RUIMTE OM TE LEREN:
ROUTE ARNHEM-OOST
Studenten Rijn IJssel Sociaal werker × professionele makers × Bureau Ruimtekoers × de wijk!
In 2023/2024 vonden er maar liefst 7 LAB’s sociaal-artistiek werken plaats in 5 verschillende wijken in Arnhem-Oost! Maar wat is zo’n LAB eigenlijk? In een notendop: 1 LAB sociaal-artistiek werken is: 5 dagdelen, 1 professionele maker, 1 docent Rijn IJssel Sociaal werker, 1 Bureau Ruimtekoers’er (social design/co-creatie), 1 wijk en…
1 groep studenten Sociaal werker van Rijn IJssel!
Deze dappere studenten koersten buiten hun comfortzone en maakten in die vrije zone werken over, in, en met de wijk. In dit magazine krijgen deze werken een podium en geven we de uitkomsten terug aan de wijkbewoners die hun verhalen met ons hebben gedeeld.
Colofon
De werken in dit magazine zijn gemaakt door Helen, Lindsey, Emirhan, Carmen, Ayşe, Fenna, Joyce, Mariam, Isa, Lisha, Danillo, Xion, Fatiha, Sophie, Max, Dilaksan, Gio, Mohamed, Sabrina, Amin, Rabia en Sinem, Tisaira, Franca, Sara, Renas, Jasem, Aysun, Chloë, Mariam, Youna.
Samen met de makers
Jesse Laport, Mirte Engelhard, Dennis Gaens, Kadir Küçük, Tony Dočekal, Fernando Leon, Linde Keja
Fotografie magazine
Samira Souhoka
Ontwerp magazine
Studio Corine van der Wal
Tekst magazine
Fleur van Greuningen, Lisette Wiegers, Hilde Wijnen
Fotografie procesfoto’s
Samira Souhoka, Fleur Mulder, Tony Dočekal
Rijn IJssel Sociaal werker
Davide Brouwer, Irma de Bruijn en alle andere betrokken docenten
Bureau Ruimtekoers
Yosser Dekker, Fleur van Greuningen, Renée Janssen, Lisette Wiegers, Sari Bouwmeester, Margot Wolters, Florien Rauws
RUIMTE OM TE LEREN
ROUTE ARNHEM-OOST
Vliegende keep Richard Walhout
Met dank aan Fonds voor Cultuurparticipatie, Fonds 21, Gemeente Arnhem, VSB Fonds, VriendenLoterij Fonds
LAB’S SOCIAAL-ARTISTIEK WERKEN 2023-2024
RIJN IJSSEL × BUREAU RUIMTEKOERS
DE BLIK VAN DOCENT DAVIDE
Het LAB: Met een andere bril kijken naar de wijk, de wijkbewoners en naar je eigen perspectief. Als opleiding leiden we de nieuwe generatie sociaal werkers op, dit vraagt van de student om innovatief, out of the box, ruimdenkend te zijn. Dit LAB sluit daar ontzettend goed op aan. Als sociaal werker maak je gebruik van culturele en maatschappelijke activiteiten die bijdragen aan de individuele en sociale ontwikkeling van mensen en groepen. Door het LAB sociaal-artistiek werken is de rugzak gevuld met meer tools om op een juiste manier een bijdrage te leveren.
Het proces van een LAB: In samenspraak stappen zetten. De maker geeft de context van het middel, de student vult aan met waar diens nieuwsgierigheid ligt. De context met nieuwsgierigheid bepaalt wat er elke week plaatsvindt in het LAB.
Het meest opmerkelijke aan het LAB: Hoe bleu de student erin stapt en hoe die er als enthousiasteling uit komt. Dat de student zelf verbaasd is over de uitkomsten, het contact met de wijkbewoners en de mate van creativiteit die ze toch in zich hebben (wat ze zelf soms niet weten). Voor de docent: om juist door op je handen te zitten te zien dat er meer creativiteit ontstaat bij maker en student.
Het meest dierbare aan het LAB: De onzekerheid bij maker, student en docent, deze kwetsbaarheid zorgt er juist voor dat je met alle betrokkenen leert. Het enthousiasme van de student die daarin nieuwe kwaliteiten van zichzelf heeft leren kennen als beginnend professional en als persoon waarbij ze groeien in zelfvertrouwen.
Davide, docent Sociaal Werker bij Rijn IJssel, maakte kennis met Bureau Ruimtekoers door het sociaal-artistieke project Route Malburgen. Bureau Ruimtekoers en Davide trokken vervolgens samen om het LAB-balletje te laten rollen bij Rijn IJssel Sociaal werker.
VOORWOORD DOOR HELEN
Praten over het weer, zeggen dat het goed gaat omdat het anders zo’n lang verhaal wordt, vertellen over drukte op werk, en hoe was het verkeer?
Smalltalk, het zou makkelijk moeten zijn en ontmoetingen beter moeten laten gaan maar dat is het niet en dat doet het niet. Niet voor de mol, de mol is slecht in smalltalk, het lijkt altijd verkeerd te gaan en, heel eerlijk, het boeit haar niet. De mol wil wel vertellen, eindeloos, over wat haar boeit, ze wil praten over de zachte kleuren van de lente, het warme geluid van de mensen van wie ze houdt, over het ritme van de regen en haar weetjes over de stad.
De mol heeft een haakje nodig, een concreet thema om met anderen een gesprek te starten dat haar niet doet overstromen van ongemak, met haar haakjes lukt het haar om mee te doen. Die haakjes lijken soms onvindbaar, ze weet vaak niet waar te zoeken, de mol wil ook meedoen, de mol wíl niet alleen zijn.
Kunst is dat haakje, creativiteit en nieuwe perspectieven geven de mol duidelijke onderwerpen om échte gesprekken over te voeren.
De wereld wordt inclusiever en participatie wordt toegankelijker. Leren over haar stad is leuker nu ze het kan doen via de verhalen van de sociaal werkers in spe.
Door een artistieke benadering van het sociaal werk wordt het zetten van de eerste stap tot het verkennen van en meedoen in een omgeving makkelijker en leuker, ook voor hen die niet over het verkeer willen praten.’
Dit voorwoord van deze eerste Ruimte om te leren is geschreven door student Helen, deelnemer LAB Creative writing (Kronenburg).
LAB
LAB CONTEXT LAB CONTEXT LAB CONTEXT LAB CONTEXT
LAB 1: CREATIVE WRITING IN KRONENBURG
↓ Korte beschrijving
Maker: Jesse Laport
Deelnemers: Helen, Lindsey, Emirhan.
Kunstvorm: Creative writing
Buurt/wijk: Kronenburg
Locatie: Winkelcentrum Kronenburg
Verloop: Het eerste LAB! Het was winter en koud, maar het winkelcentrum bleek een veilige haven voor allerlei verschillende mensen die open stonden voor gesprekken met de deelnemers. Met Jesse Laport als gereedschapskist, is het ons gelukt om elk een eigen werk te maken passend bij het opgehaalde verhaal en bij onszelf.
Wat is er geleerd: Een artistiek proces is soms bikkelen, want hoe vertaal je de opgehaalde verhalen nu het beste naar een vorm waar je zelf achter kan staan? Dit is gelukt!
Wanneer: oktober/november 2023
LAB-colofon: Helen, Lindsey, Emirhan, maker Jesse, docent/ coördinator Davide, projectleider Fleur, The Point Kronenburg, Rozet Kronenburg & de bewoners van Kronenburg.
LAB 2.1: FASHION IN PRESIKHAAF
↓ Korte beschrijving
Maker: Mirte Engelhard
Deelnemers/makers: Carmen, Ayşe, Fenna, Joyce, Mariam, Isa, Lisha, Danillo, Sabine, Isa, Fleur.
Kunstvorm: Fashion
Buurt/wijk: Presikhaaf
Locatie: The Point Presikhaaf
Verloop: Door ons eerst bewust te worden van de wijk waarin we waren, kwamen de verhalen op gang, want waarom hebben zo weinig mensen kleur aan?
In groepjes zijn er kledingstukken gemaakt voor de wijk, waarin de opgehaalde verhalen hun plek hebben gekregen. Met als extra item: een button, gemaakt samen met Collectief Koppig.
Wat is er geleerd: Hoe kan je met fashion items een verhaal vertellen, én: hoe kan je iets teruggeven aan de wijk, aan de mensen die er wonen? Iets waarin ze zich herkennen of iets wat ze blij maakt. Dit valt samen in de gemaakte stukken.
Wanneer: januari/februari 2024
LAB 2.2: PODCAST IN GEITENKAMP
↓ Korte beschrijving
Deelnemers: Xion, Fatiha, Sophie, Max.
Maker: Dennis Gaens
Kunstvorm: Podcast
Buurt/wijk: Geitenkamp
Locatie: MFC de Wetering
LAB-colofon: Carmen, Ayşe, Fenna, Joyce, Mariam, Isa, Lisha, Danillo, Sabine, Isa, Fleur, maker Mirte, docent Nina, Collectief Koppig, projectleider Fleur, Begane Grond, Presikhaaf University (The Point) & de bewoners van Presikhaaf.
Verloop: In stilte door de wijk lopen liet ons ervaren hoeveel we normaal gesproken níet registreren. Hierna konden we het geluid niet meer negeren. In de gesprekken met de wijkbewoners ging het over de Geitenkamp en wat er is veranderd; een mooie eerste kennismaking.
Wat is er geleerd: Veel! Allereerst: hoe je een wijk leert kennen door op geluid te letten. Maar ook: hoe kan je vanuit interviews een verhaal maken? Hoe maak je van allerlei fragmenten van verschillende personen één rond verhaal, het verhaal dat jij wil vertellen? Dat leerden we!
Wanneer: januari/februari 2024
LAB-colofon: Xion, Fatiha, Sophie, Max, maker Dennis, docent Mark, audiovisuele expert Ellzjon, gastdocent Gioia, projectleider Fleur, de medewerkers van MFC de Wetering & de bewoners van Geitenkamp.
↓ Korte beschrijving
Deelnemers: Dilaksan, Gio, Mohamed, Sabrina, Amin.
Maker: Kadir Küçük
Kunstvorm: Film
Buurt/wijk: Vredenburg
Locatie: Winkelcentrum Kronenburg
Verloop: Door eerst op onderzoek te gaan in de wijk, konden we onszelf inspireren en onderwerpen kiezen. Door vervolgens beelden te schieten en daarop te reflecteren, werd duidelijk wat het verhaal nog miste. De zoektocht naar een verhaal werd grondig aangepakt!
Wat is er geleerd: Hoe belangrijk onderzoek is bij het maken van een documentaire, maar ook, heel basaal: dat je het verhaal eerst nog op papier maakt, waardoor je daarna beter weet welke beelden je moet schieten en je niet verdwaalt in het vrije artistieke proces.
LAB 4.1: MUURSCHILDERING IN PRESIKHAAF
↓ Korte beschrijving
Deelnemers: Tisaira, Franca, Sara, Renas, Jasem.
Maker: Fernando Leon (Feleon)
Kunstvorm: Muurschildering Buurt/wijk: Presikhaaf
Locatie: The Point winkelcentrum Presikhaaf
Verloop: De rustige woensdagochtend maakte het lastig om verhalen op te halen. Gelukkig waren er genoeg mensen uit de wijk in het winkelcentrum te vinden, dit bleek de trekpleister in de buurt. Hierdoor kregen we een beeld van de wijk en konden we verhalen ophalen die inspiratie gaven voor prachtige panelen vol symbolen over Presikhaaf!
Wat is er geleerd: Een artistiek proces gaat niet altijd over rozen, maar door het gesprek aan te gaan, krijg je veel verhalen te horen en heb je meer materiaal voor je muurschildering (én een beter beeld van de wijk!).
Wanneer: maart/april 2024 LAB-colofon: makers: Tisaira, Franca, Sara, Renas, Jasem, maker Fernando, docent Sara, projectleider Fleur, stagiair Richard, Presikhaaf University (The Point) & de bewoners van Presikhaaf.
Wanneer: februari/maart 2024
LAB-colofon: Dilaksan, Gio, Mohamed, Sabrina, Amin, maker Kadir, docent Mark, stagiair Richard, audiovisuele expert Ellzjon, Budgetcam, projectleider Fleur & de bewoners van de wijk Vredenburg.
LAB 3.2: FOTOGRAFIE IN KLARENDAL
↓ Korte beschrijving
Deelnemers: Rabia en Sinem Maker: Tony Dočekal
Kunstvorm: Fotografie
Buurt/wijk: Klarendal
Locatie: Rijn IJssel Apeldoornseweg
Verloop: Door eerst in stilte te focussen op beeld in het algemeen, werd de basis gelegd voor heel productieve wandelingen met een analoge camera. Hierbij moest worden gelet op o.a. kader, afstand, licht, want je hebt maar 1 kans (en je ziet ook niet meteen hoe de foto is geworden!). Het aanspreken van mensen was best lastig, maar Tony gaf uitleg hoe je dit het beste kon aanpakken. De afsluitende route via Analoog Studio Arnhem heeft mooie beelden én een mooi beeld van de wijk opgeleverd!
LAB 4.2: COLLAGEKUNST IN GEITENKAMP
↓ Korte beschrijving
Deelnemers: Aysun, Chloë, Mariam, Youna.
Maker: Linde Keja
Kunstvorm: Collagekunst
Buurt/wijk: Geitenkamp
Locatie: MFC de Wetering
Wat is er geleerd: Hoeveel meer je ziet als je op zoek bent naar interessante beelden en verhalen! En hoe leuk het contact kan zijn met mensen als je de drempel over bent gegaan om te vragen of je ze misschien mag fotograferen. Wanneer: februari/maart 2024 LAB-colofon: Rabia, Sinem, Tony, docent/coördinator Irma, stagiair Richard, projectleider Fleur, Analoog Studio Arnhem, Museum Arnhem & de bewoners van Klarendal.
Verloop: door uitval hebben we het proces niet volledig door kunnen maken, maar het was al heel mooi om te merken dat we door samen collages te maken heel snel een groep werden! Door met mensen in de wijk te praten vanuit collages, werden veel verhalen opgehaald en hebben we de wijk toch beter leren kennen. Wat is er geleerd: Van technische handigheidjes (hoe creëer je diepte?) tot het ervaren van de voordelen van creatief bezig zijn! En: hoe makkelijk is het om het gesprek aan te gaan als je al een zelfgemaakt beeld bij je hebt? Collagemaken is een heel toegankelijke tool die niet leeftijdgebonden is en die je rond heel veel thema’s kunt inzetten.
Wanneer: maart/april 2024
LAB-colofon: Aysun, Chloë, Mariam, Youna, maker Linde, docent Sophie, projectleider Fleur, medewerkers van MFC de Wetering & de bewoners van Geitenkamp.
Het lijkt wel alsof ik thuis ben. Misschien kom ik morgen weer even langs.
Door de nare opmerkingen die ik van de personen achter mij kreeg, heb ik een kleine stap gezet. Ik krijg het benauwd. Maar ik zet door! Nu sta ik op de 1e etage en kijk om mij heen. Het is zo druk en chaotisch dat ik even niet meer weet wat de volgende stap is. JEETJE! O, het was maar een ballon. Ik draai mijn hoofd naar achter, terwijl ik een stap naar voren zet. Een jongeman geeft mij een zetje en ik wiebel op mijn benen. Duizelig en wazig kijk ik om mij heen. Door de ruis in mijn oren lijkt het alsof de mensen langzaam aan het lopen zijn. Bibberend en met een zwart beeld voor mijn ogen loop ik The Point binnen. Het lijkt wel een andere wereld. Oh, wat een lekkere en sterke koffiegeur, zeg. “Goeiemiddag mevrouw!” Oh, goeiemiddag jongedame. “Waarmee kan ik u helpen.” Aarzelend kijk ik om mij heen. De jongedame loopt mijn kant op. Rechts van mij is een stoel, snel ga ik zitten. Hè hè, rust. Daar zit ik dan. De jongedame stelt me op mijn gemak. Zou ik je naam mogen weten, jongedame. “Mijn naam is Sandra!” De stem van Sandra geeft mij een rustgevoel.
Ik ben Anke, 78 jaar oud. Ik hoorde van mijn buurvrouw dat The Point haar heeft geholpen met het kwijtschelden van haar gemeentebelasting. Vandaag ga ik, naar The Point. Ik zet een stap naar buiten en de deur klapt dicht. Bibberend en trillend stap ik de bus in. Zal ik even goed geholpen worden als mijn buurvrouw? O! Ik moet eruit! Ik druk op de “stop”-knop en iemand helpt me met uitstappen. Het is een hoog afstapje. Ik tril, moet ik wel de volgende stap zetten? Ik haal diep adem, en loop het winkelcentrum binnen. Sta voor de roltrap naast de Jamin.
‘In dit project brengen we samen de wijk in kaart, niet geografisch, maar sociaal-artistiek. In plaats van mijn eigen ideeën erop te plakken, gaan de studenten zelf op ontdekking. Mijn eigen functie in het project is die van een grabbelton vol met gereedschappen: hoe vertel je een verhaal – in dichtvorm, spoken word of rap? Hoe zet je in een gesprek je zintuigen in en op welke details moet je letten? Hoe zet je een interview om in een gesprek en hoe maak je van een opsomming een verhaal? Die skills leer ik ze.’
(maker Jesse, LAB Creative writing)
‘Mijn beeld van creativiteit is wel echt veranderd. Ik vond het altijd zweverig, maar eigenlijk is het heel leuk. De vrijheid die we kregen, niks was fout: ik ben nu al een paar keer zelf naar een open podium voor schrijvers geweest!’
(student Lindsey, LAB Creative writing)
‘Normaal vertrouw ik mensen niet zo snel, maar nu ging dat heel makkelijk!’
(student, LAB Creative writing)
‘Bij dit lab heb ik de kans gekregen mezelf in de kunst te vinden, dat klinkt ontzettend zweverig, dat is het ook. Het was écht bijzonder om deze kans te krijgen, ik leerde op een andere manier naar mezelf en mijn vak te kijken. Ik ben milder voor mezelf geworden en kan mezelf nu meer waarderen.’ (student Helen, LAB Creative writing)
‘Het is moeilijk om tieners aan het praten te krijgen, maar de [door ons gemaakte] tas bracht allerlei woorden, meningen en gevoelens naar boven.’ (student, LAB Fashion)
‘Het was best buiten mijn comfortzone, want echt creatief ben ik niet, maar ik vind het erg belangrijk om nieuwe dingen te proberen.’
(student Fleur, LAB Fashion)
‘Er was heel veel actie, dat was echt leuk. Ik moest wel even wennen aan mijn rol: dat ik hier niet zozeer als docent ben, maar meer als maker. Dat betekende dat ik niet eerst een half uur moest gaan vertellen en veel te veel voorbereiden, maar meteen de wijk in!’
(maker Dennis, LAB Podcast)
‘Wat ik het leukst vond in het LAB was het samenwerken met zijn allen en echt iets maken’
(student, LAB Podcast)
‘Als ik buiten loop heb ik vaak oortjes in. Nu weet ik dat je allemaal nieuwe dingen kunt horen als je dat niet doet en dat je heel veel kunt leren over je omgeving. Geluid is overal anders. Ook is het gemakkelijker om zelf een gesprek te beginnen als je luistert naar mensen.’
(student Sophie, LAB Podcast)
Video waterspeeltuin – Amin
Video gemeenschapstuin – Gio
‘Die vrije manier van met elkaar maken in een LAB is superfijn, maar ook lastig. Je moet superscherp zijn. Eigenlijk lijkt het heel erg op docu’s maken.’ (maker Kadir, LAB Film)
Video natuur – Mohamed
‘Je kunt niet van begin tot eind plannen hoe het gaat. Je hebt een rode draad en verder is het meebewegen met wat je tegenkomt en alle opties openhouden.’ (maker Kadir, LAB Film)
Video mooi/lelijk – Sabrina
QR-code
QR-code Video kunstwerk – Dilaksan
QR-code
QR-code
QR-code
‘Ik vond het leerzaam, ik heb veel geleerd rondom het maken van een foto. Ook sluit het aan bij onze opleiding.’ (student, LAB Fotografie)
‘Je ziet echt verschil tussen het eerste en tweede rolletje [dat de studenten volschoten].’
(maker Tony, LAB Fotografie)
‘Het was een leuk
project
waarin
ik veel over mezelf heb geleerd.’ (student, LAB Muurschildering)
‘Ik merk dat de studenten heel gemakkelijk maken. Het werkt goed om niet te veel uit te leggen, maar meteen aan de slag te gaan en dan, terwijl de gesprekjes gaande zijn, aan te haken en tips te geven.’
(maker Linde, LAB Collagekunst)
‘Collages, tekenen, kleien, je kunt alles gebruiken om een verhaal te vertellen.’
(student Aysun, LAB Collagekunst)
‘Als je creativiteit gebruikt, heb je geen woorden nodig om iets te vertellen. En er is geen leeftijdsdingetje. Iedereen kan het doen.’
(studenten Aysun en Chloë, LAB Collagekunst)
e t q u an doce a!
‘De student maakt kennis met een artistiek middel om vorm aan een verhaal te geven, met mooi eigen werk als resultaat maar ook de ervaring dat je op verschillende manieren een boodschap kunt overbrengen. En dat beeld heel krachtig werkt!’
ervaren van en omgaan met (artistieke) vrijheid
het
DOELEN
ervaren van ontwerpkracht // maken rondom een maatschappelijk thema
co-creërend werken met een professionele maker
zelf kaders stellen in vrijheid (i.t.t. afvinken van wat ‘moet’) //
‘Leerzaam was ook om met een kunstenaar samen te werken: een andere manier van denken, kijken en doen. Dit verrijkt enorm!’
‘Wat opmerkelijk was dat dit door de student pas laat in de workshop zo ervaren werd. Ze vonden het vaak lang duren totdat ze tot “maken” kwamen. Ze realiseerden zich in week 4 en 5 pas hoe belangrijk juist het ontmoeten en onderzoeken was als voorwerk, om tot een mooi resultaat te komen.’
procesgericht werken
intrinsieke motivatie (vanuit nieuwsgierigheid!) // conceptueel werken het ervaren van sociaal-artistiek werken // belang ervaren van cultuur op (eigen en andermens) welzijn
met een andere blik kijken naar de wijk
‘Door het volgen van een LAB sociaal-artistiek werken leert de student als eerste om met een andere bril naar een wijk kijken en/ of zelfs met andere zintuigen. En verassend is dat ze dan andere dingen zien. Dat gebouwen, plekken, huizen, gordijnen, mensen, winkels, enz. er anders uit gaan zien en een andere betekenis krijgen.’
