Verslag Seminar nieuw Pensioencontract 2013

Verslag Seminar nieuw Pensioencontract 2013 13 JUNE 2013, SS ROTTERDAM, ROTTERDAM

2

ROBECO WORLD INVESTMENT FORUM | 2013

Reëel pensioencontract biedt meer perspectief op indexatie Pensioenbesturen moeten nu al nadenken over de keuze voor een nieuw pensioencontract. Wil men perspectief houden op indexeren, dan is het reële contract veelal de beste keuze.

Wat komt er precies kijken bij de keuze tussen het nominale en het reële pensioencontract?

En wat zijn de belangrijkste implicaties voor het strategische beleggingsbeleid? Dat wilden de circa vijftig pensioenfondsbestuurders weten die op 13 juni Robeco’s pensioenseminar aan boord van de SS Rotterdam bezochten. Sprekers van KPMG, Randstad Pensioenfonds en Robeco zelf gaven de bezoekers duidelijke boodschappen mee.

Wacht niet af, begin na te denken over nieuw pensioencontract

– Begin na te denken over de keuze tussen nominaal en reëel, ook al is niet alles bekend – Goede communicatie naar deelnemers is van groot belang – Het reële pensioencontract geeft meer flexibiliteit en een grotere kans op indexatie

‘Ook is men door de onzekere situatie geneigd om vast te houden aan het bestaande’, aldus Menken.

Bestuurders vinden het lastig alle consequenties van de keuze te overzien. ‘Gevolg hiervan is dat veel fondsen overwegen dicht bij het huidige nominale contract te blijven.’

‘Betrokken bij discussie en kennisuitwisseling’

Gebruik een checklist bij het keuzeproces

Begin volgend jaar moeten pensioenfondsen een keuze maken tussen het nominale en het reële pensioencontract. In 2015 wordt immers het nieuwe Financieel toetsingskader (FTK) van kracht. Veel fondsbestuurders kunnen en/of willen deze keuze nog niet maken omdat veel onzeker is. Zo is er een kans dat er een derde mogelijkheid komt, die waarschijnlijk een combinatie is van genoemde contracten.

Menken adviseert bestuurders een gestructureerde aanpak. ‘Dat kan door de

Roel Menken, partner bij KPMG, constateert dat het uitblijven exacte wetsteksten leidt tot onzekerheid bij pensioenfondsbestuurders: ‘Veel fondsen nemen een afwachtende houding aan. Dat is begrijpelijk, maar het is nu zaak niet te wachten omdat dit soort trajecten veel afwegingen en communicatie vergen.’

kenmerken van het fonds te inventariseren en de doelstellingen van het fonds vast te stellen.

Dat moet het uitgangspunt zijn van de exercitie.

Er zijn natuurlijk nog witte vlekken, maar die kunnen later worden ingevuld’ Om de discussie te objectiveren en geen zaken over het hoofd te zien, is het van belang een checklist te gebruiken bij het keuzeproces. Deze checklist bevat thema’s als het premiebeleid, de indexatieambitie, solidariteit, administratie, toezicht en communicatie.

‘Het is zaak van tevoren goed te bedenken welke partijen je op welk moment gaat betrekken bij het proces. Soms wil je groepen meenemen in het proces en soms wil je bepaalde partijen er pas later bij betrekken. Door vroegtijdig te beginnen en de checklist regelmatig door te lopen, ontwikkelen het denken en de discussie zich en kunnen witte vlekken in de tijd worden ingevuld.

Reken erop dat je soms weer van voren af aan moet beginnen. Daarom is het van belang dat je niet in tijdnood komt.’

Roderick Munsters, CEO van Robeco, stelt in zijn inleiding dat Robeco als organisatie sterk betrokken is bij discussie en kennisuitwisseling op het gebied van pensioenen. Voor hem zijn twee uitgangspunten van groot belang: ook in de toekomst moeten Nederlanders kunnen sparen voor later, en de kosten van pensioenen en uitvoering moeten beter beheerst worden.

ROBECO pensioen seminar | 2013

3

Nominaal versus reëel pensioencontract Het essentiële verschil tussen het nominale en het reële pensioencontract zit in de hardheid van de pensioentoezegging die wordt gedaan. De mate waarin beleggingsrisico kan worden genomen, met name bij slechte financiële omstandigheden, is daarbij een cruciale factor.

Bij het nominale pensioencontract gaat men uit van een pensioen­ toezegging met een harde ondergrens. Deze ondergrens is het pensioen dat jaarlijks wordt opgebouwd zonder indexatie.

Het pensioenfonds streeft nog wel naar indexatie, maar deze zal alleen worden toegepast als de financiële positie van het pensioenfonds het toelaat. De hardheid van de ondergrens is overigens niet 100%. Bij sterk tegenvallende ontwikkelingen kan bij het nominale contract ook gekort worden op de nominale pensioentoezegging.

Als een pensioenfonds te maken heeft met geringe buffers en de dekkingsgraad komt onder 105 procent, dient het fonds met een herstelplan te komen. De negatieve schokken dienen binnen drie jaar te worden opgevangen. In de praktijk wordt dan minder risicovol belegd. Dit vermindert de kans op een verdere daling.

De kans op een goed rendement

‘We merken dat de ouderen erop vertrouwen dat de sponsor zal bijspringen.’

Raimond Schikhof Concretiseren van pensioenvormen De derde spreker, Raimond Schikhof van Randstad-pensioenfonds, voorziet eveneens een tijdrovend traject. ‘Hoewel er officieel nog niet veel bekend is, is het bestuur begonnen na te denken over de keuze tussen nominaal, reëel en het alternatief van een beschikbarepremieregeling (DC)’. Omdat de keuze tussen de verschillende contracten vrij abstract is, pleit Schikhof voor het concretiseren van de diverse pensioenvormen. ‘Ik ben begonnen om eens een actuariële en bedrijfstechnische nota te

4

neemt echter ook af en het fonds komt minder snel weer uit een situatie van onderdekking.

In het reële contract zit de indexatie ingebakken: de pensioen­ toezegging groeit jaarlijks mee met de inflatie. Uiteraard heeft dit een keerzijde. Het fonds dient de dekkingsgraad op 100 procent te houden. Dit brengt met zich mee dat er aan het eind van het jaar moet worden gekort als het pensioenvermogen te laag is in verhouding tot de reële verplichtingen. Daarbij worden de kortingen uitgesmeerd over tien jaar, waardoor de ‘pijn’ kan worden uitgesmeerd. Hetzelfde principe geldt overigens voor meevallers.

Ook deze worden gedurende een periode van tien jaar gelijkmatig verdeeld meegenomen in de pensioenresultaten.

De uitkomst van de pensioenopbouw wordt door de jaarlijkse bijstellingen onzeker, maar de verwachting van de meeste pensioen­ experts is dat dit uiteindelijk wel hogere pensioenen oplevert door de mogelijkheid om offensiever te beleggen. De kans dat er gekort moet worden is in het reële contract dus groter dan in het nominale contract, maar de omvang van de kortingen zal kleiner zijn.

schrijven die zou passen bij een reëel contract. Als je dat doet, krijg je meer inzicht in alles wat erbij komt kijken. Je ziet aan welke knoppen je al dan niet kunt draaien en welke informatie je nog mist.’

Uitleggen aan de deelnemers Het pensioenfonds neigt naar een DC-regeling of een reëel contract vanwege de ambitie van het fonds de inflatie bij te benen. ‘Dat is een belangrijke bestaansreden voor een fonds’, aldus de pensioendirecteur. Schikhof wijst op het belang van een goede communicatie: ‘Als het bestuur kiest voor een reëel contract zal de dekkingsgraad van circa 100 procent naar 80 procent dalen. Onder het nieuwe FTK kun je dat tekort uitsmeren over tien jaar. Maar dat betekent even goed dat je begint met het vooruitzicht dat je de komende tien jaar 2 procent per jaar moet gaan korten. Dat is lastig uit te leggen. We merken dat de ouderen erop vertrouwen dat de sponsor zal bijspringen.

Ze willen niet geloven dat je dat niet meer kunt verwachten.’

ROBECO WORLD INVESTMENT FORUM | 2013

Contractkeuze belangrijk voor strategisch beleggingsbeleid Tom Steenkamp, Co-Head Investment Solutions & Research bij Robeco, sluit de rij sprekers met een presentatie over de implicaties van de contractkeuze voor het strategische beleggingsbeleid. Om hierin helderheid te brengen beschrijft Steenkamp de factoren die het pensioenresultaat (‘koopkracht’) beïnvloeden. Het complexe vraagstuk kan volgens hem in de praktijk helder worden gemaakt door de pensioenportefeuille voor te stellen als een mix van twee portefeuilles. Steenkamp: ‘Met deze mix kun je in principe elk risicorendement profiel krijgen. De mix bestaat uit een matching-portefeuille die bedoeld is om de pensioenverplichtingen veilig te stellen en een return-portefeuille waarmee je probeert een zo hoog mogelijk voor risico gecorrigeerd rendement te behalen’.

De verdeling van het pensioenvermogen over de matching- en de return-portefeuille is afhankelijk

van de risicotolerantie en het risicodraagvlak van de (gezamenlijke) deelnemers van het fonds.

‘Belegt men meer in de return-portefeuille, dan gaat het verwacht rendement omhoog, maar ook het risico. Besluit men meer in de matching-portefeuille te beleggen, dan geldt het omgekeerde’, aldus Steenkamp.

De inrichting van de return-portefeuille is bij het reële en het nominale contract nagenoeg gelijk, maar bij de matching-portefeuille ligt dit anders. In het nominale contract streeft het pensioenfonds naar een minimaal risico ten aanzien van de nominale verplichtingen, in het reële kader dient het fonds de waarde van de reële pensioenverplichtingen te volgen.

Een praktisch probleem is daarbij dat er geen Nederlandse ‘index-linked bonds’ (ILB’s) worden uitgegeven. In de ogen van Steenkamp zou de invoering van het reële contract voor de Nederlandse staat een goede reden kunnen zijn om dergelijke leningen alsnog uit te geven.

Beperkingen bij nominaal contract Steenkamp wijst op de beperkingen van het nominale contract: ‘Een pensioenfonds kan in het nominale contract in principe op

drie manieren reageren op tegenvallers: de premies verhogen, de buffers aanspreken of de uitkeringen aanpassen. Maar in de huidige situatie is het herstelvermogen via premies en buffers bij veel pensioenfondsen beperkt of zelfs afwezig. De uitkeringen aanpassen ligt bij een nominaal contract moeilijk. Dat is echt een ultimum remedium.’

Steenkamp maakt zich daarom sterk voor het reële contract. Als de dekkingsgraad laag is en de pensioenbuffers klein, is er in het nominale contract geen ruimte om voldoende beleggingsrisico te nemen. Dit is echter wel nodig om de indexatiedoelstellingen te realiseren. ‘Het gebrek aan herstelvermogen is problematisch.

We hebben op basis van de verwachtingen voor inflatie en beleggingsrendementen van de commissie-Don berekeningen gemaakt. Daaruit blijkt dat voor een gemiddeld pensioenfonds de kans op korting bij een nominaal contract structureel 3 procent per jaar is. Als er gekort moet worden, bedraagt de korting gemiddeld meer dan 10 procent. Kiest een pensioenfonds ervoor om risico’s te mijden, dan raakt de mogelijkheid om te indexeren uit beeld. Dit in tegenstelling tot bij het reële contract’.

‘Kiest een pensioen­ fonds ervoor om risico’s te mijden, dan raakt indexatie uit beeld.’

Ton Steenkamp

ROBECO Pensioen seminar | 2013 5

Grotere kans op indexatie bij reëel pensioencontract

Pensioenresultaat bij een nominaal versus een reëel pensioencontract

‘Pensioenfondsen zitten momenteel klem in hun beleggingsbeleid. Doordat fondsen enerzijds sturen op nominale zekerheid en anderzijds op een indexatie-ambitie, zitten zij veelal in een onhoudbare spagaat’, aldus Steenkamp. De indexatieambitie staat dan ook druk. Om toch in te kunnen spelen op deze indexatie-ambitie hebben pensioenfondsen behoefte aan meer flexibiliteit. Daarnaast vragen ook de doorzettende vergrijzing en de gewijzigde boekhoudregels in het kader van IFRS om meer flexibiliteit. Steenkamp: ‘Het reële kader biedt dit, waar het nominale contract bij een lage dekkingsgraad grote beperkingen oplegt’. De schokken worden in het reële kader direct opgevangen door te korten op de indexatie of, indien nodig, op het nominale pensioen. Daarbij wordt de pijn wel uitgesmeerd over maximaal tien jaar.

De kans op een nominale korting is daardoor in het reële contract weliswaar hoger dan in het nominale contract, maar de gemiddelde omvang van de korting is aanzienlijk kleiner.

Dat is per saldo aantrekkelijker’.

110%

6

100%

90%

80%

70%

ROBECO WORLD INVESTMENT FORUM | 2013

0 Nominaal

5

Reëel

10

15

20

25

Voor meer informatie over de pensioenoplossingen van Robeco, neem contact op met Robeco Investment Solutions: Wouter de Ridder, Hoofd Investment Solutions Sales Robeco T 010 - 224 3529 E w.de.ridder@robeco.nl

Belangrijke informatie

1118-0713

Deze uiting is uitsluitend bedoeld voor professionele partijen als bedoeld in de Wet op het Financieel Toezicht.

Robeco Institutional Asset Management B.V. (Handelsregister nummer 24123167) heeft een vergunning van de Autoriteit FinanciĂŤle Markten te Amsterdam.

ROBECO pensioen seminar | 2013

7