду жирия − „Глас Софиї”. − За таки фестивали и змаганя ше муши буц барз порихтани. Шпиванє вежбам кажди дзень, коло два годзини, та можем повесц же сом була добре порихтана. Шпивач, скорей як видзе на сцену, муши буц барз добре ушпивани и муши буц у добрей шпивацкей кондициї. Писня з котру зме ше представяли мушела буц така же би максимално указала вокални можлївосци шпивача, так же ми професорка предложела писню 13. ОКТОБЕР 2017.

mozajik@ruskeslovo.com „Бурйова ноц”, бо ше єй видзело же сом з ню годна указац вельки розпон гласу, вокалну технїку, вибрато и други способносци. Кед сом наступала, други школяре з школи були у публики, навияли, и то ми барз значело, а знала сом же ме потримує и фамелия и мойо наймилши у Сербиї. Кед ме преглашели за „Глас Софиї”, була сом барз щешлїва, а насампредз ми була чесц же сом участвовала – гвари Ана. Окрем змагательней часци, бул орґанизовани и концерт на котрим участвовали шицки хтори вибрани за тото медзинародне змаганє. ОСВОЄНА НАГРАДА И У БЕОҐРАДЗЕ Концом септембра Ана участвовала и на Беоґрадским интернационалним музичним фестивалу за найлєпшого шпивача „Angel Voice”, а змагательох було зоз велїх державох, як цо Израел, Турска, Италия... На тим змаганю, вона достала трецу награду. Окрем того, Ана у авґусту представяла Сербию на Шветовим фестивалу Бойкох, у України, дзе шпивала руски шпиванки зоз „Ружовей заградки” и нашо народни шпиванки. Тиж так, у юнию того року представяла Руснацох зоз Сербиї и у Свиднїку у Словацкей. ПРОФЕСОРКА НАДА НАЙВЕКША ПОТРИМОВКА У Школи шпиваня „Ґласови Наде” у Беоґрадзе шицки школяре барз талантовани, а медзи нїма ше розвива барз вельку потримовку и, цо барз важне, нїхто нї на кого нє патри як на конкуренцию. − Професорка мр Нада Вукович Дьокич, дириґент и вокални педаґоґ, наисце барз фахова у своєй роботи, на єден окремни способ роби зоз нами и найвекша нам є потримовка. При каждому з нас розвива самодовириє, а робиме и на сценским руху. Вона патри же би у каждим пренашла даяку специфичносц и окремносц и же би ше праве тото розвивало. Шпиванє вимага же би ше вноци спало осем годзини, же би ше штири годзини пред шпиваньом нє спало, нє шме ше буц у закуреним просторе и у кафичох дзе гласна музика, нє шме ше пиц ґазирани пица... Правда же ше треба одрекнуц од велїх стварох, алє кед тото дацо, прецо ше одрекаш, барз любиш, то нє проблем – щиро гвари Ана. Римарова нє ма вельо шлєбодного часу, бо є, як студентка на докторских студийох анґажована и у настави, так же трима вежби на Оддзелєню за Ана зоз професорку русинистику, участвує на наукових Наду конференцийох, сотрудзує зоз МАК-ом, дзе ма свою стаємну рубрику „Так и нїяк иншак” и шпива у хору „Гармония” у Новим Садзе, дзе є солистка уж даскельо роки. И кед себе направи дакус шлєбодного часу, намага ше же би го квалитетно вихасновала. − Плануєм на час закончиц докторски студиї, а цо ше дотика шпиваня, будзем и далєй вежбац и розвивац свой талант. А тото цо ми ше приблїжує, то змаганє у Бечу, хторе будзе отримане концом октобра, а на хторе тиж идзем зоз Школу шпиваня „Ґласови Наде” – закончує Ана Римар. ■ 13. ОКТОБЕР 2017.

НЄЗВИЧАЙНЕ МАТКОВАНЄ

МУЗИКА ПРИЦАГНЄ НАЩИВИТЕЛЬОХ Отримане ище єдно „Маткованє” стреду 4. октобра, у Руским културним центру (РКЦ) у Новим Садзе, зоз концертом кантавтора Сашу Палїнкаша и Николини Шарич зоз Руского Керестура

П

о першираз на „Маткованю” бул отримани мини концерт зоз интересантнима инструментами. Сашо шпивал свойо шпиванки и грал на ґитари, док го Николина провадзела на тапану, удерним инструменту. Попри своїх композицийох, Сашо представел и даєдни обробени композициї зоз концовку, на хторей ше мушел научиц грац же би познєйше публику упознал и зоз фуяру, на хторей тиж грал. Иван Канюх, єден зоз орґанизаторох „Маткованя” задовольни як воно прешло и жада же би було и убудуце таке красне число нащивительох.

– Сцели бизме же би ше так и предлужело, же бизме видзели нови особи хтори би нас опущовали зоз музику, а то младих прицагує. Поента „Маткованя” праве тото же є нє формална, то друженє и наздавам ше же то так будзе и останє – гвари Иван. Учашнїки, Сашо и Николина, тиж задовольни як прешол їх мини концерт, а по други раз наступели у таким составе. Николина од нєдавна грає на тапану и пачи ше єй же го швидко звладала, вєдно зоз Сашом прилагодзели шпиванки хтори маю одвитуюцу мелодию за таки инструмент, а же би то одлично звучало. Комбинация їх двоїх направена цалком случайно, после єдней приватней журки дзе грали и шпивали нєобовязно, похопели же им супер идзе. За далєй нє маю плани же би ознова вєдно наступели, бо як Сашо гвари, чежко им уклопиц шлєбодни час за отримованє пробох, алє кед би ше им поспишело дзечнє би пристали. Векша векшина младих нащивительох ше першираз стретла зоз такима инструментами и мало повесц же им ше попачело. Публика шпивала и уживала на такти Сашовей и Николиновей музики, а после концерту, млади ше предлужели дружиц у РКЦ-у. Л. Костелник

РУСКЕ СЛОВО 21

ROK XI

ГОРНЇЦА – ЗАКАРПАТЄ (V)

ОКТОБЕР 2017 ^islo 41 (143)

Пририхтал: Микола ШАНТА

ЗАКАРПАТЄ У СУЧАСНЕЙ УКРАЇНИ

Жаданє русинского/українского жительства дакедишнєй Покарпатскей Руси же би жили вєдно зоз своїм народом з другого боку Карпатох у єдней заєднїцкей держави було нєпреривно присутне и у зависносци од историйних обставинох, було моцнєйше або слабше

Н

а тей драги зєдиньованя, през историю препреченє були вельки сили,Мадярске кральовство, Австрийске царство, Чехословацка република, Гортийова Мадярска, СССР. Вони на териториї Горнїци нєпреривно запровадзовали свойо державни интере си хтори, якош вше уключовали и асимилацию Русинох як найчисленшого жительства того реґиону до свойого корпусу. Приход Совєтского войска до Закарпатя вєшенї 1944. року векшина русинского жительства доживйовала як ошлєбодзенє. Насампредз пре вельки репре сиї мадярских власцох остатнїх рокох. Закарпатє швидко було совєтизоване, а комунистична партия орґанизовала конґрес Народних комитетох Закарпатскей України 26. новембра 1944. року у Мукачеве, хтори ше опредзелєл за зєдиньованє Закарпатя зоз СССР. У юнию 1945. року, медзи Чехословацку и СССР заключени условия о виходзеню Закарпатя зоз составу Чехословацкей и приключованю до України. Закарпатске жительство було барз активне у збераню подписох за присоєдинє зоз Україну, бо велї з нїх то чувствовали як витворйованє вецейвиковного сна же би у рамикох єдней держави жили цо вецей русинского, руснацкого, угрорусинкого, односно українского народу. Слизи радосци пре зєдиньованє зоз Україну пошвидко заменєли слизи смутку и болю. КОЛЕКТИВИЗАЦИЯ И ЛИКВИДОВАНЄ ГРЕКОКАТОЛЇЦКЕЙ ЦЕРКВИ Нова совєтска, московска власц у перших рокох запровадзела национализацию подприємствох, а од 1945. до 1950. року окончена колективизация валалских маєткох. Уведзена совєтизация до школскей програми и основани Ужгородски державни универзитет. Грекокатолїцка церква забранєна и нови режим ю 1949. року ликвидовал. Совєтизация Закарпатя подрозумйовала и масовни репресиї процив Мадярох, Нємцох и Українцох, цо приведло до емиґрованя єдней часци Мадярох, Словакох и Єврейох до своїх матичних жемох. У истим чаше запровадзовало ше орґанизоване пресельованє старобивательох Закарпатя до восточних обласцох України и на сивер до Сибиру, а до Закарпатскей реґиї приходзели фаховци зоз других републикох, док домашнї фаховци посилани звонка гранїцох

22 РУСКЕ СЛОВО

ТЕОДОР РОМЖА Народзени є у українским валалє Великий Бичкив, 14. априла 1911. року. Бул грекокатолїк. Теолоґию студирал у Риме, дзе є на Крачун 1936. року пошвецени за паноца. Як одслужел войско, бул поставени за священїка у даскелїх парохийох у Карпатским ареалу, а вец є поставени за професора филозофиї у Епархийней семинариї у Ужгородзе 1939. року. Кед мал 33 роки бул поставени за администратора епархиї у Мукачеве. Под час свойого владического служеня охраньовал вирних од Совєтскей аґресиї и пририхтовал их за преганяня хтори маю присц. Служел своїм вирним з полним шерцом, з чим доставал любов и довириє своїх вирних. Його активносци барз гнївали комунистох хтори глєдали нагоду забиц младого и харизматичного владику. Нагоду за забойство препознали у новембру 1947. року кед владика после намесценого нєщесца отровани у шпиталю. Теодора Ромжу за блаженого преглашел папа Йоан Павло II, 27. юния 2001. року як мученїка вири. Нєшка Духовна академия у Ужгородзе зоз хторей пришли нашо остатнї двоме священїки, ноши мено владики Теодора Ромжи.

Закарпатя и України, до републикох велького Совєтского Союзу. До реґиї присельовани Руси и рускобешедни вояки, сотруднїки державних институцийох, партийни и совєтски чиновнїки, службенїки, шицко з цильом деетнификациї и русификациї месного жительства. Найвекши погроми у тим периодзе хтори Москва зробела над русинским/українским жительством були утаргованє грекокатолїцкей церкви и насилна православизация народу, под паролу врацаня на стару виру, а у своєй сущносци то була атеизация грекокатолїкох. Деетнификация народу, менянє етнїчней слики реґиону робене и зоз акцию Висла и з другима методами однародзованя и розсельованя, шицко зоз цильом русификациї реґиону. Хто ше одуперал тим процесом бул забити або вигнати. Єден з нїх и владика Теодор Ромжа. АСИМИЛАЦИЯ УКРАЇНСКОГО НАРОДУ ПРЕЗ ИСТОРИЮ Пре нєдостаток правей державносци и пре нєзакончени процес националного освидомйованя вельочислени українски народ зоз рижнима процесами политичного дзелєня и роздробйованя з боку околних державох, на Українцох, 13. ОКТОБЕР 2017.

rsusvece@ruskeslovo.com

Свидомо запровадзена асимилация у Польскей и Русиї Малорусох, Русинох, Малополякох, Лемкох, резултовало зоз нєприроднима политичнима гранїцами медзи тима досцигує астрономски числа. Треба надпомнуц же лєм державами и Україну, так же вельке число українского жи- медзи 1944. и 1947. роком Польска депортовала коло 500 тельства русификоване, мадяризоване, полонизоване, ру- 000 Українцох (Руснакох, Лемкох) до СССР и ище 150 000 депортоване по цалей заходней Польскей. Под час депормунизоване и бохемизоване. Ниа, илустрация кельо українски народ коштала пле- тациї даскельо дзешатки тисячи Русинох/Українцох позаменска розєдинєносц, надрилєне историйне забуванє з бо- бивали каребни польски єдинки. Вельки Голодомор 1932-33. року однєсол од 7 до 10 мику колонизаторох, политичне русинство. У периодзе од розпадованя Русийского царства, та по лиони Українцох. Демоґрафи вираховали же кед би нє бу1991. рок кед преглашена нєзависна Україна, українски ло Голодомору, кед би на простор Русиї нє були депортонарод страцел шлїдуюци етнїчни териториї и жительство вани милиони українских фамелийох и кед би ше у украна нїх. Юг Буковини и Мараморщина нєшка ше интензив- їнских жемох нє запровадзовала асимилация, нєшка би но асимилую у Руминиї. На Лемковини процес асимила- Україна мала коло 90 милиони жительох, а так их ма 38 циї и денационализациї з боку Польскей и Словацкей, милиони. Шицке тото одберанє територийох без преседану и вескоро закончени. През рижни историйни процеси, а у началє зоз асимилацию, Польскей припадли Ряшивщина, льки утрати у жительству виволани зоз нємилосерднима Надсяня и Холмщина, а Билорусиї Берестейщина. Под асимилациями сушедних народох и державох над РусинаМоскву остали по нєшка скоро до конца русификовани ми/Українцами. То драга цена хтору Україна плацела и восточни и сиверовосточни українски жеми Кубань, Во- ище и нєшка плаци за длугорочну нєдержавносц и исторонєщина, Билогородщина и Курщина. Процес денацио- рийну нєсвидомосц. нализациї и асимилациї ДЗЕ ТУ МИ? Українцох, виразно дзиви и нємилосердни бул и на Дзе у цалей тей приповедки историйних русинских жеми, Руснаци Сербиї? Яке ми мох у Потисю хторе нєшка треба же бизме мали одношетворя сиверновосточну нє ґу України, ґу Закарпатю, и Мадярску. Жеми Бихарщґу русинскому питаню? Одвит ини, Нира, Солноцка, Сонє лєгко дац и за яки ґод ше болчска, Сатмарскей, Боропредзелїме, познаваюци обшодскей, Земплинскей и ставини у нас по тим питаню, Абадуйскей жупаниї до будзе тих цо им ше опредзелєконца змадяризовани ище нє нє попачи. Операюци ше на на початку дзеветнастого становиска наших найучени початком двацетого виших и найкреативнєйших ку. Цале стороче пред розлюдзох, насампредз на станопадом Австро-Угорскей виска Гавриїла Костельника монархиї у Потисю, од Духовна академия Теодора Ромжи у Ужгородзе (статя Чом сом постал Україюгу Бихарщини (Доброчинєц), Миколи Кочиша (його нщини) до Карпатского ареала, ширел ше мадярски етноцид, тирвало политичне линґвистична политика приблїжованя руского язику ґу русинство хторе закончене зоз тоталну асимилацию. Об- українскому), Михайла Ковача (становиска винєшени у рацаме увагу на официйну мадярску демоґрафску стати- кнїжки Дияспора), академика Юлияна Тамаша (його наукостику. Податки мадярского етноґрафа А. Палади-Ковача во роботи и розправи позберани до кнїжки Складанє иденпочатком другей половки прешлого столїтия у Потисю титетох), професора Янка Рамача (науково роботи у кнїжище жило приблїжно коло 50 до 60 тисячи Русинох. ки На крижней драги), поети Михала Рамача (Чукундїдов Спрам податкох першого мадярского попису жительства ошмих и Повист о Данилови и Феркови и Ґаброви) и велїх зоз 1869. року, як пошлїдок мадяризациї численосц Руси- других, приходзи ше до заключеня же бизме як заєднїца нох у Мадярскей зменшала ше на 26 тисячи. Шлїдзи по- требали будовац цо моцнєйши вязи зоз културнима и полипис зоз 1880. року по хторим у Потисю було лєм 6500 Ру- тичнима институциями, манифестациями, литературу и насинох, а вец 1930. припадносц Русин ше вецей анї нє ха- родом Закарпатя и Галичини. А Україна би ше, конєчно, як снує. З тим закончени процес мадяризациї русинского жи- нєзависна держава требала опредзелїц ґу нам як ґу найстартельства у Потисю. Нєшка як шлїд тому жительству оста- шей своєй дияспори вельо активнєйше як потераз, а почили грекокатолїцки церкви розруцани по цалей сиверо-во- туюци нашо специфики хтори створени през историю. У сточней Мадярскей и антрополоґийни прикмети локално- процивним, без того ясного операня на матичну державу, го жительства характеристични за русинско/українске жи- предлужи ше пошвидшана асимилация, та у нашей заєднїтельство. Так и пред розпадованьом Австро-Угорскей ис- ци, о 20-30 роки, нє будзе тих цо буду у нагоди опредзельторийне подручє Русинох було уж зужене на нєшкайшу овац ше за политични и културолоґийни напрям ґу України, чи од України. українско-мадярску гранїцу. Основа за вибудову того материялу кнїжки „Закарпатска Русинске жительство ше у Румуниї од 1945. до 1977. року зменшало зоз єдного милиона на 55 тисячи. У Пряшо- Україна”, зборнїк наукових роботох хтори пририхтал вщини ше од часу Другей шветовей войни, та по 1980. рок проф. др Євгений Пащенко.■ число Русинох/Українцох зменшало зоз 400 тисячи на 109 (Предлужи ше) тисячи, же би по попису 1991. року их було 30 700, при чоСтановиска и селекция фактох висловени у тим тексту му, влада Словацкей дала подзелїц тот корпус на Русинох виключно пририхтовача и нє вше одражую ушорйовацку политику новинох „Руске слово” и Українцох.

13. ОКТОБЕР 2017.

РУСКЕ СЛОВО 23

ЛЮДЗЕ, РОКИ, ЖИВОТ НАШ ГОСЦ: ДУШАН МИХАЛЕК, МУЗИКОЛОҐ З ИЗРАЇЛУ

И КЕД ПРИХОДЗИ, И КЕД ОДХОДЗИ – ВШЕ Є ДОМА

Пише: Славица ФЕЙСА

Робота з людзми ма свою красу. З часу на час ше зяви дахто чий живот и кариєра нательо возбудлїви и инспиративни же нїяк нє може остац у циню, нє зазначени... Душан Михалек єден з нїх

В

часне дзецинство Душан препровадзел у Вершцу, дзе му оцец бул директор Музичней школи, а потим у Сримскей Каменїци кед почал ходзиц до школи. Бул наисце талантовани хлапец, и у трецей класи порушує часопис „Зора”, пише писнї, и з цалу класу навия за фудбалски клуб „Фрушкоґорац” у хторим його учитель – лїве кридло. Любел учителя, бо нє лєм же добре бавел фодбал, бул и добри педаґоґ. У висших класох математика му ишла од рук, на змаганьох бедзел шицких шором, а вец вибрал музику. Нє чудне же ше, попри обидвоїх родичох, музичих педаґоґох, алє и дїда Бранка Ченейца профе сора карловацкей Бого словиї, музични ґени пренєсли и на Душана. Уписал ше на музиколоґию у Беоґрадзе, закончел факултет, и 1972. року ше врацел до Нового Саду. Бул перши музиколоґ у Войводини, познєйше маґистровал, а у Израїлу положел и докторат.

– Мал сом щесца же ми профе сор бул Никола Херциґоня, гоч бул комуниста, и з пушку у рукох бранєл свой народ, нательо бул отворени и културни чловек, же першу роботу хтору сом робел була – Музика у Старим завиту. Вон ме нагнал пречитац цали Стари завит, и дзе ґод спомнута музика, мал сом тото реґистровац. Прейґ музиколоґиї сом вельо того научел – приповеда Душан о своїх студентских дньох. РАДИО НОВИ САД МАЛ ТОТО ЦО ВЕЛЇ У ЕВРОПИ НЄ МАЛИ У Новим Садзе Михалек такой достал роботу. Радио бул теди мултинационална и мултукултурална радио станїца, барз важне средство информованя.

– Тито и Сталїн ше зражели, та Титово людзе у Новим Садзе справели треци по моци „предайник” у Европи, же би шицки – Руснаци, Словаци, Мадяре, а ище баржей народ у України, Чехословацкей и Русиї доходзели до потребних информацийох. У жемох, хтори були споза „желєзней зависи”, а окреме у Совєтским Союзу, джез бул забранєни. Теди Радио Нови Сад мал свой джез оркестер, и популари шпиванки надалєко емитовал – памета Михалек. Кед одношеня медзи Востоком и Заходом злєпшани, Радио НС вибрани же би бул своєродни мост медзи нїма. Ро-

24 РУСКЕ СЛОВО

ЛЮБИМ ШПИВАЦ – Одкеди сом у пензиї часто приходзим до Нового Саду и можем ше похвалїц же сом за два мешаци шпивал у пейцох хорох: єврейским, руским, сербским у Шабцу, вец сом шпивал з паноцами и у Карловцох... Я кед видзим ноти, знам и можем шпивац, а медзи иншим, нє задармо сом и ходзел до Карловцох... А кед слово о шпиваню, знаце цо ми мило – удало ше ми же би у стред Тел Авива єврейски хор шпивал Мокраньцову литурґию, у ориґиналу... Е, да сце могли лєм видзиц... ку 1985. достал главну европску манифестацию – Шветочни концерт з нагоди UNESCO-вого Року музики. Михалек бул теди главни и одвичательни редактор Редакциї музичней програми, и гвари же найзначнєйши музични манифестациї були праве у Новим Садзе. Анї єдней европскей Радио станїци ше то нє удало.

– Добре паметам же за Медзинародни рок младих, бул отворени конкурс на хторим победзел млади композитор зоз Заґребу – Иво Йосипович, бувши предсидатель Горватскей, теди студент. Концерт преношели 287 Радио станїци ширцом швета и дзекуюци тому, Радио о рок достал орґанизацию Джез концерту, Рок и Фолк фестивалу. На тим остатнїм ґрупа „Роса” представяла Югославию, алє то було концом 1989. року и на спочатку 90-тих, кед ше розширел национализем и шовинизем, та з Беоґраду розказане же ше нє шмеме преношиц тот концерт, алє Ґитарияду у Заєчару.

13. ОКТОБЕР 2017.

ljudze@ruskeslovo.com Обласц Михалекових интересованьох була барз широка. Окрем сучасней творчосци югославянских народох, аванґардней музики хтора була забранєна, барз ше заинтересовал за церковну музику. Нашол найстаршу сербску литурґию Франческа Синика, писану за сербски церковни хор 1840. року у Трсту, и праве теди кед о тим у Неґотину читал, забренкал телефон, и поведзене му най ше цо скорей враци до Нового Саду. Роказ бул же у Радию оставаю лєм нєобходни людзе за функционованє програми, а шицки други людзе ше муша одволац на воєну обовязку... Горватски писнї и композициї ше нє шмело пушац до етру.

– Кед сом у Каменїци чул детонациї у Вуковару, дал сом задзекованє на свойо роботне место, но, заш лєм, сом нє раховал же будзем положени на место младшого помоцнїка, и на три раз меншу плацу! Мал сом штверо дзеци, и мушел дацо ришиц. Я тоту плацу нє приял. О два тижнї сом з фамелию бул у Израїлу. ТАК ИЗРАЇЛЦИ ВИРАТОВАЛИ ЄВРЕЙСТВО

Михалек (перши з лївого боку) з приятелями, влонї у Снїни

поровновал же як ше традиция чува, або траци, остава... Тот текст сом написал, дал до „Шветлосци” и пошол до Израїлу. И уж сом там бул кед то вишло з друку, так же моя остатня робота у Югославиї була на руским язику о музики з Бикич Долу.

– Озда ми сам Бог помогол же зме праве там пошли, дзекуюци супруги, односно тому же єй баба була Єврейка. Перше сом заметал опрез єдного маркету, вец сом заметал нука, под климу, а вец ше случело тото же сом швидко наСТУДЕНТ НА ШЕЙДЗЕШАТ ДВА предовал. О рок як зме там пошли, робел сом як директор Музичного центру у Тел Авиву. Мойо троме синове и дзивВелї роки Душан Михалек бул директор Израїлского мука ше там вишколовали и знашли. Шицки мойо дзеци ше занїмаю зоз сценоґрафию, за ТВ, за оперу, дахто проєктує, зичного центру. Видавал партитури композиторох, робел придахто, монтира, дахто сликує... Мило ми же им ше удало. блїжно исте як и у Радио у Новим Садзе. А вец, гвари, закукПопристановяли ше, бешедую по гебрейски. Вони постали нул до свойого пензийного фонду, и кед видзел же то будзе интернационални, а я єдини остал православец. Шицки скромна пензийка єдного дня, дзвигнул руки од шицкого. Пежию у Тел Авиву. Мам уж и дзевецеро унучата – поцешени нєж од одпремнїни уложел до бизнису з єдним од його синох, наш собешеднїк наглашуюци же у Израїлу барз добре а прейґ тей роботи заш дошол до туризма.

– Же би сом ше функционує орґанизация прилапйовамогол занїмац з туня Єврейох, и їх потомкох. Каждому ЦО КЕД СОМ РУСНАК? ризмом, мушел сом ше оможлїви же би научел язик, тот мац закончени Туисти нє роби нїч, достава квартель, учи Я 25 роки бул у Израїлу, пошол сом до пензиї и по- ристични факултет ше, а кед ше треба преквалификовац, и чал дакус частейше ту приходзиц. Прешлого року сом – мушел сом студито роби, и аж вец уходзи до живота дзе бул у Прешове и там гварим же сом Михалек, а вони рац. Бул сом таки го очекую найвигоднєйши кредити за мнє укажу список їх членох – 10 фамелиї Руснацох з млади же сом мал квартель... Тот хто пойдзе до Израїлу, презвиском Михалек у Прешове и околїску. Я нє знам уж тройо унучата! тот од першого дня обезпечени, нє муцо сом по народносци... Ша мой дїдо Иван Михалек Закончел сом и тото ши ше трапиц як ґастарбайтере. Дзекубул ладяр на Тиси и кед преходзел през Титель, збачел на гебрейским язиюци тому, вони виратовали єврейство – мою бабу хтора мала лєм 16 роки. Вец ше народзел ку, вошол до турипрешвечени Михалек. мой оцец, дїдо пошол до Французкей, до леґиї стран- зма и нєшка шумнє цох и погинул кед оцови було три роки. Я вше розду- зарабям, пейц раз КАПЧА З РУСНАЦАМИ мовал цо бул, Словак, чи Чех? Виглєдовал сом, алє вецей як музиколоґ. ище вше нє знам, на концу, можебуц сом и Руснак! Добре ми, обиход– Я з Боґданом Виславскийом од зим швет, уживам у вчасного дзецинства. Були зме сушедове на Детелинари, я йому, а вон мнє бул винчани кум. По- пензионерских дньох, дружим ше з добрима людзми, а дознаме ше цалого живота, а кед зме були „пубертетлийове”, брих людзох єст вшадзи. ТВ нє уключуєм, а думам же Инна бициґлох зме з Нового Саду ишли до Дюрдьова, на тернет и Ютюб видумани пре мнє – франтує Душан, хтори з часу на час одводзи людзох по святих местох и гвари же ма иґранки з краснима Рускинями... Матка у Новим Садзе мала свой фолклор, алє нє бул им щесца буц штири раз до тижня на Исусовим гробе. Страсц, шмелосц, култура, авантура, схопносц, мудросц, хто грац на пробох, но та я там одходзел, и бул корепетианалитичносц – длуго и могло начишльовац добри боки Дутор... Так же тоти вязи з Руснацами були од младосци и задумайце – моя остатня музиколоґийна робота хтора обяве- шана Михалека и дакеди ше наисце треба заштудирац як на у Югославиї була у часопису „Шветлосц”, робота о му- сцигнє и на Конґрес СФУЛО зоз пайташом з дзецинства, и зики у Бикич Долу. Мой добри приятель бул покойни Иван на беґель лапац риби, на кратки курс церковного шпиваня, Ковач, о котрому сом тиж писал, а Його оцец Михайло ме по мацер до банї... И кеди уж облєкол вишивану кошулю, одведол до Бикичу же бим записал писнї. Пол вика пред вжал до рукох ноти, и станул ґу хористом... Одкеди є у пентим у Бикичу бул музиколоґ Винко Жґанец хтори записал зиї, кед одходзи з Тел Авиву, и кед приходзи до Нового Саписнї з того валалу. Я вец ознова позаписовал тоти писнї и ду, вше гвари же идзе дому, бо дома найлєпше.■ 13. ОКТОБЕР 2017.

РУСКЕ СЛОВО 25

ЛЮДЗЕ, РОКИ, ЖИВОТ КОЛОШНЯЙОВА ФАМЕЛИЯ З НОРТ БАТЛЕФОРДУ

ДЕЦЕНИЮ ПОСЛЕ ВИСЕЛЄНЯ

Пише: Марина ДЖУДЖАР

Одлуку за виселєнє з родного краю нїхто од руских виселєнцох до Кандади, та и индзей, нє принєсол лєгко и прейґ ноци. Требало назберац моци же би ше пошло до цудзини, дзе уж було наших, алє мало. Велї Руснаци у Канади нє були фамелия, вони були лєм познати, єдна часц народу у далєкей Канади. За собу у валалє охабели фамелиї, родзини, кумовства, познанства, приятельства, и тото найважнєйше – дотедишнї дом

М

арина и Желько Колошняйово пред полнима дзешец роками одпутовали до Норт Батлефорду, вєдно з теди пейцрочним Денисом и бебку Ени, котра тераз ма дзешец роки. О рок по приселєню ше народзела и Лара, котрей тераз дзевец роки. Желько там уж мал родзину – братняка Бориса Паланчая, и Перепелькових хтори им, гваря, спочатку барз вельо помогли. За тоти дзешец роки Колошняйово були три раз у Руским Керестуре нащивиц родзину, товаришох и видзиц Керестур... Здогадли ше як то буц на валалє.

– Першираз зме пришли по сле рока до Кере стура, медзи иншим, ту зме окре сцели Лару, нє сцели зме забуц на наш валал, и вше приходзиме дзечнє до того краю. Приход „прейґ бари” вимага вельо труду, алє тото задовольство и ми, и дзеци, би нє черали нї зач – приповеда Марина. ЗАЧУВАЛИ МАЦЕРИНСКУ БЕШЕДУ – Хибели нам люд зе, нє валал, нє дом, алє праве тоти нашо з котрима зме ше дружели, шедзели и пили кафу. После рока у Ка-

26 РУСКЕ СЛОВО

нади зме здобули нови товаришства, вельо ше дружиме праве з нашима Руснацами, а маме и приятельох других националносцох – приповеда Марина, а Желько у чиїм гласу єст нїтка анґлийского акценту додава же ше перши три роки учел по анґлийски у язичней школи, хтору му финансовало подприємство дзе є заняти од початку, бо по анґлийски нє знал бешедовац. Марина, як права мац, перши штири роки док дзеци були манди, робела скрацени роботни час, самостойно ше опробовала у „тортарскей” роботи, цо допринєсло же би дзеци научели чечно бешедовац по руски.

– Кед сом першираз одведла Дениса до оводи, мнє то було страшне... Вон бул таки мали, анґлийски нє розумел, а воспитачка и дзеци приповедали лєм так. Як дзень- нєшка паметам єй слова же най ше нє секирам же як мойо дзецко научи анґлийски, алє най ше остарам же би нє забул свой мацерински. Так и було. Нє була сом занята, и дома у кругу фамелиї зме бешедовали лєм по руски. Тортарска робота ме вше цикавела, и кед сом мала нагоду, думам на шлєбодни час док сом нє була занята, шмело сом ше опробовала у тей роботи. Правела сом услужно шицки файти колачох, та аж и свадзебни торти. Пре стала сом робиц тоту роботу кед дзеци почали ходзиц до школи, и до стала нагоду робиц тото за цо сом ше школовала, буц физиотерапеут. У Канади сом потвердзовала диплому и покладала рижни испити, и дзекуюци тому сом занята у старецким доме, дзе робим у фаху – гварела Марина.

13. ОКТОБЕР 2017.

ljudze@ruskeslovo.com

Оцец, як глава фамелиї, занати у механїчарскей роботнї уж полни дзешец роки, а познати є и як добри майстор котри з любову оправя авта.

– Механїка ми у креви одмалючка, нє можем ше задумац без ключох у рукох. На нови штредок сом ше швидко адаптовал, дзекуюци толерантному дружтву котре полне мултикултурално сци, так же зме нє одскаковали од других. Проблем ми бул язик, на колектив сом ше швидко звикол, но, кажда пауза ми була длугока як вичносц. Пиєме кафу, вони ше шмею, а я нє знам чи зо мнє, чи нє. По законченим курсу анґлийского, дзе ми помагал и Денис, мойо шицки бриґи пре стали – заключує Желько. НАЙИНТЕРЕСАНТНЄЙШЕ НА КАМПОВАНЬОХ Марина єдна спомедзи троїх активистох Дружтва Руснацох у Норт Батлефорду, вєдно зоз Иґором Кетелешом и Меланию Попович, котри ше стараю о сходох и друженьох Руснацох у Канади, ярнїх вилєтох, кампованьох, дочеку Нового року, балох... Вони тройо маю найвецей задлуженя коло орґанизациї спомнутого, гоч им помагаю и други фамелиї, бо би сами нє могли шицко покончиц.

– Одволанє на друженя вше вельке, було би ище векше, лєм же людзе нє маю шлєбодного часу. На руских стретнуцох єст фамелиї котри порядни, а єст и руски фамелиї котри барз ридко, або нїґда нє приходза. Новосц у друженьох то тридньове кампованє, котре почина пияток, а закончує ше внєдзелю. През тоти три днї орґанизовани дзецински бависка и рижни активносци за дзеци. Того року кампованє отримане з цильом упознаваня рижних културох, та кажде дзецко мало право и обовязку поволац товариша з другей култури, цо було интересант-

ПОТРИМОВКА НАЙВАЖНЄЙША Медзисобна потримовка у фамелиї єден з важнєйших факторох за успих и напредованє.

– Пред каждим початком зме ше совитовали, и углавним зме два раз мерали. Вельо нам значела медзисобна потримовка и слова же „будзе то добре”, потримовка и родичох, як моїх, мацери, котра нам була у нащиви єден цали рок, а з другого боку и Маринових, котри ше приселєли о даскельо роки после нас. И сами видзели же нам ту наисце добре, же зме з власним трудом посцигли шицко цо зме сцели и же зме задовольни – гутори Желько.

13. ОКТОБЕР 2017.

Нашо у Канади на тридньовим кампованю

не и нам старшим, а окреме дзецом. Собота резервована за змаганє у вареню котлїкох, кед ше побиднїка вибера з тайним гласаньом, а учашнїки нє шму гласац сами за себе – гвари Марина. ДО КЕРЕСТУРА ПРИХОДЗА ДЗЕЧНЄ, АЛЄ ЇХ ДОМ У КАНАДИ Дзецинска цикавосц ище вше моцна, та шицки тройо дзечнє приходза до Керестура и вше з вельким ентузиязмом обчекую нови приход до валалу „прейґ бари”.

– У Керестуре мам шестринїцу, братняка, кумових, родзини и бабу. Нєобичне ми же длуго можеме остац и бавиц ше на драже, фодбал тренирам и дома, та го и ту дзечнє бавим – описує найстарши Денис.

– Шестринїца Мая нас водзела по цалим валалє, упознали зме велїх товаришох. Шицки ми хвалєли фризуру, понеже сом з лєтованя пришла з виплєценима варґочиками – з ошмихом бешедує Ени. Наймладша Лара ходзи на плїванє вєдно зоз шестру, а барз дзечнє ходзи и до школи.

– Зоз школских активносцох ми наймилше читац, кажду кнїжку котра нам задата пречитам и по вецей раз, а вельо читам и други кнїжки з библиотеки – чечно по руски гвари Лара. Млада Колошняйова фамелия жиє у власним доме, котри упарто правели даскельо роки и нє планую го предавац, або селїц ше.

– Ми свой фамелийни живот започали там, то нам дом, та ше так и чувствуєме. Зоз вельо сцелосци и дакус упартосци зме пущели нашо коренї там, пренашли зме ше и у дружтве, и у фаху. Канада наисце мултикултурална держава котра отвореного типу за шицких. Роботни места зме нє меняли часто, и задовольни зме од самого початку – заключую Марина и Желько.■

РУСКЕ СЛОВО 27

ЛЮДЗЕ, РОКИ, ЖИВОТ ЯК (НЄ) СКАПАЛ РОКЕНРОЛ (XVI)

ХТОРИ ҐОД ИНСТРУМЕНТ ВЖАЛ ДО РУКОХ, ЗНАЛ НА НЇМ ГРАЦ Пише: Мария АФИЧ

Шлїдом написох у МАК-у як предходнїца зявеня рокенрол составох у Руским Керестуре попри спомнутей Велькей орхестри були и ВИС „Шкорванчки” и „Младежски состав”, а єден зоз членох шицких трох бул и Михайло Чордаш, наш собешеднїк. З тей нагоди здогаднєме ше и на искусного керестурского музичара, нажаль, уж покойного Михайла Микиту, хтори грал и у спомнутих составох, алє и у перших валалских рок-ґрупох

М

ихайло Чордаш ше до музики влапел дзекуюци наставнїкови Якимови Сивчови хтори позберал коло себе школярох хторих преценєл же маю притоку ґу музики. Було то на самим початку шейдзешатих рокох прешлого вику.

– Були зме єдна ґрупа хтора ше сходзела у тедишнєй канцелариї предсидателя младежи, там дзешка дзе нєшка ресторан „Червена ружа”. Я ше учел грац на гармоники хтора була власносц младежи, а ту були и Славко Надьмитьо и Михал Микита хтори грали на ґитарох. Приходзели там и хлапци хтори вежбали можебуц, нєполни рок. Кед ше викристализовало же хто остал, а хто зохабел гранє, почали зме наступац на „иґранкох” у тедишнїм младежским доме. Вон бул там дзе тераз будинок дакедишнєй друкарнї т. є. дзе була Паньска карчма. З часом ше ґу нам придружели и Теофил Сабадош на кларинету, а познєйше и Мирон Джуджар, гармоникаш – здогадує ше наш собешеднїк. Чордаш почал грац на гармонки, алє ше познєйше прилагодзовал потребом оркестра, та научел грац и на других инструментох. О тим приповеда: – Перше сом грал на гармоники, алє вец пришол Мижо Провчи, а познєйше место нього Владо Джуджар, та я по-

28 РУСКЕ СЛОВО

чал грац на бруґи, док Владо Паланчаї грал на бубнох хтори нам купела младежска орґанизация. Кед вон зохабел, вец я прешол на бубни, а Мижо Провчи ше одселєл до Вербасу, та на гармоники грал Миронь Джуджар. Од ґитаристох Надьмитю и Микиту сом дакус „полапал” акорди, та кед требало, грал сом и на ґитари. Кед бешеда о инструментох, по Чордашових словох даєдни музиканти мали свойо, або пожичени, та з часом як грали за младих, и тедишня младежска орґанизация препознала потребу же би ше набавело потребни инструменти.

– Дас рок зме уж грали, а теди бул предсидатель младежи Юлин Пап Петрань, та нам купели инструменти, бубни, бас и ґитару, кларинет Теофилови, бо спочатку мал пожичени. Инструменти нам купели за тото цо ми грали дас рок и пол на иґранкох, а нє брали нїяки приход од уходнїцох. То оставало младежскей орґанизациї – потолковал Чордаш. И ПОПУЛАРНА МУЗИКА, И СИВЧОВО КОМПОЗИЦИЇ Репертоар на танцох були популарни забавни мелодиї, алє и народни валцери, чардаши, и сербски и руски. Те13. ОКТОБЕР 2017.

ljudze@ruskeslovo.com

ди, як дознаваме, почали и сами твориц, односно, Теофил Сабадош написал даскельо тексти, а Яким Сивч их викомпоновал. Оркестер тоти писнї такой учел и на „иґранкох” их грал. Под меном Сивчовей Велькей орхестри тота екипа наступела и на даскелїх „Червених ружох” дзе провадзела шпивачох и змагательох за найкрасши глас. Попри тим же грал, Михал Чордаш на „Ружи” наступел и як шпивач.

– Перше сом сам шпивал народну „Ей, дзивчатка чуєце”. Вец зме у дуету з Мижом Микитом шпивали теди популарну мексиканску шпиванку „Писмо мацери”, и ище раз сом сам наступел з єдну забавну композицию, забул сом єй мено, и теди сом достал другу, чи трецу награду – гвари Михал. ПОСЛЕ „ШКОРВАНЧКОХ” – „МЛАДЕЖСКИ СОСТАВ” О составе „Шкорванчки” писали зме у прешлим чишлє, його формовали штирме леґинє хтори ше видзелєли з Велькей орхестри – Владислав Надьмитьо, Михайло Микита, Янко Гарди Емушка, а з нїма бул и наш собешеднїк Михал Чордаш хтори у тим составе грал на бубнох. Було то 1964. року, алє кед Надьмитьо пошол до Суботици на школованє, екипа ше пременєла, та спонта-

МИХАЙЛО МИКИТА БУЛ ЧЛЕН ВЕЛЇХ ҐРУПОХ Мижо Микита (1947–2000) на ґитари почал грац вєдно з Владиславом Надьмитьом. У „Шкорванчкох” вєдно и шпивали як барз добри тандем, а шпивал з нїма и Чордаш. Микита з часом постал одлични соло шпивач хтори наступал на „Чевених ружох” достал и чобольов, а шпивал и наградзовани шпиванки, найчастейше Якима Сивча, познєйше и на концертох Дома култури. Його баршоньови глас остал зазначени и на даскелїх радиознїмкох. З часом вироснул до барз доброго ритем ґитаристи, и грал у велїх ґрупох, та и з младшима музичарами у перших рок ґрупох „Канонади II ” и „Саґуаро 25-25”, 1968. и 1969. року. Велька любов ґу музики го нє зохабяла и кед мал фамелийни живот. Придружел ше ґу познатим валалским гудацом „Кирданцом” и з нїма вшадзи грал. Познєйше бул и у популарним составе „Идеали” у хторим члени були Михайло Бодянец, Йовґен Надь и Владислав Колошняї Ринґо. Михайлов Син Владимир бул член ґрупи „Профил” и вєдно з Павлейом Малацком и Любку Фа Гарди, творели ориґиналну музику по руски. ВИПРАВКА НА ТЕКСТ

ДАКЕДИШНЇ МУЗИЧНИ ВИРТУОЗ У 39. чишлє „Руского слова”, на фельтонских бокох у тексту „Дакедишнї музични виртуоз” нєподполно и нєточно пренєшени информациї. У остатнїм виреченю у другим пасусу пише же „Владимир Новта вецей нє медзи живима”, цо нє точне, бо Владимир Новта добре, и жиє у Новим Садзе. З тей нагоди пана Новту модлїме за пребаченє!

13. ОКТОБЕР 2017.

Михайло Чордаш: „З єдним словом – з музику сом жил”

но настал нови состав хтори медзи младежу швидко наволани „Младежски состав”. И инструменти на хторих грали були власносц младежи. У нїм грали Владимир Гайдук на соло ґитари, Мижо Микита ритем ґитара, Михал Чордаш на бубнох, а на бас ґитари спочатку Яким Медєши Меґре, а познєйше и Яким Гарди Емушка. Теди уж були искусни, та грали добре, през жимски час у младежским доме, а влєце у „Желєней загради”. Цо ше дотика нашого собешеднїка, добре памета же попри на танцох, часто грали и на свадзебних вешельох. Волали их и до Коцура, раз и до Нового Саду, до Дюрдьова, и до Србобрану на сербску свадзбу... Як роки преходзели, пришла фамелия, робота и други обовязки, та и ентузиязем за музику при дакедишнїх залюбенїкох опаднул. И Чордаш з часом престал грац, гоч ище памета же му супруга купела гармонику кед ше побрали. Чува ю и нєшка, вєдно з милима памятками, и як гвари, кеди-нєкеди ю порозцагую унуки.

– Гоч нашо дзеци нє сцели З лїва на право: Микита, Чордаш, анї єдно грац, Гайдуки и Медєши сина Сашу нє интересовала музика, а Блаженка дзивка ходзела на фолклор. Синових двох хлапцох тиж нє интересує гармоника, вони спортисти, а Блаженково три дзивчата, шпиваю, два старши закончели нїзшу музичну школу – клавир, а и тота найменша дакус пошла по дїдових шлїдох. Я од дзеведзешатих рокох активни у Доме култури, од теди кед ме наш Чамо поволал шпивац до хору и хлопскей жридловей ґрупи. Там дзечнє участвуєм, бо ме музика вше виполньовала – закончує наш собешеднїк.■ (Предлужи ше)

РУСКЕ СЛОВО 29

ДУХОВНИ ЖИВОТ У БЕОҐРАДЗЕ БУЛО СТРЕТНУЦЕ ЗА МЛАДИХ КАТОЛЇКОХ СЕРБИЇ

НАША ТЕРАШНЬОСЦ ЗА БУДУЧНОСЦ Стретнуце за младих зоз католїцких владичествох у Сербиї отримане у Беоґрадзе, 7. октобра, а медзи нїма и з нашого Апостолского еґзархату. Медзи штиристо младима було и коло трицец младих з наших парохийох. Стретнуце почало у французкей катедрали, у Церкви Пречистей Дїви Мариї на Врачару, дзе отримани преподаваня на тему приятельства на мадярским и горватским язику. Отамаль млади у процесиї по улїцох Беоґраду прешли до церкви св. Антония. Там ше модлєло молитву Ружанцу, тиж по мадярски и горватски, алє и по руски, хтору предводзел о. Владимир Еделински Миколка, одвичательни за пасторал младих у нашим Апостолским еґзархату. Потим була и римокатолїцка Служба Божа хтору предводзел беоґрадски архиепископ Станислав Хочевар и зренянински Владислав Немет, а при концу и дяковацкосримски Дюро Ґашпарович вєдно з коло 20 священїками. На двох язикох двоме владикове и наказовали, а архиепископ Хочевар ше у своєй казанї надовязал и на тему приятельства, та поволал младих хтори приходза на школованє до главного городу же ту маю заєднїцу хтора их чека и прилапи.

У КОЦУРЕ

О. ДАНИЛ БЛАГОСЛОВЕЛ ВИРНИХ У коцурскей грекокатолїцкей церкви Успения Пресвятей Богородици, внєдзелю, 8. октобра, на дополадньовей шпиваней Служби Божей, першираз служел у Коцуре новопошвецени паноцец Данил Задрепко. Отец Задрепко, чийо коренї зоз Коцура, по законченю Служби шицким вирним дал свой благослов и по обращик, а церква з тей нагоди була барз нащивена. З. К.

30 РУСКЕ СЛОВО

Вон тиж младих поволал и же би роздумовали о Стретнуцу за младих зоз папом Франциском хторе ше у януару 2019. року отрима у Панами у Штреднєй Америки. На коцну Служби придружел ше и владика сримски Ґашпарович, хтори тиж привитал присутних на стретнуцу. Вон наглашел же млади нє наша будучносц, алє наша терашньосц за будучносц. З наших парохийох на стретнуцу участвовали млади з наших парохийох з Руского Керестура, Коцура, Вербасу, Нового Саду, и сримских парохийох Беркасова, Бикич Долу и Бачинцох. Стретнуце орґанизовало беоґрадскей надвладичество, а подобни стретнуца ше отримує периодично. М. Афич

У ГОРВАТСКЕЙ ТОГО РОКУ ВИШЛА ИЩЕ ЄДНА КНЇЖКА О. ДР РОМАНА МИЗА

ЛИПОВЛЯНИ ХТОРИХ ВЕЦЕЙ НЄТ У виданю Оддзелєня Матици горватскей у Новскей, того року вишла кнїжка о. др Романа Миза и Николи (Златка) Земана „Липовляни хторих вецей нєт”. Отец Роман Миз, хтори тераз ма 85 роки, до свойого 36. року жил у Липовлянох. Єденац роки после преселєня до Нового Саду (1979. року кед му було 47 роки) записал свойо здогадованя на Липовляни под назву „Липовлянски медальони”. Тот рукопис чекал на обявйованє 38 роки. У тей кнїжки на 65 бокох, мож найсц записи о дружтвеним, културним, образовним, економским и духовним живоце того места. Медзи другима темами и фотоґрафиями хтори чуваю здогадованя и факти од забуца, єст и шведоченє о о. Матиї Проштенику з того валала, хтори бул священїк у Вараждину, на длужносци

Велького предняка Чазманского каптола. Други автор кнїжки, односно пририхтователь кнїжки и власнїк фотоґрафийох з приватних албумох Никола (Златко) Земан гварел же вон ище досц пред тим як цо вишла кнїжка почал обрабяц дзепоєдни теми за обявйованє, як цо спорт у Липовлянох, Шпивацке дружтво „Лїпа”, липовлянски роботни орґанизациї и други. М. Г. К.

13. ОКТОБЕР 2017.

duhovni@ruskeslovo.com

ВИРОНАУКА У ДЮРДЬОВЕ

ДЗЕЦИ ЛЮБЯ ПРИПОВЕДКИ З ТЕОЛОҐИЇ

Порядно и з початком школского рока у Основней школи „Йован Йованович Змай” у Дюрдьове почали и годзини грекокатолїцкей виронауки котру и того року преподава о. Данил Задрепко з Дюрдьова. За тот виборни предмет приявели ше осмеро першокласнїки, а вкупно од першей по осму класу тот предмет виучую шейдзешат школяре. Годзини ше отримує у школи, а кед красна хвиля и у школским дворе, або парку. Дзеци любя нащивиц нашу парохию и церкву, та кед єст нагоди, зоз своїм вироучительом о. Задрепком у нєй бешедую о рижних церковних поняцох. Зависносно од возросту, применює ше рижни методи ученя, през бешеду, приповедки, школяре на видеобиму патра рисовани дукументовани филми на одредзени теми, рисую, правя рижни тематски одредзени предмети. На векши церковни швета, окрем толкованя чом ше, и на яки способ, означує тото швето, школяре го и на адекватни способ означа. Наприклад, пред Вельку ноцу цифрую вайца.

– Намагам ше буц креативни и потолковац школяром поняца на им прилаплїви способ. Вони любя слухац

приповедки и толкованя з теолоґиї, а любя и нащивиц нашу парохию, окреме церкву. Школяре добри, подзековни, слухаю, та ше на годзиних виронауки крашнє дружиме – гварел вироучитель о. Данил Задрепко. У Основней школи „Жарко Зренянин” у Ґосподїнцох, як гварел директор Дарко Вранешевич, школяре ше могли опредзелїц лєм за виучованє православней виронауки, бо грекокатолїцка виронаука нє була на списику виборних предметох. С. Саламун

АКТИВНОСЦИ ЄВАНГЕЛСКЕЙ ЦЕРКВИ У КОЦУРЕ

ПОМОЦ ЛЮДЗОМ У ПОТРЕБИ У Коцуре Євангелска церква нєдавно порушана гуманитарну акцию за бувшу школярку ОШ „Братство єдинство” з Коцура, Драґану Ковачев, котрей потребни средства за регабилитацию, а прешлого тижня, були домашнї новосадскому Каритасу котри през едукативну бабкарску представу приказали дзецом як ше на прави способ мож бориц и зменшац ризик од природних катастрофох. У просторийох Євангелскей церкви, всоботу, члени ново садского Каритасу нащивели Коцурцох и отримали бабкарску представу „Герман глєда совершене коритко” за ромски дзеци. Бабкарска представа, котра часц ДРР проєкта Каритасу на националним уровню през хтори ше едукує дзеци о пошлїдкох, зменшаню и одбрани од природних катастрофох, 13. OKТOБЕР 2017.

нащивели коло 30 дзеци и котри пожадали и сами направиц бабкарски театер, на чим ше у наиходзацим периодзе будзе и робиц. На стретнуцу присуствовали члени Каритасу, Анита Ґовля и Елемир Джуджар, координатор проєкту за зменшованє ризику од природних катастрофох. У Коцуре нєдавно порушана гуманитарна акция за бувшу школярку ОШ „Братство єдинство” з Коцура,

Драґану Ковачев, котра, пре хороту, ма парализу ногох и благшу парализу лївей руки, та прето є у инвалидним кочику уж два роки и з часци их може хасновац, алє єй нєобходна рехабилитация у банї и протези за обидва ноги. Прето ше велї орґанизациї уключели до збераня пенєжу за тото 18 рочне дзивче, а треба назберац коло 300 000 динари. Акцию порушала Євангелска церква, уключела ше и коцурска Школа, алє за тераз назберане мало пенєжу, а акция будзе тирвац покля ше нє назбера потребни средства. Ка жде хто жа да помог нуц може упла циц пе нєж Дра ґ а но вей ма це ри Ани Ко вачев на жи ро ра ху нок 265-0000005005181-64 Ра й фа й зен бан ки. З. Колєсар

РУСКЕ СЛОВО 31

informator@ruskeslovo.com ОСТАТНЇ ПОЗДРАВ Наша мила мац, баба, шестра и швекра

ОСТАТНЇ ПОЗДРАВ Дня 6. октобра преселєл ше до вичносци наш мили супруг, брат, оцец, дїдо и прадїдо

МИКОЛА ГНАТКО (1931–2017) з Бикич Долу

ТАТЯНА БУЇЛА наставнїца

Упокоєла ше у 78. року. Памятку на єй вельку любов, пожертвовносц и доброту, навики буду ношиц у шерцу син Иван Давосир зоз супругу Олю, унука Невена, шестра Агнета, брат Борис з фамелию зоз Лондону и шицка Буїлова и Давосирова родзина

Вично го буду паметац: супруга Нада, шестра Мария, дзивки Блаженка и Верунка з фамeлиями, унуки Марина, Ґоран и Ґордана, Анамария, праунуки Милица, Неманя, Яков и Матей Най спочива у мирe Господнїм!

СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Дня 14. октобра наполня ше штерацец смутни днї як нас зохабел наш мили и добри оцец и дїдо

СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Дня 14. октобра наполня ше штерацец смутни днї як нас зохабел наш мили и добри дїдо и оцец

ЙОВҐЕН МЕДЄШИ (1937–2017) з Руского Керестура Красни памятки на його милу подобу буду чувац син Дюра зоз супругу Славку и унуки Марина, Наташа и Ясна Спочивайце у мире Божим!

ЙОВҐЕН МЕДЄШИ НАТА МИЛЮШ (1937–2017) народзена Михальовски з Руского Керестура (1944–2017) Вше будзеце у наших шерцох и думз Нового Саду кох. Вашо унуки Марияна, Ивана и Кри- Памятку на ню буду вично чувац єй супруг Миле, дзивка Мира, жец стина и син Славо зоз супругу Верунку Станко, унуки Марина и Боян Зельковичово зоз Петроварадину Спочивайце у мире Божим! Вичная памят, спочивай у мире Божим!

СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Дня 20. октобра, наполня ше шейсц мешаци як нас занавше зохабела наша мила супруга, мац и баба

НА ЗДОГАДОВАНЄ

НА ЗДОГАДОВАНЄ Дня 11. октобра наполнєли ше седем жалосни роки як нас занавше зохабела наша мила мац, баба и шестра

Дня 11. октобра наполнєли ше рок одкеди нє з нами наш мили оцец, дїдо и швекор

ТАТЯНА МАКАЇ (1971–2007) з Коцура Мила наша! За боль за Тобу лєм шерца нам знаю, а очи нашо и тераз Це випатраю. Супруг Ромко, син Алексей, Серафина, Силвестер, Наташа, Братислав, Дина и Даниєл Най Це ангели чуваю!

СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Дня 16. октобра 2017. року наполня ше дзешец смутни роки як нє зоз нами наша мила дзивка и шестра

ТАТЯНА МАКАЇ народзена Тимко з Коцура Памятку на ню чуваю оцец Михал, мац Цецилия и шестра Ясмина зоз фамелию Най спочива у мире Божим!

32 РУСКЕ СЛОВО

ИРИНА ШАНТА народзена Орос (1952–2010)

СИЛВЕСТЕР ШАНТА (1947–2016)

з Дюрдьова Мили нашо родичи. Зоз радосцу вас споминаме, по доброти паметаме, у шерцу занавше чуваме! Памятку на вас чуваю наймилши: Таня, Мария и Саша зоз фамелиями Спочивайце у мире Божим!

СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Дня 12. октобра наполнєли ше Дня 11. юлия наполнєли ше 18 11 роки як нє зоз нами наша роки як нє з нами наш оцец и мила и пожертвовна мац и ба- дїдо ба

ХЕЛЕНA (1938–2006)

ЯНКO ПАШОВО (1934–1999) з Руского Керестура Спочивайце у мире Божим! Зоз любову: Славка и Меланка зоз своїма фамелиями

13. OKTOБEР 2017.

informator@ruskeslovo.com ОСТАТНЇ ПОЗДРАВ Дня 2. октобра 2017. занавше нас зохабела мила супруга и мама

ОСТАТНЇ ПОЗДРАВ Дня 3. октобра 2017. нєсподзивано ше до вичносци преселєл наш шовґор

ТАТЯНА ЧИЗМАР народзена Ковач (1968–2017) з Руского Керестура Свою душу и доброту ши спаковала до огромного куфра и пошла на мирнєйши, красши и лєпши швет дзе нєт болю. Ожалосцени зме же ши нас напущела, алє у наших думкох вше будзеш ту, при нас. Мила наша, нїґда це нє забудземе. Спочивай у мире Божим! Твой супруг Славко, зоз дзецми Алеком и Марину ОСТАТНЇ ПОЗДРАВ Моєй милей дзивочки Татяни

ТАТЯНА ЧИЗМАР (1968–2017) з Руского Керестура Мила Татяно, вше ши була любена и оставаш у моїх думкох, молитвох за це, у боляцим шерцу, навики. Ожалосцени твой тато Яким Спочивай и мире Божим!

СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Дня 13. октобра наполнює ше єден смутни рок як нє з нами наша мила мац, баба и прабаба

СЛАВКА НЯРАДИ (1930–2016) з Руского Керестура Памятку на ню навики буду чувац дзивка Мелана и жец Данил зоз дзецми, и дзивка Фема зоз дзецми Спочивайце у мире Божим!

ОСТАТНЇ ПОЗДРАВ Дня 2. октобра 2017. року, после краткей и чежкей хороти упокоєла ше наша добра баба

ТАТЯНА ЧИЗМАР народзена Ковач (1968–2017) з Руского Керестура

Милей баби Танї Бабо наша добра! Чом ши нас так вчас зохабела? Чом? Кед ши нас так барз любела. З радосцу дочековала, чувала нас, бавела ше з нами. А зоз слизами у очох випровадзала. Твою доброту, любов и щиросц нїґда нє забудземе, гоч зме ище вше нє таки вельки. Тераз, Тебе ангелки буду чувац, як ти нас чувала. Твойо мили унучки Валентинка и Николинка Олеярово зоз стару бабу Ирину Олеярову Спочивай у мире Божим!

Нашей милей

ОСТАТНЇ ПОЗДРАВ

ТАНЇ ЧИЗМАРОВЕЙ (1968-2017) з Руского Керестура

од кумових Виславскових: Янка, Терези и Желька Спочивай у мире Божим!

13. OKTOБEР 2017.

ДРАҐО КНЕЖЕВИЧ (1950–2017) з Нємецкей З почитованьом памятку на ньго буду чувац Фемка Рацова зоз дзивчатми Александру и Терезку и їх фамилиями Спочивай у мире Божим! ОСТАТНЇ ПОЗДРАВ Дня 2. октобра 2017. року занавше нас зохабела мила мама, швекра и баба

ТАТЯНА ЧИЗМАР (1968–2017) з Руского Керестура Занавше останєш у наших думкох и шерцох така добра и мила як цо ши вше була! Нїґда це нє забудземе. Твоя дзивка Марина зоз супругом Владимиром и дзецми Валентину и Николину Спочивай у мире Божим! Нашей милей

ОСТАТНЇ ПОЗДРАВ

ТАТЯНИ ЧИЗМАР народзеней Ковач (1968–2017) з Руского Керестура Занавше будземе паметац твою милу подобу и доброту, як ши нас шицких любела. Навики ожалосцени тато Яким и твойо унучки Валентина и Николина Олеярово Спочивай у мире Божим!

Нашей милей куми

ОСТАТНЇ ПОЗДРАВ

ТАТЯНИ ЧИЗМАР (1968–2017) з Руского Керестура

Остали нам красни памятки на час препровадзени зоз тобу. З любову и почитованьом, кумово Гудаково Спочивай у мире Божим!

РУСКЕ СЛОВО 33

ИНФОРМАТОР СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Дня 22. октобра 2017. року, наполнї ше рок як нас зохабел наш мили супруг,оцец и дїдо

Го род ска упра ва за за щ и ту жи вот но го штред ку Го роду Но во го Са ду на осно ви чле на 29. За ко на о пре це нь о ва ню вплї ву на жи вот ни штредок („Службе ни гла шнїк Ре публи ки Сер биї”, чи сло 135/04 и 36/09) обя вює

ОБ ВИ СЦЕ НЄ

ВЛАДИМИР ГОРНЯК (1945–2016) з Кули Памятку на ньго навики буду чувац супруга Левона, син Сашо, дзивка Любка, нєвеста Марияна, жец Драґан и унукове Ненад, Влада и Алекса Спочивай у мире Божим!

о при нє ше ним ри ше ню же нє потреб не пре це нь ова нє вплї ву на жи вот ни штредок про єк та „Пол нял ня фля шох сум порди окси да у исну ю цим по слов ним ком плексу” Но ши те ль про єкта „Messer tehnogas” а.д. Банїцка драга 62, Беоґрад, поднєсол тому орґану вимогу за одлучованє о потреби преценьованя вплїву на животни штредок проєкта „Полнялня фляшох сумпордиоксида у иснуюцим пословним комплексу” у Улїци Любомира Ненадовича число 2, Нови Сад, на катастерскей парцели число 2221/3, К.О. Нови Сад I, Город Нови Сад.

Городска управа за защиту животного штредку Городу Нового Саду на основи члена 29. Закона о преценьованю вплїву на животни штредок („Службени глашнїк Републики Сербиї”, число 135/04 и 36/09) обявює

ОБВИСЦЕНЄ о принєшеним ришеню же потребне преценьованє вплїву и о одредзованю обсягу и змисту студиї о преценьованю вплїву на животни штредок проєкта базней станїци мобилней „НС-Булевар ошлєбодзеня V”НСУ248/НСЛ248 Ношитель проєкта „Телеком Сербия” а.д. Таковска 2, Беоґрад, поднєсол тому орґану вимогу за одлучованє о потреби преценьованя вплїву на животни штредок базней станїци мобилней телефониї „НС-Булевар ошлєбодзеня V”НСУ248/НСЛ248 у Улїци Булевар ошлєбодзеня число 28, у Новим Садзе,

MALI OGLA[KI DIHTOVANW oblakoh i dzveroh zoz neopren-}umu.

Telefon: 060/5088433.

PRAVIME po meri roletni i garmonikovo dzveri. Tel: 060/5088-433 i (025) 58-27-710. *** ВЛАГА? Изолуєме влажни хижи. 063/440470; 063/102-41-14. *** ПОНУКАМЕ квалитетни пелет, брикет, углє „бановичи”, древо у палетох од 1 и 2 кубики. Превоз и витоварянє обезпечени. Руски Керестур, 064/268-38-62.

34 РУСКЕ СЛОВО

на катастерскей парцели число 6900/3, К.О. Нови Сад I, Город Нови Сад. После запровадзеного поступку, Городска управа за защиту животного штредку дня 9. октобра 2017. року принєсла ришенє число VI-501-578/17 же потребне преценьованє вплїву на животни штредок стану и о одредзованю обсягу и змисту студиї о преценьованю вплїву на животни штредок базней станїци мобилней телефониї. Увид до предметного ришеня мож окончиц у просторийох Городскей управи за защиту животного штредку, Руменацка 110 а, Нови Сад, роботни днї у чаше од 10 до 15 годзин на сайту Городскей управи за защиту животного штредку www. environovisad.org. rs. Заинтересована явносц може виявиц жалбу процив того ришеня у чаше од 15 днї од дня його обявйованя у средствох явного информованя, по тим орґану.

Го род ска упра ва за за щ и ту жи вот но го штредку Городу Нового Саду на основи члена 10. Закона о преценьованю вплїву на животни штредок („Службени глашнїк Републики Сербиї”, число 135/04 и 36/09) обявює

ОБВИСЦЕНЄ о поднєшеней вимоги за одлучованє о потреби преценьованя вплїву на животни штредок проєкта Под при єм ство „KODAR INŽENJERING” д.о.о зоз Броґраду, по овласценю ношителя проєкта „ VIP MOBILE” д.о.о., Милутина Миланковича 1ж, Нови Беоґрад, поднєсол вимогу за одлучованє о потреби преценьованя вплїву на животни штредок проєкта радио базней ста нї ци мо бил ней те ле фо ниї „НС2499_01 НС_Нови Сад_Булевар_ошлєбод зеня_3” у улїци Булевар ошлєбодзеня число 115, на катастерскей парцели число 933, К.О. Нови Сад II, Город Нови Сад. Податки и документацию зоз вимоги ношителя проєкта мож видзиц у про сторийох Городскей управи за защиту животного штредку Городу Нового Саду, Улїца Руменацка 110, Нови Сад, роботни днї од 10 до 15 годзин. Шицки заинтере совани, у чаше 10 днї од дня обявйованя того обвисценя, можу дац свойо думанє у писаней форми на адре су Городскей управи за защиту животного штредку Городу Нового Саду.

После запровадзеного поступку, Городска управа за защиту животного штредку дня 5. октобра 2017. року принєсла ришенє число VI501-586/17 же потребне преценьованє вплїву на животни штредок стану и о одредзованю обсягу и змисту студиї о преценьованю вплїву на животни штредок базней станїци мобилней телефониї. Увид до предметного ришеня мож окончиц у просторийох Городскей управи за защиту животного штредку, Руменацка 110 а, Нови Сад, роботни днї у чаше од 10 до 15 годзин на сайту Городскей управи за защиту животного штредку www. en vi ro no vi sad.org. rs. Заинтересована явносц може виявиц жалбу процив того ришеня у чаше од 15 днї од дня його обявйованя у средствох явного информованя, по тим орґану.

ПРИДРУЖЦЕ ШЕ РКЦ У НОВИМ САДЗЕ Руски културни центер почал нову сезону. Секциї хтори понукаме то Дзецинска фолклорна ґрупа, Дзецинска шпивацка ґрупа, хор „Гармония“, Народни оркестер РКЦ, Драмски студио РКЦ, Женска шпивацка ґрупа, Хлопска шпивацка ґрупа, Виводзацки фолклорни ансамбл, Фолклорни ансамбл ветеранох. Плануєме и Дзецински драмски студио, рецитаторску, соло шпивацку... Приявиц ше мож дополадня у канцелариї, вечар у Клубу, лєбо на телефон 062/4166-40. Поволуєме шицких заинтересованих же би ше ґу нам придружели и уключели до роботи нашого Центру. Витайце!

CENOVN>K MALIH I POSMERTNIH OGLA[KOH – mala ogla{ka do 20 slova ko{ta 200 dinari – mala ogla{ka vecej yk 20 slova ko{ta 300 dinari – uramikovani tekst ogla{ki, abo vin~ovanki ko{ta 500 dinari – posmertna ogla{ka na wdno polqo ko{ta 600 dinari – posmertna ogla{ka na dva poly ko{ta 1 200 dinari.

Cenovn<k va`i od 1. мая 2015. roku Ogla{ki mo` poslac na mejl office@ruskeslovo.com лєбо ruske.redakcija@gmail i uplacic na rahunok Novinsko-vidavatelqnej ustanovi “Ruske slovo” u banki Inteza ~islo 160-923244-82.

Informaci< mo` dostac na telefon 021/ 6613697.

OGLA[OVANW

021/6613-697, 021/ 6624/708 e-mail: ruske.redakcija@gmail.com

13. OKТOБEР 2017.

ИНФОРМАТОР/СПОРТ ЦЕНОВНЇК КНЇЖКОХ НВУ “РУСКЕ СЛОВО” Себастиян Няради: ИНИСУР –РИКА КНЯЗА . . . . . .300 дин. Саша Сабадош: ДАРМОЄДИ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .200 дин. Гавриїл Костельник: РОСА И СЛУНКО . . . . . . . . . . . .500 дин. Микола Мушинка: ОД УСНЕЙ ПО ПИСАНУ ЛИТЕРАТУРУ . . . 400 дин. Олена Планчак-Сакач: ШИТКО . . . . . . . . . . . . . . . . . . .300 дин.

Mihajlo Kova~: ^ELYDZ DRINKOVA . . . . . . . . . . . .400 din.

Irina Gardi-Kova~evi~: КОТУЛЬКИ И ҐОМБУЛЬКИ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .300 дин. Људмила Попович и Надија Мирошниченко: САВРЕМЕНА УКРАЈИНСКА ДРАМА . . . . . . . . . . . . .500 дин. Людмила Попович и Надїя Мирошниченко: СУЧАСНА УКРАЇНСКА ДРАМА . . . . . . . . . . . . . . . . .500 дин. Любомир Белей: СЛАВЯНСКИ ЯЗИК . . . . . . . . . . . . . 400 дин. Янко Рамач: НА КРИЖНЕЙ ДРАГИ . . . . . . . . . . . . . . .500 дин. Мелания Римар: ГАЙЗИБАН НА ШПАРҐУ . . . . . . . . .300 дин. Микола Шанта: ШАНТОВКИ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .400 дин. Серафина Макаї: ЗЛАГОДА . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .300 дин. Славица Шовш: БЕЗСОНИ ЛАНЦУЩОК . . . . . . . . . .300 дин. Мирон Жирош: ГОРНЇЦА БАЧВАНСКО-СРИМСКИХ РУСНАЦОХ (II том) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .400 дин. Звонимир Няради: КАПКА МИ РУЖА ДО ОКА . . . .500 дин. Микола Шанта: ВСЕЛЕНСКА ЧЕРКОТКА . . . . . . . . . 300 дин. Ася Папуґа: ГРИШКА . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .200 дин. Владимир Бесерминї: СЛОВО БОЯНА ДВОКРАЯНА 300 дин Агнета Бучко Папгаргаї: ОСЦЕ И ЧЕРЕШНЇ . . . . . . . .300 дин. Ирина Гарди-Ковачевич: ГАЛОВ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .500 дин. Мирон Жирош: ГОРНЇЦА БАЧВАНСКОСРИМСКИХ РУСНАЦОХ (I том) . . . . . . . . . . .500 дин. Юлиян Тамаш: ЦЕНТУРИОН – ДЗЕШЕЦ ЛЮБОВНИ ЗАПОВИДИ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .700 дин.

Ev}enij ^akan: BA^VANSKI SAFARI . . . . . . . . . . .300 din.

Vasilq Mudri: BUDZENW YRI . . . . . . . . . . . . . . . . . . .300 din.

Mikola M. Cap: NA @RIDLOH DUHOVNOSCI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .400 din.

Lxbomir Medw{i: ^ASOKROK . . . . . . . . . . . . . . . . . . .400 din.

Slavomir Oleyr: NA[ENW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .500 din.

Ana Tama{: ^OM ^OMKA NW MA UHA . . . . . . . . . . .200 din.

Samanta Rac Stoilqkovi~: ^ARNA RUSALKA . . . . .200 din.

ЄШEНЬСКИ ОБЕГОВАНЯ ШИДСКИХ ШКОЛЯРОХ

ШИЦКИ ШЕ ЗМАГАЛИ ЗА МЕДАЛЇ

Прешлого тижня на терену ФК „Єднота” у Шидзе отримани традицийни єшеньски обегованя у орґанизациї Червеного крижу, на нїм отримани 26 обегованя у хторих було коло 800 учашнїкох. По словох Душици Полетан, секретарки Червеного крижу, у обегованьох участвовали наймладши зоз Предшколскей установи „Єлица Станивукович Шиля”, як и зоз основних и штреднїх школох зоз Шиду, Ґибарцу, Ердевику, Адашевцох и Вашици. По други раз участвовали и 30 млади миґранти зоз прилапююцих центрох „Адашевци” и „Принциповец” и тройо освоєли и медалї. Як гвари Душица Полетан, циль обегованьох – пестованє спорту и здравого живота младих, як и пестованє змагательного характеру, а тиж и масовносц змаганя. Партнере були Установа за физичну културу и спортску рекреацию „Партизан”, потим ФК „Єднота”, Дом здравя Шид, Културно образовни центер и Полицийна станїца Шид хтори з потримовку републичного Комесарияту за вибеженцох и миґрациї и гуманитарней орґанизациї „СОС дечя села Србиє”, помагали же би ше обегованя отримало. Вл. Дї.

КАРАТЕ КЛУБ „РУСИН”

ЗМАГАТЕЛЬНА СЕЗОНА У ДРУГИМ СОЮЗУ

Карате клуб „Русин” нову сезону почина як член другого союзу – WKF, а дотераз бул член Шотокан карате союзу. Як гварел тренер каратистох Михал Орос, двойо змагателє предпрешлого викенду участвовали на двох змаганьох нового союзу – Марина Надь 23. септембра була на Першенстве кадетох и юниорох (у конкуренциї кадеткох) у Банатским Новим Селу, а Ґлориян Штранґар у конкуренциї пионирох на Купу Войводини WKF, 24. септембра у Индїї. Ґлориян на тим купу у катох освоєл 2. место, а у борбох 5. место, з чим виборел пласман на державне першенство. М. З.

13. OKTOБEР 2017.

РУСКЕ СЛОВО 35

СПОРТ ПОДРУЧНА ФОДБАЛСКА ЛИҐА ЗОМБОР

РУСИН ОБРАЦЕЛ РЕЗУЛТАТ НА ГОРУЦИМ ГОСЦОВАНЮ ФК „Младосц” (Крущич) – ФК „Русин” 1:2 (1:0)

Крущич: стадион ФК „Малдосц”, патрачох 200. Судия М. Маравич (Червинка). Ґоли за Русин дали: Павлович у 54. минути и Фаркаш у 81. минути. РУСИН: Ж. Орос, Малацко, Фекете, Грнчяр, Голик, Павлович, Б. Орос, Дюканович, Бранкович, Чизмар, Орсаґ. Резервни бавяче: Ф. Рац, С. Кочиш, М. Саянкович, Югик, Будински, Фаркаш. Фодбалере Фодбалского клубу „Русин“ у рамикох дзевятого кола Подручней лиґи Зомбор прешлей нєдзелї госцовали у сушедним Крущичу, дзе бавели процив домашнєй екипи ФК „Младосц”. Стадион бул полни як зоз домашнїма, так и зоз патрачами зоз Керестура, хтори пришли потримац свой клуб, а фодбалере Русина пошли зоз цильом же би ше до Керестура врацели нє поражени. Сам початок змаганя бул у знаку домашнїх фодбалерох. Рушели моцно и после дзешец минутох бависка посцигли ґол. Керестурски фодбалере после того ґолу почали бавиц озбильнєйше, и мож повесц же их прияти ґол порушал же би бавели лєпше. Гоч було даскельо нагоди на обидвох бокох, на полчас ше пошло зоз резултатом 1:0 за Младосц. Други полчас принєсол ище возбудлївше бависко, дзе фодбалере Русина указали свою фодбалску схопносц. Перше, после корнеру хтори виведли русиновци, най-

висши у каребним просторе бул Деян Павлович, хтори зоз главу вировнал резултат на 1:1. Пред сам конєц змаганя, Фаркаш одлично одреаґовал, посцигнул ґол, и принєсол вельку побиду керестурскей екипи на тим горуцим госцованю зоз резултатом 1:2. После дзевятого одбавеного кола у новей сезони, керестурски фодбалере забераю осме место, зоз 14 бодами на таблїчки. У идуцим, 10. колу Подручней лиґи Зомбор, фодбалере Русина буду госцовац у Кули, дзе одбавя општинске дерби змаганє процив истоменней екипи. Я. Хома

ПОДРУЧНА ФОДБАЛСКА ЛИҐА НОВИ САД

УСПИШНА ОДБРАНА ДЮРДЬОВЧАНЬОХ ФК „ТСК” (Темерин) – ФК „Бачка 1923” 0:0 (0:0)

Темерин: Стадион ФК „ТСК”, патрачох 200. Судия Вукумирович (Нови Сад). Жовти картони у екипи Бачкей: Дякович, Ерделян, Маркович и Пантич. БАЧКА: Калайджич, Дякович, Данґубич, Чирин, Ерделян, Пантич, Цвиїч, Деянович, Матич, Д. Тривунович и Маркович. До бависка вишли: Станков, Петрович и М. Тривунович. Прешлонєдзельове змаганє по хто зна хтори раз потвердзело же змаганя екипох ТСК зоз Темерину и дюрдьовскей Бачкей вше були напарти и по конєц нєизвесни. То вше були

36 РУСКЕ СЛОВО

стретнуца двох вельких ривалох. Домашнї од самого початку прицискали на ґол Бачкей и у векшей часци змаганя мали теренску инициятиву, алє нє удало им ше звладац порихтану одбрану дюрдьовчаньох. Очиглядне же ше у бависку чувствовало нєдостаток стандардних и искусних першотимцох хтори схопни у реализациї. Найлєпшу нагоду посцигнуц ґол мал бавяч домашнєй екипи Пуповац хтори зоз шлєбодного бица потрафел греду. Вшелїяк бул замерковани и потим же бул упарти и вредни на терену на цалим змаганю.

Свидоми предносци домашнїх же бавя на своїм терену и пред своїма навиячами, екипу Бачкей опредзелєло за тактику чуваня свойого ґолу цо им ше по конєц у удало. Цена дефанзивней тактики хтору вибрал тренер Андєлкович була, мож повесц, драга, бо судия екипи Бачки додзелєл штири жовти картони. После того змаганя екипа ФК „Бачка 1923” на єденастим месце на таблїчки зоз 12 бодами. Идуцей нєдзелї екипа Бачкей на своїм терену будзе бавиц зоз екипу ФК „Ветерник” зоз Ветернику. А. П.

13. OKTOБEР 2017.

sport@ruskeslovo.com

ПОДРУЧНА ФОДБАЛСКА ЛИҐА СУБОТИЦА

БАЙША ЛЄПША У ДЕРБИЮ ФК „Байша” (Байша) – ФК „Искра” 6:0 (2:0)

Байша: стадион ФК „Байша”, лєм зоз Коцура на на тим змаганю. По сле 20 минутох и по сле єдней крастадиону було 100 патрaчох. На змаганю правду сней акциї Байша дала и други ґол. По сле другого дзелєл Андрей Бедич зоз Дюрдїну. Червени кар- ґолу, и судия почал дакус реалнєйше судзиц, та и Искра почала твориц шанси, алє кед було баш опасне тони: Дамир Ґубаш, Дамян Ґубаш. ИСКРА: Мирицки, Дрляча, Барович (Сталевич), же би Искра звекшала резултат, ту бул судия котри ше Юшкович, Дамир Ґубаш, Ваяґич, Перович (Нико- трудзел то застановиц. Кед Країнович вибил сам опрез лич), Ма лац ко (Ма ро є вич), Кра ї но вич, Да мян ґолмана, бавяч Байши го з хрибта звалєл на 16 метери и ме сто червеного картона судия пискал контрафаул, а Ґубаш и Сердар. Вельки дерби двох першопласованих екипох означе- Країновчови дал жовти картон пре симулованє. Найла нєреално висока побида Байши 6:0 и катастрофалне лєпшу шансу за ґол мал праве Країнович чийо бице застановела греда, та ше зоз резултатом 2:0 пошло на одсудзенє на чкоду коцурскей екипи. За пораженє на змаганю вше найлєгчейше обвинїц почивок. У другим полчаше, на початку ше бависко одвивало на судию, алє бависко у Байши наисце було унапрямене процив Искрових фодбалерох. Од початку ше видзело штредку терена зоз даскелїма шансами на обидвох боже Искра у Байши, єдно ставно, нє годна победзиц, алє кох. У 60. минути Дамян Ґубаш достал други жовти карше Коцурци на трибинох стадона у Байши, котрих бу- тон и теди ше лєм поставяло питанє же котрим резултало вецей як домашнїх, наздавали же годно вицагнуц том Искра будзе поражена. Зоз бавячом менєй, Искра ше голєм нєришени резултат. Главни актер змаганя бул су- ище якошик и тримала, аж мала и єдну добру шансу, алє дия Бедич котри мал дакус „чудни“ критериюм судзе- Николич место ґолу потрафел греду. Кед червени картон ня, та Искровим фодбалерох за фер бависко, окрем достал и Дамир Ґубаш, було ясне же Искра прецерпи кадвох червених картонох, дал ище и осем жовти. Бави- тастрофу, понеже до конца змаганя остало вецей як 20 минути, а бавело ше опрез Искроско претарговал накадзи Искра пового ґолу. На концу, домашнї дали чала орґанизовац дакус лєпши акПОБИДНЇЦКА СЕРИЯ ище 4 ґоли и Искра тото змаганє циї. Перши ґол Байша дала по сле закончела зоз високим пораженьИСКРОВИХ КОГУЦИКОХ „гришки” помоцного судиї котри нє ом котре им перше у тей сезони. дзвигнул заставку на очиглядни офВсоботу свойо змаганє одбавели и После 8 колох Искра и далєй на сайд, та нападач Байши вибил сам опрез ґолмана Искри котри го зва- Искрово когуцики. Когуцики бавели першим месце на таблїчки зоз 21 лєл и домашнї зоз пеналу дали пер- процив Пролетеру зоз Равного Села и бодом. У шлїуюцим колу Искра победзели зоз 4:0. знова будзе госцовац, тераз у Ловши ґол. Ґоли за Искру дали: Марио Нешич, ченцу, дзе видно ослабена будзе Руку на шерцо, и домашнї мотивовано вошли до того бависка и може- Дарко Салонтаї, Филип Терзич и бавиц процив домашнього Нєґошу. З. Колєсар буц би и без помоци судиї победзели Александар Фейса.

ОПШТИНСКА ФОДБАЛСКА ЛИҐА ШИД

СРИМЕЦ ПОБЕДЗЕЛ У ЯМЕНИ У осмим колє Општинскей фодбалскей лиґи Шид, фодбалере Сримца з Беркасова були приємнe нєсподзиванє кола, бо на госцованю у Ямени победзели домашнї Ґраничар зоз 4:1. ОФК „Бачинци” дома победзели Обилич 1993 зоз 3:2, фодбалере Єдноти зоз Шиду на госцованю у Ердевику страцели од Ердевику 2017 зоз 3:0, Напредак победзел Омладинєц зоз 1:0, ОФК „Бинґула” дома прешвечлїво победзела Єдинство (Лю) зоз 5:0, а Синдєлич дома страцел процив Єдинства (М) зоз резултатом 2 :1. На таблїчки Напредак перши зоз 20 бодами, други Обилич 1993 зоз 19 бодами, кельо ма и Ердевик 2017 на трецим месце. Єдинство (М) штварте зоз 16 бодами, ОФК „Бачинци” пияти маю 13, шести Сримец ма 11, а седма ОФК „Бинґула” дзевец боди кельо ма и 13. ОКТОБЕР 2017.

Синдєлич на осмим месце. Єднота дзевята зоз осем бодами, дзешати Омладинєц ма шейсц, єденасти Ґраничар зоз штирома бодами, а остатнє дванасте Єдинство (Лю) и далєй без бодох. На нєдзелю у дзевятим колє буду бавиц Сримец процив Синдєлича, Єдинство ( Лю), дочека ОФК „Бачинци”, а Єднота дома будзе бавиц процив водзацого Напредку. Єдинство (М) дочека Ердевик 2017, Омладинєц дочека ОФК „Бинґула”, а Обилич 1993 будзе бавиц процив Ґраничару. У осмим колє Медзиопштинскей фодбалскей лиґи Срим, фодбалере ОФК „Бикич” дома победзели Гайдук зоз 2:0 и на таблїчки ше находза на дванастим месце зоз дзевец бодами. Вл. Дї.

РУСКЕ СЛОВО 37

СПОРТ АТЛЕТСКИ КЛУБ „РУСИН”

Пише: Александар ПАЛАНЧАНИН

ПОВТОРЕНИ СТАРТ – ВЕРИМЕ, БУДЗЕ УСПИШНЄЙШИ

Атлетика и Руснаци яґод кед би мали нїтки хтори, одкеди тот спортски конар зажил у нашей малей заєднїци, нє мож було потаргац. Заренко атлетского „нашеня” принєсол, и длуго роки пестовал, наш вельки спортски учитель Яша Баков. Нєшка на атлетских аренох успишни наш дзешецбоєц Михаил Дудаш. Но, окреме ше цешиме зоз успихами младих атлетичарох зоз Руского Керестура, хтори два роки, нажаль, мали дакус почежкосци у роботи, алє ознова рушели праве отамаль дзе станули

А

тлетика у Руским Керестуре, после вецей роки зациху, ознова ожила 2005. року. На самим початку школского рока. Профе сорка Саня Тиркайла теди представела школяром „Атлетску школу”, цо школяром було цошка нове, прицагуюце и интересантне. До Школи ше такой приявели коло 50 дзеци од першей по осму класу. За професорку физичного виховйованя то було вельке нєсподзиванє, алє и мотив же би ше озбильно анґажовала. ОД ШКОЛИ ПО КЛУБ – Понеже школяре вредно тренирали, почала сом роздумовац же би зме требали пойсц на даяки змаганя, праве прето же би дзеци указали свойо схопносци, свою уложену роботу и же би почувствовали цо значи змагац ше, победзовац, або трациц. На концу, змаганя були потребни и мнє самей, же бим достала одвит о квалитету своєй роботи зоз дзецми и же бим видзела на яким зме уровню знаня, кондициї и пририхтаносци, у поровнаню зоз другима атлетичарами – гварела професорка Саня Тиркайла. Пошвидко млади атлетичаре зоз Керестура достали и маїци зоз надписом „Атлетска школа” цо дзецом барз значело и благо поведзено, були прещешлїви, бо ношиц дрес зоз таку ознаку за нїх було бараз вельке. О пол рока потим, у априлу 2006. року, „Атлетска школа” преросла до Атлетского клубу „Русин” хтори такой прияти до Спортского дружтва „Русин”, а тиж так постал и ровноправни член Атлет ского союзу Войводини, та Атлетского союзу Сербиї.

– Робиц зоз дзецми ми нє було чежко, но условия за роботу були, так повесц, нїяки. Робота у школскей сали була цалком прилапююца, но кед оцеплєло, настал проблем же дзе

38 РУСКЕ СЛОВО

висц зоз дзецми, бо атлетика заш лєм спорт хтори ше отримує на отвореним. Пробовали зме рижни вариянти, од Ярашу, по Лєшик, на отворених теренох школи итд. Дзеци ше заш

ШАМПИОНСКИ РЕЗУЛТАТИ – Керестурски атлетичаре призначели вельо успихи на числених змаганьох на шицких уровньох. Од школского по державни. Спомнєм дзепоєдни з нїх, наздавам ше же нє вихабим нїкого, а кед вихабим, най ми нє вежню за зле, бо, ше нє мож поздогадовац баш шицких: Зоран Колошняї у бежаню на 800 метери, Борис Барна у скаканю до далєка и спринтер, Дарко Чернок у скаканю до далєка, Валентина Тиркайла у скаканю до висока, Деян Будински у скаканю до висока и до далєка, Дарян Белак у бежаню на 300 метери, Иван Будински у руцаню кулї, Антония Монар у скаканю до висока, Кристина Катона тиж у скаканю до висока, а треба наглашиц и же хлапцовска екипа основней школи, на Державним школским першенстве два роки була вицешампион, 2012. и 2014. року – гварела професорка Саня Тиркайла.

лєм вше якош найволєли зазберовац у школским дворе, та зме векшину тренинґох и мали у школским дворе. Ту зме себе сами и направели досц добри условия за роботу – надпомла професорка Тиркайла. Дражка за скаканє до далєка була кратка, та ю предлужели, доложел писку, виляли з бетону и кружни сеґмент за руцанє кулї. Шицко тото поробели сами з помоцу родичох, а робело ше соботами и нєдзелями, кед школа була празна. Нїкому нє було чежко.

– З тей нагоди жадам виражиц и подзекованє бувшому директорови Янкови Хомови, хтори нам шицко тото дошлєбодзел, оможлївел, аж ше остарал и пооправяц рефлектори на терену за мали фодбал же бизме могли тренирац вечарами, после настави, кед дзецом и найбаржей одвитовало. Тот його поцаг наисце бул одлични, прави и максимално нам олєгчал роботу – гварела професорка Тиркайла. БЕЗ АДЕКВАТНИХ УСЛОВИЙОХ Атлетичаре зоз Руского Керестура нє тренирали на тартану, алє на бетону. Медзитим були задовольни, бо 13. ОКТОБЕР 2017.

СПОРТ могли тренирац, так повесц, шицки дисциплини – и скаканє до далєка и висока, руцанє кулї и бежанє на кратки дражки, та штафету. Шицко досц добре функционовало. Нєодлуга потим почали штудирац о дражки за бежанє и трениранє.

– Попачел нам ше лєшик, прето же бул релативно блїзко при школи, а и терен бул погодни за бежанє. У розгварки з Месну заєднїцу, валалскима чолнїками, та родичами и атлетичарами, родзела ше идея же бизме дражку, длужини 400 метери направели у лєшику, на єдней часци коло древкох. Нє було лєгко анї теди, бо требало вировнац терен за дражку, пороляц же би було цо ровнєйше, пошац нову траву итд. Но, шицко якош ишло, роботи напредовали, а ознова були анґажовани родичи, дзеци, я и дзепоєдни людзе добрей дзеки и доброго шерца. Жадали зме же би тота дражка випатрала цо красше, та зме з нукашнєй часци дражки позабивали колїки на кажди 20 метери и офарбели их на било и червено. То наисце крашнє випатрало и були зме шицки радосни, но вандализем поробел свойо, так же пошвидко тоти колїки були повикривяни, поламани, а на концу и повинїмани и розруцани. То було цошка на цо зме, єдноставно, нє могли вплївовац – гварела професорка Тиркайла. Но, дражка остала добра, ровна и у функциї є, та ше и далєй хаснує за тренинґи, школски кроси, там бежа рекреативци и доступна є шицким. Дражку у лєшику Клуб хасновал за кондицийни тренинґи и за атлетичарох хтори бежа на длугши дражки, а терен у школи бул значни за технїчни дисциплини и спринтерох. У єдним периодзе, пробовало ше конкуровац за атлетску дражку зоз тартану, прейґ Покраїнского секретарияту за спорт и младеж, но розгварки були нєуспишни и шицко остало лєм на обецункох. Було то вельке розчарованє, окреме дзецом хтори були вельки ентузиясти и верели же конєчно буду мац адекватни условия. УСПИХ ЗА УСПИХОМ За шицки тоти роки, кед себе творели условия за роботу, тренинґи були порядни, квалитетни и часто напарти. Алє робота з атлетичарами ше виплацела, бо шоровали успих за успихом.

– Участвовали зме на шицких змаганьох пионирского возросту, а то значи на Першенствох Войводини, Сербиї, Купох Войводини, Сербиї, на рижних 13. OKТOБЕР 2017.

познатих митинґох, отворених першенствох, змаганьох у одредзених дисциплинох, екипних змаганьох и Школских змаганьох од општинского уровня, окружного, медзиокружного и републичного уровня. З каждого змаганя зме ше врацели з даєдну медалю, або з вецей медалями, зоз погарами, припознанями. Горда сом на шицких атлетичарох хтори тренирали под моїм руководством, а окреме ше пишим у атлетичарох хтори досцигли сам верх на державних змаганьох и постали шампиони Сербиї у своїх дисциплинох. Саня Тиркайла

Деян Будински

Змаганя було вельо, успихи ище вецей, а то окреме цешело професорку Саню Тиркайла. За свою роботу и нєсебичне закладанє, од Атлетского Союзу Сербиї, 2014. року достала плакету як найлєпши тренер пионирского возросту. Як надпомла, то єй наймилши дарунок и найвекша сатисфакция за роботу и посцигнути успихи на атлетских теренох. З другого боку, то вельке потвердзенє же ше єй роботу провадзи и почитує на державним уровню. БЛЇЩАЦИ РОКИ ОЗНОВА ПРЕД НАМИ Клуб бул активни 10 роки, од снованя 2005. року по 2015. рок. После тельо рокох пришло ше по хвильку кед шицки постали покус засицени. Младши людзе нє барз були заинтересовани комплетно превжац шицки активносци коло Клуба, цо подрозумює, окрем триманя тренинґох и одходи на змаганя и то порядни, скоро кажди викенд вяри и вєшенї, а часто и у жимским периодзе, водзенє окремней документациї. Кед шицка тота робота спаднє на єдну особу, вец то часто резултує зоз засиценьом, нєможлївосцу шицко постарчиц и попровадзиц.

– Свойо активносци сом зведла лєм на участвованє на школских змаганьох, од општинского, по републични и то тото цо сом могла витвориц и мац релативно добри резултати. Односно, сцем повесц же Клуб нє бул загашени, лєм нє бул активни як пред тим. Мала сом вельке порозуменє општинских власцох и шицко було у порядку же би Клуб еґзистовал як таки до дальшого – гварела професорка Тиркайла. У тим 2017. року, знова од септембра, од початку школского рока, Клуб почал зоз своїма активносцами, тренинґами, а велька помоц и потримовка сцигла праве од єдного з найлєпших атлетичарох „Русина” Деяна Будинския, хтори єдини бул двараз Шампион Сербиї як старши пионир. Фантастични резултати витворел у Краґуєвцу 2012. року на Першенстве Сербиї кед освоєл два злата у дисциплинох скаканє до висока и до далєка. Деян виражел жаданє водзиц тренинґи, робиц зоз дзецми и комплетно помагац у роботи Клуба. Тераз ше тренинґи отримує три раз до тижня, а одволанє дзецох вельке. Активно прилапел обовязки, а його искуство як длугорочного змагателя, барз будзе значиц и хасновац будуцим атлетичаром. Деян тренирал вецей роки у АК „Войводина”, а здобути искуства пренєше и на младих атлетичарох зоз Руского Керестура, бо окрем добрих тренинґох, важне и друженє и весела, побиднїцка атмосфера.

– Пред нами велька робота и одвичательносц, а довириє хторе зме достали од родичох, сиґурно же оправдаме на найлєпши способ и зоз максималним анґажованьом. Вшелїяк, я як професор и длугорочни тренер, та и предсидатель Атлетского клубу, сиґурно ше будзем намагац уложиц и до Деяна як тренера и до розвою Клуба, а резултати активносцох хтори зме уж заплановали, годно видзиц у наиходзацим периодзе – гварела професорка Саня Тиркайла.■

РУСКЕ СЛОВО 39

ИНФОРМАТОР, ОГЛАШКИ, ИНТЕРМЕЦО

ГЛАСНЇК ПО РУСКИ РОК LXXIII ЧИСЛО 41 (3754) НОВИ САД, 13. ОКТОБЕР 2017.

ПРИКАЗАНИ ДВА ФИЛМИ У ШИДЗЕ

■ НОВИ СТАРТ КЕРЕСТУРСКИХ АТЛЕТИЧАРОХ

На тогорочним Медзинародним мултижанровским фестивалу руского филма „Русин филм фест” приказани два проєкциї. У полгодзиновим документарним филму „Душа Карпат”, односно „Карпатска душа”, режисера Иґора Сивака хтори на фестивал послал Ян Липински зоз Словацкей Републики, у словох наратора публика дознала же и попри чежких обстави-

нох Лемки по нєшка зачували свой идентитет, насампредз, язик, шпиванку и танєц. Потим приказани други єдноипол годзинови бавени филм „Операция Висла”, сценаристи и режисера Андрия Копчая. У нїм ше приказує каждодньови живот на валалє у Лемковини хтори прервало сообщованє розказу о депортованю, и рихтанє валалчанох зохабиц власне огнїско, алє и одлучносц дзепоєдних остац.

Фото: Владимир Дїтко

Фото: Владимир Дїтко

ЦЕНА 30 ДИНАРИ

ОГЛЯДНУЦЕ НА ПРЕШЛОСЦ оволуєме читачох новинох „Руске слово” же би помогли препознац особи на старих фотоґрафийох. Пре точне идентификованє особох на сликох, хтори маю окремну музейну вредносц, потребна помоц од ширшей явносци. Шицки фотоґрафиї нас тали у дакедишнєй фотоґрафскей роботнї Бру ґошових у Руским Керестуре. Кажду фотоґрафию ше подпише зоз одредзену шифру, та кед же препознаце даєдну, лєбо вецей особи на фотоґрафиї, модлїме Вас же бисце явели до Заводу на число телефона 021/548-421, лєбо на мейл: zavod.rusini@gmail.com.

П

■ ДРУГИ „РУСИН ФИЛМ ФЕСТ” У ШИДЗЕ

ПОМОГНЇЦЕ, РОЗПИТАЙЦЕ ШЕ, ПРЕПОЗНАЙЦЕ! Фотоґрафия: K001P0001