Ruske slovo 23 3632

РОК LXXI ЧИСЛО 23 (3632) НОВИ САД, 12. ЮНИЙ 2015. РОКУ

■ ЯК ШЕ ПРЕДСТАВИЦ ЗА ДЗЕНЬ РУСНАЦОХ? ЦЕНА 30 ДИНАРИ

Колектив ”Руского слова” 1991. року...

...2010. року

Святочносц з нагоди 70-рочнїци Установи и тижньових новинох на руским язику „Руске слово” будзе на пондзелок, 15. юния 2015. року, на 13 годзин. Академия будзе у Студию „М” Явней медийней установи Радио-телевизиї Войводини, Иґнята Павласа 3, у Новим Садзе. Мили читаче, поволуєме Вас же бисце з нами преславели тото швето!

...2005. року

■ ”ПЕТРОВСКИ ДЗВОН 2015”

ВОЧИ 70-РОЧНЇЦИ НОВИНОХ „РУСКЕ СЛОВО”

„РУСКЕ СЛОВО” БУЛО ЦAЛКOМ OТВOРEНЕ рел жe срeдствa нєт. Знaл сом дзe чoгo и кeльo єст, и як шe рoздзeлює нa пoкрaїнским урoвню. Нє мaли кaдзи, Пише: Любомир Медєши, директор мушeли нaм дaц, aлє мушeли видвoїц исту суму и НВУ „Руске слово” (1987–1992) Слoвaцoм, и Румунoм. Нє бул сoм прoцив, oкрeмe жe нoвини „Днeвник” и „Мaдяр сo” вeцeй рaз пoкрили Дирeктoр „Руского слова” бул сом од штрeдку 1987. пo утрaти зoз тoгo фoнда. Зa „Рускe” тo були знaчни срeдкoнєц 1992. рoку. Рускoслoвци прaвe ухoдзeли дo жрeн- ствa и рoзпoдзeлєли змe их нa три прoєкти. Купeли змe кa рускoгo нaциoнaлнo-културнoгo живoтa. Глaвни и квaртeль у Футoжскeй улїци у Нoвим Сaдзe и прeплавеoдвичaтeльни рeдaктoр нoвинoх бул Любoмир Рaмaч ли дo дїлoвнoгo прoстoру. Taк рoзтeрхoвaнa прeвелька хтoри тeхнїку писaнoгo нoвинaрствa пoзнaл сoвeршeно. нaбитoсц зaнятих. Пoрихтaли змe шe, жe кeд би шe Рeдaктoр Видaвaтeльнoгo oддзeлєня бул Дюрa Лaтяк, мушeлo висeлїц зoз будинку „Днeвника”, мaме зме свoй живa рускa eнциклoпeдия, a чaсoпису „Швeтлoсц” Дюрa ґрунт (цo булo тиж и пoлитични крoчaй). Пaпгaргaї, вeльки руски писaтeль. Чaсoпис зa дзeци Днeвникoвци купeли, тeхнїчнo, прeвoзидзeни oгрoмни схoпнo вoдзeл пeдaнтни Янкo Рaц, a рукoвoдитeль кoмпютeр (хтoри випaтрa нїґдa нє прeрoбeл), a ми купeaдминистрaциї булa Мeлaния Пaвлoвич, нєпревозидзена ли три oсoбни кoмпютeри. Зoз зaклaдaньoм и знaньoм у рaхункoвoдствe. Нaжaль, у „Руским”, прe рoбoту Гaвриїлa Кoлєсaрa, рeдaктoрa рубрики зa културу, индзeй, вeцeй уж нє робели нaпрaвeни нaм сoфтвeр зoз руУ дирeктoрoвeй канцелaриї були схoди Иринa Гaрди Кoвaчeвич, писaску aзбуку. Taк змe пoстaли снoвaня Сoюзу Руснaцoх и Укрaїнцoх, тeлькa, нaйлєпши критичaр руспeршa нoвинскo-видaвaтeльнa Рускeй мaтки, инициятивнeй ґрупи кeй литeрaтури, Мирoн Кaнюх, хижa у Вoйвoдини хтoрa у зa писaнє Eнциклoпeдиї Руснaцoх писaтeль нєпрeвoзидзeнoгo духa цaлoсци кoмпютeризoвaнa и Укрaїнцoх, скрoєлo шe пeршу имaниґaциї, Юлиян Пaп, прaви (нoвини, видaвaтeльствo и мaґнeтoфoнску пaнтлїку ґрупи прoфeсийни нoвинaр, Михaл aдминистрaция). Прe тoту „Рoсa” и писньoх зa дзeци... Рaмaч, пoeтa, oштрoумни нoвиинoвaцию, a тиж и прe углядни нaр. прoстoр зa рoбoту (функциoЗa дирeктoрa шe нє прихoдзи лєм шeднуц дo фoтeлї, нaлнoсц, рaдиo у кaждeй канцелариї, eлeктризoвaни aлє трeбa рoбиц нa хaсeн людзoм прe хтoрих ши пoстa- тeлeфoни, мaлюнки руских умeтнїкoх нa кaждим вeни, Руснaцoм. Мал сом становиско жe „Руске слове” мурe…), приходзели до нaс рижни дeлeґaциї зoз инoту прe ширшу зaєднїцу, а нє пре себе самих. Прe тaкe жeмствa. Було нaм вaжнєйшe мaц кoнтaкт зoз нaшимa стaнoвискo сoм з дзeпoєднимa прихoдзeл дo рoзпрaви. визнaчнимa людзми и нaукoвцaми пo швeцe, а дo нaщиAлє, нїяки тo дирeктoр хтoрoгo любя роботнїки, a пo ви нaм пo пeрширaз пришли др М. Мушинкa зoз йoгo пoдняцoх oстaвaю нєвидлїви шлїди. Чeхoслoвaцкeй, др П. Р. Мaґoчи зoз Aмeрики, др O. Дуц Нa пoчaтку „дирeктoрoвaня” зaмeркoвaл сoм прoблeми Фaйфeр зoз Пoльскeй, др A. Дуличeнкo зoз СССР, др С. Устaнoви: „Руске слово” рoслo пo oбсягу рoбoти и числу Ґустaвсoн зoз Швeдскeй… Нaшo видaня дoстaвaли нaузaнятих нaтeльo, жe людзe „сeбe шeдзeли нa глaви”, a кoвo и културни институциї и пoєдинци, хтoри дaяк Днeвникoвци цaли будинoк уписaли сeбe, нє дали дoпринєсли ширeню инфoрмaцийoх o нaс. „Рускoму” цaли сeдми пoвeрх и рoвнo нaм дзвигaли „Руске слово” шe oтвoрeлo цaлкoм, шицким. У дирeкквартелїну. Тeхнїчнo, „Руске” булo прeвoзидзeнe, прe, тoрoвeй канцелaриї були схoди снoвaня Сoюзу Руснaцoх нїби, пoлитични причини, инoжeмни кoнтaкти и писaнє и Укрaїнцoх, Рускeй мaтки, инициятивнeй ґрупи зa o рeлиґийних рушaньoх, котри були oгрaнїчeни. писaнє Eнциклoпeдиї Руснaцoх и Укрaїнцoх, скрoєлo шe Пробовал сoм рoзришиц тoт ґузeл. Пoшoл сoм, тaк нєу- пeршу мaґнeтoфoнску пaнтлїку ґрупи „Рoсa” и писньoх рядово, ґу прeдсидaтeльoви Вивeршнeй рaди зa дзeци, oтримoвaни схoди чoлних людзoх рускoгo Вoйвoдини питац пeнєжи. Йoгo рeсoрни министер гва- рaдия и тeлeвизиї зoз чoлнимa Рускoслoвцaми, нaщивeли змe крижeвскoгo влaдику, a и вoн нaс, а до нoвинoх увeдзeнa рубрикa o цeркви. Як дирeктoрoви НВУ „Рускe слoвo” стaрал сом ше нaй кaждe нa чaс и квaлитeтнo oкoнчи рoбoту, же би Устaнoвa була угляднa институция, а Рускoслoвци дружтвeнo всeстрaни. Нaймeнєй булo вaжнe хтo кeди пршол нa рoбoту и кeди пoшoл. Прeтo и булo тeльo успиху нa рижних бoкох, Рускoслoвци були вшaдзи у рускeй култури (литeрaтурa, тeaтeр, музикa, примeнєнa и подобова умeтнoсц). Зa глaвнoгo рeдaктoрa Видaвaтeльствa пoстaвeни др Юлиян Taмaш, прoфeсoр нa Унивeрзитeту и у кeрeстурским образовним центре. Нa чoлє Фeстивaлa култури „Чeрвeнa ружa”, Дружтвa зa руски язик, Рускeй кaтeдри, Teaтра, итд. були – Рускoслoвци. Док зме були у рoзмaху, грожели нам нємили чaси бeзчeснoгo рoзтoчoвaня дeржaви. Познєйше Директор Любомир Медєши и др Юлиян Тамаш 1989. року тo вeцeй уж нє бул нaш чaс.■

2 РУСКЕ СЛОВО

12. ЮНИЙ 2015.

ЗМИСТ

УВОДНЇК Пише: Славица ФЕЙСА, редакторка рубрики „Людзе, роки, живот”

■ Тижньовнїк 4–5. Медзиреґионалне сотруднїцтво у обласци култури 6–7. Врацанє на валал

■ Нашо места 9. Плани МЗ Руски Керестур 11. Мото-стретнуце у Коцуре

■ Економия 12–13. О ґенетично модификованей поживи

■ Култура и просвита 14–15. Петровски дзвон 2015 18–19. Чи нас Националне швето представя адекватно?

■ Людзе, роки, живот 20–21. Коцурци у Другей шветовей войни 22–23. Драга по златни период „Руского слова”

■ Дикица 24–25. Гумор по горучави

■ Духовни живот 26. Папа Франциско у Сараєве 27. Вистки з наших парохийох

■ Информатор

28–31. Оглашки и In memoriam

■ Спорт 32. Хто заслужни за дироньски рукометни успих?

34. Финални змаганя керестурских атлетичарох

На насловним боку – Зоз 42. „Петровского дзвона 2015” Автор фотоґрафиї – Дюра Винаї

ПРЕ НЇХ ТРЕБА ПИСАЦ Кед зме госцовали ми, новинаре з „Руского слова” у Фамелийним маґазину „Широки план”, колеґове ше нам опитали цо робиме, як робиме, о чим пишеме и чом нам важне писац до новинох. Кажде у студию накратко поведол цо мал. Цо значело робиц у „Руским” и писац за ньго, нашо новинаре о тим писали на вецей заводи. Спомнєм лєм даскельо – мали зме чесц учиц ремесло од наших найлєпших новинарох, значело и упознавац интересантних людзох Руснацох дзе ґод жию... Писац значело и ище вше значи нєпреривно учиц. Видзи ше ми же барз важне писац за „Руске” и прето же то свойофайтова капча „теди ” и „тераз”, предлужиц роботу тоту цо робели покус забути новинаре, друкаре, илустраторе хтори пошли з „Руского”, або их вецей медзи нами нєт, а хтори полнєли „нашо места” „тижньовнїк” „културу”... Каждого штвартку до „Руского слова” зайду два Рускинї. Нє робя у нашей фирми, алє у будинку „Дневника”. Им „Руске” сцигує на домашню адресу, алє вони до ютра нїґда нє чекаю. Накадзи отворя дзвери у нашей фирми, опитаю ше: „сцигло „Руске”?” Вичераме даскельо слова, вежню до рук праве принєшену новинку спод друку, и ридко кеди ше длужей затримаю. У Темеринскей улїци у Новим Садзе жиє жена у дзевятей децениї. Донєдавна були двойо. Єй чловек уж бул чежко рухоми и ридко сходзел з поверху, алє жена нашому колпортерови вше гуторела – сходзи лєм пияток, теди кед сцигнє „Руске” . Прешлого пиятку ше колеґа Винаї рихтал до Петровцох. Уж рушел дому, а вец ше врацел, вжал под пазуху даскельо „Руски слова” и гвари ми: – ношим Сримцом! И Симунович док робел о тим вше штудирал.

* ”РУСКЕ СЛОВО” – гласнїк по руски * Виходзи каждого пиятку * Снователь Национални совит рускей националней меншини * Видава НВУ ”Руске слово”, Нови Сад * Перше число вишло 15. юния 1945. року у Руским Керестуре * Адреса: НВУ ”Руске слово”, Булевар ошлєбодзеня 81/7, 21000 Нови Сад * Редакция: заменїк одвичательного редактора – Славица Фейса; редакторе/ки – Дюра Винаї, Мирон Горняк-Кухар, Михайло Зазуляк, Александар Паланчанин, Олена Планчак-Сакач, Славица Фейса; новинаре/ки – Мария Афич, Влада Дїтко, Мая Зазуляк, Ана Маркович, Иван Сабадош, Танита Ходак * Язична редакторка – Блажена Хома-Цветкович * Лекторка – Ясмина Дюранїн * Подобови редактор – Любомир Сопка * Технїчна редакторка – Люпка Цвеїч; компютерски обробок – Вероника Вуячич, Мария Гудак, Таня Салонтаї * Телефони: 021/6613-697, 021/6624-708, 021/6623-076; 021/6621-433 * Телефакс 021/528-083 * Предплата за цали рок: у жеми 1 500 динари, а у иножемстве 100 евра * Жиро-рахунок Banca Intesa 160-923244-82 * Девизни рахунок Raiffeisen BANK a.d. Београд 26 5100000002458904 * Рукописи ше нє враца * Друкує Друкарня ” Maxima graf” Пет роварадин * E-mail: ruske.redakcija@gmail.com * Web site: www.ruskeslovo.com * YU ISSN 0350-4603 * COBISS SR-ID 15915778 * Друковани тираж 2 300 *

Direktorka MARTICA TAMA[ *** Odvi~atelqni redaktor dr BORIS VAR]A

12. ЮНИЙ 2015.

РУСКЕ СЛОВО 3

ТИЖНЬОВНЇК КОНКРЕТИЗОВАНЄ МЕДЗИРЕҐИОНАЛНОГО СПОРОЗУМЕНЯ АП ВОЙВОДИНИ И ЗАКАРПАТСКЕЙ ОБЛАСЦИ УКРАЇНИ

ФАХОВА РОБОТНЯ ЗА НОВИ ИМПУЛС НАШОМУ ФОЛКЛОРУ У орґанизациї Заводу за културу войводянских Руснацох у Руским Керестуре зоз штиродньову фахово-едукативну роботню за хореоґрафох и танєчнїкох з КУД у наших местох, хтору трима хореоґраф Микола Мовнар з Ужгороду, почало конкретне применьованє Спорозуменя о медзиреґионалним сотруднїцтве медзи АП Войводину и Закарпатску обласцу України, на тот завод у обласци култури

Ф

ахово-едукативну роботню, односно семинар нашим хореоґрафом и танєчнїком хтори почал вовторок, 9. юния, трима хореоґраф ансамбла Закарпатского народного хору, хтори часц Закарпатскей обласней филгармониї з Ужгороду – Микола Мовнар, з асистентку Аню Кохан, професийну танєчнїцу у Закарпатским хору. У Руским Керестуре им на помоци и нашо хореоґрафи – Йоаким Рац Мими з Керестура и Звонко Костелник з Горватскей, та корепетитор Юлиян Рамач Чамо. Завод за културу ВР на семинар поволал по єдного хореоґрафа и по єдну танєчну пару з КУД „Жатва” з Коцура, КПД „Карпати” з Вербасу, Руского културного центру Нови Сад, КУД „Тарас Шевченко” з Дюрдьова, КПД „Дюра Киш” зоз Шиду, КПД „Иван Котляревски” з Бикичу и керестурского Дома култури, а на початок семинара до Керестура пришли 12 учашнїки – штверо з Дюрдьова, и по двойо з Вербасу, Коцура, Шиду и Керестура. Фахово-едукативна роботня тирва по пияток, 12. юний, теорийни и практични преподаваня орґанизовани так повесц цали дзень у про сторийох Дома култури, а Завод тот фахови семинар з обласци фолклору орґанизує у сотруднїцтве з Националним совитом Руснацох, Школу „Петро Кузмяк”, у чиїм интернату учашнїки зме сцени, як и з парохийним Каритасом, дзе им орґанизоване ко стиранє.

4 РУСКЕ СЛОВО

Як наявел на початку семинара, Микола Мовнар наших танєчнїкох упозна з народнима русинскима закарпатскима танцами, крочаями, народним облєчивом, як и з часцу других танцох з України, а часц настави орґанизована и прейґ видео-приказох и фотоґрафийох.

МОНОҐРАФИЯ И ДВД О ОБЛЄЧИВЕ И ТАНЦОХ ВОЙВОДНЯСКИХ РУСНАЦОХ – У проєкту записованя нашого народного облєчива и танцох, тераз уж 80 одсто материялу зняте на ДВД и у фази є технїчного ушорйованя, бо тото цо записане ма провадзиц и видео-тонски запис. Руска и сербска верзия тексту закончена, вилекторована и послата на прекладанє на анґлийски, та обчекуєм же промоция Моноґрафиї и ДВД облєчива и танцох войводянских Руснацох годна буц у октобру, лєбо новембру того року. Плануєме интересантну, иншаку програму, у складзе з напрямами роботи Заводу, а то и представянє нашей елитней култури – гварел директор Заводу Серґей Тамаш.

– Моя мисия у тим же би то нє бул лєм теорийни семинар, алє же бизме до конца поставели и єден закарпатски танєц – будзе то познати танєц „Тропотянка”, хтори уж длуго на нашим репертоаре, понеже є першираз на сцену поставени пред 70 роками – гварел пан Мовнар, додаваюци же уж перши дзень почала робота и на тим танцу. По сле то го як на то го роч ним Драмским мемориялу Петра Ризнича Дядї го сцовал Театер Александра Духновича з Пряшова, о два тижнї госц на „Червеней ружи” нам будзе и музично-танєчни ансамбл ПУЛС з Пряшова, цо перши конкретни крочаї у витворйованю Спорозуменя о мед зи ре ґ и о нал ним сотруд нїц тве медзи АП Войводину и Пряшовским самоуправним крайом у Словацкей. З терашнїм семинаром почало витворйованє и Спорозуменя мед зи Войводину и Закарпатску державну обласну администрацию, зоз шедзиском у Ужгородзе.

12. ЮНИЙ 2015.

ТИЖНЬОВНЇК ОБРАЗОВАНЄ ПО РУСКИ У КОЦУРЕ

НАЙВАЖНЄЙШЕ ПРЕШВЕЧИЦ РОДИЧОХ

– Тото Спорозуменє подписане у октобру 2013. року и тераз маме правну основу за конкретизованє тих обласцох хтори воно облапя, а єдна з нїх и фахове усовершованє наших фолклорашох, насампредз пре подзвигованє квалитета у тей часци роботи у КУД, та з тим и наших фе стивалох и манифе стацийох. Тота фахово-едукативна роботня єден з перших „живих” прикладох запровадзованя того медзиреґионалного Спорозуменя, а концом того, лєбо початком идуцого рока будзе орґанизована ище єдна подобна роботня за танєчнїкох, алє вец буду преподавац хореоґрафи з Пряшова, зоз Словацкей, тиж на основи Спорозуменя з Пряшов-

ПРОФЕСИЙНА БИОҐРАФИЯ Главному преподавачови на семинаре Миколови Мовнарови того року будзе 40 роки як почал робиц у Закарпатским народним хору у Ужгородзе, понеже после законченого коледжу, на роботу до ансамблу ступел 1975. року, дзе го прияла позната хореоґрафка, народна уметнїца України Клара Балоґова. Перше 23 роки танцовал, а по законченю києвского Универзитету култури, почал робиц як помоцнїк Балоґовей, а нєшка є єден з главних хореоґрафох у Закарпатским народним хору.

ским самоуправним крайом. Бо, вшелїяк же нам циль конкретно запровадзовац подписани спорозуменя, насампредз пре злєпшанє стану у култури войводянских Руснацох – гварел з тей нагоди директор Заводу за културу войводянских Руснацох мр Серґей Тамаш, оценююци же одволанє наших КУД на семинар досц добре, понеже пришли учашнїки з векшини наших ме стох, окрем з Нового Саду, Бикичу и Нового Орахова.

– Я им дзекуєм на тим же послали своїх представительох, же ше намагаю робиц и на злєпшаню квалитета у тей танєчней часци, бо достате знанє танєчнїки и хореоґрафи пренєшу до КУД у своїх местох – гварел Тамаш, и додал же нарок, найвироятнєйше на Фестивалу рускей култури „Червена ружа” увидзиме и ансамбл Закарпатского народного хору з Ужгороду.

– Так, дзекуюци праве спомнутим спорозуменьом, и ми ту, як дияспора обласцох з хторима су подписани, маме можлївосц видзиц тото найквалитетнєйше, кед слово о одредзених часцох култури, алє и робиц на злєпшованю нашей роботи, цо и єдна з мисийох нашого Заводу – заключел Тамаш.■ М. Зазуляк 12. ЮНИЙ 2015.

Же би ше поча ло ришовац проблем коло нєдо статочного уписованя школярох до ру ских оддзелєньох у коцурскей Школи, вовто рок, 9. юния, у про сто ри й ох ко цур ско го Ка ри та су отримана схад зка Подручней канцела риї Националного совиту (НС) Руснацох дзе шe бешедовало о способох як мотивовац родичох за образованє по руски. Окрем членох Подручней канцелариї и єй предсидателя Миколи Ґубаша, та иници ято рох схад зки – подпредсидателя НС Миколи Шан ти и членїци Одбору за образованє НС Ве сни Раґаї Цап, на схад зки були и предсидатель Наци оналного совиту Руснацох Славко Рац, предси датель Вивершного одбору НС Желько Ко вач, предсидателька Одбору за образованє НС Мелания Римар, члени Одбору за образованє Со виту Серафина Яґлица и Славко Сабо, предси датель Дружтва за руски язик, литерату ру и културу др Юлиян Рамач, парох коцур ски о. Владислав Рац, як и вельке число про свит них роботнїкох.

Будуци руски школяре приоритет Подручней канцелариї у Коцуре и Националного совиту Руснацох

Пла нує ше под пол но анґ а жо вац под руч ну канцеларию НС у Коцуре же би ше лєг чей ше ришело тот вельки проблем, а порад зене же на вовторок, 16. юния у про сторийох Ме сней заєднїци буд зе отримани сход на хтори буду по волани родичи будуцих першокласнїкох, як и психолоґове, педаґоґове и учителє хто ри буду бешедовац о предно сцох билиґвалного образованя як и образованя, у ма лих ґрупох яки зви чайно руски класи. Т. Ходак

РУСКЕ СЛОВО

5

ТИЖНЬОВНЇК ВРАЦАНЄ НА ВАЛАЛ: ВИНЇМОК ЧИ ТРЕНД?

Пише: Сандра БАРАНЬ

ЖИВОТ ЗДРАВШИ И ТУНЬШИ, АЛЄ ИНФРАСТРУКТУРА ЗАОСТАВА

Дзекуюци вельким потенциялом за розвой польопривреди и провадзацей преробковей индустриї, валал може буц жридло нових роботних местох и красне место за живот, алє лєм кед ше до ньго будзе инвестовац. Медзитим, затераз ше ище вше лєм малочислени фамелиї одлучую врациц на валал, лєбо по першираз опробовац живот у малим штредку

П

решлих рокох вецей держави у Европскей униї, як цо Румуния и Польска успишно вихасновали пенєж зоз европских фондох за рурални розвой. У Польскей финансийно помогли тим котри жадали почац живот на валалє, а у Румуниї гевтим хтори ше опредзелєли за аґрарну продукцию, вигодно обезпечена польопривредна механїзация. Подобни проєкти запровадзує ше у Греческей, Шпаниї, Портуґалиї и Ческей, а у „старших” и богатших членїцох Униї розвойни програми ище концом прешлого вику оможлївели же би европски валал нєшка бул значни и самоотримуюци привредни субєкт. Скоро источашнє, и у нашей держави препознате же обрабяца жем, насампредз у Войводини ресурс на котрим мож плановац економию и будовац политику занятосци. Нєзанятосц горуци проблем у Сербиї, а окреме алармантни тренд нєзанятосци младих, бо вецей як половка евидентованих при Националней служби за обез-

ПОКРАЇНСКИ КОНКУРС ЗА МЛАДИ ФАМЕЛИЇ Же би ше порушало розвой руралного стредку и подмладзело демоґрафску структуру валалох, зоз буджета АП Войводини концом прешлого року видвоєне 40 милиони динари за конкурс наменєни младим малженским паром за софинансованє купованя власней хижи на валалє. Зоз безповратнима конкурснима средствами хижу могло купиц у Войводини, за найвецей милион динари. Конкуровац могли особи до 40 роки хтори на себе нє маю нєрухомосц, а условиє же наиходзаци 10 роки буду жиц у тей хижи. На конкурс ше ровномирно приявели пари зоз варошох и зоз валалох, конкуровали 344 пари, купени 39 хижи у 39 менших, слабше розвитих валалох дзе людзе найчастейше жию з польопривреди, як цо Уздин, Мокрин, Лок, Змаєво, Мошорин, Фекетич, Младеново, Країшник, Ривица, Дюрдїн, Милошево, Никинци, а медзи нїма и Нове Орахово. Пре вельке интересованє, у тогорочним буджету Секретарияту за привреду, обезпечованє роботи и ровноправносц полох тиж заплановани исти конкурс.

6

РУСКЕ СЛОВО

печованє роботи то праве тота ґенерация. Зоз систематичним приступом и добрим планом за рурални розвой могло би злєшац стан живота на валалє. Млади би оставали на валалє, або би ше гевти цо остали без роботи у городзе, лєгчейше одлучели за живот зоз жеми. Затераз, людзе у варошох чежко находза роботу, а на валалє оставаю робиц углавним старши ґенерациї и нашлїднїки маєткох з фамилийох дзе польопривреда главне жридло еґзистенциї. Медзитим, аж и без, затераз, обачлївих планских мирох у обласци „повратней миґрациї”, єст людзох хтори ше одлучели пойсц на валал. Ище вше то лєм винїмково случаї, алє могли би буц виснїки тренду. И ДЗЕЦОМ, И ПЕНЗИОНЕРОМ ПО СМАКУ Оддалєносц Дюрдьова 25 километри од Нового Саду то нїяки нє проблем кед ше поровна живот у окруженю з природу, двор зоз пахняцим квецом и заграда зоз нєпирскану желєняву, зоз нєдостатком простору, гужву на улїцох и трошками живота у городским штредку. Тоти предносци живота на валалє швидко препознали нашо собешеднїки, пензионерска малженска пара Ана и Владимир Чижмар котри ше, як и млада фамелия Санї и Любиши Давидова, пред даскельома роками приселєли до Дюрдьова. Народзена Новосадянка Ана и супруг Владимир котри родом з Руского Керестура, по доставаню пензиї одлучели ше преселїц зоз Нового Саду до Дюрдьова. Нє обавали ше вельо, предали квартель и купели хижу зоз вельким двором и заграду, а Владимир пошвидко нашол и роботу у Жаблю. Окрем же Ана дзецинство препровадзела у тим валалє, а їх дзивка ше пред дзешец роками одала до Дюрдьова, Чижмарово почувствовали потребу за здравшим животом у природи. Затримали вязу з Новим Садом, понеже им син остал жиц у варошу.

12. ЮНИЙ 2015.

ТИЖНЬОВНЇК Здравши животни штредок мотивовал и младу малженску пару Давидов та ше и вони, после снованя фамилиї и вецейрочного живота у Новим Садзе, преселєли до Дюрдьова. И Саня дзецинство препровадзела у Дюрдьове, а Любиша вироснул у Зренянину и цали живот жил у городох. Зложели ше же живот на валалє за нїх у тих часох вигоднєйши, та ше преселєли до хижи Саньовей баби, котра була празна. Маю двох синох котри ходза до дзецинскей заградки, а обчекую ище єдну принову. З їх приходом, у тей часци Рускей улїци тераз єсц коло двацецеро дзеци возроста за основну школу. Саня тераз на положнїцким, а занята є у державней апатики у Новим Садзе. Путовац на роботу нє найволї, алє звикла ше и то єй нє проблем. И єй супруг Любиша заняти у Новим Садзе, алє вон ше поправдзе ище нє звикнул путовац кажди дзень. Медзитим, обидвойо су свидоми же живот на валалє дава вецей можлївосци, окреме їх дзецом. Прешвечени су же чисти воздух и шлєбода у дворе, тото цо варош нє може дац.

– Правда же у варошу єст вецей понукнуца, алє моїм дзецом, видзим по їх реакциї, интересантне буц у дружтве дзецох котри звикли дзелїц и давац, бо ше ту шицки познаме. Дзеци ше нащивюю и бавя по цали дзень и нїґда им нє допито. Чи су дворе, чи у загради, на драже, у баби, сушеда, на древе або у дачиїм чардаку, вони себе вше направя забаву. У варошу то иншак, дзеци нє звикли дзелїц, бо ше нє познаю шицки медзисобно, а кед родичи маю роботи у обисцу, дзеци муша буц нука. Ту, лєм замкнєм капурку и знам же ше бавя у дворе и на мире кончим свойо – гвари Саня. Кед росла на валалє, нє так часто заходзела до загради, а тераз у нєй находзи оазу мира и жридло здравей и вше швижей поживи. Нє муши гоч прецо исц до предавальнї и давац пенєж за овоц и желєняву за котру є анї нє сиґурна одкадз сцигує и зоз чим є третирована. Свидоми же здравє уходзи на уста, попри квеца, у дворе и у загради Давидовей фамелиї вше єст и овоци и желєняви. Коло нєй роби Любиша котри у тим находзи свойофайтову релаксацию у природи. Кельо ше до того дал гутори факт же сушедово їх заграду хваля як найкрасшу и найчистейшу. Кед єст кеди, Саня и Любиша ше любя прешейтац по валалє, лєбо з дзецми шеднуц до парку. Чижмарово свой час найчастейше препровадзую по обисцу, у дворе, дзе окреме уживаю у раншей кафи. Вона трима рижнородне квеце, а вон женєняву у загради. Тото цо ше Ани барз пачи то же, як гвари, на валалє нє можеш остац гладни.

– Вше можеш дацо по садзиц до загради, тримац домашнї животинї, мац швижи вайца и млєко, а тото цо нє мам, можем очерац зоз сушедом. У варошу вше завишиш од дакого, а на валалє можеш буц сам свой ґазда, гоч лєм

Ана и Владимир Чижмар

12. ЮНИЙ 2015.

у продукованю поживи, а так можеш ище и заробиц – толкує Ана. НА ДАЦО ШЕ ЧЕЖКО ЗВИКНУЦ Гоч припадаю розличним ґенерацийом, обидва фамелиї наводза исти предносци живота на валалє. Окрем здравшого животного штредку, важна ставка то и менши комунални трошки живота на валалє. По рахунку Ани Чижмаровей, за подєднаку квадратуру, за воду, струю и за зогриванє тераз треба видвоїц два раз менєй. Медзитим, єст и тото цо им на валалє нє так одвитує. Чижмарово воду зоз чопа нє хасную, алє приноша зоз варошу. Кафа, та анї юшка, им нє таки смачни зоз дюрдьовскей води

Фамелия Санї и Любиши Давидова

та ю з нєй анї нє варя. Тиж так, струя у валалє часто зна буц слабша, та мож обачиц же у меншим штредку менши и укладаня до инфраструктури. Попри тих детальох, нашо собешеднїки заш лєм спозорюю и на структурни проблеми хтори ше дотикаю живота у Дюрдьове. Ана пре свою здравствену ситуацию, а Саня пре дзеци, барз нєзадовольни зоз доступносцу здравствених услугох у Дюрдьове. Швидка помоц ше находзи у Жаблю и гевтот цо нє ма превозку, нє вожи або нє може вожиц авто, ма вельки проблем, гваря обидва собешеднїци.

–Дзецински дохтор єден час робел кажди други дзень, цо у єдней, цо у другей змени, и то стан котри би требало иншак ришиц. Чом би дзеци и хори зоз варошу мали лєпшу позицию од тих з валалу, шицки зме исти и шицки сполнюєме исти обовязки ґу держави – коментарує Саня.

– Була сом нєприємно нєсподзивана же амбуланти вельо худобнєйши як у варошу, а Швидка помоц, котра би требала буц добре опремена, на мнє охабела цалком иншаки упечаток – гвари Ана Чижмар. Живот на валалє ма и предносци и нєдостатки, а зависно од возросту лєбо животних обставинох, дакому важнєйше тото цо добре, а дакому тото цо нє добре у малим штредку. Узвичаєне же ше младши швет, пре рижнороднєйше понукнуце розваги и ноцного живота, под час школованя або доставаня першей роботи, одлучує жиц у векших варошох, а у нашим окруженю то углавним Нови Сад. Тот тренд нє барз заступени при младих Дюрдьовчанох бо варош блїзко, а векшина младих котри ше одлуча на таки крочай, швидко ше враци до свойого места. Окреме же з часом приходза нови резони и иншаки потреби, та кед придзе час же журки и забава вецей нє таки важни як спомалшенши и мирнєйши живот у природним амбиєнту, вец ше барз часто врацаю ґу своїм кореньом на валал.■

РУСКЕ СЛОВО

7

НАШО МЕСТА ПРОЄКТ „ПОЛИЦИЯ У ЛОКАЛНЕЙ ЗАЄДНЇЦИ” У ВЕРБАШЕ

СТАРАЮ ШЕ О БЕЗПЕЧНОСЦИ У ГОРОДЗЕ

Манифестацию нащивели дзеци

Полицийну станїцу у Вербаше Министерство нукашнїх дїлох вибрало же би була єдна з трох Општинох за витворйованє пилот проєкта „Полиция у локалней заєднїци”. У рамикох проєкта на централней площи у Вербаше отримана манифестация Дзень полициї у заєднїци. З тей нагоди у културно уметнїцкей програми нащивителє могли видзиц приказни вежби припаднїкох Жандармериї, акциї спущованя специялцох зоз солитера, акциї конїци, дресированих полицийних псох, а були поставени и штанди зоз оружийом и алпинистичну опрему. Окрем того, главна улїца була заварта, та у нєй були превозки хтори хаснує Жандармерия и Управа транспортней полициї. У пилот проєкту участвую и Приєполє и Земун, а циль му приблїжиц полицийних службенїкох гражда-

ВИСТИ ЗОЗ СРИМСКЕЙ МИТРОВИЦИ

У СЛИКИ СЛОВОХ

ДЗЕЦИ НА КРЕАТИВНЕЙ РОБОТНЇ

ГРАМОТА ЛЮБИЦИ РОМАНОВЕЙ

У парохийним доме у Сримскей Митровици 6. юния отримана креативна роботня за дзеци, хтора уж постала традицийна, а водзел ю парох о. Владислав Варґа зоз волонтерами. Дзеци, хтори ище нє ходза до школи, провадзели цо их паноцец сце научиц, опитали ше му тото цо их интересовало и жадали опатриц церкву. Шицки вирни на нєдзелю, 15. юния, по Служби Божей, буду ше вєдно з дзецми модлїц же би ше успишно закончело роботу на обнови церкви. Насампредз, планує ше заменїц закрице на церкви. З тей нагоди почала и акция збераня добродзечних прилогох, о чим о. Варґа послал допис грекокатолїцким фамелийом. Вирни ше почали одволовац и паноцец ше наздава же ше материялна обнова церкви успишно закончи. Окрем материялней, Сримци нє забуваю и на духовну обнову – вше вецей єст кресцини и винчаня. Так прешлей нєдзелї покресцени єден хлапчик, а церква була полна з дзецми и їх родичами. Д. Костич

8

ном, и витвориц блїзше сотруднїцтво, односно звекшац уровень безпечносци у городзе. Нащивительох, медзи хторима були и велї дзеци з вербаских школох и Предшколскей установи, привитали предсидатель Општини Вербас др Братислав Кажич и началнїк Полицийней станїци Вербас Владо Ґлодьович. Як визначел Ґлодьович, гражданє з тей нагоди мали можлївосц видзиц активносци котри службенїки Министерства нукашнїх дїлох каждодньово применюю, и прешвечиц ше же без огляду на виволаня, маю знаня и моци одвитовац на нїх, односно защициц интеґритет и маєток шицких гражданох. Др Кажич гварел же таки акциї злєпшую одношеня медзи гражданами и полицию, а безпечносц гражданох циль и локалней самоуправи. А. Маркович

РУСКЕ СЛОВО

Внєдзелю на Служби Божей у церкви Успения Пре святей Богородици у Бикичу, Апо столски еґзарх за грекокатолїкох у Сербиї кир Георгий Джуджар дзиячки Любици Роман додзелєл Грамоту за єй длугорочну роботу у церкви. Вона тих дньох наполнєла 80 роки живота, а 35 роки є дзиячка у тей нашей церкви. Дю. В.

12. ЮНИЙ 2015.

NA[O MESTA СХАДЗКА СОВИТУ МЕСНЕЙ ЗАЄДНЇЦИ У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ

ПОШВИДКО БУДУ ПОСТАВЕНИ КАМЕРИ На 16. порядней схадзки Совиту Месней заєднїци Руски Керестур хтора отримана штварток, 4. юния, були осем точки дньового шора, а найзначнєйша порада була коло набавки камерох за надпатранє валалу. Члени Совиту єдногласно принєсли одлуку о розписованю явней набавки малей вредносци прейґ хторей МЗ планує купиц пейц камери за надпатранє валалу, а за тото наменєни 800 000 динари Як порадзене, єдна будзе поставена у центре Керестура, а по єдна на штирох виходох з места – ґу Кули, Крущичу, Косанчичу и Лалитю. За запровадзованє поступку явней набавки єдногласно вибрана комисия у хторей предсидатель Совиту Владимир Олеяр, и члени Иґор Фейди и Тихомир Фейди, а за їх заменїкох члени Совиту Иґор Джуня, Владимир Малацко и Янко Мудри. За надпатранє роботох меновани секретар МЗ Михайло Сабадош, а по його словох, тот проєкт найвироятнєйше будзе реализовани у юлию. Дзешецеро члени Совиту бешедовали и о планох за ушорйованє валала, дзе окреме визначени проблеми старих древох чийо коренї блїзко при драгох, та дзвиЧлени розправяли о справедлївшим розподзельованю гаю и очкодовюю асфалтни драги, медзитим, нє дошло пенєжу за спорт ше до одвиту хто задлужени за ришованє того проблему – чи ЯКП „Руском”, чи ЯП „Запорадзели же найду способ помогнуц вод за вибудов” Кула. Бешедовало ВИЧИСЦОВАНЄ БАЗЕНУ Зарубицовей. Праве на основи тей вимоше и о обновйованю дражкох у парУ Керестуре ше таки час уж ги розпочала дискусия о справедлївшим ку у центру валала, алє пре финан- традицийно вичисцує базен на розподзельованю пенєжу за спорт у Русиї, тот проєкт ше найвироятнєйше хторим участвую людзе зоз вала- ским Керестуре. Шицки клуби Спортреализує аж нарок. Владимир Ма- лу. Того року то будзе на пияток, ского дружтва „Русин” рочно зоз самолацко предложел же би ше и до цен- 19. юния, а орґанизаторе поволую доприносу доставаю вєдно 667 000 дитру положело огласну таблу, яки уж шицких заинтересованих, окреме нари, а члени Совиту оценєли же тот пеєст опрез Месней заєднїци и „Ру- младих, же би ше одволали на то- нєж треба розподзельовац на основи поскому”, цо други члени оценєли як ту акцию. Хто заинтересовани, сцигнутих, а нє так же би найрепрезенхасновите укладанє, алє затераз о може ше приявиц у просторийох тативнєйши доставали найменєй, а меМесней заєднїци Руски Керестур. нєй успишни доставали найвецей. Же тим конктретно нїч нє порадзене. Совит розпатрал и вимогу познаби ше ришело таку ситуацию основана тей керестурскей бодибилдерки Илони Зарубица же би комисия хтора на тоту тему будзе бешедовац з предстаМЗ финансийно помогла одход на значне змаганє у вителями клубох, а у нєй буду Иґор Фейди, Звонко Рац, Французкей. Гоч у финансийним плану за тот рок нє Желько Ковач и Олена Папуґа. предвидзени средства за таки намени, члени Совиту ше С. Надь

РУСКИ КЕРЕСТУР

АСФАЛТ НА НОВИМ НАСЕЛЄНЮ

У Блоку 3 на такволаним Новим населєню у Руским Керестуре, вчера з новим асфалтом прелята перша улїца, як и часц драги котра водзи до улїци. Секретар Месней заєднїци Михайло Сабадош, гварел же то перша часц роботох, понеже ше концом того, лєбо початком идуцого мешаца, виасфалтує и шлїдуюцу улїцу, а мало би ше пооправяц и крижну драгу хтора водзи до улїцох на Блоку 3. Вредносц роботох хтори ше окончує прейґ кулского ЯП „Завод за вибудов”, 2 милиони 840 000 динари, дзе МЗ зоз самодоприносу участвує з милион 990 000, а Завод, односно Општина Кула з 850 000 динари. Коло 350 метери драги вчера преляти з коло 120 тонами асфалту, а виасфалтовали подприємство „Бачкадраги” зоз Суботици. М. З.

12. ЮНИЙ 2015.

Нови випатрунок керестурских улїцох

РУСКЕ СЛОВО

9

НАШО МЕСТА ҐУ ОЗНАЧОВАНЮ 250-РОЧНЇЦИ ГРЕКОКАТОЛЇЦКЕЙ ЦЕРКВИ У КОЦУРЕ

ЗАКОНЧЕНЕ ПОДРЕЗОВАНЄ МУРОХ У коцурскей грекокатолїцкей церкви Успения пресвятей Богородици друга фаза гидроизолованя церковного будинку, на часци на хторей ше находзи олатар. Главну часц роботох окончело подприємство „ГИО-протекшн систем” Миряни Оберкнежев з Нового Саду, а финансийни средства за предлужованє роботох у вредносци 600 000 динари обезпечело Министерство правди, односно Канцелария за вири и вирски заєднїци. У цеку шоренє церкви же би була порихтана за першу причасц хтора ма буц отримана 14. юния, а потим ше предлужи зоз обиваньом мурох и другима провадзацима роботами на гидроизолованю церкви, же би шицки роботи були окончени по коцурски Кирбай 28. авґуста, з оглядом же теди будзе означени ювилей 250. рочнїци грекокатолїцкей церкви у Коцуре. Попри тим, у цеку и други пририхтованя за ювилей, як цо то моноґрафия чий рукопис пошвидко идзе до друку, и друкованє пригодних обращикох. Рихта ше и святочну програму, з Архиєрейну службу Божу, вистави малюнкох, презентациї моноґрафиї и веб сайту як и святочну академию. Хор грекокатолїцкей церкви Успения пресвятей Богородици рихта нови репертоар праве за тоту на-

Найважнєйша часц роботох и кладзенє гидроизолациї, уж закончена

году, та ше поволую заинтересовани валалчанє же би ше приключели до роботи хору. Под час роботох Служби Божо отримовани у церковней сали. Т. Ходак

ВАНДАЛИ У КОЦУРЕ

У СТАРОВЕРБАСКЕЙ ПАРОХИЇ

ОЧКОДОВАЛИ СТАНЇЦУ ЗА ОДБРАНУ ОД КАМЕНЦУ

ДВАЦЕЦЕРО НА РОБОТНЕЙ АКЦИЇ

Всоботу пополадню утвердзене же коцурска станїца за одбрану од каменцу хтора у хотаре наспрам Кули, обита и очкодована. Зоз станїци нїч нє однєшене, алє направена материялна чкода.

– Видно же вандали жадали однєсц шицке желєзо зоз станїци, алє их цошка претаргло у роботи и сцекли, та до конца нїч нє однєсли. Чкода барз велька и до дальшого станїца нє годна функционовац – толкує референт на станїци Любомир Русковски. На станїци утвердзене же знята метална пантлїка зоз громобрану, та є вецей нє безпечна за роботу. Тиж так розвалєни шицки клатки, а зоз лансера за процивкаменцово ракети витаргнути дроти, та є послати до центру за процивкаменцову защиту до Байши на ремонт. Ище вше нє познате кеди процивкаменцова станїца ознова годна предлужиц зоз роботу. Затераз ше Коцурци можу наздавац же ше на нєбе над хотаром нє зявя хмари з котрих будзе падац каменєц. Крадоше зоз станїци однєсли Т. Х. метални часци

10 РУСКЕ СЛОВО

Розобрали стару шопу у порти

У старовербаскей парохиї внєдзелю була акция розбераня старей шопи у порти, хтору ше хаснує як маґазин.

– Претресли зме шопу, закрице, заменїме череп и єден мур вироятно будземе мушиц звалїц, и oзнова вибудовац, бо дакус шеднул. То перша фаза, а друга фаза будзе будованє того мура – визначел парох о. Алексиj Гудак. Пенєж обезпечени з церковней каси, а у роботох участвую коло 20 парохиянє. Пред тим жени шорели церкву после Русадльох, покошело ше траву коло порти и робело други роботи. Иншак, у парохиї Покрова Пресвятей Богородици тей нєдзелї у Служби Божей на 10 годзин будзе Перша причасц. А. М.

12. ЮНИЙ 2015.

NA[O MESTA ДЗЕВЯТЕ МОТО-СТРЕТНУЦЕ У КОЦУРЕ

ЧАРНА СКОРА, МОТОРКИ И РОК МУЗИКА Облєчиво зоз чарней скори, моторки, рок музика – така атмосфера була пияток и всоботу на дзевятим мото-стретнуцу на коцурским стадиону, коло лєм цо нє доконченого Мото клубу „Пеґасус”. Орґанизаторе того року пре финансийни обставини скромнєйше преславели свой дзевяти родзени дзень, алє спомнути три главни ствари нє виостали. Моторкаше сцигли до Коцура зоз околних местох, а потим и зоз местох зоз югу Сербиї, алє и иножемни госци – зоз Словениї, Горватскей, Македониї, Босни и Герцеґовини, Мадярскей и Австриї. Обчековане же того дня у дворе и опрез будинку будзе паркироване прейґ пейцсто моторки.

– Мило нам же зме и того року орґанизовали тото стретнуце, и же нас нащивели телї приятелє. Нажаль, финансийни стан нам досц чежки, прето же зме того року вельо уложели до Мото-клубу, же бизме нарок дзешати родзени дзень уж преславе-

Нарок чекаю ище вецей госцох

ли у своїх просторийох. Тоти музичаре хтори наступаю, пришли добродзечно, без надополнєня, помогнуц нам же би тота журка була з добру музику, а видно же госци уживаю, так же верим же шицко добре прейдзе – гварел Дюла Байор, предсидатель Мото-клубу Пеґасус. През дзень, госци мали обезпечени полудзенок, котлїк и пасулю, а вечар починали зоз рок концертами. Пияток наступали рок состав „Мул-

тиґенерация” и коцурски рокере „Демиґод”. Ютредзень, всоботу, кед було вельо вецей госцох, зоз добру рок музику госцох забавяли бенди „Вайт снейк трибют бенд”, „Андерхамер” и „Ґодфадерс”. Велї моторкаше коло стадиона розцагли свойо шатри, та преноцовали у Коцуре, а внєдзелю рано предлужели свою драгу дому, лєбо на даяке нове стретнуце. Т. Ходак

ДЗЕНЬ ПЛАНЕТИ ОЗНАЧЕНИ У КЕРЕСТУРСКИМ „БАМБИЮ”

НАЙМЛАДШИ ДЗБАЮ О ЕКОЛОҐИЇ

Дзень планети Жеми – 5. юний, означени у керестурским оддзелєню „Цицибан” Предшколскей установи „Бамби” зоз Кули, з додзельованьом Желєного лїстка и Маскенбалом.

Дзеци еколоґове поприберани до маскох

12. ЮНИЙ 2015.

Традицийни „Желєни лїсток” дзеци и їх виховательки з „Бамбия” того року уручели Волонтерскому кампу, а награду прияла предсидателька Туристичного здруженя „Руски Керестур” Ивана Дудаш. Камп достал припознанє за сотруднїцтво и украшованє валала хторе окончую волонтере. Дзень планети Жеми „наймладшим и найвреднєйшим еколоґом” з „Бамбия” винчовала предсидателька керестурского Еколоґийного руху „Желєни персцень” др Леона Доротич Ґутеша и предсидателька його Управного одбору др Лиляна Соколова. Вони похвалєли витирвалосц наймладши у їх активносцох, як и цалорочну едукацию наймладших о такей важней теми як елолоґия. З нагоди Дня планети Жеми дзеци з „Бамбия” отримали и традицийни Маскенбал, та ше таки поприберани до рижних маскох, пред вечаром дружели у своєй дзецинскей заградки, а прешпацирали ше и през центер валала пред вельким числох Керестурцох. З окремнима плакатами хтори виложели на капури своєй оводи „Бамбийовци” обрацели увагу жительом Керестура на чуванє Планети, а за шицко ше пририхтовали цали тидзень з роботнями котри були пошвецени еколоґийним темом, а окреме рециклажи. М. Афич

РУСКЕ СЛОВО 11

ЕКОНОМИЯ СТАНОВИСКО ФАХОВЦА: ТРАНСҐЕНА ТЕХНОЛОҐИЯ

ЯВНОСЦИ НЄ ДОСТУПНИ ШИЦКИ ИНФОРМАЦИЇ О ҐМО Пишe: мр Дюра НА ДЬ

Явносци нє доступни прави информациї о експериментох зоз ҐМО. Причини мож глєдац у мултинационалних компанийох хтори власнїки векшини патентох трансґених рошлїнох. Розуми ше, вони нє сцу обявиц резултати випитованьох, же би нє загрожели свою доминантну улогу и нє остали без профита, гоч то и на чкоду людскей популациї

Ж

е бизме голєм приблїжно розумели о чим ту слово, мушиме рушиц од початку. Кажди живи орґанизем ма ДНК (длуги молекул хтори составени з базох). Рядошлїд базох у ДНК ланцу одредзує нашлїдну єдинку – ґен. Шицки ґени у єдней клїтинки творя ґеном и вон исти за шицки клїтинки у єдним орґанизму. ОПАСНОСЦ ОД СУШЕДНИХ ҐМ РОШЛЇНОХ Корпорация Pioneer, гоч ма трансґени сорти кукурици, припознала же при дзепоєдних сортох кукурици пренайдзени одредзени ступень контаминациї з трансґеним поленом. Кед же у вашим сушедстве дахто ма ҐМ кукурицу, а ви комерциялну сорту, сиґурно будзе присутна и у вашим шацу.

12 РУСКЕ СЛОВО

ТВОРЕНЄ НОВИХ КОМБИНАЦИЙОХ Ґен як часц ДНК милекула основа биоґенетского инжинєринґа (такв. технолоґия рекомбинантней ДНК), а то творенє нових комбинацийох нашлїдного материялу, їх преношенє з помоцу векторох (вируси, плазмид, транспозон) до нового орґанизму, у хторим до теди нє було таки комбинациї, алє су тераз способни же би ше у нїм розмножовали (горизонталне преношенє ґенох). То преношенє нашлїдней основи (ґенох) медзи нєзроднима файтами хтори ше у природи нє крижаю. Наприклад, преношенє ґена бактериї до рошлїни. Барз важну улогу у порозуменю тей приповедки маю бильчки як велька ґрупа орґанских хемийних злученїнох хтори составени з амино-

квашнїнох хтори уходза до составу каждей клїтинки и нєобходни су за обстоянє и очуванє шицких живих єствох. У каждей клїтинки ше окончує синтеза бильчкох и кед до ДНК ланцу уруцени странски ґен, случи ше синтеза иншакого бильчка хтори може мац и инсектицидне дїйство. Кед ше раз случи ракомбинация – наставанє нового розпорядку ґенох, а з тим и прикметох, вец нїхто вецей нє може виконтроловац синтезу нових бильчкох и теди резултат нєпредвидлїви. ЯК ТРАНСҐЕНА РОШЛЇНА УПЛЇВУЄ НА ОКОЛЇСКО На даскелїх прикладох увидзиме цо ше конкретно случує з трансґену рошлїну, як вона уплївує на околїско, жем и чловека. Биотехнолоґове з методами ґенетского инжинєринґа пробовали унїчтожиц велького чкодлївца – кукурични моль (Ostrinia nubilalis) з єдну файту микроозґанизмох тла (Bacillus thuringiensis, файта kurstaki), так же го унєсли до кукурици (а и до дзепоєдних других файтох: луцерки, шалати, парадичи, слунечнїку, сої, рискаши, кромплї) и пренєсли ґен хтори кодира продукцию бильчка инсектицидного дїйства на шкодлївцох файти Лепидоптера. Кед ше ларва молю карми на рошлїни Бт-кукурици, трує ше и умера. Америцки фаховци з Ню Йорк универзитета доказали же корень трансґеней Бт–кукурици пуща до тла значни количества инсектицидного токсину хтори ше вяже за часточки тла и ту остава активни и нєпременєни и неґативно уплївує на другу микрофлору и плодносц тла. Можеме себе лєм задумац же цо ше случує зоз тлом кед ше таку кукурицу продукує у монокултури. Утвердзене же єден з Бт-токсинох (B. turingiensis) спричинює значну смертельносц пчолох. Бт-протеин зоз кукурици потенциялни алерґен за чловека и може виволац некрозу (одумеранє) тканї.

12. ЮНИЙ 2015.

ЕКОНОМИЯ ЧИ СЕБЕ ЧЛОВЕК НЄ ДАЛ ПРЕБАРЗ ВЕЛЬКУ ШЛЄБОДУ? И ище гварел Бог: ниа, дал сом вам шицки рошлїни цо ноша нашенє по цалей жеми и шицки древа родни хтори ноша нашенє; то вам будзе за поживу Кнїжка постаня 1,29 Библийно патрено на тот стих, могли бизме поставиц велї питаня. Нови технолоґиї вшелїяк же допринєсли чловечеству, алє поєдинци их можу и злохасновац. Чловек себе дал барз вельку шлєбоду з тим же ше нєкритично умишал до Божого твореня, нє дзбаюци за пошлїдки такого крочая. Можеме поставиц питанє: чи чловек ма право меняц дацо цо Бог совершено створел, кед чловек интелектуално и физично огранїчене єство, хторе нє досц позна Творителя, а поготов його творчосц. У остатнїм чаше на шицки боки чуєме приповедки о ґенетски модификованих орґанизмох (ҐМО), од того же нєт нїяки опасносци од таких орґанизмох, та по думаня же би их нїяк нє требало хасновац. Дзе правда?

Бт-кукурица твори токсични бильчки Cry9C хтори ма два значни характеристики алерґена: нєчувствительни є на висши температури и нє розпущуює ше у системи за претровйованє чловека и може спричинїц алерґийски реакциї (осип, преганячку, поврацанє, шкрабанє, анафилактични шок). Конвенцийни сорти кукурици уж заражени з поленом трансґених (ҐМ) рошлїнох. Заґадзенє почина ище у фази оплодзованя, з поленом хтори принєсол витор з поля трансґених рошлїнох. ДО КРОМПЛЇ УНЄШЕНИ ҐЕН ПОДШНЇЖНЇКА Накратко, огляднєме ше на ҐМ кромплї до хторих унєшени ґен подшнїжнїка. Тот ґен трансґеней рошлїни кромплї дава способносц продукциї субстанци GNA-lektin хтори ма инсектицидне дїйство. З експериментами на патканьох доказане же лектин спричинює значни пременки виталних орґанох (на мозґу, покруткох, жалудку, слабенє имунолоґийней системи). Спомнєме и цукрову цвиклу, до хторей голандски науковци унєсли ґен артичоки. Така цукрова цвикла место сахарози продукує фруктан, полимер фруктози хтори чловек нє може претровиц. У науковим швеце єст подзелєнє на науковцох хторих подкупели мултинационални компаниї же би промововали ҐМ рошлїни, же су аж и лєпши як конвенцийни сорти и малей ґрупи науковей елити хтора пробує прегвариц о стварней чкодлївосци трансґених рошлїнох, на першим месце за здравє чловека, а потим и за животни штредок. Ту нє конєц тей приповедки, алє лєм мали початок. Тема барз широка и обсяжна, як цо широка и продукция поживи.■ 12. ЮНИЙ 2015.

БОБАЛЬОВО У БИКИЧУ ПРОДУКУЮ ЯГОДИ

ЧЕРВЕНИ ПЛОДИ ПРИНОША ЗАРОБОК Фамелия Бобальових у Бикичу позната по продукциї желєняви и овоци, а кед слово о овоци, вец мешац май и часц юния период кед ше обера и предава ягоди. Деян Бобаль на коло пол гольта ма посадзени 5 тисячи кореньчки ягодох италиянскей сорти „Алба”. Вон уж децению продукує ягоди, а остатнї пейц роки запровадзел сучасну продукцию „на фолиї”. Коло ягодох єст роботи, та окрем Деяна, анґажована и його мац Невенка. Часц урожаю попредаю дома, а пре квалитет и вигодну цену, предаваю и на пияцу у Шидзе.

– Перши ягоди мали цену 220 динари, а вец помали цена падала и тераз є коло 100 динари. Того року добре зродзели, так же робота и труд нє буду даремни – роздумує Деян Бобаль, хторого зме стретли при Деян Бобаль: тезґи на пияцу у Шидзе. коло ягодох єст надосц роботи Вл. Дї.

ЗАКОН О ҐМО ЗАБРАНЮЄ ПРОДУКЦИЮ ТАКЕЙ ПОЖИВИ У СЕРБИЇ

ЗНЇЩЕНА СОЯ НА ПАРЦЕЛОХ

Медиї у Сербиї прешлого тижня обнародовали же Закон о ґенетски модификованих орґанизмох (ҐМО) забранює продукцию ҐМ поживи, алє влонї, заш лєм, пренайдзени илеґални парцели сої, найвецей у Мачванским, Южнобачким и Сримским округу.

– Соя на тих парцелох знїщена, односно знята зоз поля у фази веґетациї. Процив шицких власнїкох, лєбо хасновательох парцелох, поднєшени виновни прияви и тераз су у судскей процедури – виявела Ваня Коїч, совитнїца у Министерстве польопривреди, компетентна за биолоґийну сиґурносц рошлїнох. Од 49 прикладнїкох хтори анализовали компетентни лабораториї, утвердзене же аж 45 ґенетски модификовани.

Треба повесц же єдини, сиґурни способ же би ше детектовало присуство ҐМО, то лабораторийна анализа, бо ҐМ поживу нє мож препознац по вонкашнїм випатрунку.

Бешедуюци о наявох же Сербия планує допущиц обток ҐМО, же би сполнєла условиє за приєм до Шветовей тарґовинскей орґанизациї, Коїчова гварела же Министерство польопривреди ище вше нє планує пременїц Закон о ҐМО. М. Г. К.

РУСКЕ СЛОВО 13

КУЛТУРА И ПРОСВИТА У РЕПУБЛИКИ ГОРВАТСКЕЙ ОТРИМАНИ 42. „ПЕТРОВСКИ ДЗВОН 2015” „ПЕТРОВСКИ ДЗВОН 2015”

ПОКЛЯ МАМЕ МЛАДИХ, ПОТАМАЛЬ БУДЗЕ И РУСНАЦОХ

Пишу: Олена ПЛАНЧАК-САКАЧ Агнетка БАЛАТИНАЦ

Тогорочна 42. Манифестация култури Русинох у Републики Горватскей „Петровски дзвон 2015” отримана у знаку вецей рочнїцох: – 65. рочнїци КУД „Яким Гарди” зоз Петровцох, – 85. рочнїци од народзеня поети Силва Ерделя, – 85. рочнїци од народзеня писателя Владимира Костелника и – 85. рочнїци од народзеня Йосафата Колбаса

З

интонованьом гимни Републики Горватскей и шветочней шпиванки „Браца Русини”, внєдзелю, 7. юния, почала централна програма Манифестациї култури Русинох у Републики Горватскей „Петровски дзвон”,

Одлични нови хореоґрафиї Петровчаньох

14 РУСКЕ СЛОВО

под покровительством Совиту за национални меншини Републики Горватскей. Манифестацию привитали предсидателька Союзу Руснацох РГ Дубравка Рашлянин, соборски заступнїк Велько Кайтази, подпредсидателька Совиту за национални меншини РГ Рената Триштер и о. Владимир Седлак. Програма тогорочней манифестациї почала и зоз свойофайтову гимну „Петровского дзвону”, за хтору текст написал Петровчань Силво Ерделї, а компоновал Витомир Бодянєц. На тогорочним 42. „Дзвону” одшпивал ю уж традицийно Михайло Голик, зоз провадзеньом здруженого оркестра членох петровского и осиєцкого КУД, под руководством Звонка Еделинския. У штирогодзиновей програми наступели скоро шицки руски дружтва хтори робя у Републики Горватскей и представели велї руски хореоґрафиї и руски шпиванки, а як госци участвовали аматере горватских дружтвох, як и припаднїки словацкей, ческей и мадярскей националней меншини у Горватскей. Руснацох зоз Сербиї на „Петровским дзвону” представяли аматере зоз КПД „Дюра Киш” зоз Шиду. На „Петровским дзвону” внєдзелю була и делеґация Националного совиту Руснацох зоз Сербиї.

12. ЮНИЙ 2015.

КУЛТУРА И ПРОСВИТА Мож повесц же у Републики Горватскей руски аматеризем достал нови оптимизем, шицки хореоґрафиї руских танцох були нови, та охабели моцни упечаток на публику, хтора их наградзовала з громкима аплаузами. Програму водзели Мануела Дудаш и Даниєл Вашаш. ДЗЕЦИНСКА МАНИФЕСТАЦИЯ „ПЕТРОВСКИ ДЗВОНЧОК” Пред програму старших, внєдзелю, 7. юния, треци дзень Манифестациї култури Руснацох у Републики Горватскей отримана манифестация пошвецена дзецом „Петровски дзвончок”, на хторей участвовали школяре котри пестую руски и українски язик у ОШ „Антун Бауер” у Вуковаре и єй Подручней школи у Петровцох, мали аматере з домашнього КУД „Яким Гарди”, КУД „Осиф Костелник” з Вуковару, як и КУД „Петефи Шандор” зоз Ласлова. Манифе стацию привитали предсидателька Союзу Руснацох Републики Горватскей Дубравка Рашлянин и доначалнїк Општини Боґдановци спред рускей меншини Ярослав Медєши. Єднорочну роботу на културним плану дзеци указали през ре-

Домашня Хлопска шпивацка ґрупа

ла вистава роботох младих подобових творительох, Лариси Гнатко, Роберта Ерделя и Кристияна Медєша. Виставу поставел Владимир Провчи котри през нєпостредну розгварку з авторами, представел їх творчосц. У голу Дома култури, нащивителє мали нагоду видзиц виставу фотоґрафийох зоз роботи КУД „Яким ГарУ хореоґрафиї Вуковарчаньох лєм дзивки ди” през 65 роки. Каждого року на Петровским дзвону видавательство Союзу Русинох РГ представя виданя котри вишли у прешлим року. Так ше мало нагоду дознац же прешлого року видруковани два авторски кнїжки поезиї од трох авторох. Перша то двокнїжка авторох Меланиї Пап и Звонимира Барни под назву „Дом у шерцу”, а друга, „Душа як гушля” котру написал Владимир Провчи. Видруковани тиж так и алманах „Думки з Дунаю”, та 6 числа „Новей думки” и 4 числа „Венчику”. У предлуженю отримани Литературно-музичЛитературни вечар руских писательох у Горватскей ни вечар на котрим ше каждого року представяю руски поетове з Горватскей, а преткани є з цитованє, шпиванку и танєц, а за наступ их пририхтали музичнима точками. Аня Гришук Гайдук, Татияна Рамач, Наталия Гнатко и Того року ше нащивительом, з читаньом своєй поезиї хореоґраф Звонко Костелник. Програму успишно водзе- представели поетеси и поетове Ганча Папандриш Гарли Мануела Дудаш и Даниєл Вашаш. гаї, Звонимир Барна, Мелания Пап, Ксения Лїкар, ВлаОкреме упечатлїви були петровски дзеци котри масов- димир Провчи, Агнетка Балатинац и Любица Гаргай. но виведли руски свадзебни обичаї, пририхтани як драмРеферати и спомнутих рочнїцох пречитали: Владимир ска сличка зоз фолклором и указали ключни обичаї ру- Дудаш о роботи КУД „Яким Гарди” Петровци, Любица скей свадзби. Масовносц того танцу указує же у Репу- Гаргай о Силвови Ердельови и Йосафатови Колбасови, блики Горватскей будзе хто чувац и любиц руску култу- а Агнетка Балатинац о Владимирови Костелникови. Пору и традицию, язик, виру и нашо обичаї. езию Силва Ерделя и Йозафата Колбаса рецитовал Томислав Рац. У ЗНАКУ РОЧНЇЦОХ У музичней часци наступела хлопска шпивацка ґрупа КУД „Яким Гарди” зоз Петровцох и ансамбл „Кичера” Любителє рускей култури, литератури и музики, дру- зоз Снини зоз Словацкей. Конферансу водзела Мануела гого дня „Петровского дзвона” мали нагоду присуство- Дудаш, а вечар анимировали Любица Гаргай и Агнетка вац на вецей значних подїйох, медзи котрима, перша бу- Балатинац.■ Фото: Дюра Винаї 12. ЮНИЙ 2015.

РУСКЕ СЛОВО 15

КУЛТУРА И ПРОСВИТА У ОСНОВНЕЙ ШКОЛИ И ҐИМНАЗИЇ „ПЕТРО КУЗМЯК” У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ

КЕРЕСТУРСКИ МАТУРАНТИ ПРЕСЛАВЕЛИ СВОЙ ВЕЧАР Зоз шветочну програму и вешельом, прешлей стреди, МАРИЯНА КОЛОШНЯЇ НАЙЛЄПША 3. юния, Основна школа зоз домом школярох „Петро КуУ ШТРЕДНЄЙ ШКОЛИ змяк“ зоз Руского Керестура випровадзела своїх малих матурантох. После одлуки медзи двома Марияна Колошняї школярка IV 1 – рускоскоро подєднак успишнима школяркаго оддзелєня Ґимназиї „Петро Кузмяк” вибрами, за школярку ґенерациї преглашена на за школярку ґенерациї керестурскей Антония Монар. Штреднєй школи спомедзи двох кандидатох и 58 матурантох. Окрем Монаровей, Вуково дипломи Колошняйова попри одличного успиху у учедостали и Жарко Остоїч, Александра ню з найвисшу оцену, була успишна и на змаРусковски, Михаела Еделински и Йоваганьох зоз физики и математики, та сербского на Ноґавица. Од 56-ерих школярох, и анґлийского язика. Участвовала на семинаокрем вуковцох, 33-йо школяре достали рох математично-технїчних наукох з астроноокремни награди за посцигнути успихи миї, потим у Виглєдовацкей станїци Петница, на рижних змаганьох. Наградзеним на семинаре „Сам свой майстор” у Сримских школяром дипломи уручовала дирекКарловцох, на Европскей математичней конторка Школи, зоз присуством класних ференциї Еуромат у Атини, у квизу „Кельо ше старшинох, Марию Балїнт и Михайлом познаме” РТВ Войводини, на медзинародним Хомом. Директорка Школи отримала Марияна Колошняї математичним змаганю „Кенґур без гранїцох”. кратку бешеду у хторей пожадала матуТреба спомнуц и Мариянову роботу у редакциї рантом успих на тестох хтори их чекаю и же би им ше школского часопису „Тайм-аут” у науковей секциї поспишело уписац до жаданих штреднїх школох. „Петро саеис”, як и нашим младежским часопису МАК. Єй робота видрукована у зборнїку „Studia Ruthenica”, а за найлєпши состав по руски, на Смотри АНТОНИЯ МОНАР ШКОЛЯРКА кирилскей писменосци у Тителю, достала грамоту. ҐЕНЕРАЦИЇ У ОСНОВНЕЙ ШКОЛИ Гоч єй интересованя всестрани, любов ґу природним науком превагла и кед ше Марияна опредзельоАнтония Монар школярка вала за дальше школованє, та то будзе на Факултету VIII б оддзелєня вибрана за технїчних наукох у Новим Садзе, напрям рахункаршколярку ґенерациї Основней ство и автоматика. школи „Петро Кузмяк” з Руского Керестура. Антония, у своєй ґенерациї од 55 школярох, вибрана медзи вельо вреднима товаришами и товаришками, а за очко була найвреднєйша, упарта и витирвала. Як стої у єй школскей биоґрафиї, през цале школованє посциговала одлични успих Антония Монар зоз шицкима петичками, мала прикладне справованє и достала Вукову диплому. Окреме любела наш руски язик зоз хторого на велїх змаганьох, од школского по републичне, освойовала перше, друге, чи треце место. Антония була успишна и на змаганьох зоз сербского язика як нємацеринского, дзе заберала даєдно з перших трох местох, а подобУ преполней велькей сали Дома култури отримана нє и зоз Технїчно-информатичного образованя нашветочносц на хторей преглашена школярка ґенерациї, сампредз у обласци Транспортней култури. Попри додзелєни дипломи, а школяре седмих класох пририхтатим, Антонийова найвекша любов заш лєм бул спорт, ли и пригодну програму. За випровадзанє малих матуокреме атлетика, а у нєй скаканє до висока, дзе порантох школяре седмих класох пририхтали интересантсцигла тиж вельо найвисши резултати, од школского ну програму, хтора уключовала танєц, шпиванє, читанє по републични уровень. составох на тему розходу, видео-проєкцию, а найвекши Антония и свойо дальше школованє планує предаплауз достали гумористични скечи. После програми лужиц у керестурскей Школи, т. є. у єй руским оддзематуранти пошли до школи на вешелє и преславу законлєню Ґимназиї. ченя основней школи. ■ С. Н./M.A.

16 РУСКЕ СЛОВО

12. ЮНИЙ 2015.

КУЛТУРА И ПРОСВИТА ЗАКОНЧЕНЕ ОСНОВНЕ ШКОЛОВАНЄ ИЩЕ ЄДНЕЙ ҐЕНЕРАЦИЇ

ЗОЗ ДЗЕЦИНСТВА ДО МЛА ДОСЦИ

Святочни матурски вечар за матурантох коцурскей Основней школи „Братство-єдинство” отримани штварток, 4. юния. Осму класу у Коцуре закончели пейдзешацецеро школяре, а од нїх тринацецеро закончели школованє у класи зоз наставу по руски. Школяре ше у красних тоалетох зишли штварток вечар опрез школи, же би ше прешпацирали од школи по Пелетову салу дзе ше предлужели дружиц. Матурантох провадзели родичи, браца и шестри, та и други зацикавени валалчанє, и цешели ше у нїх. У оддзелєню з наставу на руским Марко Недич язику, хторому класна Снежана Шанта, наставнїца руского язика, окрем Марка єст ище двойо ношителє Вуковей дипломи, Александра Горняк и Александар Горняк. Т. Х.

МАРКО НЕДИЧ ШКОЛЯР ҐЕНЕРАЦИЇ За школяра ґенерациї коцурскей Школи вибрани Марко Недич зоз VIII класи. Од трох кандидатох вибрани праве Марко хтори ше найвецей визначовал и мал найвецей дипломи зоз окружних змаганьох зоз физики, математики и републичних змаганьох зоз рецитованя. Марко, окрем порядних школских активносцох, люби бавиц шах и фодбал, а закончел и основну музичну школу дзе учел грац на гушлї. Цикаве спомнуц же Марков брат Иван и шестри Ана-Мария и Николета тиж були школяре ґенерациї, и школованє предлужели у вербаскей Ґимназиї „Жарко Зренянин” на природно- математичним напряме. Марко свой талант и знанє предлужи розвивац праве там, дзе и вони. Тераз ше рихта за примаци испити, алє за ньго то нє таке страшне – як ище єден контролни – гвари Марко.

СТРЕТНУЦЕ РУСКИХ ШКОЛОХ У МИКЛОШЕВЦОХ

ПРОСВИТНА МИСИЯ

Традицийне, 21. Стретнуце руских школох отримане всоботу, 6. юния у Миклошевцох у Републики Горватскей. Домашня була Основна школа Чаковци, Подручна школа у Миклошевцох. На Стретнуцу участвовали наставнїци руского язика и школяре зоз Руского Керестура, Коцура, Дюрдьова, Кули, Савиного Села, Нового Орахова, Бачкей Тополї, Нового Саду, Ґосподїнцох, Сримскей Митровици, Шиду, Бачинцох, як и зоз Петровцох и Миклошевцох. На шветочним отвераню Стретнуцох у просторийох КУД „Яким Ґовля” привитани числени госци: Ана-Мария Зунич, директорка школи у Чаковцох и предсидателька Орґанизацийного одбору Стретнуцох, представите-

Учашнїки на Стретнуцу руских школох

12. ЮНИЙ 2015.

лє општини Томпоєвци, потим Школского и Месного одбору, Националней ради рускей националней меншини у Републики Горватскей и Националного совиту Руснацох у Сербиї, Секциї Дружтва за руски язик, литературу и културу у Миклошевцох и други. Шветочносц отримана у рамикох означованя 165. рочнїци приселєня Руснацох до Миклошевцох. У културноуметнїцкей програми участвовали домашнї школяре хторих пририхтала учителька руского язика Леся Мудри, и школяре госци, а потим учашнїки були опатриц грекокатолїцку церкву Рождества Пресвятей Богородици, дзе их дочекал и упознал зоз историю тей церкви парох миклошевски и викар славонско-сримски о. Йоаким Симунович. Госци з Войводини були и у школи у Чаковцох. Школяре мали и подобову роботню, а наставнїки свою схадзку Активу, на хторей медзи иншим представена и кнїжка учителя Дюри Лїкара „Жвератко нашей младосци” и Фото-каталоґ о 20 потераз отриманих Стретнуцох руских школох. На концу секретарка Дружтва за руски язик, литературу и културу, Ирина Папуґова подзелєла успишним школяром зоз Миклошевцох припознаня з меном учительки Славки Сабадош. Покровитель Стретнуцох було Министерство науки, образованя и спорту Републики Горватскей, а орґанизаторе Дружтво за руски язик, литературу и културу и Основна школа Чаковци, подручна школа у Миклошевцох. М. Римар

РУСКЕ СЛОВО 17

КУЛТУРА И ПРОСВИТА

КУЛТУРА И ПРОСВИТА АНАЛИЗА И ПРЕПОРУЧЕНЯ ЗА ЦЕНТРАЛНУ ПРЕСЛАВУ ДНЯ РУСНАЦОХ

КРИТЕРИЮМИ ЗА ШВЕТО ЯК ШЕ ШВЕЧИ Пише: Олена ПЛАНЧАК-САКАЧ

Векшина наших местох ше вишоровали як домашнї централному означованю найвекшого руского швета, Националного дня Руснацох. Почало у Новим Садзе, достоїнствено, зоз добре обдуману и квалитетну програму, а вец ше з рока на рок означовало як ше кому видзело же треба. Могло видзиц хто як похопює и яки є способни окончиц тот нє мали задаток, а швето преросло до традициї и треба же би було на уровню, та би на нїм требало указац найвисши досяги у рускей култури

– Чи у нас, наисце, людзе котри водза културу завжати зоз иншим, а нє з гевтим за цо су одвичательни, та ше чувствує якашик летарґия и одсутносц яґод кед би шицко робели лєм же би ше одробело и лєм най прейдзе, а нє важне як? Гей, праве таке чувство остало и после остатнєй преслави Националного швета, и после гевтей пред тоту и, так шором – гвари Тиркайлова. У ПРЕСЛАВИ ОБЛАПИЦ ОПУС ЗАСЛУЖНИХ ТВОРИТЕЛЬОХ

озумлїве же у тих чежких часох, у хторих зме шицки потрацени у каждодньовей борби за еґзистенцию, єст мало ентузиязму за културу алє, як гвари наша собешеднїца Саня Тиркайло, писателька, нє слово о аматеризму алє о институцийох. Ми маме людзох занятих у култури, тих котри доставаю плацу же би робели свою роботу, людзох хтори би мушели буц одвичательни за квалитетне отримованє и презентованє нашей култури, бо жиєме у такей держави котра нам Саня Тиркайло финансийно помага и потримує нашу роботу и нашо намаганя, и нє проблем у тим, алє ше Тиркайлова пита у чим проблем?

– Прецо зме нашо фестивали и преслави спущели на таки нїзки уровень и на уж видзени дефилеи фолклорох, шпивацких ґрупох, формално написаних конферансох и нєобдуманих и нєкреативних сценоґрафийох? Исную ту даяки критериюми – пита ше Саня Тиркайло, и предлужує – чи нєт полєту и ентузиязму указац Руснака зоз 21. вику? Сучасного Руснака, модерного, зоз лаптопом, таблетом або мобилним телефоном, алє Руснака котри, з другого боку, гїбоко у себе ноши свою рускосц и чува свою традицию. Чи би нє требало, праве з нашима фестивалами и преславами таргнуц Руснака, каждого, а, насампредз гевтого, котри на хвильку заблукал, страцел ше у сучасней борби за еґзистенцию? Нє шицки нашо Руснаци парасти (кажда чесц парастом!), алє робя и други роботи котри подрозумюю путованя по швеце, управяня у вельких фирмох, на факултетох и других важних институцийох. Чи таки людзе маю дзеку трациц час на смутне шпиванє, слуханє нєпримерених стихох и нєпорихтаних виводзачох на бини – гвари Тиркайлова. О преслави Националного швета бешедовали зме и зоз Ирину Гарди Ковачевич, писательку, хтора тиж так дала свойо видзенє тей проблематики: – Видзели зме, мож повесц, вшелїячини, нє лєм прето же ше препущело нєпостредному орґанизаторови же би составел програму, а, озда, и прето же нєясно видиференцировани критериї по яких ше вибера точки за централну преславу того швета. Правда же ше каждого року вибера орґанизацийни одбор, цо би значело же ше преслава дириґує зоз

18 РУСКЕ СЛОВО

Владо Няради

Р

єдного центра, и же, у ствари, то задумка и обовязка Националного совиту. Медзитим, у оперативи ше вельо обчекує од Заводу за културу войводянских Руснацох, котри нє ма структуру и компетентносц буц одвичательни у реализованю котре ше заш лєм, на концу, препущує домашнїм. Праве тота драга, як би ше у воєним жарґону поведло, по командней линиї, то простор у хторим ше права идея и смисел централней преслави траци – гварела Гарди Ковачевичова. ДО ОРҐАНИЗАЦИЇ ШВЕТА УКЛЮЧИЦ ФАХОВЦОХ Тиркайлова предлужує же ше склада зоз тим же бизме нашо Националне швето означовали у каждим нашим месце окреме, яґод цо ше робело и потераз, алє ше пита прецо би ше централну Академию нє орґанизовало каждого року у Новим Садзе? У репрезентативним обєкту, зоз квалитетну и добре обдуману академску програму, у месце и на месце дзе репрезентативно мож поволац важних госцох зоз амбасадох и державних институцийох.

– Чи би нє требало, до орґанизациї єдней такей важней програми, уключиц наших фаховцох, людзох котри маю чувство, а насампредз, знаю цо то наша, най повем, интерна парада, а цо то Академия (нароком з вельким „А”) з нагоди преслави руского националного швета – заключує Тиркайлова. Як гвари Гарди Ковачевичова, зоз того цо зме на вецей заводи уж видзели и дожили, видно же людзом, як ше то гутори, на терену, нєбарз ясне же централна преслава Дня Руснацох то нє ище єден фестивал култури, и же нам нє по12. ЮНИЙ 2015.

требни анї други, анї реприза „Червеней ружи”, окреме нє такей яка вона (окрем ювилейней) остатнї роки. По думаню Гарди Ковачевичовей там, на „Ружи”, єст и треба же би було места за кажди наш културни колектив, за ревию наступох котри рочни препатрунок того цо ше по наших местох роби, як сатисфакцию аматером за їх Ирина рочни труд и намаганя. Гарди Ковачевич – Дзень Руснацох би нє шмел буц прегляд чечуцих активносцох, вон би требал буц манифестация найвисших досягох творчосци припаднїкох нашей народносци, анї часово, анї змистово, нє омеджени. Та кед у його програмох и приклади зоз популарней естради, мушели би то буц наисце доберани, як и шицки презентациї особох и таких резултатох зоз котрима ше Руснаци на найвисших уровньох интеґрую до култури найширшей заєднїци и так указую креативну дозретосц нашей народносци у рижних обласцох творчосци – окреме визначела Гарди Ковачевичова. Тиркайлова ше пита чи академия, зоз вельким „А” нє подрозумює указованє на сцени професийних високо квалитетних виводзачох, чи академия зоз вельким „А” нє подрозумює, високи, ориґинални и на єднаким уровню сценски наступ на хторим ше зна цо и по яким шоре ше цошка презентує, а рижнородносц програми, алє уметнїцкей, ше подрозумює.

12. ЮНИЙ 2015.

Можебуц би правенє вецейрочних планох за даскельо роки напредок оможлївело тематске обдумовйованє, у складзе з рочнїцами чи другима важнима акцентами у историї и култури Руснацох, та би ше змисти рихтало так же би ше обрабяло опус заслужних творительох од Онуфрия Тимка, та потераз занєдзбаного дїла нашого найозбльнєйшого композитора Ивана Ковача. Нє брало би ше цо ше найдзе найлєпше, уж нє важне по хторих критерийох, гвари Гарди Ковачевичова, алє би ше ожило и вицагло найлєпше зоз забутих куцикох нашей скарбнїци. Мена и дїла тих цо себе творчо уткали до националного єства би остали живи, цо и заслужели и приклади котри вредзи шлїдзиц, а ми би нєпреривно мали нови теми и нєпреривни жридла за креативносц.

– Кед уж маме Национални орке стер, вецка би вон мушел буц музични фон на котрим ше одвиваю музични наступи, а нє лєм єдна точка у програми, кед уж маме инструменталних музичних солистох котри зазначую интернационални успихи, кажди раз би мушели буц там дзе ше руску културу представя на найвисшим уровню и, цо наисце важне, пред найдобераншу публику котра зоз своїм присуством верификує нашо напруженя. То критериї котри би мали одлучиц о змисту централней програми, дзе би ше презентованє домашнього мушело виступиц пред общим интере сом мац лєм найлєпше – гвари Гарди Ковачевичова. Кед ше нє направи озбильни пременки у третману Националного швета Руснацох, вец ше помали страци смисел його отримованя. Видзиц тото цо уж пред тим вецей раз видзене, можебуц и таке цо уж прероснуте, одкриє же нам хиби инвентивносци, иновативносци, же зме ше заглобели дзешка у прешлосци.

– Нє швечи ше такому велькому швету же бизме го дочекали вше у истим облєчиве, вше у подобних (премахнутих) сценоґрафийох и по познатих сценарийох. Затераз Националне швето Руснацох ма импозантну публику котра приходзи зоз каждого места и споза Дунаю, зоз свою радосцу го возвелїчує, та заслужує же би ше ю каждого року приємно нєсподзивало зоз пременками у привиту, провадзеню и змисту, пред тим як цо ше осипе и страци интересованє, як цо ше з добрей часци страцело дакеди широке интересованє за найвекше швето рускей култури „Червену ружу” – заключела на концу Гарди Ковачевичова. ■

РУСКЕ СЛОВО 19

ЛЮДЗЕ, РОКИ, ЖИВОТ

70-РОЧНЇЦА ПОБИДИ У ДРУГЕЙ ШВЕТОВЕЙ ВОЙНИ

Пишe: Танита ХОДАК

СИЛВЕСТЕР МАҐОЧ ЗОЗ КОЦУРА ПРЕЖИЛ ДАХАУ

ЧЕЖКО ЗАПЛАЦЕНЕ ГЕРОЙСТВО

Владо Маґоч и його Мац Ирина добре паметаю приповедки хтори им оцец, односно супруг Силвестер Маґоч за живота бешедовал о войни и живоце у лаґру. Силвова судьба подобна численим судьбом людзох хтори ше нашли на просторох залапених зоз Другу шветову войну, и як и кажда боляца, вредзи ю споминуц же би ше таке вецей нїґда нє повторело

С

илве стер Маґоч ше вєдно зоз братом Юлином и другима добровольцами сцел придружиц ґу партизаном. У Коцуре теди була мадярска власц и таке нє було дошлєбодзене. Шицко мушело буц порихтане у тайно сци. Браца були млади, Силва мал ше снац роки, а Юлин осемнац. Пошвидко було шицко порадзене, мал их хтошка дочекац на Фрушкей гори, и истого дня ше уж мали бориц, єден коло другого вєдно з Партизанами. Медзитим, тайну нє було лєгко зачувац. Єден з нїх дзивки одкрил план, та су истей ноци пред одходом полапани на спаню и такой одведзени до лаґру у Бачкей Тополї. ПОЛИТИЧНИ ГАРЕШТАНЦИ Нєщешлїва пре судьбу своїх синох, мац Ирина Силву и Юлина у лаґру часто нащивйовала. Вше кед пошла, до кошарки запа ко ва ла и полуд зе нок. Да кеди ма ла щесца, та мадярски жандаре прияли єдзенє и єй сином однєсли, а дакеди нагнївано одбили мацеров пакет. Глїбоко розчарована зоз таку судьбу, мац би лєдво дошла дому. Од велького жалю шицко цо порихтала висипала до помийох. Нє прешло вельо часу, а Силва и Юлин вєдно з другима гарештанцами одвежени до концентрацийного лаґру Дахау у Нємецкей, до хторого заверали политичних гарештанцох, и примушовали их на чежку физичну роботу, лєбо их забивали. У

20 РУСКЕ СЛОВО

Сивестер Маґоч

гужви збунєтих и злєкнутих особох, браца Силва и Юлин ше на драги розишли, нєзнаюци же ше вецей нє увидза. КРОМПЛЬОВО ЛУПИ БУЛИ ЯК ЛАКОТКА Силва у лаґру вєдно зоз другима гарештанцами робел на полю, а потим у рудокопе. Кажди гарештанєц мал свойо число и призначку. На Силвовей писало же є „Рутен”, та у зависно сци од националней припадно сци, завишело и як ше ґу ньому одношели у лаґру. Гарештанцох ше нє сановало, а роботи було вельо. На польох робели зоз кромплями и цвиклу, алє гоч були барз гладни, плоди нє шмели брац и єсц. Пре крадзу ше их штреляло. Кост хтори у кухнї до ставали бул подли и скромни. Силва познал єдного Руснака з Нового Саду – Бе серминя, хтори робел у кухнї, та му кухар дакеди удзелєл вецей до мисочки. Други гарештанци ше за поживу знаходзели як як лєм знали. Дакеди би им надредзени на двор шпурели лупи з кромпльох, а гарештанци би ше збегли, як кед би на жеми було хлєба.

12. ЮНИЙ 2015.

ЛЮДЗЕ, РОКИ, ЖИВОТ

Силва зоз супругу Ирину

Пре вельки глад, велї таргали и єдли траву хтора ро сла коло дротовей огради. У огради була уцагнута струя, та часто дакого потре сла, або на ме сце забила. Гарештанци до ставали и циґаретли, а тот хто нє курел, черал циґаретли за хлєб. Медзитим, гоч як ше знаходзели, черева у гарешту вше ґравчали, та по сле кратшого часу нє мали вецей як штерацец кили. Силва, мож повесц, мал „щесца” у тим цалим нєще сцу. Пре нєвигодни условия у лаґру, пре подлу поживу и рижни хороти хтори ше ширели, под конєц войни до стал тифус, та бул на лїченю. То нє бул шпиталь у правим смислу, бул видвоєни од других гарештанцох у лаґру. Кед ше уж знало же война при концу, сцело ше скриц докази о злодїйствох. Медзитим, у тим окупаторох претаргло ошлєбодительне войско, та по шпиталь нє сцигли. Шицки хори були ошлєбодзени. Силва, ещи вше бул хори и барз слаби, нє могол рушиц дому.

врацели до своїх обисцох. У валалє почало длуге и чежке „лїченє” од ранох хтори война зоз собу принєсла. Єден Коцурец на кочу збачел чловека хтори лєжал у ярку и такой подумал – па ля, пиянїца, шпи у ярку. Мед зитим, кед лєпше ошацовал чловека, и кед ше озвал, препознал Коцурца Силву, та го вжал зоз собу. Силва, под зековни же му ше указа ло щесце, почал ше розпитовац о своїх, наздаваюци ше же найд зе дакого док сцигнє по обисце хторе роками нє вид зел. Мац тей нєд зелї пополадню шед зела опрез хижи, так як теди було узвичаєне на ва ла лє. Вид зела же ше при концу улїчки цошка случує, же ше люд зе зазберую, бешедую... Прибегнул ґу нєй єден челєднїк, та єй гвари – Ирино, син ци приход зи дому! Мац нє могла вериц аж потамаль док у єдней хвильки нє збачела Силвову подобу. Вельо часу Силвови треба ло же би ше окрипел од хороти и церпеня у лаґру, алє бул щешлїви же є дома, бо ше му брат Юлин з лаґру нє врацел. Силва потим пошол до войска, а вец ше и оженєл. Пошлїдки зоз часох котри препровад зел у лаґру за живота барз чувствовал, та од того и умар. Мал лєм штерацец шейсц роки. ■

ЧЕЖКА ДРАГА ПО КОЦУР Кед гайзибан преходзел през Словению, Силвова драга ше претаргла. Ознова го одвезли до шпиталю у Любляни. Лїкаром ше видзело же по Коцур нє витрима. Три мешаци Силва лєжал у Словениї, а потим го пущели дому. Перше на гайзибану, а кед бул блїзко – пешо. Чежка драга ознова звладала и так слабого Силву, та ше скотулял про сто до ярку, нєдалєко од свойого валалу. Мац ещи вше дома чекала синох. Помали уж и надїю трацела. О Силвови и Юлинови нїч нє знала, а гарештанци и вояци хтори прежили войну, давно ше 12. ЮНИЙ 2015.

Маґоч (у стредку) медзи приятелями

РУСКЕ СЛОВО 21

ЛЮДЗЕ, РОКИ, ЖИВОТ

ДВА ЮВИЛЕЇ 70 РОКИ „РУСКОГО СЛОВА“ И 90 РОКИ „РУСКИХ НОВИНОХ“

ПРИЛОГ ҐУ РОЧНЇЦИ (1)

ОД ПОЧАТКУ ПО ЗЛАТНИ ПЕРИОД

Нє мож нє спомнуц Дюру Латяка, автора праве законченого фельтону у прешлим чишлє наших новинох, хтори дал вельке доприношенє и „ошвицел” нє нательо познати период нашей преси по руски – „Руских новинох” медзи двома шветовима войнами. Нє мож анї далєй без пана Латяка, бо кед би ше сцело спатриц седемдеценийну драгу тераз уж „Руского слова” од його перших крочайох по нєшка, ознова ше мушиме опрец на ньго

И

попри тим же зме на вецей заводи у наших виданьох писали о тим як ше розвивала и „росла” наша установа, моноґрафия („Руске слово” 1945–1985), Дюри Латяка видрукована 1985. року, дава детальни прегляд єй розвою, условно подзелєна на три розвойни периоди. ПЕРШИ РОЗВОЙНИ ПЕРИОД (1945–1955)

ПЕЙЦ ДНЇ „РУСКЕ” ВИХОДЗЕЛО КАЖДИ ДЗЕНЬ „Руске слово ” тижньово новини, и од 1945. року виходза раз до тижня. Лєм у єдним периодзе виходзели кажди дзень. Було то после 35 рокох виходзеня, од 5. по 9. май 1980. року кед умар Йосип Броз Тито. Теди шицки члени колектива дали свойо позарядове доприношенє же би цо лєпше виражели народну любов ґу Титови и жалосц пре його шмерц.

22 РУСКЕ СЛОВО

Тот период Латяк наволал период консолидациї, або трансформациї до видавательно-друкарского подприємства. Окрем новинох хтори ше почало видавац 15. юния 1945. року, порушани нови виданя, Руски народни календар (1946–1949) и Рочна кнїжка за 1951. рок, дзецински часопис „Пионирска заградка” (1947), и часопис за литературу и културу „Шветлосц” (19521954. и 1966, та надалєй). Вшелїяк, нє менєй значни и други кнїжки политичного, белетристичного и науково-популарного змисту, а тото цо важне у тим периодзе то же ше з волонтерского прешло на професийне анґажованє редакторского и новинарского кадра. По податкох з Руского календара за 2002. рок, у тексту „Три розвойни периоди „Руского слова” тиж Латяка, записане же у перших пейцох рокох на чолє нашей установи як главни и одвичательни редакторе були: Штефан Чакан (1945–47 и 1948–1950), Дюра Варґа (1947–48), и Любомир Такач ( 1950–1951). На початку 50-тих рокох на новинох робели 2-3 особи, рахуюци ту и одвичательного редактора, а новини виходзели на 4 бокох. Формовани два орґанизацийни цалосци: Друкарня Народного фронту Руски Керестур” и Редакция и администрация „Руске слово”. Вони постали два филияли Видавательного и друкарского подрприємства „Братство-єдинство” з централу у Новим Садзе. Од 30. юния 1951. року ше зєди-

нюю до Видавательно-друкарского подприємства „Руске слово” чий снователь Дирекция привредних подприємствох Покраїнского одбору Народного фронта Сербиї за Войводину зоз шедзиском у Новим Садзе. У тим периодзе зазначени части орґанизацийни пременки, у жеми була велька економска криза и нє удало ше зачувац уровень яки до сцигнути у видавательней дїялно сци. Часопис „Шветлосц” пре става виходзиц. ДРУГИ РОЗВОЙНИ ПЕРИОД (1955–1965) И у другим розвойним периодзе було вельо проблеми коло финансованя. З Покраїни нє сциговали дотациї и лєм дзекуюци финансийней помоци землєдїлских задруґох з дзепоєдних местох и тедишнього Вербаского среза, дїялносц у „Руским слове” нє загашена. З векшей часци то було дзекуюци Дюрови Варґови и його анґажману, хтори теди пришол на чоло подрприємства новинох и видавательней дїялносци. Новинаре теди мали менши заробок од курира селянскей роботней задруґи. Робели без надополнєня и звонка роботного часу, як у друкарнї так и у редакциї, наздаваюци ше же то лєм ище єдна кризна фаза хтору буду мушиц даяк прежиц. Концом 1956. року обнавя ше видаванє Народного календара за 1957. рок хтори од теди без прерви виходзи аж по нєшка. Шейдзешатих рокох дїялносц фирми ознова финансую покраїнски жридла и уж теди мож було видно же годно лєпше ґаздовац. Набавя ше нови друкарски машини и звекшує продукцийни капацитети. Од 1961. року ознова починаю виходзиц и поєдинєчни виданя. По конєц 1965. року вишли 8 нови наслови з обласци ориґиналней литературней творчосци, 4 твори преложени за дзеци, 7 сликовнїци, 3 политични брошури и друге.

12. ЮНИЙ 2015.

ЛЮДЗЕ, РОКИ, ЖИВОТ Попри 9 календарох видати и 27 окремни наслови зоз чого лєм коло половка з дотациями, а друга половка з добродзечним анґажованьом членох роботного колектива. ТРЕЦИ РОЗВОЙНИ ПЕРИОД (1965–1991) У тим периодзе материялна ситуация стабилизована, та велї тримаю же тот период мож наволац – златни период. Звекшана видавательна дїялносц у цалє, обновене видаванє часопису „Шветлосц”, а од 1972. року ше почина видавац и младежски часопис „Мак”. На початку 1968. року ознова ше подприємство дзелї на два часци. Друкарня у Руским Керестуре постава самостойне подприємство, а редакция и єдна часц администрациї ше селї до Нового Саду. Там предлужує свою дїялносц перше як Новинсковидавательне подприємство, а вец як Новинско-видавательна роботна орґанизация Руске слово. По приселєню до Нового Саду и при реґистрациї нового подприємства колектив „Руского слова” мал 11 членох. То були Дюра Латяк, директор и главни и одвичательни редактор „Руского слова”, Янко Рац, главни и одвичательни редактор часопису „Пионирска заградка”, Дюра Папгаргаї,

12. ЮНИЙ 2015.

главни и одвичательни редактор часопису „Шветлосц” и редактор видавательней дїялносци, Микола Скубан, новинар и технїчни редактор, Юлиян Каменїцки, новинар и фоторепортер, Любомир Рамач, новинар, Ирина Гарди, новинар, Иван Терлюк, новинар, Иван Бесерминї, новинар, Мария Гарди, обрахункови службенїк и Мелания Павлович, шеф рахунководства. Теди ше роботни колектив з 11 членох звекшує на 42. Найвецей було новинарох. Обсяг шицких виданьох звекшани, видавало ше до рока 12, 15, та и 20 кнїжки. Часопис „Шветлосц” и Редакция видавательней дїялносци у тим периодзе мали понад 80 стаємних вонкашнїх сотруднїкох – авторох, прекладательох, рецензентох и подобових уметнїкох. Важне наглашиц и тото же ново садске подприємство у рамикох друкарнї у тим периодзе одкупело у Руским Кере стуре цали єден поверх за свойо потреби, а окреме же купени про сториї на атрактивним ме сце у Новим Садзе. У тих про сторийох нєшка Завод за културу войводянских Руснацох. Тото цо посцигнуте у трецим розвойним периодзе, то вельки капитал з котрим наша видавательна хижа вошла до штвартого розвойного периоду. (Предлужи ше) Пририхтала: Славица ФЕЙСА

РУСКЕ СЛОВО 23

бемб ль -влю куль ґ!

РОК XXXVI ЮНИЙ 2015. число 452

Число ушорел: Михайло Симунович

ШМИХ – НЄ ГРИХ

(Пририхтал Дюра Латяк)

ДОБРЕ МУ ОДПОВЕДЛА У єдним купеу у ваґону шедзела єдна млада жена и якишик нєпристойни леґинь. Вон почнє шпивац бридки шпиванки, а єй ше почнє живкац.

– Ого, – гварел леґинь, – думал сом же ме прелїґнєце.

– Нє бойце ше, я Жидовка и нє єм швиньского меса. ***

Владимир ДУДАШ ИВАНОВ

У КРИЗИ

ТОРБА ТУ, АЛЄ ЗУБИ ОСТАЛИ ДОМА

– За пол рока шицки пойдземе жобрац.

– Гей, алє ґу кому? (Гумор з „Руских новинох”, ч. 6(326) од 5. 02. 1932, б. 4.) Лю. Сопка

Дїдо Михал уж штири днї бега по обисцу як опарени. На нєдзелю починаю лови на заяци, та є таки як заврацени. Два раз на дзень чуха пушку, преверює патрони, опасач, чижми и так шором. Ровно патри и на календар на муре, та лєм здихує же кеди придзе и тота нєдзеля кед пойдзе на лови. Нє да анї баби мира, ровно єй надпомина: – Май на розуме порихтац ми торбу, а до нєй хлєба, цибулю и векши фалат сланїни. Я уж порихтал фляшку з палєнку.

– Кеди же я забула, то ше лєм тебе трафя – одбрушела му баба. Дїдо анї нє зачул цо му баба гутори, лупнул з дзверми, та до валалу кончиц. Внєдзелю вчас рано забренкал векер. Дїдо скочел як опаПРИЧТИ ЗОЗ СРИМУ рени, надзал панталони, торбу до рукох, а пушку на плєцо, та до ловох. На лови ше зишли скоро ришол з варошу на валал, до своєй родзини якиш челєднїк. Бул барз школєшицки ловаре, порихтани як ни, вельки пан, а сцел видзиц як тота його родзина у Сриме жиє. Розпитує ше бичаки. Єдни рушели по орапан о тим, о гевтим, а домашнї ше углавним лєм скаржи: ша якошик тлучу, жиє нїни, други по зароснутих ярше, алє так, с колка на колок. кох на Малим селищу. Же би заш лєм вигосцел свою родзину, ґазда за фриштик знял з пойда колбасу и Штрельба, пси брешу, а ловаре ше докричую. Права ло- одфаклєл вельки фалат шунки, ша родзина нє приходзи так часто на валал опатриц их. Пред тим себе попили по єдну-два добрей палєнки з коршова. Дотични варска идила. Кед ше лови закончели, ло- випатра любел попиц, та ше пита домашньому же чи то вше так точи пред єдзеваре розкладли огень, застру- ньом, або лєм кед госци приду.

– Ша, я рано кед станєм, прежегнам ше, та себе єдну попиєм. Вец такой намигали рожнї, та печу сланїни. рям статок, вжиме натопим до пеца, та док чекам фриштик, попиєм ище єдну. Розложели ше єсц, лєм дїдо През дзень ше тримам шора. Пред полудзенком попиєм лєм єдну, а пополадню заМихал ше цошка затинчел, йд зем до сушеда чуц цо єст нове на валалє, та себе и там попиєме по єдну-два. Е, шедзи з боку и цихо є. Обачел то и ловар Дюра, ве- кед сушед добрей дзеки, вец дакеди пойдземе и до його пиньвици, барз ше люби льки гунцут, та ше почал зад- хвалїц яке ма у нєй добре вино и палєнку. Коштуєме раз з єдного, раз з другого гордова, док нам нє досадзи – гвари му щиро ґазда. зерац до дїда Михала: – Шицко то у шоре, алє ти би, родзинко, требал то красше повесц, так як беше– Цошка сце ше барз забадує учени швет, панство на варошу. Поведзме так: рано кед станєм та себе пред новали. Чи прето же сце нє фри шти ком пречитам єдну кнїжку, док пиєм кафу зоз супругу, вец пречитам ище потрафели заяца, або же вам єд ну. Кед придзе сушед, та вєдно пойдземе до його библиотеки, там пречитаме тебаба нє порихтала торбу. льо кнїж ки же нам дзекеди аж и зоч спаднє – подучує го родзина.

– Ба, порихтала, ту торба Добре му гвари тот пан, шак школєни є, прешол швета, послуха го вон, роздузоз сланїну, алє ми зуби остали дома – прежубронєл дїдо. мує ґазда. Нє прешло тому анї тидзень-два, а ґазда зоз своїм сушедом „залєзол” Шицки ловаре прасли до скоро цали дзень у карчми. Пред вечаром вола го на мобилни його винчана.

– Дзе же ти скаранїку цали дзень, ша намиряц би статок – вирчи на ньго ґаздишмиху, аж ше за брух лапали. ня, а ище баржей ше розєдла кед на телефон чула же им там и гудаци граю.

– Дайце торбу тадзи, вивед– Но, та, ту сом зоз сушедом, у библиотеки. Кед придзеш по нас, уж з дзверох земе ми єй шора, а други раз буд зеш видзиц же зме барз начитани – гвари єй змирено ґазда, так як го подучопопри пушки и торби, вежнївал спом нути пан з варошу.■ М. Симунович це и зуби – доруцовали му.■

БАРЗ СУ НАЧИТАНИ

П

24 РУСКЕ СЛОВО

12. ЮНИЙ 2015.

ЗОЗ ПОШТАРОВЕЙ ТОРБИ

И ЄДНО, И ДРУГЕ – Знаш, Петре, я и мой сушед Осиф маме таки обичай през жимски период, кед понамиряме статок, вец ше зиходзиме до ньго, або до мнє на по єдну, або два палєночки. Як би ми то иншак поведли „причащац ше” пред фриштиком. Так того рана после „причащаня” зоз Осифову ринґловачу и Милкову кафу котру вона вше пред тим сирову пражи и на млїнчку мелє, обовязно мушиме попиц ище єдну ринґловачу, бо вше медзи зубами останє жґрид од кафи. Но, кед сoм пришол дому, винчана ме крашнє з ошмихом дочекала и упутела до преднєй хижи до чола най шеднєм на фотелю за орехови стол. А, на столє под грубим склом красне биле гекланє зоз двома єленями.

– Тату, я ци уварела кафу „два у єдан” – гвари ми старша дзивка Леонка и кладзе кафу на стол. Зоз другого боку моя кладзе познати белавкасти погар и штироуловасту фляшу зоз котрей ше почал шириц познати запах ягодачи котру вона схопно скривала одо мнє и чувала лєм кед би пришли вельки госци до нас. Наляла ми вона, а я патрим и думам – ша, по обичаю ми улєє лєм до поли, алє тераз верхом погара. „Е, нє будзе то добре за мнє, цо тераз надумали?”, думам себе, а у тих моїх думкох и моя ше озвала: – Мили мой, видзиш тоти мойо власи, фризура спадла и викукую и били. Требала бим их офарбиц и положиц трайну. А Меланки би купиц нови несесер, нє ма дзе положиц свойо дробнїци и шминку. Левонки би требало купиц тоти згужвани фармерки. Ша, озда нє будзе тота Цилика з Куртого шора лєпша од нєй. Я кед тот шицко чул, мушел сoм себе доляц ище до погарика. Видзим я же ме тоти влапели за горуца. Злєкол ше я же мой чарни фонд пойдзе на їх жаданя. Вдерела ми крев до глави, та сом скричал: – Нєт з того нїч, знаш и сама же динари за тото нєт. Швинї нєт хто одкупиц. За буяци ме у моїм хлїве подценюю и даваю таку цену же ше нє виплаци предац. Нєт пенєжи и – квит! И кед сом тото виповед, вдерел сом зоз песцу як прави ґазда по столє, а на склу ше зявела гвизда. После и мнє глава ловґла на стол и на тоту гвизду и шицко ми ше змишало у тей глави: сушедова ринґловача, моя ягодача, женово виклери за власи, фармерки и тот несесер дзивчатом.

– А, цо було после? – любопитлїво ше питал Петро.

– Ша, кед ме престала болїц глава, виплацел сом шицко – и єдно, и друге.

– А, цо ши виплацел друге?

– Ша, купел сом и нове скло на орехови стол на гевти гекловани єленї. ■ Дюра Салонтаї, дакедишнї поштар коцурски 12. ЮНИЙ 2015.

БАЧИ ДЮРА З КЕРЕСТУРА

Юлиян ПАП

ШВЕТА

Однєдавна маме даскельо нови швета, кед славиме подїї з глїбокей прешлосци. Кед так предлужиме, докмало ше становиме у праисториї. То „Врацанє до будучносци”, на наш способ.

ВИНО

Менаджере на єдним сайме толковали же вино муши буц драге, бо кошта и фляша, дуґов, етикета, печац, пакованє, транспорт, вец треба раховац маржу, порцию, рекламу... Винїцу, грозно, вино, гордови, пиньвицу... на тот завод нїхто нє споминал. Винїцаре годни буц ище и длужни. Наздраве!■

Серафина МАКАї

ГОСЦОХ ТРЕБА ОЛЕМАЦ

– Ґазда, ґазда, так ти чекаш сцом гвари: – Но, хлапци, єдли сце, пигосцох, шпиш?! – крича таки уж добре нагайцовани пайта- ли, млоду сце видзели, а тераз ше, та ґазда на два по пол но- дому!!! Енки най вам хрибти ци станул з посцелї, заруцел видзим, дзвери за собу звонка на себе уяш, та госцом отво- заврице и – гонем. Кажди ґу рел. Вони таки залюштани просто за НЄ МАМЕ НЇЧ З ТАКИМ „ПРИВИТОМ” стол. Шедза и чекаю Установа „Руске слово” тих дньох преслациркачи. вює вельки ювилей, та поволала и госцох на – Випечеш вше преславу. „Дикица” ше оградзує од такого таку добру палєноч- наслова и „привиту” за рускословску преку, алє сцискаш, са- славу, нє ма з тим нїч, як витор з бунду. Правда же и Керестурци и Коцурци кед нуєш пайташом! Цо ишли єдни до других на Кирбай, та ше часто же нє понукнєш?! дому врацали побелавени, алє то наша стаҐазда при нєс ра руска традиция котру и тераз пестуєме. поллитровче, положел на стол, так без погари- своєй! – кричела, аж врещела. А вони, гоч як метли пияни, кох, та им гвари: – Но, поанї циркачу нє докончели, лїжце тото, та дому! А вонка жима, мраз сциска, швидко вонка... Алє вона и ґазда дирґонї, алє церпи, бо далєй за нїма: – За тоту капурку ше вецей цоже, пришли го сци, його нє лапайце, бо кед вежнєм стари пайташе. Пайташе себе попивкую, метлу так вас зоз пориском олемам же ме и на гевтим доказую, лярмаю...

– А цоже ти, анї раз фляшку швеце споминац буд зеце, убила вас бида! Укаже вам нє олїжеш?

– Нє можем, гвари, а живка, девойчица же кельо тарки за ґрош! аж му ше уста роздзераю. Алє вони тото уж нє чули, Кед уж до поли полїзали, та и писня рушела, а тота ловар- бо вожели як шнелцуґ, а по ска, бетярска „зец, лисица, блаце.

– А ти, ронтову єден, треяребица, дивля ґуска, препелица и по коя девойчица”, алє бал ши палєнку предац, та заше нараз дзвери отворели, робиц у тей худоби даяки уходзи нука ґаздиня у пиджа- ґрош, а ти так, дзелїш, га, же ми, буртава, подочняки ше єй пайташе? Убила и тебе бида, аж обешели, станула на уд- цо би це убила! – дудрала на зверя, очи вищирела, та го- ньго док нє поспали.■

РУСКЕ СЛОВО 25

ДУХОВНИ ЖИВОТ НАШО ВИРНИ ПРИВИТАЛИ ПАПУ У САРАЄВЕ

БЛА ГО СЛОВ ТИМ НА СТА ДИ О НУ И ЦА ЛО МУ ШВЕ ТУ На стретнуцу зоз папом Франциском 6. юния у Сараєве були и паломнїки з нашого Еґзархату – 87 особи з Руского Керестура, Коцура, Нового Саду, Кули и Дюрдьова, медзи хторима монахинї ш. Терезка, ш. Михаїла и ш. Виталия, а хторих предводзели парох керестурски о.

Папа Франциско прешол блїзко коло наших паломнїкох

Михайло Малацко и парох коцурски о. Владислав Рац. Паломнїки сцигли на стадион Кошево коло 9 годзин, дзе прейґ видео-бимох патрели як папа сцигол до Сараєва и як ше стретнул зоз представнїками власцох. У медзичаше була пригодна програма, на хторей ше представели музични ґрупи хтори активни при рижних парохийох. Дакус скорей 11 годзин папа на папамобилу вошол на стадион, дзе

го шицки привитали зоз писню – урядову гимну стретнуца и аплаузом, док ше вон вожел по цалим стадиону и благословел присутних, а потим була Служба Божа. Нашо паломнїки мали ме сто на стадиону хторе було обрацене ґу олтару. После Служби бул час за розпатранє Сараєва, а монахинї участвовали на стретнуцу зоз папом у сараєвскей катедрали – то було стретнуце за пошвецени особи, а вечар було стретнуце за младих. И. Гарди

ПЕРША ПРИЧАСЦ У ДЮРДЬОВЕ

ЛЮБИЦ БОГА И ЧЛОВЕКА У грекокатолїцкей церкви у Дюрдьове внєдзелю дополадня на Служби Божей першираз ше причащали дванацецеро вироученїки другей класи дюрдьовскей основней школи. На Служби котру служел парох о. Йоаким Холошняй, причащал и ґосподїнски парох о. Михаил Холошняй, а вироученїком додзелєни грамоти.

26 РУСКЕ СЛОВО

– Перша нєдзеля после Русадльох пошвецена шицким святим, а то тоти котри ше у своїм живоце по вири почловечели и побожели. Постали людзе, а постац чловек то найвекша ствар котра би ше мала случиц каждому. Постац чловек то значи виполньовац два главни заповиди – любиц, насампредз, Господа Бога, почитовац Исуса Христа и каждого чловека як самого себе. Тото нєшка жадаме и першопричашнїком – гварел у казанї дюрдьовски парох о. Холошняй. Першираз ше причащали дзевецеро школяре зоз рускей класи и тройо школяре зоз сербских класох котри вєдно ходза на виронауку: Марина Барна, Кристиян Бесерминї, Ксения Вереш, Кристиян Будински, Кристина Дюранїн, Иван Михняк, Мария Канюх, Ясмина Мудри, Микола Орос, Валентино Пушкаш, Борис Тиркайла и Мижо Хромиш. За тоту нагоду их пририхтала вироучителька Наташа Холошняй. После Служби, на котрей шпивали члени Церковного хору „Розанов”, родичи и першопричашнїки остали на друженю у парохийним доме. С. Барань 12. ЮНИЙ 2015.

ДУХОВНИ ЖИВОТ ДО УКРАЇНИ ПРЕВЕЖЕНА ПЕРША ЧАСЦ ГУМАНИТАРНЕЙ ПОМОЦИ

ОДВОЛАНЄ БУЛО ВЕЛЬКЕ З Нового Саду 1. юния пошла перша, менша часц порихтаней гуманитарней помоци до України, до Києва, хтору превожи Амбасада України у Републики Сербиї. Зберанє гуманитарней помоци за интерно розселєни особи пре войну на востоку України порушала Инициятивна ґрупа гражданох руского и українского походзеня у Войводини, вєдно зоз Грекокатолїцку Церкву и Амбасаду України у Сербиї. Акция була скоро у шицких грекокатолїцких парохийох, а зберало ше насампредз шмати, средства особней гиґиєни и тирвацши поживово продукти. Одволанє за зберанє помоци було вельке, а акция оценєна як барз успишна. Помоц ше, през лєто, на превозкох амбасади, будзе мушиц вецей раз транспортовац до України. Б. В.

ПЕРША ПРИЧАСЦ У МИКЛОШЕВЦОХ

ЖАДАЮ БУЦ ЧЕСНИ ПАРОХИЯНЄ

Парох новосадски о. Юлиян Рац кладзе помоц до комбия Амбасади України у Сербиї

КАРИТАС СЕРБИЇ

ОДНЄШЕНА ПОМОЦ НА ЗАКАРПАТЄ

З нагоди посланя папи Франциска за вельконоцни пост 2015. року национални Каритас, у догварки зоз шицкима владическима Каритасами у Сербиї, порушал дзецинску кампаню „Дзе твой брат”. У наших парохийох ше назберало 1 341 евра, а понеже Каритас зоз Суботици пенєж зберал лєм у дзепоєдних парохийох, зєдинєни пенєж виношел 1 700 евра.

У грекокатолїцкей церкви Рождества Пречистей Дїви Мариї у Миклошевцох прешлей нєдзелї на Служби Божей преславена Свята Евхаристия. Под видом хлєба и вина Исуса першираз прияли Александра Николич, Ксения Пап, Лана Антоляк, Матей Мудри, Марино Бабинчак и Кристиян Мудри. Службу Божу служел о. Яким Симунович, парох миклошевски и викар сримско-славонски котри пред тим, пияток вечар, висповедал дзеци. Першопричашнїки ше за тоту подїю пририхтовали на школских годзинох виронауки при вироучительки Лесї Пап, як и у церкви при о. Симуновичови. Вон дзецом и родичом подзековал и повинчовал же до своїх шерцох прияли Исуса, жадаюци им же би постали чесни парохиянє. По Служби була евхаристийна процесия зоз Святима Тайнами, а дзивчата опрез процесиї руцали квеце. Першопричашнїки на дарунок достали памятки на тоту важну духовну подїю у їх живоце. К. Лї.

12. ЮНИЙ 2015.

Помоц подзелєна дзевец младим ґдовицом и їх дзецом

Богослов Данил Задрепко и Ярослав Ваґа, у сотруднїцтве зоз шестрами Служебнїцами и помоцу проректора семинара у Ужгородзе, велечесного Ивана Шемета, котри по препоруки нашого Каритасу идентификовали дзецишироти, 1 700 евра подзелєни дзевец младим ґдовицом котрим мужове погинули, и то: Юлиї Мартин, Ирини Балоґ, Наталиї Попадинець, Лариси Капош, Наталиї Семчище, Юлиї Стукало, Олени Бабач, Лини Гуртова и Александри Данилченко. Перши осем достали по 200 евра, а дзевята 100 евра. о. Владислав Варга

РУСКЕ СЛОВО 27

INFОРМАТОР

OGLA[OVANW 021/6613-697, 021/ 6624/708 e-mail: ruske.redakcija@gmail.com

СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Наполнєли ше штерацец днї як нас занавше зохабел наш мили брат

ОСТАТНЇ ПОЗДРАВ Дня 6. юния 2015. року занавше нас зохабел наш мили супруг, оцец, дїдо и прадїдо

ЯНКО РАЦ – Лацков (1932–2015) з Руского Керестура Зоз любову и почитованьом памятку на ньго навики буду чувац шестри Мелана и Амала зоз фамелиями Спочивай у мире Божим!

СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Дня 13. юния наполня ше штерацец днї як нас занавше зохабел наш мили супруг и оцец

ВЛАДО МЕДЄШИ (1934-2015) з Руского Керестура ЯНКО РАЦ – Лацков (1932–2015) з Руского Керестура

Зоз любову и почитованьом памятку на заєднїцки живот препровадзени зоз нїм вично буду чувац супруга Ана и син Михайло Спочивайце у мире Божим! СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Дня 13. юния наполня ше штерацец жалосни днї як нас занавше зохабел наш добри оцец, швекор и дїдо

Памятку на його сцерпезлївосц, доброту и шицко цо нам подаровал навики буду чувац син Юлиян зоз супругу Тат`яну и унуки Андреа и Дарян Спочивайце у мире Божим! СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Дня 4. юния наполнєли ше осем роки як нас занавше зохабела наша мила мац и баба, а 20. юния наполня ше двацец роки як нас занавше зохабел наш мили оцец и дїдо

ОЛҐА (1934–2007)

БОДЯНЕЦ з Руского Керестура З любову и почитованьом памятки на нїх чуваю їх наймилши

28 РУСКЕ СЛОВО

СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Дня 13. юния 2015. року наполнї ше рок як нас зохабела

ВЕРУНА СЕҐЕДИ – Сцеранкова (1922–2014) з Руского Керестура

ЯНКО РАЦ – Лацков (1932–2015) з Руского Керестура

ВИТОМИР (1932–1995)

Памятку на його любов, доброту и заєднїцки препровадзени живот у своїх шерцох навики чуваю супруга Маря, син Юлин зоз супругу Ґенку, дзивка Марча зоз супругом Дюром и унуки Борис зоз супругу Таню, Наташа зоз супругом Иґором, Иґор зоз супругу Марияну, Михаела, Александра и Андрей и праунуки Елеонора, Валентина и Еван Спочивай у мире Божим!

З любову и почитованьом памятку на ню чуваю жец Янко, унука Весна зоз супругом Любом, унука Таня зоз супругом Михалом и праунуки Владко, Мижо, Давид и Павле Спочивайце у мире Божим! СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Наполнєли ше трицец смутни роки як нас зохабела наша мила мац, а шейсц роки як нас зохабел наш оцец

ГЕЛЕНА КОВАЧ ЙОАКИМ КОВАЧ (1922–1985) з Руского Керестура (1920–2009) Мили родичи, з вельку любову и почитованьом памятку на вас чуваю вашо дзивки Мелана зоз супругом Якимом и Гелена зоз супругом Юлином и дзецми Спочивайце у мире Божим!

12. ЮНИЙ 2015.

ОСТАТНЇ ПОЗДРАВ Дня 2. юния нєсподзивано нас зохабел наш мили колеґа

ЙОЗЕФ КВИНТУС длугорочни директор Школи за основне музичне образованє (ШОМО) з Кули (1959–2015)

НА ЗДОГАДОВАНЄ Дня 10. юния наполнєли ше штерацец смутни днї як вецей нє з нами наш мили син, брат, леґинь и унук

ИНФОРМАТОР

OGLA[OVANW

З глїбоким почитованьом найкрасши памятки на нашу заєднїцку роботу и його руководзенє будзe чувац kolektiv зоз Школи у Кули и оддзелєня у Руским Керестуре Най спочива у мире Божим!

ДЕЯН ТАТИЧ (1986–2015) з Коцура Занавше го чуваю у шерцох мац Сенка, оцец Милорад, шестра Єлена, дзивка Биля, баба Милка и баба Павла

НА ЗДОГАДОВАНЄ Дня 10. юния наполнєли ше штерацец смутни днї як вецей нє з нами наш мили пайташ

НА ЗДОГАДОВАНЄ Дня 10. юния наполнєли ше штерацец смутни днї як вецей нє з нами наш мили

ДЕЯН ТАТИЧ (1986–2015) з Коцура

021/6613-697, 021/ 6624/708 e-mail: ruske.redakcija@gmail.com

ДЕЯН ТАТИЧ (1986–2015) з Коцура

Занавше жиєш у наших думкох. Твойо пайташе: Любе, Папи, Аца, Риле, Мича, Юрчи, Буки, Сале и Мичора

НА ЗДОГАДОВАНЄ Нашому

Вично го буду паметац кумово Меничаниново НА ЗДОГАДОВАНЄ

НА ЗДОГАДОВАНЄ

АМАЛИЯ ПЛАНЧАК (1927–2014)

АМАЛИЯ ПЛАНЧАК (1927–2014)

Памятку на ню чуваю Йовґен и Агнетка и унуки Таня и Соня

Красну памятку на ню чува шестра Марча Ґнипова зоз фамелию

ДЕЙОВИ (1986–2015)

Дня 10. юния наполня ше штерацец смутни днї як наш Дейко пошол и охабел нас без свойого ошмиху, совиту, потримовки... Покля ми живи, будзе и вон жиц у наших шерцох. Сани и Рака НА ЗДОГАДОВАНЄ

МИРОСЛАВ МУДРИ (1922–2007) Нїґда це нє забуду синове Йовґен, Мирослав, Звонко и дзивка Йоска зоз фамелию

12. ЮНИЙ 2015.

СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Наполнєли ше уж три роки як нє з нами наш мили

МИРОСЛАВ МИХАЙЛОВСКИ з Нового Саду Од забуца го чуваме у наших думкох. Супруга Леона, дзивка Оля, жец Мирослав и унуки Марияна и Владко

После трох рокох твардо крачаме по драги хтору нам ти указала. Ти найкрасша гвизда на нєбе, нє даш нам же бизме ше страцели на тей драги

ВИКТОРИЯ ГОРНЯК (1969–2012) Памятку на тебе чуваю муж Влада и дзивки Кристина и Лидия

РУСКЕ СЛОВО 29

INFОРМАТОР

OGLA[OVANW 021/6613-697, 021/ 6624/708 e-mail: ruske.redakcija@gmail.com

НА ЗДОГАДОВАНЄ Дня 15. юния наполня ше два смутни роки як нас занавше зохабел наш мили жец

ЗВОНИМИР ЕДЕЛИНСКИ (1966–2013) ЗВОНИМИР ЕДЕЛИНСКИ (1966–2013) Красни памятки на ньго чуваю швекра зоз супругом и його найблїзши Спочивай у мире Божим!

НА ЗДОГАДОВАНЄ Дня 15. юния того року наполня ше два жалосни роки як нас занавше зохабел наш мили

ЗВОНИМИР ЕДЕЛИНСКИ (1966–2013) з Руского Керестура

Gorodska uprava za za|itu `ivotnogo {tredku na osnovi ~lena 29. Zakona o precenqovanx vpl<vu na `ivotni {tredok (“Slu`beni gla{n<k Republiki Serbi<” ~islo 135/04 i 36/09), obyvxw

OBVISCENW

o prinw{enim ri{enx z хторим дата согласносц на Студию о precenqovanю vpl>vu na `ivotni {tredok prowkta bazna stan>ca mobilnej telefoni> “NS-Parizkej komuni (UMTS)- НСУ144” No{itelq prowkta “Tелеком Сербия” а.d. Таковска 2, Beo}rad, podnwsol vimogu za даванє согласносци на Студию о precenqovany vpl<vu na `ivotni {tredok prowkta – baznej stan<ci mobilnej telefoni< “NS-Parizkej komuni (UMTS)- НСУ144” u ul<ci Паризкей комуни число 25, u Novim Sadze, na katasterskей parcelи ~islo 4944, K.O. Нови Сад I, Gorod Novi Sad. Posle zaprovadzenogo postupku и предкладу Технїчней комисиї, Gorodska uprava za za|itu `ivotnogo {tredku dny 9. юния 2015. roku prinwsla ri{enw ~islo VI-501-1463/14, зоз хторим дата согласносц на предметну Студию.

Z cilqom obviscovany zainteresovanej yvnosci tekst ri{eny obyvxw {e u calosci: Gorodska uprava za za|itu `ivotnogo {tredku, na osnovi ~lena 24. Zakona o precenqovanx vpl<vu na `ivotni {tredok (“Slu`beni gla{n<k RS”, ~s. 135/04 i 36/09) i ~lena 192 pasus 1 Zakona o ob|im upravnim postupku (“Slu`beni novini SRX” ~islo 33/97 i 31/01 i “Slu`beni gla{n<k RS” ~islo 30/10) i ~lena 11., 34. i 36. Odluki o Gorodskih upravoh Gorodu Novogo Sadu (“Slu`beni novini Gorodu Novogo Sadu”, ~islo 52/08, 55/09, 11/10, 39/10, 60/10 i 69/13), postupaxci po vimogi no{itely prowkta “Tелеком Сербия” а.d. Таковска 2, Beo}rad, у поступку odlu~ovanя o даваню согласносци на Студию о преценьованю вплїву на животни штредок проєкта базней станїци мобилней телефониї – “NS-Parizkej komuni (UMTS)НСУ144” после запровадзеного поступку и звиту технїчней комисию, prino{i 1. Дава ше согласносц на Студию о преценьованє вплїву на животни штредок за prowkt baznej stan<ci mobilnej telefoniї “NS-Parizkej komuni (UMTS)- НСУ144” u ul<ci Паризкей комуни число 25, u Novim Sadze, na katasterskей parcelи ~islo 4944, K.O. Нови Сад I, Gorod Novi Sad, no{itely prowkta “Tелеком Сербия” а.d. Таковска 2, Beo}rad.

30 РУСКЕ СЛОВО

Красни памятки на ньго чуваю супруга Весна и синове Мирко и Иґор Спочивай у мире Божим! СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Дня 11. юния 2015. року наполнєли ше шейсц жалосни роки як нас занавше зохабел наш мили супруг, оцец, швекор, дїдо и прадїдо

СМУТНЕ ЗДОГАДОВАНЄ Дня 17. юния 2015. року наполнї ше рок як нас занавше зохабела наша мила мац, супруга и баба

МИХАЙЛО МАЛАЦКО

Красни памятки на ньго чуваю мац и його наймилши Спочивай у мире Божим!

RI[ENW

НА ЗДОГАДОВАНЄ Дня 15. юния наполня ше два смутни роки як нас занавше зохабел наш мили супруг и тато

(1938–2009) з Руского Керестура З любову и почитованьом памятку на ньго навики чуваю його наймилши Спочивай у мире Божим!

2. Оbovyzuw ше No{itelq prowkta `e: – prowkt vivedze u skladze zoz prilo`enu dokumentacix и условиями и мирами защити хтори утвердзели други овласцени орґани и орґанизациї а дани у прилогу Студиї; – обезпечи условия и запровадзи мири за зоперанє, зменшанє лєбо одклоньованє чкодлївих вплївох на животни штредок, хторих єст у Студию, поглавє 8. “Опис мирох з цильом зопераня, зменшаня лєбо доклоньованє каждого значнєйшого чкодлївих вплївох на животни штредок”; 3. Ношитель проєкта длужни обезпечиц вивершованє програми нєпреривного провадзеня у складзе зоз важацима предписанями хтори дефиновани зоз поглавйом 9. “Програма провадзеня вплїву на животни штредок ” и же податки достати зоз мониторинґом доручує Аґенциї за защиту животного штердку, Городскей управи за защиту животного штредку Городу Нового Саду и Городскей управи за инспекцийски роботи – Обласц инспекциї за защиту животного штредку; 4. Наклада ше ношителю проєкта же у случаю реконструкциї и пременку технїчних характеристикох базней станїци зоз точки 1. того ришеня, поднєше вимогу надлєжному орґану за одлучованє о потреби преценьованє вплїву на животни штредок.

OBGRUNTOVANW

No{itelq prowkta “Tелеком Сербия” а.d. Таковска 2, Beo}rad, podnwsol vimogu za даванє согласносци на Студию о precenqovany vpl<vu na `ivotni {tredok prowkta – baznej stan<ci mobilnej telefoni< “NS-Parizkej komuni (UMTS)НСУ144” u ul<ci Паризкей комуни число 25, u Novim Sadze, na katasterskей parcelи ~islo 4944, K.O. Нови Сад I, Gorod Novi Sad. Prowkt predvиdzuw postavynw тросекторней antenskej sistemi за закриванє UMTS обсягу. Буду ше хасновац три панел антени К 800 10486 (по єдна антена у каждим секторе). Азимути антена 80 ступнї (перши сектор), 145 ступнї (други сектор) и 220 ступнї (треци сектор). Конфиґурация примодавача базней станїци за систему UMTS 2+2+2.

U skladze zoz Zakonom o precenqovanx vpl<vu na `ivotni {tredok i Praviln<kom o postupku яvnogo uvida, prezentaci< i yvnej rozpravi o studi< o precenqovanx vpl<vu na `ivotni {tredok (“Slu`beni gla{n<k RS”, ~islo 69/05) zaprovadzeni postupok precenqovanx vpl<vu na `ivotni {tredok i obezpe~ene u~astvovanw zainteresovanih or}anoh i or}anizaijoh i yvnosci. U zakonskim terminw, htori predvidzeni za yvni uvid, Stduiy o precenqovanx

АМАЛИЯ ФАРКАШ (1948–2014) з Коцура Памятку на ню чуваю супруг Павле, син Силвестер, нєвеста Ясмина и унучата Желько и Єленка

vpl<vu prowkta na `ivotni {tredok bula vilo`ena u prostorijoh Gorodskej upravi za za|itu `ivotnogo {tredku po 11. май 2015. roku. Pod ~as tirvany yvnogo uvida nw doru~eni dumany i zauvagi u pisanej formi na Studix o precenqovanx vpl<vu prowkta na `ivotni {tredok z boku zainterеsovanih or}anoh, or}anizacijoh i yvnosci an< nw bulo vinw{enih dumanqoh zainteresovanwj yvnosci pod ~as prezentaci< i yvnej rozpravi htora otrimana 12. мая 2015. roku co konstantovane u zapisn<ku ~islo VI-501-347/15 од 12. мая 2015. roku.

Zoz ri{enqom о obrazovanx i menovanx predsidately i ~lenoh tehn<~nej komisi< za ocenu Studi< o precenqovanx vpl<vu na `ivotni {tredok baznej stan<ci mobilnej telefoni< “NS-Parizkej komuni (UMTS)- НСУ144” u ul<ci Паризкей комуни число 25, u Novim Sadze, na katasterskей parcelи ~islo 4944, K.O. Нови Сад I, Gorod Novi Sad, ~islo VI-501-347/15 od 17. априла roku, obrazovana Tehn<~na komisiy za ocenqovanw Studi< o precenqovanx vpl<vu na `ivotni {tredok prowkta, htora vipitala Studix o precenqovanx vpl<vu i posle zaprovadzenogo, zoz zakonom utverdzenim postupkom, o svowj roboti tomu or}anu doru~ela zvit ~islo VI-501-347/15 od 5. юния 2015. roku zoz ocenu predmetnej Studi< o precenqovanx vpl<vu i zoz predkladom `e {e na istu da soglasnosc.

Zoz uvidom do kompletnej dokumentaci<, posle zaprovadzenogo postupku i zvitu tehn<~nej komisi< konstantovane `e Studiy zrobena u skladze zoz Zakonom o precenqovanx vpl<vu na `ivotni {tredok , Praviln<kom o zmistu studi< o precenqovanx vpl<vu na `ivotni {tredok (“Slu`beni gla{n<k RS”, ~islo 69/05) i Ri{enqom o potrebi precenqovany vpl<vu i o odredzovanx obsygu i zmistu studi< ~islo VI-501-957/14 od 2. фебруара 2015. roku, htoru prinwsla Gorodska uprava za za|itu `ivotnogo {tredku Gorodu Novogo Sadu.

Ked {e Prowkt vivedze u skladze zoz tehn<~nu dokumentacix i ked {e vipo~itux {icki predvidzeniu miri za zmen{anw lwbo zoperanw ~kodl<vih vpl<voh na `ivotni {tredok zoz to~ki 2. i 3. togo ri{eny, robota obwkta nw budze zna~nwj{e zagro`ic `ivotni {tredok.

Na osnovi gore navedzenogo ri{ene yk u dipozitive.

Pouka o pravnim l<ku: Toto ri{enw konw~ne u upravnim postupku. Prociv togo ri{eny no{itelq Prowkta mo`e poru{ac upravnim spor pred Upravnim sudom u ~a{e od 30 dn< od dny od dny primany ri{eny, a zainteresovana yvnosc u ~a{e od 30 dn< od dny obyvjovany obvisceny o prinw{enim ri{enx u sredstvoh yvnogo informovany.

12. ЮНИЙ 2015.

Gorodska uprava za za|itu `ivotnogo {tredku na osnovi ~lena 29. pasus 1. Zakona o precenqovanx vpl<vu na `ivotni {tredok (“Slu`beni gla{n<k Republiki Serbi<” ~islo 135/04 i 36/09), obyvxw

OBVISCENW

o prinw{enim ri{eню же potrebne precenqovanw vpl>vu и о одредзованю обсягу и змисту студиї о преценьованю вплїву на `ivotni {tredok проєкта радио базней станїци mobilnej telefoni> “НС Клиса 3” No{itelq prowkta “TELENOR” d.o.o., Novi Beo}rad, Mlade`skih bri}adoh число 90, podnwsol tomu or}anu vimogu za odlu~ovanw o potrebi precenqovany vpl<vu застатого стану na `ivotni {tredok prowkta baznej stan<ci mobilnej telefoni< “НС Клиса 3”, na katasterskej parceli ~islo 84/1, K.O. Нови Сад I, Gorod Novi Sad. Posle zaprovadzenogo postupku, Gorodska uprava za za|itu `ivotnogo {tredku dny 8. юния 2015. roku prinwsla ri{enw ~islo VI-501-535/15, `e potrebne precenqovanw vpl<vu na `ivotni {tredok и о одредзованю обсягу и змисту студиї о преценьованю вплїву на `ivotni {tredok.

Z cilqom obviscovany zainteresovanej yvnosci tekst ri{eny obyvxw {e u calosci: Gorodska uprava za za|itu `ivotnogo {tredku, na osnovi ~lena 10 pasus 4 i 5. Zakona o precenqovanx vpl<vu na `i vot ni {tre dok (“Slu `be ni gla{n<k RS”, ~s. 135/04 i 36/09), ~lena 192. pasus 1.

Zakona o ob|im upravnim postupku (“Slu`beni novini SRX” ~islo 33/97 i 31/01 i “Slu`beni gla{n<k RS” ~islo 30/10) i ~lena 11., 34. i 36. Odluki o Gorodskih upravoh Gorodu Novogo Sadu (“Slu`beni novini Gorodu Novogo Sadu”, ~islo 52/08, 55/09 i 11/10, 39/10, 60/10 i 69/13), postupaxci po vimogi no{itely prowkta “TELENOR” d.o.o.

Novi Beo}rad, Mlade`skih bri}adoh 90, za odlu~ovanw o potrebi precenqovany vpl<vu zastatogo stanu na `i vot ni {tre dok prowk ta радио ba znej stan<ci за mobilnu telefonix “НС Клиса 3”, prino{i

RI[ENW 1. Utverdzuw {e `e za prowkt baznej stan<ci mobilnej telefoni< “НС Клиса 3”, na katasterskej parceli ~islo 84/1, K.O. Нови Сад I, Gorod Novi Sad, no{itely prowkta “TELENOR” d.o.o., Mlade`skih bri}adoh 90 (у дальшим тексту: Ношителя Проєкта) potrebne precenqovanw vpl<vu na `ivotni {tredok.

2. Одредзує ше же No{itelq Пrowkta, Студию о преценьованю вплїву на животни штредок за проєкт базней станїци мобилней телефониї “НС Клиса 3”, na katasterskej parceli ~islo 84/1, K.O. Нови Сад I, Gorod Novi Sad, у поглядзе обсягу и змисту, виробку у складзе зоз членом 17. Закона о преценьованю вплїву на животни штредок и Правилнїком о змисту студиї о преценьованю вплїву на животни штредок („Службени глашнїк РС”, число 69/05).

OBGRUNTOVANW No{itelq prowkta “TELENOR” d.o.o. Novi Beo}rad, Mlade`skih bri}adoh 90, podnwsol tomu or}anu vimogu za odlu~ovanw o potrebi precenqovany vpl<vu na `ivotni {tredok prowkta baznej stan<ci mobilnej telefoni< “НС Клиса 3”, na katasterskej parceli ~islo 84/1, K.O. Нови Сад I, Gorod Novi Sad. Prowkt предвидзує поставянє тросекторней антенскей sistemи за обсяги GSM 900 и UMTS. За обсяги GSM 900 и UMTS буду ше хасновац штири антенох и то антени типа ATR451704 за перши и други сектор система GSM 900 и UMTS, а за треци сектор системи GSM 900 тип антени А79451700, док за систему UMTS типа ADU451902. Азимути антенох 60 stupn< (сектор 1), 190 ступнї (сектор 2) и 300 ступнї (сектор 3). Конфиґурация примодавача базней станїци за систему GSM900 2+2+2 а за UMTS 3+3+3.

U skladze zoz Zakonom o precenqovanx vpl<vu na `ivotni {tredok и Правилнїком, o podnw{enej vimogi obviscena yvnosc z ogla{ovanqom u sredstvoh yvnogo informovany i MZ “Слана бара”.

U zoz zakonom predpisanim terminw nw doru~eni dumany zainteresovanih or}anoh, or}anizacijoh i yvnosci.

Zoz ~lenom 144. Zakona o planovanx i vibudovi (“S.G. RS” ~islo 72/09, 81/09, 64/10-Odluka US од 19. септембра 2010. року 24/11, 121/12 42/13-Odluka US, 50/13-Odluka US, 98/13 Одлука УС, 132/14 и 145/14)) zoz htorim utverdzena okremna fajta obwktoh za htori nw potrebne obezpe~ovac akti kompetentnogo or}anu za vibudov, odnosno akt za okon~o-

12. ЮНИЙ 2015.

vanw vibudovi, a medzi n<ma i no{a~e antenoh zoz antenami na postoycih budinkoh, dragoh, infrastrukturi i kontejneroh elektroneskej komunikaci<, yk i tipskih kabinetoh baznih stan<coh na odvituxcih no{a~oh, u skladze zoz dumanqom Ministerstva `ivotnogo {tredku, rudarstva i prostornogo planovany ~islo 353-02-01676/2011-02 od 12. xliy 2011. ro ku, ta no {i telq prowk tu nwma obovyzku doru~ic vivod zoz urbanisti~nogo planu lwbo potverdzeni urbanisti~ni prowkt, odnosno akt o urbanisti~nih uslovijoh htori nw star{i od wdnogo roku yk an< idejne ri{enw, lwbo prowkt, lwbo vivod zoz idejnogo prowkta. Ґу наведзеному проєкту ношитель проєкта приложел: Информацию о локациї за парцелу число 84/1, КО Нови Сад I хтору видала Городска управа за урбанизем и квартельни роботи Городу Нового Саду, число V-353-64/15 од 25. марца 2015. року, Контракт о закупе медзи РС Panex doo, зоз Нового Саду, Сентандрейска драга 147б и „ТЕЛЕНОР” д.о.о., Нови Беоґрад, Младежских бриґадох число 90 и Фахову оцену обтерхованя животного штредку у локалней зони базней станїци мобилней телефониї “НС Клиса 3”, число звиту 1903/15-50 AP, хтору виробела акредитована Лабаратория Института “Ватроґаз” zoz Нового Саду. Радио бazna stan<ca mobilnей telefoniї “НС Клиса 3”, ma vkupnu efektivnu виzarxxcu moc од 779,9 W (за перши и други сектор) и 816,6 W (за треци сектор) за систему GSM 900 а за систему UMTS vkupnа efektivnа виzarxxcа moc 2600,9 W (за перши и други сектор) и 4028,3 W (за треци сектор).

Posle rozpatrany vimogi no{itely prowkta i podatkoh o predmetnej lokaci<, harakteristikoh i precenqovanx mo`l<vih vpl<voh navedzenogo prowkta na `ivotni {tredok, a maxci u oglydze, `e predmetna radio bazna stan<ca ma efektivnu vizarююцу moc vek{u yk 250 W i mo`e mac zna~nwj{i vpl<v na `ivotni {tredok-to~ku 12. podto~ka 13. Telekomunikacijni obwkti mobilnej telefoni< (baznej radio stan<ci) L<stini II Uredbi o utverdzovanx L<stini prowktoh za htori obovyzne precenqovanw vpl<vu i L<stini prowktoh za htori mo` vimagac precenqovanw vpl<vu na `ivotni {tredok (“S.G. RS” ~islo 114/08), a tot or}an u skladze zoz ~lenom 10. pasus 4. Zakona o precenqovanx vpl<vu odlu~el `e potrebne precenqovanw vpl<vu.

Zoz ~lenom 10. pasus 5. Zakona o precenqovanx vpl<vu na `ivotni {tredok, predpisane `e zoz odluku zoz htoru utverdzuw `e potrebne precenqovanw vpl<vu prowkta na `ivotni {tredok, nadpatraxci or}an mo`e odredzic i obsyg i zmist studi< o precenqovanx vpl<vu, co u tim slu~ax zrobene.

Okrem rozpatrany intenziteta vpl<vu (vira`eni zoz efektivnu vizarjovanu mocnoscu po{oreny), nadpatraxci or}an u konkretnim slu~ax rozpatrel i tirvanw vpl<vu – bazna stan<ca predstavy kontinualne `ridlo zarjоvаny.

Pri menюxci na ~a la pre ven ci< i predоstro`nosci (~len 9. pasus 1. podto~ku 2. Zakona o za|iti `ivotnogo {tredku (“S.G. RS”, ~s.

135/04, 36/09, 36/09 – dr. zakon, 72/09 – dr. zakon i 43/11 – odluka US), zoz htorim {e vimaga `e ka`da aktivnosc mu{i buc planovana и zaprovadzena na sposob `e medzi in{im predstavy najmen{i rizik za lxdske zdravw, zoz Studix potrebne dokazac `e za predmetni prowkt budze primenwna najlwp{a rozpolaгаxca i dostupna tehnolo}iy, tehn<ka i oprema.

Maxci u oglydze napredok navedzene, а окреме специфичносц локациї (густо населєна бивательна зона) нєобходнє виробиц документ зоз хторим ше анализує и оценює квалитет творительох животного штредку на одредзеним просторе, medzisobni vpl<v isnuxcih i planovanih aktivnoscoh i utverdzux usloviy i miri za zoperanw, zmen{anw i odklonqovanw ~kodl<vih vpl<voh na `ivotni {tredok yk i mirи u slu~ax вдереня i obezpe~ic provadzenw vpl<vu `ridlu zarjovany a to {e viklx~no mu{i obezpe~ic zoz Studix o precenqovanx vpl<vu na `ivotni {tredok, htoru bi trebal virobic multidisciplinarni fahovi tim.

Na osnovi gore navedzenogo, ri{ene yk u dispozitive.

Pouka o pravnim l<ku: Prociv togo ri{eny ношитель проєкта mo`e viyvic `albу Pokra<nskomu sekretariytu za urbanizem, budovatelqstvo i za|itu `ivotnogo {tredku u ~a{e 15 dn< od dny primany ri{eny, po tim or}anu.

Zainteresovana yvnosc mo`e обyvic `albu prociv togo ri{eny u ~a{e 15 dn< od dny obyvjovany u sredstvoh yvnogo informovany, po tim or}anu.

ИНФОРМАТОР

* дзе цо будзе * ВЕСЕЛИНКА На соботу, 13. юния 2015. року, на лєтнєй бини Руского културного центра, Нови Сад, Йована Суботича 8, отрима ше 14. Фестивал дзецинскей творчосци Руснацох Войводини „Веселинка”. Початок креативних роботньох предвидзени за 17 годзин, а святочне отверанє и музично-сценска програма на 20 годзин.

BUDZEME PATRIC NA TV VOJVODINA 2 ТВ МАҐАЗИН, нєдзеля, 14. юния 2015. року, на 20 годзин – Прилог о фахово едукативней роботнї за хореоґрафох; – О отримованю шмециска у Дюрдьове; – Увидзице и часц атмосфери зоз манифе стацийох „Петровски дзвон”, „Привит лєту” и „Веселинки”; – Плануєме и прилог о актуалносцох зоз польопривреди, а дознаце и прецо добре ходзиц до школи за положнїци.

MALI OGLA[KI DIHTOVANW oblakoh i dzveroh zoz neopren-}umu. Telefon: 063/8238-767.

PRAVIME po meri roletni i garmonikovo dzveri. Tel: 063/8238-767 i (025) 58-27-710. Городска управа за защиту животного штредку Городу Нового Саду на основи члена 10. Закона о преценьованю вплїву на животни штредок (“Службени глашнїк Републики Сербиї”, число 135/04 и 36/09) обявює

ОБВИСЦЕНЄ

о поднєшеней вимоги о повтореним поступку о потреби преценьованя вплїву на животни штредок проєкта Ношитель проєкта “TЕЛЕНОР” д.о.о. Младежских бриґадох 90, Нови Беоґрад, поднєсол вимогу за одлучованє о потреби преценьованя вплїву на животни штредок проєкта базней станїци мобилней телефониї “НС Станоя Станоєвича”, у улїци Станоя Станоєвича число 5, у Новим Садзе, на катастерскей парцели число 729/32, К.О. Нови Сад IV, Город Нови Сад. Податки и документацию зоз вимоги ношителя проєкта мож видзиц у просторийох Городскей управи за защиту животного штредку Городу Нового Саду, Улїца Руменацка 110, Нови Сад, роботни днї од 10 до 15 годзин. Шицки заинтересовани, у чаше 10 днї од дня обявйованя того обвисценя, можу дац свойо думанє у писаней форми на адресу Городскей управи за защиту животного штредку Городу Нового Саду.

РУСКЕ СЛОВО 31

СПОРТ КЕРЕСТУРЦИ „ВИНОВАТИ” ЗА УСПИХ РУКОМЕТАШКОХ ЗОЗ ДИРОНЮ

ДРУГИ У ПЕРШЕЙ ВОЙВОДЯНСКЕЙ ЛИҐИ

Рукометашки-пионирки ЖРК „Деронє” з Дироню, завжали друге место на закончуюцим турнире Першей лиґи Войводини за рукометашки-пионирки народзени 2000. року и младши, а хтори отримани 23. мая у Дебелячи у Банату. Перше место завжала домашня екипа „Спартак”. На турнире участвовали першопласовани у своїх ґрупох – попри Дироню и екипи Спартак з домашнєй Дебелячи участвовал и Раванґрад зоз Зомбора, хтори ше борели за перши три места, а були ище и три другопласовани екипи хтори ше борели за пласман од 4. по 6. место. Як дознаваме од тренера Надя, на турнире одбавени шейсц змаганя, а ЖРК „Деронє” екипу Раванґраду победзел з резултатом 14:5 же би у другим змаганю зоз вшелїякима „мутнима” роботами страцели од доРукометни искуства Паплацкова преноши на дзивчата машнього Спартаку зоз 12:6. На основи того Деронє завжало друге место, понеже у змаганю зоз Раванґрадом, ранє, як и мотивовац и позберац дзеци же би тренирали, бо их нєт вельо, а понуканя маю рижнородни – предлужує Спартак победзел зоз 17:9. Друге место за мали клуб з Дироню то вельки успих, а Надь. Од влонї, як тренер ше до екипи Дироню приключела и тиж так и за тренера Славка Надя з Руского Керестура. Злата Паплацко, тиж керестурска, наша преславена ґолВон уж штири роки водзи тоту екипу пиониркох, з хтору и пред двома роками на истим змаганю освоєл треце ме- манка и репрезентативка у рукомету. Вона роби з ґолмансто. Надьови то треца медаля з истого турнира бо пред ками и сениоркох и пиониркох, а тиж и у Рукометним штирома роками треце место освоєл и з екипу з Оджаку кампу. Злата свойо богате искуство и психолоґийну потримовку улїва цалей екипи, та и то вшелїяк доприноши усхтору теди тренирал.

– Тайна успиху рукометашкох з малого места яке Диро- пиху. Златa пред двома роками закончела свою златну и окрень, то озбильносц самих бавячкох хтори порядни на треме успишну кариєру ґолманки. нинґох, витирвали и упарти, а источашнє велї з нїх одлич– Тo мойо драгоцине искуство, бо сом вецей бавела як ни школярки. Вироятнo тим успихом допринєсла и Рукометна школа одн. камп хтори уж пейц, раз влєце у авґусту, професионалка, та тераз можем тим младим дзивчатом отримани у Оджаку. На нїм кажда наша бавячка участво- пренєсц шицко цо знам. Велї ме упознали ише пред штивала голєм два раз, а дзепоєдни и на шицких кампох – за- рома роками кед ме Славко поволал на Камп, и було им барз мило же робим з нїма. И тераз ме слухаю и упиваю ключує Славко Надь. Вон тиж и єден з иницияторох и орґанизаторох спомну- шицко, та затераз нє маме нїяки проблеми. У Дироню сом того Рукометного кампу, за цо є влонї и наградзени од оп- прето же ме Славко поволал – толкує свой анґажман Злата Паплацкова, и надпомина же є дзечнє порихтана робиц штини Оджак.

– Вельке доприношенє и управи самого Клубу, вєдно з и у Руским Керестуре кед за тото будзе потреби. М. Афич родичами, хтори ше стараю обезпечиц условия за трени-

ШК „ОМЛАДИНЄЦ”

ПОБЕДЗЕЛИ ДРУГИ РАЗ ЗА ШОРОМ

Внєдзелю, 7. юния у 5. колу Войводянскей лиґи – ґрупа Бачка Шаховски клуб „Омладинєц” госцовал у Апатину, бавел процив екипи Вулкан Протектор и победзел зоз резултатом 5:3. Чкода же тото 5. коло було остатнє у ярнєй полусезони, понеже коцурски Омладинєц конєчно почал бавиц на уровню зоз прешлого року кед сезону закончели на 2. месце на таблїчки. Прешлого викенда коцурски шахисти победзели єдну з найлєпших екипох у лиґи котра ше бори за перше место и за уход до висшого ранґу змаганя.

32 РУСКЕ СЛОВО

Побиди за Омладинєц на тим змаганю зазначели Карло Бала, Никола Тадич, Миряна Шолая и Стефан Йока. Реми одбавели Владимир Лазор и Ґоран Попович, а Ґавра Коларич и Споменко Павичевич, страцели. Омладинєц ярню часц сезони закончел у стредку таблїчки, на 6. месце, зоз 19 поенами. Драгово трошки коцурских шахистох до Апатину у тим колу финансовала коцурска Месна заєднїца. З. Колєсар 12. ЮНИЙ 2015.

СПОРТ МЕДЗИОПШТИНСКА ФОДБАЛСКА ЛИҐА ВЕРБАС–ТИТЕЛЬ–ЖАБЕЛЬ

НА КОНЦУ ПЕРШЕНСТВА – ПРЕШВЕЧЛЇВА ПОБИДА ФК „Бачка 1923” – ФК „Милетич” 6:2 (1:2)

Бачка зоз Дюрдьова прешлей нєдзелї одбавела остатнє змаганє у першенстве у хторим прешвечлїво победзела першопласовани Милетич з Мошорину зоз 6:2. За Бачку бавели: Бошкович, Танасич, Чирин, Павлов, Тривунович, Ерделян, Маркович, Балоґ, Янкович, Летич и Боґданов. До бависка вошли Данґубич, Матич и Курушич, а вишли Янкович, Летич и Танасич. У остатнїм колу медзиопштинскей лиґи Вербас–Титель–Жабель, дюрдьовска Бачка одбавела добре змаганє процив першопласованого Милетичу. Гоч позициї на таблїчки обидвох екипох уж були познати, и єдни и други жадали закончиц першенство з побиду. Фодбалере Бачкей нє стартовали найлєпше, та госци свой перши ґол дали уж у 17. минути. Вчас прияти ґол мотивовал домашнїх же би озбильнєйше нападли, та уж у 20. минути резултат вировнал Летич хтори бул прецизни з оддалєносци коло 18 метери. Вировнанє Бачки помогло же би кус змирела бависко, алє заш лєм, у першим полчаше Милетич водзел бависко. Добре бависко Милетича резултовало з ище єдним ґолом у 44. минути, кед бавяч тей екипи вибегнул опрез ґолмана Бачкей и до лївого угла дал ґол. На одпочивок ше пошло з ґолом предносци за Милетич, а у другим полчасу бависко Бачкей ше нагло злєпшало. Шлєбодне бице з правого боку опрез каребного простору Милетича добре виведол Чирин. Лабда лєцела точно на главу Данґубичови хтори дал ґол у 57. минути. После того ґола Бачка почала частейше нападац и пошвидко цалком контроловала бависко. Длугоки лабди ше ука-

Побида була приоритет – Бачка ю витворела

зали як добре ришенє у нападох. З длугоку лабду по жеми Чирин на лївим боку пренашол Матича хтори обегнул єдного бавяча Милетича и дал ґол у 65. минути. Шлїдуюци ґол з главу дал ознова Матич у 76. минути, а потим у 84. минути ше ознова як добри асистент указал Чирин хтори вдерел лабду ґу Марковичови, хтори дал ґол з главу. Свой треци ґол, а шести за Бачку, Матич дал у 86. минути кед ше лабда з корнера одбила од ґолмана Милетичу и спадла точно опрез Матича, хтори ище раз бул прецизни. Бачка першенство закончела на трецим месце на таблїчки зоз 52. бодами. М. Рамач

ИСКРА УСПИШНО ЗАКОНЧЕЛА СЕЗОНУ Вилово: ФК „Обилич” – ФК „Искра” 1:3 (1:0) Патрачох: коло 200 Ґоли за Искру: Станко Зарин, Зоран Сердар и Марян Малацко Состав: Ступар, Малїк, Зарин, Дамир Ґубаш, Ваяґич, Малеш, Дамян Ґубаш, Малацко, Ґрешак, Сердар, Крняїч. Обилич на домашнїм терену чежко страцел боди, и то єдно з найчежших госцованьох у лиґи. То потвердзує и факт же их тей сезони дома нїхто нє победзел зоз вецей як єдним ґолом розлики, a праве тото ше удало бавячом Искри у остатнїм колу тей сезони. На початку змаганя нє випатрало же Искра прешвечлїво победзи и так лєгко дойдзе до побиди.

12. ЮНИЙ 2015.

Початок и перши полчас у подполносци припаднул домашнїм бавячом котри у шицких сеґментох бависка надбавели Искру, котра на щесце мала розположеного ґолмана Ступара. Вон одбранєл даскельо добри нагоди бавячох Обилича. Заш лєм, анї вон нє могол шицко одбранїц, та Виловчанє у 30. минути дали ґол и зоз резултатом 1:0 за Обилич ше пошло на одпочивок. У паузи медзи двома полчасами тренерови Бабичови ше удало мотивовац своїх фодбалерох и до другого полчасу Искра вошла вельо мотивованша и зоз таким ентузиязмом як кед би на терену була цалком друга екипа у одношеню на перши полчас. Уж у 50. минути Искри ше удало вировнац резул-

тат, а ґол дал Станко Зарин. После того ґолу Коцурци предлужели нападац и твориц нагоди, медзи котрима треба видвоїц нагоди котри мали Душан Крняїч и Зоран Сердар кед вишли сами опрез ґоламана Обилича, алє нє дали ґол. Зоран Сердар свою гришку виправел у 69. минути кед вихасновал другу нагоду и обрацел резултат. Питанє побиднїка у 80. минути ришел Марян Малацко зоз прекрасним ґолом зоз шлєбодного бица. Фодбалере зоз Вилова до конца могли зменшац резултат понеже у 86. минути судия за нїх досудзел пенал, алє розположени ґолман Ступар тот пенал одбранєл. На концу, Искра сезону закончела на 4. месце на таблїчки зоз 44. бодами. З. Колєсар

РУСКЕ СЛОВО 33

СПОРТ ФИНАЛЕ АТЛЕТСКОГО ПЕРШЕНСТВА ЗА ШКОЛЯРОХ ОСНОВНИХ ШКОЛОХ

КАТОНОВА ШАМПИОНКА ЗМАГАНЬОХ На финалних змаганьох Трецого школского першенства у атлетики за школярох основних школох Войводини, лєбо СОШОВ, хтори отримани 4. юния у Новим Садзе, школу зоз Руского Керестура представяли тройо атлетичаре. Алексей Бики (штварта класа) ше на финални змаганя пласовал у скаканю до далєка зоз резултатом 3,98 м. Медзитим, пре обовязки у школи на тим змаганю нє наступел. Микола Папуґа (шеста класа) ше змагал у дисциплини обегованє на 60 метери, а на финалних змаганьох завжал пияте место. Кристина Катона (седма класа) ше змагала у скаканю до висока. Лату прескочела на висини од 1,49 м, освоєла перше место и витворела свой нови особни рекорд.

Атлетски „дрим тим” зоз Руского Керестура

Два днї познєйше, 6. юния, у Новим Садзе на стадиону „Карадьордє” отримане Першенство АП Войводини за атлетичарох катеґориї – старши пионире. На тим змаганю участвовали шесцеро атлетичаре АК “Русин”. Даяна Сабо бегала на 100 и 300м, без пласмана, Валерия Ковач обегованє на 100 м и скаканє до далєка, без пласмана, Тереза Будински бегала на 600 м без пласмана. Иван Будински руцал копиє и завжал друге место зоз посцигнутим новим особним рекордом – 40,81 м и кулю, дзе тиж освоєл друге место зоз резултатом 14,21 м. Антония Монар у дисциплини – скаканє до висока, завжала друге место з прескочену висину од 1,45 м. Кристина Катона була героїна спомнутих змаганьох. Освоєла перше место у дисциплини скаканє до висока зоз прескочену висину од 1,50 м, цо єй особни рекорд. У моцней конкуренциї у тей дисциплини ше змагали петнац атлетичарки зоз Войводини. По конєц ше змагали Антония и Кристина. Висину од 1,45 м обидва прескочели, а кед ше лату дзвигло на 1,50 м, лєм Кристини ше удало прескочиц ю у другей сериї. И єдна и друга указали борбеносц, алє и фер-плей, бо єдна другей на концу повинчовали. На тих двох змаганьох, важне надпомнуц же Кристина Катона два раз злєпшала особни рекорд. Добри резултат зазначела и женска штафета 4 х 100 м у составе: Сабо, Катона, Ковач и Монар. Од осем штафетох на циль сцигли треци и освоєли бронзову медалю. А. П.

ПОДРУЧНА ФОДБАЛСКА ЛИҐА ЗОМБОР

РУСИНОВЦИ БАВЕЛИ ЗА ДЗЕШАТКУ ФК „Младосц” (Крущич) – ФК „Русин” 3:5 (1:3)

Крущич: стадион ФК „Младосц”, патрачох 200. Судия Врачар (Зомбор). Ґоли за Русин дали: Грнчяр, Кулич, Дюрич (2) и Чизмар. У екипи Русина жовти картон достал Грнчяр. Бавяч змаганя: Иґор Грнчяр. РУСИН: Ж. Орос, Чапко, Колошняї, Барна, Й. Гарди, Грнчяр, Ланчужанин, Будимски (Чизмар), Дюрич (Б. Орос), Бранкович (Катона), Кулич. Фодбалере Русина у предостатнїм змаганю, 29. колу своєй лиґи, госцовали у сушедним Крущичу и заслужено звладали домашню Младосц зоз резултатом 5:3. Змаганє хторе указал Русин у першим полчасу було за чисту дзешатку. Перши ґол Русин дал на самим початку, у пиятей минути. Дал го Иґор Грнчяр зоз 25 метерох – прави евроґол. Седем минути познєйше Русин водзел зоз резултатом 2:0. Бранкович врацел лабду до штредку, а схопно ю прилапел Кулич, та Милан Дюрич лєгко звладал домашнього ґолмана.

34 РУСКЕ СЛОВО

Русин и далєй предлужел зоз добрим бависком, мал вецей чисти нагоди, алє нє дал ґол. Концом першого полчасу Грнчяр вошол до шеснац метерох Младосци, домашнї бавяч го фаулирал, вон нє спаднул, та судия нїч нє пискал и зоз швидкей контри Младосц зменшал резултат на 1:2. Лєм минуту пред концом першого полчасу и доброго предзераня Сания Колошняя, лабда пришла опрез Дюрича, вон вишол сам опрез ґолмана домашнїх и дал ґол. У другим полчасу Русин предлужел зоз добрим бависком и у 47. минути Чапко з правого боку уруцел лабду опрез ґолу домашнїх, а Дюрич бул успишни реализатор – 1:4 за Русин. Пошвидко и домашнї зманшал резултат на 2:4 зоз одличним бицом зоз 18 метерох. Точку на добре бависко Русина положел Алек Чизмар, кед му Борис Орос уруцел лабду до празного простору и то було 5:2 за Русин. Младосц потим зоз шлєбодного бица зменшала резултат на 3:5 и то бул конєчни резултат того доброго виданя Русина у сушедним Крущичу. После одбавеного предостатнього кола, Русин шести на таблїчки, а на нєдзелю у остатнїм колу бави интересантне змаганє процив екипи Дунаю зоз Моноштору. В. Сеґеди 12. ЮНИЙ 2015.

ВОЧИ 70-РОЧНЇЦИ НОВИНОХ „РУСКЕ СЛОВО”

ЗАЧУВАНА ТВАР „РУСКОГО СЛОВА” нажаль, нє мали моци зачувац медзи собу коректни одношеня. У чаше дзведзешатих вельке число руских инПише: Микола Шанта, директор телектуалцох, писательох, новинарох, професорох, були „Руского слова” (2000–2005) нєжадани особи у „Руским слове”. То зме себе нє шмели дошлєбодзиц! Под час Милошевичового панованя зоз нашима розума- По сле октоберских пременкох, 2000. року почали зме ми, економию и животами хтори ше трацело у войнох, у правиц „Нове Руске слово”. Нє лєм новини. Пробовахторих наша держава, нїби, нє участвовала, у „Руским ли зме врациц нашу институцию людзом, читачом. слове” було деґрадованя на вецей уровньох. Економ- Любомир Рамач бул одвичательни редактор новинох. ским насампредз, бо цалу державу жедла инфлация, та и Михал Рамач на першим боку новинох коментаровал нас. Трецина занятих зоз „Руского слова” послати на политични подїї. Писал до рубрики – „Про сто до оч”. примишуюци одпочивок хтори тирвал вецей роки, а гев- Коментари були за дакого боляци, за других лїковити. ти цо остали робиц, робели зоз страхом божим и за пла- Дзвигнул латку у руским новинарстве. Вец зме почали цу зоз хтору ше нє могло прежиц. У чаше бомбардованя, видавац новини у фарбох. Сущносц и змист ми вше бу1999. року, даєдни особи достали и одкази, бо ше нє сце- ли важнєйши од випатрунку и вонкашнього блїску, алє ли повиновац нєлоґичним розказом, та ше, после окто- и то було важне. берских пременкох, врацали на До новинох почали писац и роботу судски. други нашо интелектуалци, Зоз України привежена гуманитарна Други уровень деґрадациї бул писателє, новинаре. Обновепомоц, 10 тони паперу и 100 тони фахови. Фах вше очкодовани кед ло ше роботу Редакциї виданафти. Кед ше то предало, хасен з тей треба правиц компромиси, а живательного оддзелєня, часопомоци мала цала руска заєднїца вот то вимага, окреме у кризних писа „Шветлосц”. Почало ше часох. Думам же сом обєктивни консолидовац редакциї хтори кед повем же мало хто од моїх колеґох з „Руского слова” дзевед зешатих були загашени. бул „загрижени” зоз политику тедишнього режима. Алє, Фонд за отворене дружтво нам финансовал друкованє людзе чували свойо роботи, чували подприємство, та „Заградки” и часопису МАК. Зоз України привежена вец були и кооперативни ґу режиму. гуманитарна помоц, 10 тони паперу и 100 тони нафти. Нєшка видзим же маю право тоти цо були на боку дзе Кед ше то предало, хасен з тей помоци мала цала руска бул и я, бо ше борели процив тоталитарного режима. заєднїца. Кажде културно-уметнїцке дружтво, руске и Випатра же мали право и гевти хтори нє мали шмелосци українске, кажда културна, национална, або вирска спроцивиц ше, алє подношели цо ше подношиц муши. асоцияция до стала з того дакус пенєжи, а „Руске слоВони зачували подприємство „Руске слово”, а ми, „бун- во” длугши час з тих средствох друковало свойо видатовнїки” зачували твар „Руского слова”. ня. Обявени Тамашово вибрани твори на сербским язиТаки час найлєпше укаже характери людзох. Же ше по- ку вєдно зоз „Прометейом” и за тот проєкт до стате вилитични идеали углавним зведу на утопию, бешедує и соке припознанє на Салону кнїжкох у Новим Садзе. факт же тоти цо були експоненти тоталитарного режима, Друковало ше по дзешец-петнац наслови руских кнїжпошвидко, постали активисти политики новей демокра- кох рочнє. З тих, українских пенєжох. У тим чаше ше тичней власци. почало вимагац од покраїнских власцох институционаТот час указал як ше довчерайши приятелє можу пре лизованє видавательней дїялно сци же би тот процес политику повадзиц за цали живот. И же зме як заєднїца, дожил свой епилоґ аж позалоньски зоз по сцигнуту реалну квоту средствох. Було и злонамирних хтори знєважовали нє лєм материялну, алє и моралну вредносц укаїнскей помоци, гоч од теди, а тому єст уж скоро петнац роки, такей донациї за Руснацох у Сербиї нє було. Требало то вибегац. Чкода же ше нє предлужело у тим напряме. У тим периодзе, почувствовали зме цо то значи мац у пракси матичну державу. Було нам лєгчейше, як цо то нєпреривно Мадяром, Румуном и Словаком. Людзе достали дзеку, „Руске слово” нащивйовали нашо читаче и наша интелиґенция. Почало ше критично писац и процив новей власци. Приятель з тедишнєй власци, високо позиционовани, ме вола на телефон и пита ше ми же цо то за робота?! Пишеце у „Руским” процив наших! Одвитовал сом му – борели зме ше за шлєбоду информованя, чи нє? После того ме, по тим питаню, вецей нє волал. Були зме теди блїжей при Европи як цо зме тераз. Професоре Ужгородского националного Универзитету Евро па була у наших главох.■ у нащиви „Рускому слову”

35 РУСКЕ СЛОВО

12. ЮНИЙ 2015.

РОК LXXI ЧИСЛО 23 (3632) НОВИ САД, 12. ЮНИЙ 2015. РОКУ

■ ЯК ШЕ ПРЕДСТАВИЦ ЗА ДЗЕНЬ РУСНАЦОХ? ЦЕНА 30 ДИНАРИ

Колектив ”Руского слова” 1991. року...

...2010. року

Святочносц з нагоди 70-рочнїци Установи и тижньових новинох на руским язику „Руске слово” будзе на пондзелок, 15. юния 2015. року, на 13 годзин. Академия будзе у Студию „М” Явней медийней установи Радио-телевизиї Войводини, Иґнята Павласа 3, у Новим Садзе. Мили читаче, поволуєме Вас же бисце з нами преславели тото швето!

...2005. року

■ ”ПЕТРОВСКИ ДЗВОН 2015”