A Architectuur
â
Stadskantoor Leyweg - Rudy Uytenhaak Architectenbureau door fotografie publicatiedatum AWM editie
: Michiel van Raaij : Pieter Kers : 21 juni 2011 : 42
de architectuur voorbij
nummer 42 6e jaargang juni 2011 — € 15,–
Architectenweb Magazine Interview Maarten van Poelgeest Zwart Huis Ripken Voedsel Carolyn Steel Verslag Milan Design Week Veiligheid Anna Minton Verdichting Stadskantoor Leyweg Particulier opdrachtgeverschap Europakwartier Hout Metropol Parasol
18 — AWM 42
Meteoriet De lichtval rond het gebouw, het uitzicht van de omliggende woningen, de routing door de openbare ruimte. Bij de inpassing van het Stadskantoor Leyweg in het stedelijk weefsel van Den Haag Zuid-West heeft Rudy Uytenhaak overal rekening mee gehouden. Het is een technisch knap uitgevoerde stedelijke verdichting. Tekst Michiel van Raaij FotograďŹ e Pieter Kers
A
Architectuur Stadskantoor Leyweg Rudy Uytenhaak Architectenbureau
19 — AWM 42
20 — AWM 42
Van kilometers afstand is het al te zien. Het Stadskantoor Leyweg steekt fier boven het uitgestrekte en vlakke stedelijke landschap van Den Haag Zuid-West uit. Bij de benadering van het gebouw vanuit het westen over de Leyweg verdwijnt het stadskantoor geen moment uit het zicht. Van een afstand gezien lijkt het wel alsof het over de weg heen is gebouwd. Dichterbij gekomen is het gebouw in het winkelcentrum van de Leyweg een kort moment onzichtbaar. En dan ben je er. De ervaring van het gebouw in de stad vergelijkt architect Rudy Uytenhaak met die van een kerk in een Middeleeuwse stad: de kerktoren is van grote afstand te zien, in de stad zelf verdwijnt de toren echter uit het zicht, tot je plotseling voor de kerk staat. Bij de benadering van het Stadskantoor Leyweg wil Uytenhaak dat er een nieuwe laag in het ontwerp zichtbaar wordt. Van veraf gezien overheerst het beeld van een witte ‘tortilla’. Van dichterbij wordt de detaillering van de gevel zichtbaar. De gevelpanelen zijn voorzien van een scherp gesneden reliëf. De gevelpanelen hebben de vorm van een parallellogram zodat ze aan een zijde aansluiten bij de schuin lopende gevelbeëindiging. De horizontale naad tussen de panelen geeft de plek aan van de verdiepingsvloer. De maat van het gebouw is zo goed leesbaar.
BURGERSCHAP De opdracht voor het stadskantoor werd Architectenbureau Rudy Uytenhaak gegund via een prijsvraag. “Het was een gewone aanbesteding”, aldus Rudy Uytenhaak. “Dit had als nadeel dat de dialoog met de opdrachtgever beperkt was. Wethouder Marnix Norder had echter wel een uitgesproken visie op de functie van het gebouw.” Anders dan bijvoorbeeld Amsterdam heeft Den Haag geen stadsdelen. “Den Haag Zuid-West is zo groot als Leeuwarden, maar ontbeert een herkenbaar hart. Er is alleen een winkelcentrum”, vertelt Uytenhaak. “Met het nieuwe gebouw wilde Norder de mensen hier laten zien dat ze niet zomaar in de periferie van de stad wonen, maar dat ze echt ergens zijn.” In het gebouw kan getrouwd worden en kunnen kinderen aangegeven worden. Uytenhaak: “Dat zijn belang-
rijke momenten. In dit gebouw betoon je jouw burgerschap.” Naast de gemeenteloketten en de trouwzaal zijn in het stadskantoor verschillende voorheen verspreid gelegen kantoren van de gemeente Den Haag bij elkaar gebracht. Om het gebouw ook ’s avonds te activeren zijn aan het kantoorprogramma woningen en een bibliotheek toegevoegd. Onder het gebouw ligt een parkeergarage.
De publieksfuncties van het stadskantoor liggen rond het binnenplein. Links op de foto is de trouwzaal zichtbaar, rechts de bibliotheek
CONTEXT Met de nieuwbouw wilde Uytenhaak op een ruimtelijk kwalitatieve manier verdichten. Hij verwijst hierbij naar zijn studie ‘Steden vol Ruimte’ die hij als hoogleraar aan de TU Delft uitvoerde. Rond het stadskantoor wilde Uytenhaak zo veel mogelijk openbare ruimte creëren. Tegelijkertijd wilde de architect het kantoorprogramma op zo groot mogelijke vloeren rond een hof organiseren. De combinatie van deze wensen zorgt voor een gebouw dat zich naar beneden toe versmalt. “Het is een soort vaas”, zegt de architect. De gemeente Den Haag wenste een hoog gebouw dat een nieuw baken zou vormen in het stedelijk landschap. Door
— “Den Haag ZuidWest ontbeert een herkenbaar hart” de beperkte afmetingen van de kavel staat het gebouw vrij dicht op de omliggende woongebouwen. Om de woningen aan de Leyweg tegenover het stadskantoor hun uitzicht en licht niet te veel te ontnemen, koos de architect er hier voor het gebouw een punt te geven. Aan de achterzijde is het gebouw uitgelijnd met de strokenbebouwing aldaar. Samen zorgen deze ingrepen voor een driehoekige plattegrond. Door de naar boven toe uitwaaierende vorm in combinatie met de driehoekige plattegrond onderscheidt het stadskantoor zich sterk van zijn omgeving. De hoogte van het gebouw onder-
Links Bij goed weer is vanuit de woningen op bovenin het gebouw de zee en de Rotterdamse haven te zien Rechts De betonnen gevelpanelen hebben de vorm van een parallelogram en geven de gevel diepte
A
Architectuur Stadskantoor Leyweg Rudy Uytenhaak Architectenbureau
21 — AWM 42
22 — AWM 42
steunt die verbijzondering. Het gebouw is een eigentijds monument. Uytenhaak benadrukt echter dat hij het gebouw niet op die manier heeft ontworpen. “De gebouwvorm is de resultante van een functionele analyse en de klik met een concept dat synthese en identiteit biedt.” Het stadskantoor is gematerialiseerd in betonnen sandwichpanelen met een toeslag van Noors marmer. “Bij oxidatie wordt het wit”, vertelt Uytenhaak enthousiast. “Het gebouw wordt na verloop van tijd steeds witter.” De witte kleur is door de architect bedoeld als een eerbetoon aan de modernistische idealen die de basis vormden voor de omliggende buurt, ontworpen door Dudok. Wit stucwerk hoorde bij die architectuur. Met het witte marmer wil de architect op eigen wijze aansluiten op deze traditie. De daklijn van het gebouw is aan de achterzijde recht, maar loopt steil op richting de Leyweg. Het gebouw oriënteert zich zo helder op de hoofdweg. De entree van het stadskantoor is ook waar je die verwacht: bij het hoogste punt. Een lange en smalle luifel wijst het publiek de weg naar de entreedeuren. Duidelijk.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
BINNENPLEIN
Dwarsdoorsnede
Aan weerszijden van het sculpturale witte hoofdvolume loopt vanaf het maaiveld een luie trap omhoog. De grote maat van de treden doet direct vermoeden dat deze trap niet bedoeld is om te beklimmen. Lage hekken geven aan hoever het publiek de trap mag beklimmen. Verder dan twee treden kun je niet komen. “Het gaat om het gevoel van ruimte”, verklaart Uytenhaak. Onder de trap liggen verschillende publieksfuncties. Deze zijn georganiseerd rond het overdekte plein in het hart van het gebouw. De hoofdentree leidt de bezoekers vanaf het voorplein direct het binnenplein op. Uytenhaak: “Die relatie wilde ik zo direct mogelijk maken.” Vanaf de hoofdentree gezien liggen links op de begane grond meteen de gemeenteloketten. Rechts bevindt zich over de twee verdiepingen de bibliotheek. De derde zijde van het plein wordt bepaald door de ronde trouwzaal. Deze zaal hangt vrij in de ruimte ter hoogte van de eerste verdieping. Een brede trap leidt de trouwgezelschappen van de begane grond naar de trouwzaal.
publiekshal infobalie publieksbalie/front office back office bibliotheek patio expeditie entree woningen fietsenstalling entree parkeergarage vergadercentrum trouwzaal computercentrum ontmoetingsruimte bedrijfskeuken spreekkamer kantoorruimte woning
18
18
17 17
11 9
12 11
1
10
Het binnenplein is boven de tweede verdieping overdekt met een piramidevormig dak. Op basis van het spectaculaire exterieur verwacht je eigenlijk een hogere ruimte. Een gebouwhoog atrium, zoals in het stadhuis van Richard Meier aan het Spui in Den Haag, was hier
— “Het gebouw wordt na verloop van tijd steeds witter” volgens Uytenhaak echter niet mogelijk. Door de woningen die ook in het complex zijn opgenomen, zijn de brandweereisen voor zo’n gebaar simpelweg te hoog. Uit de berekeningen van de daglichttoetreding bleek dat die bij de kantoren onder in het atrium aan de lage kant was. Om het licht dieper het
gebouw in te krijgen heeft Uytenhaak de reflecties in het atrium vergroot. Het met een zeefdruk beprinte, piramidevormige dak van het binnenplein reflecteert het licht direct de kantoren in. Daarnaast zijn ook de gevels van de kantoren rond het atrium voorzien van een zeefdruk print. “Architectonisch werkt het als een soort vitrage”, zegt Uytenhaak. Omdat onder in het atrium meer behoefte is aan licht dan bovenin het atrium wordt de perforatie van de gevel naar beneden toe gradueel groter.
KANTOORVERDIEPINGEN Het Stadskantoor Leyweg heeft op elke hoek een kern met liften en noodtrappen. Elk van de drie kernen heeft daarbij een eigen functie. De kern aan de voorzijde van het gebouw ontsluit de woningen boven in het gebouw. De noordelijk gelegen kern is toegankelijk voor het publiek. De zuidelijk gelegen kern wordt exclusief gebruikt door de in het gebouw werkzame ambtenaren.
A
Architectuur Stadskantoor Leyweg Rudy Uytenhaak Architectenbureau
23 — AWM 42
13
6
18
11 6
11
12
14
6
18 15
1e verdieping
13e verdieping
6
16
5
9
8 2
6 1
16 17
3 6 10
7
4
Begane grond
In het Stadskantoor Leyweg werken zo’n 1300 ambtenaren. Door gebruik te maken van flexwerken zijn echter maar ongeveer 870 werkplekken nodig. De inrichting van de kantoren is verzorgd in samenwerking met Merkx+Girod. De werkplekken liggen langs de binnen- en buitengevel. Vergaderruimtes, kopieerruimtes en de ruimtes met de kluisjes van de ambtenaren liggen allemaal in de middenzone. Op de binnenhoeken van de kantoorvloeren is iets speciaals gedaan: hier zijn kleurige lounges ingericht. Hier kan worden ontspannen of informeel worden overlegd. Om het kantoor zo energiezuinig als mogelijk te maken, wordt gebruik gemaakt van een WKO en betonkernactivering. De ventilatiekanalen en netwerk- en voedingkabels opgenomen in de kanalen in de betonnen vloer. Dit zorgt voor een hogere kantoorruimte met meer lichtinval. Het nadeel van deze oplossing is dat onder het plafond rijen met baffles opgehangen moesten worden. Dat laatste komt de ruimtelijkheid van de kantoren helaas niet ten goede.
6e verdieping
WONINGEN Helemaal boven op het stadskantoorprogramma zijn de woningen gesitueerd. “Op een heldere dag is vanaf hier de zee en de Rotterdamse haven te zien”, zegt Uytenhaak. Vanwege het grote verschil in oriëntatie op de zon, en tussen de binnen- en buitenzijde stelde Uytenhaak in eerste instantie rug aan rug gelegen maisonnettes voor. Woningeigenaar Vesteda wenste echter geen trappen in de woningen en vroeg daarom om een ontsluiting via een galerij aan de binnenzijde. Het sterkste punt van de woningen zijn de buitenruimtes. De schuine daklijn van het gebouw is benut om een serie van prachtige terrassen te maken. Op het zuiden. Met het Stadskantoor Leyweg heeft architect Rudy Uytenhaak voor Den Haag Zuid-West een hedendaags monument ontworpen. Met zijn driehoekige plattegrond en naar boven toe uitwaaierende vorm is het gebouw functioneel gezien sterk ingepast in zijn omgeving. Een technisch knap uitgevoerde stedelij-
ke verdichting. Met zijn bijzondere vorm eist het gebouw daarnaast in de stad ook de aandacht op. Dat past een publiek gebouw. Het gebouw is zo uiteindelijk veel en veel meer dan alleen een plek om te trouwen en je kinderen aan te geven.—
Opdrachtgever Gemeente Den Haag Architect Architectenbureau Rudy Uytenhaak, Amsterdam Team Rudy Uytenhaak, Tomer Meirom, Andre Hillebrand, Jasper Molenaar, Saskia Oranje, Martin Dalenberg, Hugo Boogaard, Arjan Luiten, Mustafa Senturk, Laurens de Lange Constructeur Aronsohn Constructies, Rotterdam Engineering gevel Hurks Oosthoek Kemper, Tilburg Adviseur installaties Halmos Adviseurs, Den Haag Aannemer BAM, Bunnik Realisatie April 2011