9
Uiterwaardvergraving Avelingen
De Dordtsche Avelingen bestaat uit stukken bekade en onbekade uiterwaarden met rietgorzen en vochtige akkers met wilgenbos (grienden). Deze worden doorsneden door getijdegeulen als het Schelluinsche Gat en de Groote kreek. Langs de in de laat-Romeinse tijd gevormde Boven-Merwede ligt een aantal zandplaten waaronder de Zwetplaat. Deze platen zijn van de rivier gescheiden door afgedamde geulen, zoals het Avelinger Diep.
ontstond (afb. 9c). Door deze ontwatering en door delfstofwinning trad al snel een sterke maaivelddaling van het veen op. Om de steeds lagere gronden te beschermen tegen langdurige overstromingen werden langs de rivier dijken en kades aangelegd en ontstonden laaggelegen bedijkte veenontginningslandschappen, waaronder de Zuidhollandse Waard.267 Als gevolg van de Sint-Elisabethsvloeden ging deze Zuidhollandse Waard in de 15e eeuw als polder verloren. Toen de Merwede ook de Wolferense Dijk begon te ondermijnen werden de boerderijen langs de Grote Schelluinse Kade verlaten en in 1595 werd de zwakke Oude Wolferense Dijk doorbroken waardoor het gebied onder water kwam te staan. Door rivierwerking werden daarna, in de 17e eeuw, grote hoeveelheden klei, zand en grind met de Waal meegevoerd en bij de uitvloeiing van de Waal in de bredere Boven Merwede ontstonden daardoor zand- en slibbanken. n Archeologie Buiten het maatregelgebied was ooit op de Korte
Afb. 9b. Geologisch profiel oeverlanden
Avelingen [uit: 357].
Afb. 9c. Topografisch Militaire Kart uit 1864 [uit: 356].
2007 Bureauonderzoek In april 2007 publiceerde de archeoloog van de gemeente Gorinchem de eerste archeologische bronnenstudie die betrekking had op de rivierverruimingsmaatregel.357 Eerder dat jaar had de Afdeling Milieu een veldstudie naar de bodemgesteldheid afgerond.358 n Bodem en geologie De geologische ontwikkeling van het gebied rondom Gorinchem is in grote mate bepaald door vernatting onder invloed van zeespiegelstijging. Door de vorming van strandwallen ontstond rond 5000 jaar geleden een gesloten kustlijn en in de lagunes achter de strandwallen ontstonden onder invloed van zoet rivierwater rietveenmoerassen en moerasbossen. Dit ‘Hollandveen’ werd doorsneden door verschillende Maas- en Rijntakken (afb. 9b). Pas in de vroege middeleeuwen kwam de Merwede tot ontwikkeling als een verzamelbekken van het water van de Linge en van de Waal.356 n Historische ontwikkeling Vanaf de 11e eeuw veranderde het landschap toen de bewoners op de oeverwal van de Merwede het veengebied vanuit 14 boerderijen op de Schelluinse Kade begonnen te ontwateren en de ontginning ‘Wolferen’
80
Dijk een 17e eeuwse haardsteen gevonden en was in de historische kern van Gorinchem in het verleden Romeins luxe-aardewerk - het rode Terra sigillata -aangetroffen. Ongeveer 2,5 kilometer westelijk, in de Alblasserwaard, waren in 2000 nederzettingsresten van vroege boeren op een pleistocene zandkop aangetroffen, de Dalemse donk. In 2009 waren er echter géén archeologische resten uit het gebied zelf bekend (afb. 9d). De veen- en komkleigebieden waren waarschijnlijk te nat voor bewoning geweest. Waar ooit de Schelluinse Kade en de nederzetting Wolferen hadden gelegen was niet bekend. Wel waren er enkele aanwijzingen. Vóór 1920 beschadigden de Gorinchemse vissers namelijk regelmatig hun netten aan muurresten die in het water langs de noordelijke oever van de Boven Merwede voorkwamen. Deze
<< naar INHOUD