Sabai dii, een inspirerend fotoverhaal over Luang Prabang, Laos

Saba誰 dii

een inspirerend fotoverhaal over

Luang Prabang, Laos

De foto’s zijn een selectie uit de serie die ik tijdens mijn reis naar Luang Prabang in Laos maakte en is uitgebracht onder de titel “Sabaï dii” (Goedendag in het laotiaans) Laos 2011 Samenstelling en eigendom: RolanddeZeeuwFotografie www.rolanddezeeuwfotografie.nl

met dank aan: Mijn lieve Bianca omdat je altijd vertrouwen in me hebt en je me het gunde om alleen naar Laos te reizen om te fotograferen.

Ineke Binnendijk voor je oprechte kritische feedback en adviezen om deze serie tot een geheel te maken.

Karin Kwint omdat je tot in de late uurtjes bereid was om mijn teksten kritisch na te lezen en correcties aan te brengen.

2013

Foto’s die gaan over mensen in hun omgeving.

Mijn beeld, Mijn verhaal, Mijn beleving.

“sabaï dii”

In april 2011 vertrok ik met mijn camera naar Luang Prabang. Een stadje dat is omgeven door de groene heuvels van het noordelijke Laos en ingeklemd ligt tussen de machtige Mekong en de Nam Khan. Twee rivieren die in het droge seizoen rustig stromen, maar in de regentijd woest en gigantisch zijn.

Luang Prabang is rijk aan cultuur. Er staan meer dan 100 boeddhistische kloosters in een klein gebied. Sommigen zijn zo dicht tegen elkaar aan gebouwd dat het lijkt dat ze in elkaar overlopen. Alleen de naam van het klooster verraadt dat het om verschillende complexen gaat. Elke klooster is anders.

Iedere tempelgemeenschap vertegenwoordigt een eigen stroming. En iedere gemeenschap is heel toegankelijk.

De stad heeft een koninklijke historie en het vroegere paleis vormt een bijzondere bezienswaardigheid. Toen de koninklijke zetel zich had verplaatst naar Vientiane bleef de familie Luang Prabang toch als vakantieverblijf aanhouden vanwege het heerlijke klimaat.

Het unieke karakter heeft Unesco doen besluiten Luang Prabang als geheel uit te roepen tot Wereld Erfgoed. Deze stad is daardoor misschien niet echt representatief voor veel omstandigheden die in andere steden en dorpen van Laos voorkomen. Luang Prabang wordt vrijwel altijd door toeristen, die Laos

bezoeken, aangedaan. Als eerste bestemming of als afsluiting. En dit brengt de nodige werkgelegeheid en welvaart. Desondanks (of dankzij dat) is de sfeer er heel ontspannen en de locale bevolking is heel vriendelijk.

Het doel van mijn reis naar deze unieke stad was om een visueel verslag te maken van het dagelijks leven. Ik wil met dit boek een klein beetje van de sfeer overbrengen. Het maken van dit verslag vond ik niet eenvoudig. Een sfeer overbrengen? Hoe doe je dat. Die sfeer die ik zelf zo intens heb beleefd, gevoeld, geroken.

En hoe krijg ik uit al dat materiaal een mooie serie?

Via dit fotoboek laat ik je kennismaken met een klein stukje levenswijze van bewoners uit Luang Prabang in de overtuiging dat je een beetje van die sfeer zal proeven.

Tijdens mijn verblijf maakte ik korte verslagen van mijn dagelijkse belevenissen. Na een dag fotograferen trok ik me dan terug op het dakterras van mijn hotel en schreef op wat mij die dag zoal had beziggehouden. Een ritueel dat ik mijn gehele verblijf trouw heb volgehouden. ‘s-Avonds deelde ik dit via internet met mijn dierbaren en vrienden. Het thuisfront was op die manier heel dichtbij. Ik vond het leuk om fragmenten van die verslagen op te nemen. Ze vormen zo een geheel met de foto’s.

1. De Aankomst

willekeurig

de typische huisjes lijken het landschap te zijn gestrooid....

in

Aanvliegen op Luang Prabang Airport is bijzonder. Ik had van tevoren een raamplaats gevraagd, aan de linkerkant. Dat was geen probleem. Het toestel was toch nauwelijks bezet.

Links heb ik het beste zicht op Luang Prabang. Langzaam glijdt de Mekong onderlangs en details worden steeds meer zichtbaar. Ik krijg kriebels in mijn buik. Ik ben er bijna.

Ver onder mij zie ik de eerste typische Laos-huizen voorbij schuiven. Het lijkt alsof ze willekeurig in het landschap zijn gestrooid. Even later komt er steeds meer structuur van de omgeving in zicht en dat betekent dat we niet ver van Luang Prabang af zijn. En dan vliegen we laag over het centrum en herken ik de straatjes en de omgeving, Phousi Hill lijkt zo dichtbij. Niet veel later staat het toestel op de grond. Ik heb mijn bestemming bereikt.

het doel van mijn reis:

mensen ontmoeten en fotograferen

2. De omgeving

gelachen

er wordt , gedronken, gegeten en muziek gemaakt....

Pannetjes pruttelen op stoofjes tafereel. De rode gloed van het hangt de geur van verbrand hout Families maken groentes schoon, verkopen ze dan op de markt.

die met houtskool worden gestookt. Overal op straat zie je dit vuur is goed zichtbaar. Rookpluimen cirkelen omhoog. Overal dat vermengt is met allerlei aroma’s die opstijgen uit de pannen. pellen uien, knoflook of andere specerijen van het land. Die

Even verderop komt een boerengezin aan uit het zuiden. Ze gaan op familiebezoek in het noorden. Ze hebben twee reisdagen nodig om daar te komen. Luang Prabang is een tussenstop. De route is niet gemakkeijk. Veel wegen in Laos zijn onverhard en lopen door berggebieden. Opschieten is er dan niet bij. Dat vindt niemand hier een probleem. Iedereen is relaxt. Vrienden spelen een spel op straat of vieren met elkaar een feest. Er wordt gelachen, gedronken, gegeten en muziek gemaakt. De aanleiding van het vermaak is mij niet altijd even duidelijk. Is er eigenlijk wel een aanleiding?

Natuurlijk heeft Luang Prabang ook een ander gezicht. Mensen die op straat leven en hun dag door moeten komen met een aalmoes van een goedgevende voorbijganger die voedsel geeft en wat te drinken. Soms zijn een paar KIP (Laotiaanse valuta) ook welkom.

Het echte Laos begint op een kleine afstand van het ontwikkelde Luang Prabang. Aan de overkant van de Mekong en na de stadsgrens. De meeste toeristen komen daar niet. Daar zijn geen verharde wegen, of houden ze juist op. Er zijn geen lantaarnpalen en de meeste woningen hebben er niet eens elektriciteit en sanitaire voorzieningen. Wegen veranderen in modderstromen na een tropische wolkbreuk. Het leven is er hard en men leeft van wat de landbouw of visserij oplevert. Iedere dag trekken de mensen vanuit de omgeving naar Luang Prabang om producten op de locale markten te verkopen in de hoop op een beetje inkomsten.

3. De markt

markt

de is een essentieel onderdeel van het leven....

De Freshmarket vormt een pallet van geuren en aroma’s die zich vermengen met de tropische vochtigheid in het vroege ochtendlicht. In een decor van kleuren en producten komt hier vraag en aanbod samen. In alle vroegte zijn boeren uit de omliggende dorpen hiernaartoe getrokken om hun landbouwoogsten en pluimvee te verkopen. Of vissers die hun vangsten uit de Mekong aanbieden.

Bij een kraam onderhandelt een mogelijke koper over de prijs van een paar vuistdikke kikkers die aan elkaar zijn gebonden. Een bizar gezicht maar hier is dat de normaalste zaak van de wereld.

Naast ontelbare specerijen, groentes en fruit zie je hier vlees, vis en andere etenswaren in de open lucht liggen. Bij een temperatuur van 30 graden lijkt mij dat een onfrisse bedoeling. Het is overduidelijk dat de Laotiaan zich daar niet druk over maakt.

In de late namiddag, nog voordat de zon ondergaat, start een andere markt. Dan komen ambachtslieden met hun waren naar de Nightmarket. In een lange rij van kramen worden ambachtelijk geproducteerde artikelen aangeboden. Goud, zilver, houtsnijwerk, handgefabriceerd papier en een niet te tellen aantal kraampjes met bedrukte t-shirts. ‘Laos’, ‘Mekong’, ‘Boeddha’ zijn een paar opdrukken die ik veel zie. t-shirts zijn populair en dus erg onderhevig aan prijsschommelingen.

Als toerist betaal je de hoofdprijs, maar ‘hoofdprijs’ is hier een relatief begrip.

Op de Nightmarket vind je ook etenswaar, maar dan in klaargemaakte vorm. Voor de liefhebber van lokaal eten is dit een waar paradijs. Lange tafels waaraan mensen hun net uitgezochte maaltijd, die is klaargemaakt in een soort gaarkeuken, nuttigen. Grote potten en pannen op enorme vuren met vlees, vis, groentes en rijst. Het ziet er allemaal smakelijk uit en ik denk dat de kwaliteit goed is, gelet op de toeristen die er zitten te eten. Vanavond sla ik het eten een keertje over.

De markt is een essentieel onderdeel van het leven. Hier worden de contacten gelegd en wordt het beetje geld verdient waarmee boeren en ambachtslieden in hun bestaan kunnen voorzien. De toeristen die Luang Prabang aandoen dragen op deze wijze een steentje bij aan dat bestaan.

4. Kinderen

speelplaats

de maakt het verschil geen stenen maar gewoon kale grond...

Iets verderop, pal naast Wat Aham aan de Chao Xoumphou Road staat een school. Kinderen spelen buiten, het is speelkwartier en dat trekt mijn aandacht. In Laos hebben schoolkids kleding aan die qua kleur hetzelfde is: meisjes een rokje met wit shirtje, jongens een kort donker broekje en ook een wit shirtje. Ze zien er allemaal verzorgd uit.

Ik vind het heel interessant om de spelende kinderen bezig te zien. Achter elkaar aanrennen, schreeuwen, lachen. Eigenlijk wat we gewend zijn. De speelplaats maakt het verschil. Geen stenen maar gewoon kale grond. De regen vormt enorme plassen die op kinderen altijd een grote aantrekkingskracht hebben, ongeacht waar op de wereld.

5. Dans

De dansers volgen het ritme met

subtiele

handbewegingen

Dance-music is niet direct wat ik hier verwacht, maar verrassend genoeg wel tegenkom. Een groep jongeren vermaakt zich prima op het ritme van klanken die me sterk doen denken aan thuis. De jeugd ontwikkelt zich hier ook door de invloed van het WWW. Hippe t-shirts, stoere schoenen, mutsen (bij 30 graden) en hiphop op trendy muziek. Onder gejuich en gejoel worden de dansers aangemoedigd bij elke acrobatische beweging die ze uitvoeren. Met groot plezier en bewondering kijken de toeschouwers toe om de bewegingen straks na te kunnen doen.

Een contrast met een groep dansers die even verderop een optreden geeft van een traditionele Laotiaanse dans in de bijbehorende klederdracht. De muzikale klanken komen van een klein orkest dat een opvallend en indringende ritme volgt. De dansers volgen het ritme met subtiele handbewegingen. Aan de dans is een offer vooraf gegaan. De dansers hebben zich ‘achter de schermen’ in volledige concentratie gebracht om de dans tot in de perfectie uit te voeren.

6. Tempels

muurtekeningen hebben een veelzeggende betekenis

van liefelijk tot griezelig

Het interieur en het exterieur varieert per tempel. De ene kan rijk versierd zijn met talloze beelden en muurtekeningen en prachtig versierde deuren. Soms zijn er hele grote stupa’s met een spectaculaire uitstraling. Een andere tempel kan dan weer een heel sobere uitstraling hebben en er soms vervallen uitzien. Ze hebben allemaal een gemeenschappelijke overeenkomst en dat is het grote Boeddhabeeld in het centrum van de ruimte met het altaar daarvoor.

Boeddha is soms in spectaculaire proporties vertegenwoordigd. In een tempel staat het beeld bijna tegen het plafond aan geduwd. In een andere tempel kom ik Boeddha liggend tegen.

Boeddha manifesteert zich in vele standen en formaten.

Muurtekeningen zijn bijzonder en met veelzeggende betekenis. Van heel liefelijk tot griezelig.

Kloosters zijn vaak van onder tot boven beschilderd met het verhaal van Boeddha en de vereringen. Sommigen zijn zo oud dat de tekeningen nauwelijks meer te zien zijn. Weer andere kloosters hebben een spectaculaire façade met grootse slangen en draken bij de poort. Een teken van rijkdom. Soms biedt een tempel een onderkomen aan een schilder die onder het toeziend oog van Boeddha prachtig werk voortbrengt.

7. Het ritueel

rond 6 uur

iedere ochtend komen de monnikken de kloosters uit. Het enige geluid op dat moment is het geschuifel....

In de kloosters vereren de monnikken Boeddha. Ze bidden, voeren hun mantra’s op, studeren, leven en wonen er. In volledige overgave wijden jongens hun jeugd aan het klooster.

Voor de ouders is het noodzaak om een van hun kinderen als monnik te laten opgroeien. Het biedt de jongens een goede scholing, bescherming, onderdak en een thuis. Ze krijgen een religieuze boeddhistische opvoeding. Het brengt de jongens sneller in contact met andere culturen. Ze proberen gesprekken aan te gaan met de toeristen, meestal in het Engels, om zo hun taalvaardigheid te vergroten en te leren.

In een rituele samenkomst worden jonge monnikken ingewijd. Een feestelijke gebeurtenis. Niet alleen de familie is erbij. Ook het gehele dorp waar de monnik vandaan komt, viert dit mee.

Het klooster is ook de plek waar de bevolking bidt, samenkomt, feestviert en offers brengt. Samen de zegen vragen voor een goed oogstjaar. Aan de viering doet het hele dorp mee en in het middelpunt staan de monnikken die als vertegenwoordigers van Boeddha de zegen geven. Als dank daarvoor nemen de monnikken offers in ontvangst.

Iedere ochtend rond 6 uur komen de monnikken uit de kloosters. In volledige stilte lopen ze blootvoets door de straten. Het enige geluid op dat moment is het geschuifel van voeten. Het is een indrukwekkend schouwspel. In lange rijen lopen ze langs de gelovigen die ze eerbiedig voedsel aanbieden. Dit dagelijke ritueel is een serieuze gebeurtenis dat erin voorziet dat de monnikken tijdens de aalmoesronde hun voedsel krijgen.

8. Crematie

‘de dood herinnert ons eraan hoe wij kunnen leven’

Een Boeddhistische wijsheid

In Laos is cremeren heel gebruikelijk en zeker geen trieste gebeurtenis. ‘De dood herinnert ons eraan hoe wij kunnen leven’ (Een Boeddhistische wijsheid). Het is een onoverkomelijk onderdeel van het leven. De dood is geen eind maar een start naar een hogere dimensie. Ik observeer en leg vast zonder mezelf als indringer te zien in dit intieme en toch ook weer open proces.

Voor de familie is het afscheid een feestelijk moment dat met een groepsfoto wordt afgesloten. Op de achtergrond schieten vlammen omhoog en voert de ziel van de overledene mee naar een andere wereld.

Het is mooi.

9. Een nieuw verlangen

Ik verlang naar je terug....

Ik wil je beter leren kennen, je geheimen ontdekken, je tempels zien, je geuren ruiken, je warmte voelen, je bewoners spreken om ervaringen te delen.

Ik Nu je en

ga naar je terug.... ik je beter heb leren kennen, een paar van je geheimen heb ontdekt, veel van tempels heb gezien en je warmte gevoeld, je heerlijke geuren gesnoven, je bewoners heb gesproken ervaringen heb gedeeld.

Ik moet naar je terug....

Om je nog beter te leren kennen en om meer geheimen van je te ontdekken, om de niet bezochte tempels te zien en je warmte intenser te voelen, je geuren dieper in me op te nemen en ik meer van je bewoners wil ontmoeten om nog meer ervaringen te delen.

Ik kom naar je terug.....

Luang Prabang, 2011

Luang Prabang ligt tussen de groene heuvels van het noordelijke Laos, ingeklemd tussen de machtige Mekong en de Nam Khan. Het is niet groot en daardoor is alles goed te belopen.

Luang Prabang kent een rijke historie en unieke architectuur.

De sfeer is er ontspannen en de locale bevolking is heel vriendelijk. Laotianen zijn toegankelijk en hun levenswijze is gemoedelijk en vooral eenvoudig.

De stad heeft een koninklijke historie en het vroegere koninklijke paleis vormt een bijzondere bezienswaardigheid. Toen de koninklijke zetel zich had verplaatst naar Vientiane bleef de familie Luang Prabang toch als vakantieverblijf aanhouden vanwege het heerlijke klimaat.

Er zijn een groot aantal schitterende tempels in Luang Prabang te vinden. Deze unieke pracht is voor de UNESCO aanleiding geweest om Luang Prabang als geheel tot wereld erfgoed uit te roepen.

Het doel van mijn reis naar deze unieke stad is geweest om er een visueel verslag van te maken, mensen te ontmoeten en ze te fotograferen. De reis heeft mooie en bijzondere foto’s opgeleverd. Ik heb ze in dit boek samengebracht.

Ik ben trots op het uiteindelijke resultaat waar ik veel plezier aan heb beleefd en met voldoening op terugkijk.

Roland de Zeeuw