Jaarverslag 2015-2016

Klaus De Pillecyn - Fotoclub PiXeL Sint-Niklaas

REGIONAAL LANDSCHAP SCHELDE-DURME JAARVERSLAG 2015 PLANNING 2016

Hemelstraat 133A, 9200 Dendermonde www.rlsd.be / T 052 33 89 10

Regionaal Landschap Schelde- Durme Jaarverslag 2015- jaarplanning 2016 Inhoud

1. Organisatie en structuur ............................................................................................................................... 3

1.1. Missie ............................................................................................................................................................... 3 1.2. Werkingsgebied ............................................................................................................................................... 3 1.3. Bestuursorganen .............................................................................................................................................. 5 1.3.1. Algemene Vergadering .................................................................................................................................. 5

1.3.2. Raad van Bestuur .......................................................................................................................................... 8

1.3.3. Dagelijks Bestuur ........................................................................................................................................... 9

1.4. Professionalisering van de organisatie ........................................................................................................... 10

1.4.1. Huisvesting .................................................................................................................................................. 10

1.4.2. Personeelbestand 2014-2015 ..................................................................................................................... 10

1.4.3 Functionering en evaluatie........................................................................................................................... 10

2. Publieksactiviteiten en vormingsactiviteiten .............................................................................................. 11

3. Financieel verslag………………………………………………………………………………………………………………………………….…13 3.1. Balans en resultatenrekening 2015………………………………………………………………………………………………………….. 13 3.2. Begroting 2016………………………………………………………………………………………………………………………………………… 13

4. Inhoudelijke werking……………………………………………………………………………………………………………………………… 19 Natuurbehoud en kleine landschapselementen ................................................................................................

Actie 1 Gemeentelijk subsidiereglement voor huis- en boerenzwaluw ........................................................ 19 Actie 2 Soortgerichte acties huiszwaluw ....................................................................................................... 21 Actie 3 Soortgerichte acties boerenzwaluw .................................................................................................. 24 Actie 4 Soortgerichte acties gierzwaluw vanuit gemeentelijk subsidiereglement........................................ 25 Actie 5 Weidevogelproject ............................................................................................................................ 27 Actie 6 Poelenproject .................................................................................................................................... 30 Actie 7 Slotenproject ..................................................................................................................................... 31 Actie 8 Natuurloket ....................................................................................................................................... 33 Actie 9 Fauna-akkers ..................................................................................................................................... 34 Actie 10 Soortenbescherming Oost-Vlaanderen ........................................................................................... 36 Landschapszorg, streekeigen karakter, geïntegreerde projecten en IHD ..............................................................

Actie 11 Landschapsbedrijfsplanning ............................................................................................................ 37 Actie 12 Landschapsloket .............................................................................................................................. 37 Actie 13 Autochtone bomen en struiken/ Plant van Hier ............................................................................. 41 Actie 14 Houtzoeker ...................................................................................................................................... 42 Actie 15 Intergemeentelijk subsidiereglement voor kleine landschapselementen ...................................... 44 Actie 16 Ecologische maatregelen duurzame boomteelt ............................................................................. 45 Actie 17 Project Kindervreugd Bornem fase 2 ............................................................................................. 48 Actie 18 Project Paard en landschap ............................................................................................................. 52 Actie 19 Project Platteland in de bloemetjes ................................................................................................ 53 Actie 20 Geïntegreerde gebiedsgerichte werking, deels link met IHD.......................................................... 54 Actie 20 A Vallei van de Maanbeek- Laresloot .............................................................................................. 54 Actie 20 B Vallei van de Molenbeek-Graadbeek……………………………………………………………………………………… 56 Actie 20 C Natuurinrichting Berlarebroek en Donkmeer (ook link met IHD) ................................................ 57 Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

1

Actie 20 D: project Erembald Kravaalbos (ook link met IHD) ........................................................................ 57 Actie 20 E: Strategisch Project Schelde Sterk Merk (ook link met IHD) ........................................................ 62 Actie 21 Specifieke bijdrage aan IHD ............................................................................................................ 65 Actie 21 A Boskant……………………………………………………………………………… ...................................................... 65 Actie 21 B Herstel van sloten ........................................................................................................................ 66 Actie 21 C: Overzicht acties in kader van 30% basisfinanciering ANB Antwerpen ........................................ 68 Actie 21 D: Overzicht acties in kader van 30% basisfinanciering ANB Oost-Vlaanderen .............................. 68 Actie 22 Buitengewone plekjes ..................................................................................................................... 69 Actie 23 Landschapsherstel Oude Vlietdijk te Puurs ..................................................................................... 70 Actie 24 Project Loket Onderhoud Buitengebied ......................................................................................... 71 Actie 25 Project Warmte uit het landschap van Klein Brabant ..................................................................... 72 Recreatief medegebruik en natuurrecreatie ......................................................................................................

Actie 26 Trage wegen doen herleven............................................................................................................ 73 Communicatie en informatie .............................................................................................................................

Actie 27 Landschapskrant ............................................................................................................................. 83 Actie 28 Website ........................................................................................................................................... 85 Actie 29 Communicatiemateriaal RLSD ......................................................................................................... 87 Actie 30 Digitale nieuwsbrief ........................................................................................................................ 90 Actie 31 Social Media .................................................................................................................................... 92 Actie 32 Persberichten .................................................................................................................................. 94 Natuureducatie ........................................................................................................................................................

Actie 33 NME loket........................................................................................................................................ 96 Actie 34 NME activiteiten en actoren in de kijker ......................................................................................... 97 Actie 35 Samenwerking aan publieksevenementen ................................................................................... 100 Actie 36 Samenwerken aan educatieve projecten speelnatuur ................................................................. 103 Actie 37 Organiseren van vormingen en workshops .................................................................................. 113 Actie 38 Uitleenpost NME- materiaal ......................................................................................................... 115

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

2

1. Organisatie en structuur 1.1. Missie

Woorden wekken, voorbeelden trekken De landschaps-, natuur- en erfgoedwaarden erfgoedwa van de streek van Schelde, Dender en Durme zijn het beschermen b waard!

Hiervan wil het Regionaal Landschap Schelde-Durme Schelde Durme elke inwoner van haar werkingsgebied overtuigen. Dit doen wij door de inwoners te betrekken bij concrete acties rond natuur en landschap. Woorden wekken, voorbeelden trekken!

Streekplatform Tegelijkertijd ontwikkelt het Regionaal Landschap een platform waar verschillende maatschappelijke groepen uit de streek elkaar ontmoeten om ideeën uit te wisselen. Landbouwers, natuurnatuur en milieubeschermers, recreanten, gemeentebesturen en streekverenigingen. streekverenigingen. Iedereen verdient een stem in de discussie rond de toekomst van onze streek.

1.2. Werkingsgebied

Het werkingsgebied rkingsgebied waarin RLSD in 2015 actief was, strekte ekte zich uit over de volgende 17 gemeenten: Berlare, Buggenhout, Dendermonde, Hamme, Laarne Waasmunster, Waasmu er, Wetteren, Wichelen, Zele, Bornem, Kruibeke, Puurs, Sint-Amands, Temse, Sint-Niklaas, Niklaas, Aalst en de gemeente Melle. Dit werkingsgebied omvat ruwweg de gemeenten langs de getij beïnvloede Zeeschelde en Durme, aangevuld met Sint-Niklaas Sint Niklaas en Aalst.

Vanaf 2016 uitbreiding werkingsgebied: aanvraag tot toetreding van gemeente Lebbeke

Door de Interne Staatshervorming zijn de Regionale Landschappen in Vlaanderen per 2014 overgedragen van het Vlaamse, naar het Provinciale bestuursniveau. Provincie Oost-Vlaanderen, Oost , Provincie Antwerpen en het Regionaal Landschap gaan dus nauwer samenwerken. Beide provinciebesturen willen graag het werkingsgebied van ons Regionaal Landschap iets groter maken, zodat meer inwoners en verenigingen kunnen meewerken aan onze projecten. De Algemene Vergadering van 17/2/2016 stemde mde in met deze uitbreiding van het werkingsgebied.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

3

Oppervlakte en inwonersaantallen per gemeente Gemeente

Oppervlakte (ha)

Inwonersaantallen

Aalst

7.812

84.461

Berlare

3.782

14.761

Bornem

4.576

21.055

Buggenhout

2.525

14.483

Dendermonde

5.567

45.504

Hamme

4.021

24.712

Kruibeke

3.207

16.587

Laarne

3.342

12.524

Lebbeke

2.692

18.860

Melle

1.534

11.194

Puurs

3.341

17.019

Sint-Amands

1.558

8.343

Sint-Niklaas

8.380

75.932

Temse

3.992

29.219

Waasmunster

3.193

10.761

Wetteren

3.668

24.953

Wichelen

2.287

11.501

Zele

3.306

20.807

TOTAAL sinds 1/3/2014

68.783

462.676

Bron: http://www.ibz.rrn.fgov.be Het werkingsgebied RLSD omvat nagenoeg het volledige door zoet water beïnvloedde deel van het Schelde estuarium, en vormt dan ook grotendeels een landschappelijk samenhangend geheel. De regio roept een aantal zeer karakteristieke beelden van landschappen en biotopen op: zoetwatergetijderivieren met hun slikken en schorren, dijken, meersen, rivierbegeleidende bossen, rivierduinen, wielen ter hoogte van dijkdoorbraken, knotbomenrijen, waterplassen en turfputten. Aan dit landschap zijn bovendien heel wat karakteristieke cultuurelementen verbonden zoals voetveren, griendenteelt, vloeiweiden en rietsnijderijen.

Het karakteristieke Scheldelandschap met zijn unieke natuurwaarden stopt niet aan de provinciegrens. Het werkingsgebied RLSD strekt zich dan ook uit over de provincies Antwerpen én Oost-Vlaanderen. RLSD vormt hiermee het enige provinciegrensoverschrijdende regionale landschap in Vlaanderen.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

4

1.3. Bestuursorganen 1.3.1. Algemene Vergadering Samenstelling na de Algemene Vergadering van 17/02/2016

Vertegenwoordiger

Lid

Effectief

Plaatsvervangend

Werkende leden : 54 Groep A: Overheden: 20 Jozef Dauwe (voorzitter) Goedele De Cock

Jo De Cuyper Peter Hertog

Rik Röttger

Mireille Colson

Ronny Cuyt Aysel Bayraktar

Gemeente Berlare

Steven Vandersnickt

Wim Arbijn

Gemeente Bornem

Leentje Van Lent

Bernadette Boeykens

Gemeente Buggenhout

Geert Hermans

Geert Mannaert

Stad Dendermonde

Dirk Abbeloos

Klaartje Van Havermaat

Gemeente Hamme

Tom Waterschoot

Koen Mettepenningen

Gemeente Kruibeke

Erik Blommaert

Filip Vercauteren

Gemeente Laarne

Alex De Smet

Koen De Wilde

Gemeente Lebbeke

François Willems

François Perdaens

Gemeente Puurs

Alex Goethals

Chris Coeck

Gemeente St-Amands

Eddy Ceurstemont

Raf De Blaiser

Gemeente Temse

Hugo Maes

Raf Smet

Gemeente Waasmunster

Guido De Cock

Gemeente Wetteren

Leentje Grillaert

Marc Van Durme

Gemeente Wichelen

Kristof De Smet (ondervoorzitter)

Ann Van Wesemael

Gemeente Zele

Geert Roosenboom

Francis De Donder

Gemeente Melle

Dirk Gistelinck

Anne Dalemans

Stad Aalst

Iwein De Koninck

Paul Stockman

Stad Sint-Niklaas

Wout De Meester

Annemie Charlier

Actiecomité ter Beveiliging van het Leefmilieu op de Linkeroever en het Waasland vzw

Hans Van Dooren

Jenny De Laet

Durme vzw

Patrick De Brauwer

Franki D'haese

Grenzeloze Schelde vzw

Mieke de Leeuw

Dolores Baïta

Komitee voor Leefmilieu en Natuurbehoud vzw (KOLENA)

Lieve Van Bockstael

André De Rycke

Provincie Oost-Vlaanderen Provincie Antwerpen

Groep B: Natuur: 20

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

5

Kruibeeks Natuurbehoud vzw (KruiN)

Paul Volckerick

Gilbert Smet

Leefmilieu Wetteren vzw

Patrick Schrooten

-

Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon vzw

Rutger Steenmeijer

Cedric Vervaet

Natuurpunt vzw Afdeling Boven-Schelde

Rudy De Mol

Lieve Van Acker

Natuurpunt vzw Afdeling Dendermonding

Bart Dierickx

Natuurpunt vzw Afdeling Hamme

François D'hollander

Frans Van Havermaet

Natuurpunt vzw Afdeling Klein-Brabant

Paul Segers

Erika Van den Bergh

Natuurpunt vzw Afdeling Aalst

Daan Stemgee

Rik De Baere

Natuurpunt vzw Afdeling Rupelstreek

Erik De Keersmaecker

Francis Mertens

Natuurpunt vzw Afdeling 's Heerenbosch

Graziella De Ros

Annelies D' Hollander

Natuurpunt vzw Afdeling Scheldeland

Rita Vandenberghe

Erik Arons

Natuurpunt vzw Afdeling Wase Linkerscheldeoever

Freddy Moorthamer

Natuurpunt vzw Afdeling Zuid-Waasland

Gustaaf Lerno

Eddy De Taey

Ons Streven vzw

Jef Verspecht

Peggy Verdonck

Regionale Aktiegroep Leefmilieu Dender en Schelde (RALDES) vzw

Wouter Jacob

Bart Thibau

Milieuvereniging De Raaklijn

Jan Van Damme

Firmin De Beleyr

Groep C: Landbouw – Recreatie en Toerisme – Wildbeheerseenheden : 14 Landbouw Algemeen Boerensyndicaat vzw

Paul Cerpentier

Aloys Van Goethem

Boerenbond Oost-Vlaanderen

Stijn De Roo

Pieter Van Oost

Boerenbond Antwerpen

Evi Van Camp

-

Landelijke Gilden Oost-Vlaanderen

Willem Mesuere

Tania Vis

Landelijke Gilden Antwerpen

Marc Van Praet

-

Vlaams Agrarisch Centrum (VAC) vzw

Nelis D'Hollander

Recreatie en Toerisme Toerisme Oost-Vlaanderen (TOV) vzw

Pierre Goffaux

Katia Versieck

Toerisme Scheldeland vzw

Gilles Facon

Marilou Dubois

Toerisme Waasland vzw

Els Maes

Heidi Schaght

Toerisme Klein-Brabant – Scheldeland

Luc De Wachter

Erik Verheyen

Pasar vzw Afdeling Waas en Dender

Heidi De Smedt

Jeroen Claeys

Wildbeheerseenheid Durmevallei vzw

Hugo Geerinck

Patrick Van Geyte

Wildbeheerseenheid Scaldiana

Willy Van Hoey

Walter Vermeire

Wildbeheerseenheid Waas en Durme vzw

Paul De Schepper

Hubert Elewaut

Wildbeheerseenheden

Toegetreden leden: 6 Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

6

Provincie Oost-Vlaanderen Dienst Landbouw en Platteland

Didier Huygens

Katrien Baetens

Provinciale Landbouwkamer OostVlaanderen

Katrien Baetens

Didier Huygens

Provinciale Landbouwkamer Antwerpen

Te bepalen

Te bepalen

Tij vzw

Stijn Bogaert

Dirk Gorrebeeck

Toerisme Rupelstreek

Axel Boen

Stijn Bogaert

Bosgroep Antwerpen Zuid vzw

Kathleen Vanderheyden

Andy Van de Vijver

Adviserende instanties : 24 Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling

Bart Bollen

-

Afdeling Land en Bodembescherming, Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen

Paul Kouckuyt

Mark Meerschman

Agentschap voor Natuur en Bos – Oost Vlaanderen

Geert Flamand

Jan Menschaert

Agentschap Voor Natuur en Bos – Antwerpen

Hans Deschryver

-

Vlaamse Landmaatschappij (VLM)

Roland Van Cauwenberghe

Martin De Pelsmaeker

Provincie Antwerpen – Dienst Milieu en Natuur

Hilde Van Look

Dirk Vandenbussche

Provincie Oost-Vlaanderen – Dienst Milieuplanning, Milieu ondersteuning en Natuurontwikkeling

Didier Van Brussel

Maja Verbeeck

Stad Aalst

Jens De Bruycker

Gemeente Berlare – Milieudienst

Gaby De Bruycker

-

Gemeente Bornem – Milieudienst

Roland Deurinck

-

Gemeente Buggenhout

Ingrid Olbrechts

Stad Dendermonde – Milieudienst

Tarcy Verstraeten

Inge Smolders

Gemeente Hamme – Milieudienst

Dirk Vermorgen

Mireille Vermeiren

Gemeente Kruibeke – Milieudienst

Katrien Cornu

-

Gemeente Laarne – Milieudienst

Veerle Gevaert

Ingrid Herssens

Gemeente Lebbeke

Nathalie Willems

Gemeente Puurs – Milieudienst

Ronny Segers

Etienne Vergauwen

Gemeente Sint-Amands – Milieudienst

Kristin Moens

-

Stad Sint-Niklaas

Jan Verheyden

Gemeente Temse – Milieudienst

Franky Eeckelaert

Wim Vereecken

Gemeente Waasmunster – Milieudienst

Pieter Vincke

Katleen Van Rijsseghem

Gemeente Wetteren – Milieudienst

Kristel Spruyt

-

Gemeente Wichelen – Milieudienst

Brecht Looman

-

Gemeente Zele – Milieudienst

Peter D'haese

Marie-Thérèse Poppe

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

7

Jozef Dauwe (Provincie Oost-Vlaanderen, gedeputeerde) is voorzitter van de Algemene Vergadering. Kristof De Smet (gemeente Wichelen, schepen) is ondervoorzitter van de Algemene Vergadering.

1.3.2. Raad van Bestuur Samenstelling na de AV van 17/2/2016 Werkend lid

Vertegenwoordiger

Groep A: Overheden: 20 Provincie Antwerpen

Rik Röttger Mireille Colson

Provincie Oost-Vlaanderen

Jozef Dauwe (voorzitter) Goedele De Cock

Gemeente Berlare

Steven Vandersnickt

Gemeente Bornem

Tom Van Bel

Gemeente Buggenhout

Geert Hermans

Stad Dendermonde

Dirk Abbeloos en François De Bleser

Gemeente Hamme

Tom Waterschoot

Gemeente Laarne

Alex De Smet

Gemeente Lebbeke

François Willems

Gemeente Kruibeke

Erik Blommaert

Gemeente Melle

Dirk Gystelinck

Gemeente Puurs

Alex Goethals

Gemeente Sint-Amands

Eddy Ceurstemont

Gemeente Temse

Hugo Maes

Gemeente Waasmunster

Guido De Cock

Gemeente Wetteren

Leentje Grillaert

Gemeente Wichelen

Kristof De Smet (ondervoorzitter)

Gemeente Zele

Geert Roosenboom

Stad Aalst

Iwein De Koninck

Stad Sint-Niklaas

Wout De Meester

Durme vzw

Patrick De Brauwer

Komitee voor Leefmilieu en Natuurbehoud (KOLENA) vzw

Lieve Van Bockstael

Kruibeeks Natuurbehoud vzw (KruiN)

Paul Volckerick

Natuurpunt vzw Afdeling Boven-Schelde

Rudy De Mol

Natuurpunt vzw Afdeling Dendermonding

Bart Dierickx

Natuurpunt vzw Afdeling Hamme

François D'Hollander

Natuurpunt vzw Afdeling Klein-Brabant

Paul Segers

Groep B: Natuur:16

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

8

Natuurpunt vzw Afdeling 's Heerenbosch

Graziella De Ros

Natuurpunt vzw Afdeling Scheldeland

Rita Vendenberghe

Natuurpunt vzw Afdeling Rupelstreek

Erik De Keersmaecker

Natuurpunt vzw Afdeling Wase Linkerscheldeoever

Freddy Moorthamer

Natuurpunt vzw Afdeling Zuid-Waasland

Gustaaf Lerno

Natuurpunt vzw Afdeling Aalst

Daan Stemgee

Actiecomité ter Beveiliging van het Leefmilieu op de Linkeroever en het Waasland vzw

Hans Van Dooren

Milieuvereniging De Raaklijn

Firmin De Beleyr

Vogelbescherming Vlaanderen vzw

Marcel De Vriendt

Groep C: Landbouw – Recreatie en Toerisme – Wildbeheerseenheden: 8 Landbouw Algemeen Boerensyndicaat vzw

Paul Cerpentier

Landelijke Gilden Oost-Vlaanderen

Willem Mesuere

Landelijke Gilden Antwerpen

Marc Van Praet

Boerenbond Oost-Vlaanderen

Stijn De Roo

Recreatie en Toerisme Toerisme Scheldeland vzw

Marilou Dubois

Toerisme Waasland vzw

Els Maes

Toerisme Klein-Brabant – Scheldeland

Luc De Wachter

Wildbeheerseenheden Wildbeheerseenheid Scaldiana

Willy Van Hoey

Adviserende instantie

Vertegenwoordiger

Agentschap voor Natuur en Bos Agentschap voor Onroerend Erfgoed Oost- Vlaanderen

Agentschap voor Onroerend Erfgoed Antwerpen

Geert Flamand

Hans De Schryver Jean-Yves De Clippel Yasmine Michielssen

1.3.3. Dagelijks Bestuur

Artikel 27 van de gecoördineerde statuten van RLSD voorziet de mogelijkheid tot oprichting van een dagelijks bestuur. De leden die het Dagelijks Bestuur vormen zijn: namens de provincie Antwerpen: Dirk Vandenbussche, namens de provincie Oost-Vlaanderen de heer Didier van Brussel, namens de landbouw de heer Paul Cerpentier en de heer Stijn De Roo, namens de natuurverenigingen mevrouw Lieve Van bockstael, namens de gemeenten Kristof De Smet (ondervoorzitter) en secretaris Stijn Van Belleghem (RLSD). Deze mensen werden reeds in de Algemene Vergadering van 6 februari 2013 unaniem benoemd als bestuurder.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

9

1.4 Professionalisering van de organisatie 1.4.1 Huisvesting

RLSD is een streekwerking bij uitstek, en is dan ook in de streek gevestigd.

Het secretariaat van RLSD is gevestigd in de gebouwen in de Hemelstraat 133 A, lokaal gekend als ''t Hemelken'. Dit gebouw is in eigendom van Stad Dendermonde. De ontwikkeling van een masterplan voor de stationsomgeving door de stad Dendermonde en de gebrekkige toestand van sommige lokalen, noodzaakt ons om de in de toekomst een nieuwe locatie te gaan zoeken.

1.4.2 Personeelsbestand 2016

Bij onderstaande oplijsting van het personeelsbestand wordt een onderscheid gemaakt tussen: -

personeel op rol van RLSD

personeel dat vanuit een derde organisatie (gedeeltelijk) werd toegewezen aan RLSD

stagiairs en jobstudenten

externen die RLSD ondersteunen

Vast personeelsbestand op eigen loonlijst (11 medewerkers: 9,9 VTE) - Jan Maertens, deeltijds(4/5) medewerker landschappen - Eliza Romeijn – Peeters, deeltijds (4/5) project medewerker - Robbert Schepers, voltijds projectmedewerker - Ann Sels, halftijds NME-medewerker - Katrijn Loosveldt, voltijds projectmedewerker - Kristof Buelens, medewerker boekhouding en administratie - Julie Decuyper, deeltijds (4/5) landschapsarchitecte - Eva Galle, medewerker communicatie (4/5) - Evelyne Fiers, projectmedewerker (4/5) - Tom Wezenbeek, projectcoördinator 'Schelde Sterk Merk', voltijds - Stijn Van Belleghem, coördinator, voltijds Toegewezen personeel op loonlijst derde organisatie (0,4 VTE) - Moira Heyn, deeltijds (4/5) stafmedewerker voor de regionale landschappen in de Provincie Antwerpen (op de loonlijst van Regionaal Landschap De Voorkempen, prestaties bij RLSD voor ongeveer 1/5 VTE - Michel De Clerck, deeltijds (4/5) bedrijfsplanner (VLM personeelslid voor 1/5 VTE bij RLSD tewerkgesteld via samenwerkingsovereenkomst. de

Stagiairs: doorlopend is er een stagiair aanwezig bij RLSD, minimale stageperiode is drie maanden.

Externe ondersteuning

- Tom De Vriese Accofides Accountants (boekhouding) - sociaal secretariaat SECUREX (loonadministratie) 1.4.3

Functionering en evaluatie

Het protocol 'functionering en evaluatie' voorziet naast permanente evaluatie en bijsturing voor alle medewerkers op loonlijst van de vzw minimum één geformaliseerd functioneringsgesprek per jaar. Bij aflopen Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

10

van de proefperiode, wijzigingen van functie of verloning etc. wordt een geformaliseerd evaluatiegesprek gehouden. Op vraag van het bestuur, de coördinator of de medewerker kunnen steeds bijkomende functionerings- en evaluatiegesprekken gehouden worden. Voor nadere details bij de functionerings- en evaluatieprocedure wordt hier verwezen naar het 'protocol functionering en evaluatie' dat op eenvoudige aanvraag kan bekomen worden op het secretariaat.

Gedurende de loop van 2016 zullen functionerings- en evaluatiegesprekken plaatsvinden met alle medewerkers.

2. Publieksactiviteiten en vormingsactiviteiten Regionaal Landschap Schelde- Durme 2015 Totaal 2015 (publieksactiviteiten en vormingsactiviteiten samen) Regionaal Landschap Schelde-Durme

aantal activiteiten 33

aantal deelnemers 18.141

Een overzicht van de publieksactiviteiten is opgenomen in onderstaande tabel Datum

Omschrijving

Aantal deelnemers

Rol RLSD

28/2/2015

Plantactie Hinkelpad Bornem

30

medeorganisator

8/03/2015

Provinciale ontmoetingsdag wegspotters Laarne en Lebbeke

35

medeorganisator

21/3/2015

Geboorteboomgaard plantactie i.s.m. Gezinsbond Wetteren – Campus Kompas Wetteren

40

medeorganisator

6/4/2015

Scheldehappening

Ca. 7.000

medeorganisator

19/04/2015

Inhulding Pontravedijk met trage wegenwandeling

ca. 200

medeorganisator

25/4/2015

Publieksevenement Buitengewone Plekjes Puurs

40

organisator

7/05/2015

Startmoment wegspotters Wetteren

30

organisator

17/05/2015

Begeleide wandeling in de Boskant Wetteren

70

organisator

2/6/2015

Trefdag Fauna-akkers Antwerpen

50

spreker

12/6/2015

Ontmoetingsmoment Houtzoekers

60

organisator

21/6/2015

Familie-infodag Natuurinrichtingsproject Berlare

450

medeorganisator

23/08/2015

Wilgenvlechtwerk in Hoogheide met chiro Branst

30

organisator

27/08/2015

Toonmoment Duurzame Boomteelt Wetteren

80

medeorganisator

20/09/2015

Dag van de landbouw Wetteren

1300

medeorganisator

11/10/2015

Erembald – Kravaal Happening

1200

organisator

17/10/2015

Inhuldiging brochure ‘Wandelen en fietsen in de Bezenkoek (Belsele)’

35

spreker

18/10/2015

Dag van de Trage Weg Bornem (Weert en Branst)

300

organisator

18/11/2015

Plantactie Sint-Jozef Wetteren

40

organisator

24/03/2015

Plantactie Campus Kompas Wetteren

80

organisator

30/09/2015

Infoavond trage wegenplan Sint-Niklaas centrum

47

organisator

27/11/2015

Plantactie Koninklijk Atheneum Sint-Niklaas

275

organisator

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

11

Vormingsactiviteiten

Een overzicht van de georganiseerde vormingsactiviteiten is opgenomen in onderstaande tabel.

Datum

Omschrijving

Aantal deelnemers

Rol RLSD

06/02/2015

Workshop takkenrillen bouwen Bornem

45

organisator

06/02/2015

Workshop wilgenhutten bouwen Bornem

20

organisator

12/2/2015

Fruitsnoeicursus hoogstamboomgaarden theorie – les 01 Puurs

40

organisator

24/02/2015

Workshop wilgenhutten bouwen Puurs

21

organisator

14/03/2015

Fruitsnoeicursus hoogstamboomgaarden praktijk – les 02 Puurs

40

18/03/2015

Opleiding padvinders Sint-Niklaas centrum

8

organisator

Mei 2015

Infoavond wegspotters wetteren

15

Organisator

13/06/2015

Workshop maaien met de zeis

8

organisator

Sept 2015

Workshop schoffelen en wieden

48

Mede-Organisator

18/11/2015

Opleiding (Mespelare)

9

organisator

28/11/2015

Cursusdag 'Veilig omgaan met de kettingzaag' Buggenhout

19

organisator

16/12/2015

Infoavond trage wegenplan Dendermonde (Mespelare)

52

organisator

padvinders

Dendermonde

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

organisator

12

3. Financieel verslag 3.1 Balans en resultatenrekening 2015

De werking van 2015, gestaafd door het ingesloten accountantsverslag, sluit af met een positief saldo van € 57.383,00. De algemene vergadering van 17 februari 2016 heeft beslist om dit resultaat als volgt te bestemmen: € 17.000 wordt als eigen bijdrage gereserveerd voor het project Schelde Sterk Merk; € 7.000 toezegging aan Scaldisnet (organisator Scheldehappening) bij voldoende positief resultaat.; het saldo van € 33.383 wordt als aanvulling van het Sociaal Passief bestemd.

Het Sociaal Passief van RLSD stond per 31/12/2015 geboekt op € 211.722,89; met huidige personeelsbezetting moet het Sociaal Passief volgens berekeningen van Securex echter opgetrokken worden naar € 421.082,90.

Met de bestemming van het resultaat van 2015 aan het Sociaal Passief komen we op € 245.105,89. Het totaal eigen vermogen van de vzw komt zo op € 461.202,04.

Deze buffer laat een duurzame werking van RLSD toe voor de komende jaren.

Budgetcontrole zowel wat de projecten als de algemene kosten betreft, zonder de werking financieel te beïnvloeden, bestendigt dat voor RLSD een gezond, duurzaam financieel beleid een absolute prioriteit is. De balans en resultatenrekening zijn opgenomen in het accountantsrapport.

In boekjaar 2015 werd met het boekhoudprogramma Octopus verder analytisch gewerkt voor de opvolging van de projectkosten. Dit zal intern verder verfijnd worden en de medewerkers verder toelaten de budgetten en de boekhouding nauwgezet op elkaar af te stemmen.

3.2 Begroting 2016

Ook in 2016 zal de subsidie- en projectadministratie verder toegepast worden. Naast de coördinator en de medewerker algemene ondersteuning, hoort het ook dat elke projectmedewerker zich inwerkt in het financiële en administratieve luik van zijn of haar projectdossier. Elke organisatie heeft behoefte aan, en belang bij, een goed georganiseerde administratie; archiveren van zowel fysieke als digitale documenten hoort daarbij. RLSD maakt verder werk van een archiefsysteem dat uniform is in uitvoering en eenvoudig is in gebruik.

De boekhoudkundige reserves en bijgevolg de kredietwaardigheid van RLSD wordt bewaard. We hebben in 2015 goed op de uitgaven gelet en enkele nieuwe projecten (met voldoende inkomsten) binnengehaald.

De algemene vergadering keurde op 17 februari 2016 de begroting 2016 goed; we voorzien

€ 997.862 inkomsten en € 959.477 uitgaven voor 2016 De uitbreiding van de contracten voor twee medewerkers van 32 uur naar 38 uur wordt met een jaar verlengd. Drie personen willen ouderschapsverlof opnemen gedurende 2016.

Begrote inkomsten 2016 Omschrijving Structurele middelen provincies

(€) 453.093

Provincie Antwerpen - Structurele toelage (incl. ANB en OE)

79.601

Provincie Oost-Vlaanderen - Structurele toelage (incl. ANB en OE)

373.492

Structurele middelen gemeenten

152.845

Stad Aalst

25.763

Gemeente Berlare

5.478 Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

13

Gemeente Bornem

7.724

Gemeente Buggenhout

5.385

Stad Dendermonde

16.590

Gemeente Hamme

9.141

Gemeente Kruibeke

6.040

Gemeente Laarne

4.573

Gemeente Melle

4.127

Gemeente Puurs

6.287

Gemeente Sint-Amands

3.054

Stad Sint-Niklaas

22.889

Gemeente Temse

10.759

Gemeente Waasmunster

3.936

Gemeente Wetteren

9.181

Gemeente Wichelen

4.229

Gemeente Zele

7.689

Projectmatige tussenkomsten lonen

109.350

Provincie Oost-Vlaanderen – dienst mobiliteit/ Trage Wegen

31.250

Stad Aalst en Dendermonde (TW-plan Mespelare-Gijzegem)

5.000

Provincie Oost-Vlaanderen - Dienst Natuur- en milieu-educatie

20.000

Provincie Oost-Vlaanderen, gebiedsuitbreiding

22.500

VIA uitbreidingstewerkstelling 2016

15.000

Sociale Maribel

15.600

Projectmiddelen goedgekeurd of in aanvraag

282.574.

Provincie Antwerpen – DMN projectsubsidie (2.400/ gemeente)

7.200

Provincie Antwerpen – MOS (op scholen)

2.500

Provincie Antwerpen DMN – Herstel Vlietdijk te Puurs

6.800

Project Erembald Kravaalbos

33.000

Provincie Oost-Vlaanderen – werkingsbudget NME

5.000

Provincie Oost-Vlaanderen, soortenbescherming

25.000

Provincie Oost-Vlaanderen- Gestroomlijnd Landschap 2015

20.000

Projectmiddelen ANB (IHD, ADAGIO en GIDS)

43.042

Project Paard en Landschap

9.000

Project Loket Onderhoud Buitengebied Project platteland in de bloemetjes Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

26.032 5.000 14

Project Schelde Sterk Merk

100.000 TOTALE INKOMSTEN

997.862

Begrote inkomsten 2016 Structurele middelen Gemeenten 15%

Projectmatige tussenkomst lonen 11% Projectmatige middelen goedgekeurd 28%

Structurele middelen Provincies 46%

Begrote uitgaven 2016 Omschrijving Algemene werking

(â‚Ź) 39.850

GSM

1.000

Postzegels

2.000

Kantoorbenodigdheden

3.600

Boeken, tijdschriften en documentatie, publicaties voor derden Onderhoudsproducten, verpakkingsmateriaal, klein materiaal

500 2.000

Veldwerkmateriaal

500 Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

15

Erelonen accountant, incl. niet aftrekbare BTW en administratiekosten

4.000

Kost seminaries en opleiding

2.500

Erelonen docenten

2.000

Lidgelden

1.500

Wettelijke bekendmaking

200

Relatiegeschenken

750

Representatie (divers), onthaal-receptiekost

3.000

Vrijwilligers

200

Vergunningen

1.000

Octrooien, (software)licenties, merken, Reprobel

4.000

Bankkosten

100

Promokledij

1.000

Afschrijvingen

10.000

Vervoer

13.000

O & H personenwagen

1.500

O & H fiets

250

Brandstof

3.500

Verplaatsing personenwagen

5.000

Reis- en verplaatsingskost

2.250

Verkeersbelasting

500

Verzekeringen

6.350

Brandverzekering - inhoud-diefstal

300

BA (ook bestuurders)

900

Lichamelijke ongevallen Rvb + VW

2.000

Verzekering personenwagen

1.250

Verzekering dienstverplaatsing

900

Wetsverzekering - AO begrepen in brutolonen Huisvesting en burelen

1.000 25.050

Huur gebouwen

9.000

O & H gebouwen

3.750 Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

16

O & H installaties, machines, gereedschappen, copiër

500

Leasing multifunctional

1.700

Telefoon en internet

4.000

Telebewaking

1.100

Water en gas

5.000

Personeel

636.320

Bruto bezoldigingen Erelonen sociaal secretariaat inbegrepen in brutoloon Erelonen maaltijdcheques 0,65 Patronaal deel maaltijdcheques 5,91 inbegrepen in brutoloon Arbeidsongevallen inbegrepen in brutoloon Externe medische dienst inbegrepen in brutoloon Hospitalisatieverzekering begrepen in brutoloon Woon-werkverkeer Communicatie

39.500

Kosten LK

12.500

Druk- en kopieerwerk algemeen

3.500

Erelonen lay-out

7.000

Hosting website en nieuwsbrieven

7.000

Fotolicenties

500

Infoborden

3.000

Persmomenten

2.000

Branding

2.000

Evenementen

2.000

Projectkosten

199.407

Provincie Antwerpen – DMN projectsubsidie (2.400/ gemeente)

7.200

Provincie Antwerpen – MOS (op scholen)

2.500

Provincie Antwerpen DMN – Herstel vlietdijk te Puurs

6.800

Provincie Oost-Vlaanderen – soortenbescherming

25.000

Provincie Oost-Vlaanderen – werkingsbudget NME

5.000

Provincie Oost-Vlaanderen- Gestroomlijnd Landschap 2015

20.000

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

17

Projectmiddelen ddelen ANB (IHD, ADAGIO en GIDS)

12.914

Projectmiddelen Onroerend Erfgoed (Landschapsanimator)

46.477

NME loket

2.000

Soortenbescherming RLSD

10.000

Project Paard en Landschap

4.500

Project Loket Onderhoud Buitengebied

13.016

Project platteland d in de bloemetjes

3.000

Schelde Sterk Merk (werkingsmiddelen)

41.000 TOTALE UITGAVEN

959.477

Begrote uitgaven 2016 Algemene werking Vervoer 6% 2%

Verzekeringen 1%

Huisversting en burelen 3%

Projectkosten 29%

Personeel 53%

Communicatie 6%

gaven 959.477 = 38.385 euro positief.

Verschil inkomsten 997.862 – uitgaven

De Algemene Vergadering stemde in met het voorstel om dit bedrag in te zetten als loonkost loonkost voor een extra tijdelijke kracht die bijvoorbeeld de oprichting van een Intergemeentelijke Onroerend Erfgoeddienst (IOED) in ons werkingsgebied kan onderzoeken.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

18

Inhoudelijke werking

Natuurbehoud en kleine landschapselementen...............................................................................

Actie 1: Gemeentelijk subsidiereglement voor huis- en boerenzwaluw Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2006, Trekker: Julie Decuyper, m.m.v. Robbert Schepers Partners -

Gemeentebesturen Aalst, Berlare, Bornem, Buggenhout, Dendermonde, Hamme, Kruibeke, Laarne, SintAmands, Waasmunster, Wichelen, Wetteren en Zele.

-

Vrijwillige zwaluwcontroleurs

Doelgroepen Particulieren en landbouwers met huis- en/of boerenzwaluw aan hun gevel of in hun stal (hierna: 'gastheren').

Doelstelling -

Behouden van bestaande nesten/kolonies van huis- en boerenzwaluw.

-

Vergroten van draagvlak voor huiszwaluw (Rode Lijst) en boerenzwaluw bij gastheren.

Omschrijving De Vlaamse broedpopulatie huis- en boerenzwaluw gaat sterk achteruit. Uit historische broedgegevens voor huiszwaluw blijkt dat dit zich ook voordoet binnen het werkingsgebied van RLSD. De achteruitgang van de broedpopulatie huis- en boerenzwaluw is van meerdere factoren afhankelijk. De gastheer kan op dit vlak een rol spelen. De jaarlijkse subsidie voor bewoonde nesten wil de gastheer aanmoedigen om goed zorg te dragen voor de zwaluwen aan zijn gevel of in zijn stal.

Verslag werking 2015 -

-

-

In 2015 werden in totaal 252 subsidieaanvragen ontvangen in de gemeenten met een subsidiereglement.

Dit is opnieuw een stijging t.o.v. de vorige jaren. De gerichte communicatie over de zwaluwsubsidies in sommige gemeenten heeft duidelijk zijn vruchten afgeworpen en compenseert voor de dalende trend in andere gemeenten waar minder gecommuniceerd wordt. Er is vanaf dit jaar ook rekening gehouden met de cijfers van de nieuwe gemeente Buggenhout. Onderstaande figuur geeft een overzicht weer van het totaal aantal subsidieaanvragen per jaar. De verdeling van de aanvragen over de verschillende gemeenten wordt weergegeven in fig. 2 In het merendeel van de gemeenten (uitgezonderd Bornem, Sint-Amands en Wetteren) verzorgt RLSD de controles, lokaal i.s.m. vrijwilligers. Dit jaar werd 62 % van de aanvragen gecontroleerd (incl. eigen controles in bovenstaande gemeenten). De resultaten van de controles zijn te raadplegen bij de betreffende gemeenten. Tijdens de controles krijgen nieuwe gastheren die dit wensen een zwaluwplaquette overhandigd (zie Actie 2 & 3).

Begin 2012 werd het standaard subsidiereglement na een evaluatie aangepast. De bedoeling is om in alle gemeenten van het werkingsgebied een gelijkaardig reglement te hebben. In 2015 hebben Laarne en Wetteren het aangepaste reglement goedgekeurd. Bornem, Buggenhout, Sint-Amands en Dendermonde pasten het reglement (voorlopig) niet aan. In Aalst, Dendermonde en Waasmunster staat het op de planning voor 2016. Ook Sint-Niklaas bekijkt de mogelijkheden.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

19

300 250 200 150 100 50 0

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Fig. 1 : Totaal aantal subsidieaanvragen per jaar.

70 60 2007

50

2008

40

2009

30

2010 2011

20

2012

10

2013 2014

0

2015

Fig. 2: Aantal subsidieaanvragen per gemeente in de periode 2007-2015 Gepland 2016 -

Verder zetten van de actie in de gemeenten met een subsidiereglement.

-

Vanaf 2016 de controles in eigen beheer afbouwen en op zoek gaan naar vrijwilligers in samenwerking met de gemeenten.

-

Opvolgen stand van zaken subsidiereglementering nieuwe gemeenten en controleurs.

-

Gemeenten stimuleren om inwoners te informeren over de subsidies en zwaluwen in het algemeen.

-

Stimuleren van overige gemeenten om het zwaluwsubsidiereglement in te voeren/aan te passen.

Samenwerking en financiering: Deze actie wordt gefinancierd met gemeentelijke subsidies en eigen middelen van RLSD. Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

20

Actie 2: Soortgerichte acties huiszwaluw Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2006, Trekker: Julie Decuyper, m.m.v. Robbert Schepers Partners -

Lokale natuurverenigingen: vogelwerkgroep Durmevallei, lokale afdelingen Natuurpunt, vzw Durme

-

Gemeentebesturen uit het werkingsgebied, gemeentelijke technische diensten, gemeentelijke brandweer

Doelgroepen Particulieren en overheden die zelf een huiszwaluwnest/kolonie aan hun gevel hebben of in de onmiddellijke omgeving wonen van een bewoonde huiszwaluwkolonie en een huis bewonen dat bouwtechnisch geschikt is voor huiszwaluw.

Doelstelling -

Vertragen afname van bestaande kolonies huiszwaluw (Rode Lijstsoort) in de streek.

-

Uitbreiden grootte kolonies huiszwaluw in de streek.

-

Vergroten van draagvlak bij gastheer.

Omschrijving Zoals geschetst onder Actie 1 gaat het niet goed met de huiszwaluw in Vlaanderen. De oorzaken voor de sterke achteruitgang van het aantal broedkoppels huiszwaluw zijn zeer divers en gedeeltelijk onbekend. Toch leert ervaring elders in Vlaanderen dat het nemen van een aantal gerichte lokale maatregelen de achteruitgang van een kolonie kan vertragen en lokaal zelfs kan zorgen voor een uitbreiding van een kolonie tegen een dalende bovenlokale trend in. In het kader van het zwaluwproject neemt RLSD waar mogelijk een aantal gerichte maatregelen. Deze spelen allen in op een optimalisatie van de nestbouw van de huiszwaluw. Het betreft concreet: de plaatsing van kunstnesten, steunlatjes, voorzien van modder en de plaatsing van mestplankjes.

Het uitvoeren van voornoemde maatregelen resulteert in een groter draagvlak voor 'hun' zwaluwen bij de gastheer van een zwaluwnest of –kolonie, en vermijdt zo dat nesten (ook buiten het broedseizoen) verwijderd worden.

Verslag werking 2015 - In het voorjaar van 2015 werd de tweejaarlijkse reiningingsactie van de mestplanken uitgevoerd. Daarnaast werden op verschillende locaties (waar nog een beperkte kolonie huiszwaluw aanwezig is) nieuwe kunstnesten en mestplanken geplaatst. In Grembergen (Dendermonde) en Rupelmonde (Kruibeke) werden proactieve acties uitgevoerd om nieuwe kunstnesten te bevestigen aan geschikte gevels.

- Naar aanleiding van de toekomstige afbraak van de voetgangersbrug over de Schelde te Wetteren werkte RLSD samen met Waterwegen en Zeekanaal NV, Agentschap voor Natuur en Bos en de gemeente Wetteren een compensatieplan uit voor de aanwezige kolonie. In de onmiddellijke omgeving werd ook hier een proactieve actie uitgevoerd.

Via deze acties en in combinatie met de aanvragen die we binnenkregen via het natuurloket werden in totaal 118 mestplanken gereinigd, 1 modderplaats ingericht, 68 nieuwe kunstnesten, 13 nieuwe mestplanken en 2 steunlatten geplaatst.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

21

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de uitgevoerde acties per gemeente.

2015

gemeente Wetteren Laarne Wichelen Dendermonde Waasmunster Temse Kruibeke Hamme totaal

geplaatst

gereinigd

kunstnesten steunlatten mestplanken mestplanken 26 1 2 16 8 2 2 46 18 3 2 8 2 4 1 2 8 8 2 11 5 1 23 68

2

13

118

Bewoners/eigenaars van gebouwen waar huiszwaluwen broeden krijgen onze plaquette voor 'zwaluwvriendelijke gastheren' overhandigd (zie hieronder). Er werden een 25-tal zwaluwplaquettes uitgedeeld.

huiszwaluwplaquette 'zwaluwvriendelijke gastheren'.

- Na de inventarisaties van huiszwaluwnesten in 2012 (Melle, Wetteren, Wichelen) en 2013 (Kruibeke, Temse, Hamme, Waasmunster, Zele en een deel van Dendermonde) werd dit jaar Laarne geïnventariseerd door een stagiair. In totaal werden 29 nestplaatsen gevonden (allemaal in Kalken) waarvan er 23 bewoond waren (79%).

In 10 gevallen betrof het een bewoond kunstnest. Dit betekent dat 43% van alle huiszwaluwen in Laarne in een kunstnest broedt. 62,5% van de aanwezige kunstnesten is bewoond.

Gepland 2016 -

-

Om zicht te krijgen op mogelijke acties in Sint-Niklaas en Aalst dienen we eerst te beschikken over verspreidingsgegevens van de huiszwaluw op het grondgebied van beide steden. In het voorjaar van 2016 zullen vrijwilligers gezocht worden om een inventaris uit te voeren. Op basis van deze inventarisatiegegevens zal nagegaan worden waar acties mogelijk/nodig zijn.

Indien mogelijk tracht RLSD nieuwe acties te ondernemen in een deel van de kolonies waar nog niet pro actief gewerkt werd (Schoonaarde, St-Anna, Hoogstraat te Hamme, Moleken te Wichelen, …), zodat nieuwe kunstnesten bevestigd kunnen worden in 2017 tijdens de volgende reinigingsactie.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

22

-

Informatie en sensibilisatie over het subsidiereglement om de bewoners met bewoonde nesten te stimuleren een aanvraag in te dienen bij de gemeenten.

-

Verspreiden flyer sensibilisatie huiszwaluw bij bewoners met bewoonde zwaluwnesten.

-

Verdere opvolging zwaluwtil en lokken van zwaluwen met geluid.

Nazorg Hieraan wordt grondig aandacht besteed door de inventarisatie en de reiningingsactie voor mestplankjes.

Daarnaast worden ook alle adviesvragen die ons bereiken via het natuurloket en NME-loket zorgvuldig opgevolgd.

Samenwerking en financiering RLSD financiert de hierboven beschreven actie met structurele middelen en subsidies van POV soortenbescherming voor de proactieve acties en het reinigen van de mestplanken. De gemeentelijke technische diensten/brandweer kunnen op bepaalde plaatsen in natura bijdragen door een deel van de werken kosteloos uit te voeren. De plaatsing van een zwaluwtil wordt gesubsidieerd met soortenbeschermingssubsidies van de provincie Oost-Vlaanderen (€ 6602,16,-), met een cofinanciering van de gemeente Kruibeke (€ 1650,54,-).

Vrijwilligers van lokale natuurverenigingen en vogelwerkgroepen staan mee in voor inventarisatie en opvolging van het succes van de uitgevoerde werken.

Project: ‘Een huis voor de huiszwaluw’ – Plaatsing huiszwaluwtil in Rupelmonde - RLSD coördineerde de plaatsing van de zwaluwtil in Rupelmonde (Kruibeke) in samenwerking met de gemeente Kruibeke en met het Nederlandse bedrijf Vivara Pro. Door deze nieuwe duurzame nestgelegenheid, wordt de aanwezige populatie huiszwaluwen in Rupelmonde ondersteund en mogelijks versterkt. De plaatsing van de zwaluwtil gebeurde eind maart 2015. Deze 6 meter hoge constructie werd met behulp van een kraan correct gepositioneerd.

- De dakconstructie werd reeds voorzien van 24 kunstnesten voor huiszwaluw, maar er is plaats voor 50 nesten in totaal. Uitbreiding met echte nesten is mogelijk. Deze kunstnesten zijn halve of volledige kommen die het natuurlijke moddernest van zwaluwen nabootsen. Op een halve kom kan de huiszwaluw het nest zelf verder bouwen met modder uit de buurt; een volledig kunstnest is direct klaar voor ingebruikname. Op die manier kan de bezetting sneller gebeuren.

- Dankzij een goede samenwerking met natuurvereniging Kruin, zal de bezetting worden opgevolgd en natuuren milieueducatie activiteiten worden ondersteund waar nodig. Enkele vrijwilligers zorgen ook voor het afspelen van geluid aan de zwaluwtil tijdens het broedseizoen om de kans op bezetting te verhogen.

Persmoment en infobord - Op 2 april 2015 vond een persfotomoment plaats bij de inhuldiging van de zwaluwtil en het infobord. Hierop waren de Burgemeester, de schepenen, milieuambtenaren van de betrokken gemeenten en Kruin aanwezig alsook een groep van +/- 60 leerlingen van de basisscholen uit de buurt. Er waren drie journalisten aanwezig en Radio 2 kwam in de loop van de namiddag een reportage maken over de inhuldiging van de zwaluwtil. Vooral het liedje dat de leerlingen ter verwelkoming van de zwaluwen zongen kregen veel aandacht.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

23

Financiering - Het project heeft een totaal kostenplaatje van € 11 008,69,- en kon gerealiseerd worden met subsidies van de provincie Oost-Vlaanderen (€ 6602,16,-) en financiële steun van de gemeente Kruibeke (€ 1650,54,-) en het Regionaal Landschap Schelde-Durme via interne soortenbeschermingsmiddelen.

Foto: persmoment aan de zwaluwtil te Rupelmonde

Actie 3: Soortgerichte acties boerenzwaluw Idee / Initiatiefnemer: Boerenzwaluw gastheren in de streek / RLSD, Startjaar: 2010, Trekker: Julie Decuyper, m.m.v; Robbert Schepers Partners: Landbouworganisaties, lokale natuurverenigingen: lokale afdelingen Natuurpunt en vzw Durme, VLM Doelgroepen Landbouwers en particulieren die onderdak bieden aan boerenzwaluwen in hun stal, schuur, garage, … (hierna: 'gastheren' genoemd) Doelstelling Vergroten van draagvlak bij de gastheer. Indien mogelijk: vergroten populatie boerenzwaluw in de streek.

Omschrijving Zoals geschetst onder actie 1 gaat het niet goed met de boerenzwaluw in Vlaanderen. De oorzaken voor de sterke achteruitgang van het aantal broedkoppels boerenzwaluw zijn zeer divers en gedeeltelijk onbekend. Maar wat betreft een deel daarvan kan de gastheer een rol spelen. De jaarlijkse subsidie voor bewoonde nesten boerenzwaluw wil de gastheer aanmoedigen en ondersteunen om deze factoren te optimaliseren en zo goed mogelijk zorg te dragen voor de zwaluwen in zijn stal, schuur of garage. Vanaf 2010 stelt RLSD kunstnesten en mestplankjes kosteloos ter beschikking aan gastheren die hiervoor vragende partij zijn. In tegenstelling tot huiszwaluw dient de gastheer zelf in te staan voor de plaatsing van kunstnesten en mestplankjes. Dit is mogelijk aangezien boerenzwaluw zijn nesten op beter bereikbare plaatsen maakt dan huiszwaluw. Vanzelfsprekend adviseert RLSD de gastheer bij de plaatsing (waar, hoe, wanneer, hoeveel, …). Het staat vast dat deze maatregel steeds zal resulteren in een groter draagvlak voor 'hun' boerenzwaluwen bij de gastheer.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

24

Verslag werking 2015 In 2015 werden 10 kunstnesten afgegeven bij 5 aanvragers (uit gemeenten Dendermonde, Hamme, Waasmunster en Wichelen). 9 Bewoners/eigenaars van gebouwen waar boerenzwaluwen broeden krijgen onze plaquette voor 'zwaluwvriendelijke gastheren' overhandigd (zie ook actie 1 en 2).

Boerenzwaluwplaquette 'zwaluwvriendelijke gastheren'.

Nazorg Het gebruik van de kunstnesten wordt sporadisch opgevolgd tijdens de controles voor zwaluwsubsidies.

Daaruit bleek dat sommige kunstnesten snel bezet werden. We hebben echter geen volledig beeld over de bezettingsgraad van andere kunstnesten voor boerenzwaluw.

Alle adviesvragen die ons bereiken via het natuurloket en NME-loket zorgvuldig opgevolgd.

Gepland 2016 Verder zetten van de actie via het natuurloket Samenwerking en financiering RLSD financiert de actie vanuit eigen middelen.

Actie 4: Soortgerichte actie gierzwaluw vanuit gemeentelijk subsidiereglement Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2006, Trekker: Julie Decuyper, m.m.v. Robbert Schepers Partners -

Gemeentebesturen Berlare, Bornem, Dendermonde, Hamme, Kruibeke, Laarne, Sint-Amands, Waasmunster en Wetteren.

-

Gemeentelijke technische diensten en brandweer

-

Lokale natuurverenigingen: Natuurpunt, vzw Durme, vogelwerkgroep Durmevallei

Doelgroepen Particulieren, bedrijven, ‌ met: -

een gebouw (in aan-/verbouw) dat mogelijkheden biedt voor nestgelegenheid voor gierzwaluw.

-

een gebouw waar momenteel gierzwaluwen broeden maar dat verbouwd of afgebroken wordt.

Doelstelling -

Aanbieden van nieuwe nestgelegenheden voor gierzwaluw op geschikte plaatsen.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

25

-

Realiseren van alternatieve nestgelegenheid op plaatsen waar bestaande nestplaatsen omwille van afbraak en verbouwingen dreigen te verdwijnen.

-

Inwoners informeren i.v.m. deze uitzonderlijke stadsvogel.

-

Vergroten van draagvlak om bij verbouwingen gerichte maatregelen te nemen voor de gierzwaluw.

Omschrijving Gierzwaluwen broeden in Vlaanderen in kernen van steden en gemeenten waar ze nestgelegenheid vinden in spleten en holtes, (meestal) in hoge, oude gebouwen. Dergelijke oude, wat versleten gebouwen worden aan een versneld tempo afgebroken of gerenoveerd, waarbij de nestgelegenheden voor de gierzwaluw verdwijnen. Het gemeentelijke subsidiereglement voor gierzwaluw wil voorkomen dat nestplaatsen voor gierzwaluw verloren gaan en wil nieuwe nestplaatsen stimuleren door de eigenaar financieel te ondersteunen om bij nieuwbouw of verbouwingen een kunstmatige nestgelegenheid voor gierzwaluw te voorzien. RLSD geeft advies bij elke subsidieaanvraag die binnen komt bij de betrokken gemeenten.

Verslag werking 2015 - Het nieuwbouwproject van de Sint-Jozefkliniek te Bornem werd verder opgevolgd. Hier werden in de nieuwbouw 20 verschillende neststenen voor gierzwaluwen voorzien.

Bijkomende communicatieve acties zijn voorzien in de lente van 2016.

- In 2015 werd advies gegeven bij 2 subsidieaanvragen te Dendermonde en 1 vraag in Wetteren. Er werden in totaal 8 nieuwe nestgelegenheden voorzien.

Bewoners/eigenaars van gebouwen met voorzieningen voor gierzwaluw krijgen onze plaquette voor 'gierzwaluwvriendelijke gastheren' overhandigd (zie onderstaande).

Gierzwaluwplaquette 'zwaluwvriendelijke gastheren'.

Gepland 2016 In 2016 staan buiten het opvolgen van het project in Bornem geen proactieve acties gepland.

Subsidieaanvragen en aanvragen via het natuurloket worden opgevolgd. De gierzwaluw wordt wel in de kijker gezet via de communicatiekanalen van RLSD om de bewoners te informeren en te sensibiliseren over de nestplaatsvoorziening en de gemeentelijke subsidie.

Nazorg Er wordt in samenwerking met de gemeente, eigenaar en/of lokale vrijwilligers jaarlijks nagegaan of de geplaatste nestgelegenheden uit de voorbije jaren bewoond worden. In Kruibeke is er sinds dit jaar één nestkast bewoond (het is gekend dat dit bij gierzwaluwen meer dan 10 jaar kan duren).

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

26

Samenwerking en financiering De betrokken gemeenten financieren de subsidie. De financiering van nestkasten is afhankelijk van projectsubsidies of eigen structurele middelen van RLSD. De gemeentelijke technische diensten/brandweer dragen in natura bij door de plaatsing van de nestgelegenheden kosteloos uit te voeren.

Actie 5: Weidevogelproject Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2007, Trekker: Robbert Schepers Partners -

Natuurpunt (diverse lokale afdelingen), vzw Durme, vogelwerkgroep Durmevallei, Natuurpunt Studie, Landbouwverenigingen: Boerenbond, Landelijke Gilden, ABS, VAC, Gemeenten Berlare, Laarne, Wetteren en Wichelen, Provincie Oost-Vlaanderen dienst Milieubeleidsplanning, Milieu, WBE's, Agentschap voor Natuur en Bos, VLM

Doelgroepen Landbouwers die grasland- of akkerpercelen beheren waarop weidevogels broeden, vrijwilligers die aan nestbescherming willen doen.

Doelstelling -

-

Instandhouding en uitbreiding van de broedpopulatie van weidevogels in het algemeen, grutto in het bijzonder, binnen het werkingsgebied van RLSD, met een belangrijk accent op de Sigma gebieden van de cluster Kalkense Meersen. Naast de grutto zijn de belangrijkste doelsoorten kievit, kwartelkoning (rode lijst + Vogelrichtlijn), paapje (Rode lijst), zomertaling (Rode lijst), slobeend (Vogelrichtlijn), scholekster, gele kwikstaart, graspieper (Rode lijst) en roodborsttapuit. Dit project levert een bijdrage aan de IHD. Samenwerking tussen landbouwers en vrijwilligers stimuleren, om zo te komen tot een goede relatie tussen lokale landbouwers en natuurbeschermers/jagers die aan nestbescherming doen.

Omschrijving 1.

Situering: Het werkingsgebied RLSD is één van de plaatsen in (Oost-)Vlaanderen waar de grutto voorkomt. Ook voor andere weidevogels (o.a. kievit, zomertaling, slobeend, scholekster, gele kwikstaart, roodborsttapuit) zijn de alluviale graslandcomplexen langs Schelde en Durme van belang als broedgebied. Het voortbestaan van de weidevogels in het werkingsgebied is in sterke mate afhankelijk van de medewerking van de landbouwers. Graslanden in landbouwgebruik worden immers gemaaid tijdens het broedseizoen (april – juni), waardoor nesten en jongen meestal niet overleven.

RLSD wil landbouwers ondersteunen om maximaal rekening te houden met de aanwezige weidevogels.

2.

Maatregelen: Met het weidevogelproject geeft RLSD op perceelsniveau invulling aan de bescherming van de weidevogels door de landbouwer. Hiervoor zijn vergoedingen voorzien. Dit project omvat: de maatregelen ‘grutto- en kwartelkoningbeheer’ (in Kalkense Meersen) en ‘nest- en kuikenbescherming’(vnl. buiten Kalkense Meersen), telkens voor één broedseizoen.

Hieronder wordt per maatregelenpakket een onderbouwing gegeven.

Grutto- en kwartelkoningbeheer (Kalkense meersen) In het toekomstige weidevogelgebied van de cluster Kalkense Meersen (KM) van het Geactualiseerde Sigmaplan kunnen op percelen in agrarisch gebruik 'beheerovereenkomsten' worden afgesloten voor de duur

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

27

van 1 broedseizoen (1 april - 15 juli, voor kwartelkoning tot 15 augustus). De beperking van deze maatregel tot de cluster Kalkense Meersen (KM) vindt zijn oorsprong in volgende motivatie: -

In cluster KM komt de grootste densiteit aan weidevogels, waaronder ook een aantal kritischere soorten (slobeend, grutto, zomertaling, watersnip, …) voor.

-

In cluster KM zijn er omwille van het Geactualiseerd Sigmaplan voldoende garanties dat het weidevogelbeheer duurzaam is.

Er worden vier pakketten voorzien: Rustperiode (1 april - 15 juni), Rustperiode (1 april - 1 juni) met vluchtzone, Extensieve beweiding (1 april – 1 juni) en kwartelkoningbeheer (1 april – 15 augustus).

Bescherming van nesten en kuikens (buiten Kalkense meersen): In tegenstelling tot gruttobeheer wordt de bescherming van nesten en kuikens ter beschikking gesteld over het ganse werkingsgebied RLSD (met uitzondering van de Kalkense meersen).

-

Nestmarkeerders: worden vlak voor de bewerking van het gras- of bouwland geplaatst. Rondom het nest wordt een voldoende grote strook tot en met 15 juli onbewerkt te laten.

-

Wegjagen: houdt in dat de weidevogelkuikens op een hooilandperceel vlak voordat een bewerking zal plaatsvinden, worden weggejaagd (bv. met plastic zakken).

-

Nesten verplaatsen (enkel kievit en scholekster): hierbij worden nesten vlak voor de bewerking van het perceel tijdelijk verplaatst

Extra: beheerovereenkomsten VLM: Ten gevolge van de weidevogelwerking van RLSD (vanaf 2008) zijn een aantal gebieden in het werkingsgebied RLSD (Rijkerskouter te Wetteren, Scheldebroeken te Zele-Berlare, SintOnolfspolder te Appels, landbouwgebied ten noorden van Sint-Anna, Durmen en Zogge te Zele-Hamme en Pontrave te Waasmunster), afgebakend als weidevogelgebied. In deze gebieden kunnen landbouwers vijfjaarlijkse beheerovereenkomsten weidevogelbeheer afsluiten met de VLM (zie actie Landschapsbedrijfsplanning voor meer informatie).

Verslag werking 2015 Grutto- en kwartelkoningbeheer (Kalkense meersen) In 2015 werd op 64,75 ha agrarisch grasland in de Kalkense meersen beheerovereenkomsten 'weidevogelbeheer' afgesloten voor de duur van 1 broedseizoen. Eén landbouwer kon dit jaar niet meer deelnemen aan het weidevogelproject doordat al zijn percelen onteigend werden (en dus onder contract vallen bij ANB). Op die manier bleven we dit jaar samenwerken met 14 landbouwbedrijven.

Een overzicht van de beheerovereenkomsten en het aantal deelnemende landbouwers in 2015 wordt weergegeven in onderstaande tabel. De ligging van de percelen met beheerovereenkomsten is te raadplegen op onderstaande figuur beheerovereenkomst

aantal hectare

betrokken landbouwers

rustperiode 1 april - 1 juni

4,91

1

rustperiode 1 april - 15 juni

31,09

11

rustperiode 1 april - 15 juni (+15 augustus)

18,23

6

extensieve beweiding

10,52

3

Totaal

64,75

14

Overzicht van de verschillende beheerovereenkomsten en het aantal betrokken landbouwers in de cluster Kalkense meersen.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

28

Fig. Overzicht van de verschillende beheerovereenkomsten in de cluster Kalkense meersen.

Bescherming van nesten en kuikens (buiten Kalkense meersen):

In 2015 werd op 7,8 ha landbouwgrond door twee landbouwers en 3 vrijwilligers aan nest- en kuikenbescherming gedaan. De percelen liggen verspreid in de Koningskouter en Kleit (beiden in Berlare, in de ruime omgeving van de Kalkense meersen). Hier vinden we satellietpopulaties terug van respectievelijk grutto en kievit. Via deze maatregelen werden minstens 3 nesten van grutto en 2 nesten van kievit beschermd.

De belangrijkste kerngebieden van de weidevogels in de Kalkense meersen werden door INBO en RLSD gemonitord. Zowel de grutto- als kievitpopulaties blijven stabiel met respectievelijk 27 en een 45-tal koppels.

De resultaten van de beheerovereenkomsten van VLM worden verder besproken

Gepland 2016 Aangezien ANB de subsdidie voor het grutto- en kwartelkoningbeheer stop zet zal het weidevogelproject binnen de Kalkense meersen niet meer uitgevoerd kunnen worden in 2016. De bescherming van nesten en kuikens buiten de Kalkense meersen blijft lopen in zijn huidige vorm.

Nazorg In het kader van het weidevogelproject doen zich geregeld onverwachte opportuniteiten voor, zoals een broedgeval van grutto buiten de perimeter waar gruttobeheer mogelijk is. Om in dergelijke situaties kort op te bal te kunnen spelen voorziet RLSD ook in de toekomst uit eigen middelen een structureel bedrag voor tijdelijke ad hoc maatregelen rond soortenbescherming.

Samenwerking en financiering Het project wordt in belangrijke mate gedragen door landbouwers. ANB staat in voor de financiering van de seizoenscontracten in de Kalkense Meersen (30 000 ₏). Vergoedingen voor nest –en kuikenbescherming financiert RLSD zelf uit structurele middelen, vanaf 2015 komen hiervoor ook de soortenbeschermingssubsidies van de provincie Oost-Vlaanderen in aanmerking.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

29

Actie 6: Poelenproject Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2008, Trekkers: Robbert Schepers en Eliza Romeijn-Peeters Partners Provincies, gemeentebesturen, natuurverenigingen (in bijzonder Hyla), landbouwverenigingen, WBE's.

Doelgroepen Grondeigenaars (landbouwers, particulieren, verenigingen, scholen, …) die vragende partij zijn om een poel aan te leggen of te herstellen op hun percelen.

Doelstelling Herstel van verwaarloosde/verlandde poelen en graven van nieuwe poelen op kansrijke plaatsen.

Dit alles met als doel het bevorderen van de populaties amfibieën, macro-invertebraten en waterplanten gebonden aan poelen en oeverzones. In de vallei van de Serskampse beek en de Wase cuesta te Temse en Kruibeke in bijzonder kamsalamander (Bijlage II & IV Habitatrichtlijn), in de riviervallei in bijzonder groene kikker. Op die manier levert de actie een bijdrage aan de IHD. Omschrijving Een belangrijk deel van de natuurwaarde in het platteland langs Schelde en Durme concentreert zich ter hoogte van kleinschalige waterlichamen. Deze waterlichamen zijn heel divers naar ontstaan en oorspronkelijke functie (veedrinkpoelen, vlasrootputten, bomputten, wielen, hoekputten in bolle akkersystemen, blusvijvers, …). Vandaag is de oorspronkelijke functie van deze waterlichamen zeer vaak weggevallen. Hierdoor worden ze niet meer geschoond, groeien ze spontaan dicht of worden ze dichtgestort.

Veel typische dieren en planten komen in het gedrang en het sfeervolle beeld van een poel in het landschap gaat verloren. Via het poelenproject wenst RLSD deze teloorgang een halt toe te roepen.

Verslag werking 2015 In het kader van het poelenplan Temse werden 3 poelen hersteld en 1 nieuwe aangelegd. Rond de ontginningssite van Wienerberger in Steendorp werkt RLSD mee aan een project om het leefgebied van kamsalamander te verbeteren bij realisatie van de nabestemming. Ook in Kruibeke werden voor de kamsalamander twee nieuwe poelen aangelegd en twee hersteld op terreinen van Elia. In Temse en Kruibeke werd verder ondersteuning geboden aan de poelenwerkgroepen en vond in elke gemeente 1 overleg plaats waarop een overzicht van voorbije acties en planning besproken werd.

In Aalst (Onegem) werden twee nieuwe poelen aangelegd voor kamsalamander Via een 'investeringssubsidie natuur' (project Boskant) werden in Wetteren 2 nieuwe poelen aangelegd en werden er 2 hersteld i.f.v. kamsalamander.

Binnen het project 'Gestroomlijnd Landschap Maanbeek-Laresloot' werd in Laarne de walgracht rond hoeve 't Kattenheye hersteld via een slibruiming. binnen het project 'Gestroomlijnd Landschap Molenbeek-Graadbeek' werden 2 poelen hersteld en 1 nieuwe aangelegd in Aalst.

Via het landschapsloket werden 4 poelen hersteld Dendermonde, Hamme, Waasmunster en 1 nieuwe aangelegd in Laarne.

Met het fauna-akkerproject werd één poel hersteld in Zele.

Via vergroeningsprojecten op scholen werd één poel hersteld in Wetteren en één in Sint-Niklaas. In Aalst werd i.h.k.v. het vergroeningsproject 'Heuvelpark' een grote poel gegraven en in het project 'ten rozen' zijn werken gestart voor een groot poelen/vijvercomplex (afwerking in 2016), dit via onze NME-projecten.

In totaal werden 27 poelen aangepakt in 2015!

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

30

In het voorjaar van 2015 organiseerde de milieudienst van Temse opnieuw een educatief scholenproject waarbij alle lagere scholen werden uitgenodigd om onder begeleiding 'Moord in de poel' te komen spelen aan de educatief ingerichte poelen. Dit jaar waren 14 klassen aanwezig van 9 scholen, goed voor ± 275 leerlingen.

Ook in Kruibeke werd een educatief project uitgewerkt rond waarbij 2 klassen (45-tal leerlingen) 'moord in de poel' kwamen spelen.

Gepland 2016 -

Verdere ondersteuning poelenwerkgroepen Temse en Kruibeke. In Temse wordt er speciale aandacht gegeven aan de kamsalamanderpopulatie rond de Blauwhofstraat en de omgeving rond de kleiontginningsite van Wienerberger.

-

Verdere uitwerking van aanleg en herstel van poelen voor kamsalamander in Aalst en Wetteren.

-

Opvolgen aanvragen landschapsloket en onderzoeken van potenties voor poelen binnen andere projecten zoals Gestroomlijnd Landschap

-

Opvolging van gerealiseerde/herstelde poelen van de voorgaande jaren.

Nazorg Sinds de oprichting van RLSD werden reeds werken uitgevoerd aan bijna 200 poelen. Een goede nazorg en opvolging is van groot belang voor de duurzame instandhouding van de uitgevoerde werken en is bovendien cruciaal om de eigenaar/beheerder betrokken te houden bij 'zijn' poel.

Elke eigenaar/beheerder krijgt van RLSD een toegankelijke brochure over de nazorg van poelen. Op deze manier worden de eigenaars betrokken bij de evolutie en het beheer van hun poel.

RLSD verbindt er zich toe elk van de sites in overleg met de eigenaar/beheerder minimum om de 5 jaar te bezoeken. Bij dit bezoek wordt de toestand en het beheer van de vlasrootput/poel geëvalueerd. Belangrijk aan deze bezoeken is dat de eigenaar/beheerder zich hierdoor ondersteund voelt.

Opvolging en monitoring gebeurt o.a. via de poelenwerkgroepen (bv. in Temse en Kruibeke), eigen personeel en stagiairs. Daarnaast monitort Natuurpunt Hyla (Robert Jooris) ook een deel van de poelen in de omgeving van de Serskampse beek.

Samenwerking en financiering: Voor de poelen die buiten specifieke projecten vallen (bv aanvragen via Landschapsloket wordt een combinatie aan middelen ingezet. Waar mogelijk gebruiken we de middelen van Agentschap Onroerend Erfgoed, structurele middelen van RLSD, KLE subsidies van gemeenten en een bijdrage van de eindbegunstigde zelf. In sommige gevallen (zoals Temse) financiert een gemeente zelf ook een deel van de kosten. Indien mogelijk wordt steeds een cofinanciering van 30 procent gevraagd aan de eindbegunstigde.

De poelen die in Kruibeke gerealiseerd werden op terreinen van Elia werden door Elia zelf bekostigd.

De poelen voor kamsalamander in Aalst werden gegraven met budget i.h.k.v. de samenwerkingsovereenkomst met ANB.

Actie 7: Slotenproject Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Jan Maertens Partners Provincie Oost-Vlaanderen dienst Integraal natuurverenigingen, landbouwverenigingen, VLM, Polders.

Waterbeleid,

Provinciale

Landbouwkamer,

Doelgroepen Waterbeheerders, in het bijzonder beheerders (met uitzondering van de Polders) van niet geklasseerde waterlopen (= aangelanden).

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

31

Doelstelling Achterstallig beheer, herstel en ecologische herinrichting van private en niet-geklasseerde sloten en laantjes op permanent grasland. De vooropgestelde maatregelen hebben een gunstig effect op een breed scala aan organismen die gebonden zijn aan ondiepe sloten en een nat-droog gradiënt in (historisch) permanente graslanden. Het project focust in de eerste plaats op vegetaties van het kikkerbeetverbond, het verbond van grote fonteinkruiden en de eendenkroosklasse (Bijlage I Habitatrichtlijn, habitat 3150: van nature eutrofe meren met vegetaties van het type Magnopotamion of Hydrocharition).

Belangrijke doelsoorten zijn kikkerbeet (Rode Lijst + kensoort habitat 3150), groot blaasjeskruid, kleine modderkruiper (Bijlage II Habitatrichtlijn), grote modderkruiper (Bijlage II Habitatrichtlijn), bittervoorn (Bijlage II Habitatrichtlijn), waterspitsmuis (Rode Lijst), glassnijder (Rode Lijst) en variabele waterjuffer (Rode Lijst). Dit project levert een bijdrage aan de IHD. Als vlaggenschipsoort wordt geopteerd voor paling. Paling is immers zeer sterk afhankelijk van een fijnmazig net aan goed ingerichte kleine waterlopen én is bovendien zeer sterk verweven met de volkscultuur in de streek van Schelde en Durme.

Omschrijving De natuurwaarden in de riviervalleien van Schelde en Durme concentreren zich in belangrijke mate ter hoogte van de talloze sloten die samen een fijnmazig afwateringssysteem vormen in de complexen van (historisch) permanent grasland langs Schelde en Durme. In dit kader nemen ook gaversystemen een bijzondere plaats in. De instandhouding van deze natuurwaarden is in sterke mate afhankelijk van een regelmatig onderhoud. Dit belangt ook de landbouw aan omdat dit onderhoud de verzuring tegengaat (vnl. door afvoer van regenwater). De voorbije jaren werd het onderhoud van heel wat niet geklasseerde waterlopen in de streek achterwege gelaten, met een manifeste daling van de natuurwaarde als gevolg. Deze sloten zijn in de regel niet geklasseerd, wat inhoudt dat het beheer ten laste van de aangelanden valt.

Via het slotenproject wil RLSD de beheerders ondersteunen bij de ecologische herinrichting, het herstel en het (achterstallig) beheer van deze niet geklasseerde waterlopen. Binnen reservaatpercelen kan het slotenproject van RLSD een welgekomen aanvulling betekenen op subsidies die natuurverenigingen kunnen aanvragen.

Concrete maatregelen die zullen genomen worden zijn het achterstallig beheer van sloten (gefaseerd schonen, ruimen of houtopslag kappen) en laantjes. Het achterstallig onderhoud bestaat uit het verwijderen van de vegetatie wanneer grote hoeveelheden rottend plantenmateriaal de waterkwaliteit nadelig beïnvloeden en uit het baggeren van de slib- of bezinksellaag.

Verslag werking 2015 Via het landschaploket werd 1,1 km sloten hersteld in Dendermonde en Zele bij een jager, een landbouwer en vzw Durme.

In het kader van de instandhoudingsdoelstellingen werden 740 m sloten hersteld in Puurs in het gemeentedomein ‘Polder van Bree’ en 'Laenenbemd' en 460 m in Waasmunster in het natuurgebied ‘De Durmemeersen/deelgebied Ten Rieland’ van vzw Durme.

Samen gaat het om 2,3 km slotenherstel.

Gepland 2016

We trekken in Oost-Vlaanderen de kaart van de landbouw en plannen doelgroepspecifieke promotie.

Aanvragen via het landschapsloket worden opgevolgd.

In Klein-Brabant wordt momenteel al prospectie gedaan in Liezelebroek en Laenenbemd naar mogelijkheden om sloten te herstellen in het kader van de instandhoudingsdoelstellingen). Bijna alle werken aan sloten vinden plaats in het najaar of de winter.

Nazorg

Na de werken worden de sloten bezocht om het effect van de werken op de watervegetatie na te gaan.

Samenwerking en financiering -

De uitgevoerde werken in het kader van het landschapsloket werden voor 70% gesubsidieerd door de provincie Oost-Vlaanderen, de eigenaar zorgt voor 30% cofinanciering.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

32

-

De werken gericht op de instandhoudingsdoelstellingen (Waasmunster en Klein-Brabant) worden gesubsidieerd i.h.k.v. de samenwerkingsovereenkomst POV en PA

Actie 8: Natuurloket Idee / Initiatiefnemer:RLSD, Startjaar: 2006, Trekker: Robbert Schepers Partners: Natuurverenigingen, landbouwverenigingen, particulieren, openbare besturen Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Vervullen van een adviesfunctie rond fauna en flora.

Omschrijving RLSD krijgt vaak concrete vragen over fauna en flora vanuit verschillende doelgroepen (brede publiek, openbare besturen, …). Via het natuurloket fungeert RLSD als aanspreekpunt voor inwoners, verenigingen en besturen van de regio. Het loket vervult o.a. een informatieve en doorverwijsfunctie naar diverse organisaties en doelgroepen. Voor een aantal soorten(groepen) wil RLSD de doelgroepen via dit natuurloket niet alleen bijstaan met advies, maar ook met terreingerichte acties. Het betreft hier concreet een aantal dier- en plantsoorten waarvoor de doelgroepen uit de streek (inwoners, landbouwers, bedrijven, …) vaak zelf relatief eenvoudige, concrete en nuttige maatregelen kunnen nemen om ze te beschermen. Deze aanpak komt niet enkel de beoogde soort(engroep) ten goede maar blijkt ook een zeer doeltreffend instrument te zijn om aan draagvlakverbreding voor natuur te doen. Waar mogelijk worden aanvragen ingepast in de lopende projecten.

Verslag werking 2015 In 2015 werd binnen het natuurloket vooral ondersteuning geboden voor zwaluwen en faunaakkers/bloemenweides. Daarnaast kwamen ook aanvragen binnen over weidevogels, bijen, vogels & nestkasten, biodiversiteit in het algemeen en andere. In totaal werden 69 aanvragen verwerkt, wat een verdubbeling is van het aantal van 2014. Een overzicht van het aantal aanvragen per thema en per gemeente wordt getoond in onderstaande figuren.

40 35 30 25 20 15 10 5 0

Fig: Overzicht van het aantal aanvragen via het Natuurloket, opgedeeld per thema.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

33

16 14 12 10 8 6 4 2 0

Fig: Overzicht van het aantal aanvragen via het Natuurloket, opgedeeld per gemeente.

Nazorg Elke aanvraag wordt beantwoord. Aanvragen waar terreingerichte acties werden uitgevoerd worden nadien opgevolgd.

Gepland 2016 Beantwoorden en opvolgen van binnenkomende aanvragen.

Financiering Structurele toelagen, diverse projectmatige middelen

Actie 9: Fauna-akkerproject Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2011, Trekker: Robbert Schepers Partners Hubertusvereniging Vlaanderen (HVV), Agentschap voor Natuur en Bos, Boerenbond, Algemeen Boerensyndicaat, Agrobeheercentrum Eco² Doelgroepen Wildbeheereenheden (WBE's), jachtgroepen, landbouwers en andere landschapsbeheerders met percelen in eigendom/gebruik waarop een zaadmengsel kan worden ingezaaid.

Doelstelling -

Doelgroepen sensibiliseren, ervaring laten opdoen en kennisuitwisseling.

Schuil- en voedselmogelijkheden bieden voor verschillende soorten diergroepen (insecten: o.a. bijen; vogels: o.a. fazant, patrijs (Rode Lijst), zomertortel (Rode Lijst), veldleeuwerik (Rode Lijst), graspieper (Rode Lijst), gele kwikstaart, kneu, rietgors (Rode Lijst), geelgors (Rode Lijst) en zoogdieren: o.a. ree).

-

Kansen creëren voor natuurlijke akkerkruiden.

-

Creëren van KLE's en natuurverbindingen.

Omschrijving Fauna-akkers zijn akkers of akkerranden die ingezaaid worden met één- of meerjarige mengsels van akkerkruiden, grassen of oude landbouwgewassen. Ze worden ingezaaid met de bedoeling in elk seizoen voedsel- en schuilmogelijkheden te creëren voor bepaalde diergroepen zoals vogels, zoogdieren en insecten.

Het zaadmengsel van een fauna-akker is zo samengesteld dat achtereenvolgens verschillende soorten tot bloei Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

34

komen (van zomer tot herfst). Fauna-akkers blijven ook gedurende de winter staan. De klassieke akkers liggen er dan kaal bij en de dieren profiteren van het voedsel, de beschutting en verbindingsmogelijkheid die de fauna-akkers bieden. Ondanks het feit dat fauna-akkers meestal tijdelijk zijn, kunnen ze een meerwaarde bieden als klein landschapselement.

De bedoeling is om meer wildbeheereenheden, landbouwers en andere landschapsbeheerders warm te maken voor fauna-akkers door hen enerzijds te informeren en te begeleiden en anderzijds gratis zaadmengsels aan te bieden. Via dit project kan ervaring opgedaan worden en kennis uitgewisseld worden. Op deze manier kan een deel van de klassieke ‘maïs-wildakkers’ vervangen worden door fauna-akkers met een positieve invloed op de biodiversiteit. Er wordt over gewaakt dat geen graslanden worden omgeploegd of KLE’s worden verwijderd.

Aan de deelnemers van het project wordt ook de bredere ondersteuning vanuit RLSD op vlak van KLE’s aangeboden. Op die manier werden verschillende van nieuwe houtkanten aangeplant en poelen aangepakt.

Verslag werking 2015 In 2015 werd 38,36 ha fauna-akker ingezaaid. Hiervoor werd 866 kg zaad ingezaaid door een 30-tal jagers/jachtgroepen van 11 WBE's, enkele lokale natuurverenigingen, gemeenten, een paar landbouwers en particulieren.

Op 20/01/2015 vond een WBE-overleg plaats waarbij alle deelnemende WBE's vertegenwoordigd zijn en waar het voorbije projectjaar geëvalueerd wordt en de planning voor het komende jaar wordt overlopen.

Na een samenwerking van 5 jaar rond fauna-akkers met de Antwerpse regionale landschappen werd een gezamelijke fauna-akkerhandleiding gepubliceerd die voorgesteld werd op een 'trefdag fauna-akkers' op 2 juni in de provincie Antwerpen.

Binnen het fauna-akkerproject was ook budget voorzien voor landschapswerken zoals aanplant van houtkanten, aanleg/herstel van poelen,… Begin 2015 werden hiermee 2,7 km houtkanten en bosranden aangeplant en 1 poel hersteld.

Via de contacten uit het fauna-akkersproject wordt in de winter van 2015-2016 nog eens 2 km extra houtkanten aangeplant met budget van de provincie Oost-Vlaanderen in het kader van CO²-compensatie.

In 2015-2016 willen we het fauna-akkerproject breder trekken en ook het belang en beheer van kruidenrijke graslanden in de kijker zetten. Eind 2015 werden de eerste voorbereidingen getroffen voor de organisatie van een infoavond rond graslandbeheer in 2016.

Gepland 2016 - verdere uitwerking project:, WBE-overleg, verwerking bestellingen, verdelen zaadmengsels, opvolging op het terrein via terreinbezoeken,…

- Organisatie infomoment over belang en beheer van kruidenrijke graslanden.

- Bekijken van toekomst project na pdpo-subsidies.

Nazorg De aanleg van een faunarand of -akker behelst meer dan het uitstrooien van verschillende zaden en dan maar wachten wat de natuur doet. Ook het vervolgbeheer en de opvolging vraagt veel aandacht. De faunaakkers worden samen met eigenaars/gebruikers minstens één keer per jaar bezocht en geëvalueerd. Bij de contacten worden de eigenaars/beheerders gemotiveerd om hiervan een duurzaam project te maken en wordt nagegaan of er kan samengewerkt worden rond andere thema's uit de werking van RLSD (aanplantingen, poelen,…). Aanplantingen worden na aanplant ook bezocht om te kijken of ze goed aanslaan en beheerd worden.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

35

Samenwerking en financiering -

Financiering werd bekomen via PDPO Oost-Vlaanderen. De totale projectkost bedraagt 77 746,36 euro waarvan RLSD maximum 50 535,13 euro cofinanciering kan ontvangen (waarvan 15 160,54 euro Provinciale, 16 780,26 euro Vlaamse en 18 594,34 Europese cofinanciering). Deze subsidie liep af in 2015 en hiervoor werd in de zomer een eindrapport opgesteld. De restfinanciering van dit project droeg RLSD zelf, een kleine cofinanciering voor de aankoop van zaadmengsels kwam van WBE's via de projectsubsidies van ANB.

-

Voor uitvoering van het project in 2016 is er nog een zaadstock voorradig. Nadien kunnen WBE's de zaadmengsels zelf financieren met projectsubsidies van ANB.

-

Voor de aanplantingen die gebeuren in de winter van 2015-2016 was bugdet beschikbaar van de provincie Oost-Vlaanderen in het kader van CO²-compensatie van dienstreizen.

Actie 10: Soortenbeschermingsprojecten Provincie Oost-Vlaanderen Idee / Initiatiefnemer: Provincie Oost-Vlaanderen, Startjaar: 2015, Trekker: Robbert Schepers Partners Provincie Oost-Vlaanderen, natuur- en milieuverenigingen binnen het werkingsgebied van RLSD Doelgroepen natuur en milieuverenigingen die concrete projecten willen uitvoeren rond provinciaal prioritaire soorten.

Doelstelling De subsidie heeft als doel concrete en duurzame resultaten op het terrein te realiseren voor typische of bedreigde Oost-Vlaamse planten en dieren. De basis hiervoor vormt de studie rond de prioritaire soorten en biotopen van de provincie Oost-Vlaanderen (te downloaden op http://www.oostvlaanderen.be/docs/nl/ke/13036ppseindrapportinbolayout.pdf). De provincie stelde zelf een beknopte lijst op van prioritaire soorten en habitats die in aanmerking komen voor een soortenbeschermingssubsidie.

Omschrijving Eind 2014 werd de subsidieregeling i.v.m. soortenbeschermingssubsidies in de Provincie Oost-Vlaanderen herwerkt. Vanaf 2015 wordt deze subsidie ter beschikking gesteld via de Regionale landschappen en Bosgroepen. Elk Regionaal Landschap heeft jaarlijks 20 000 euro ter beschikking, de bosgroepen elk 5000 euro, om projecten te realiseren rond prioritaire Oost-Vlaamse soorten. Via deze weg wordt samenwerking tussen Regionale landschappen, bosgroepen en lokale natuur- en milieuverenigingen gestimuleerd om te werken rond prioritaire soorten.

Verslag werking 2015 In 2015 werden onderstaande projecten uitgevoerd door de betrokken partners 1. Aanleg oeverzwaluwwand Nieuwdonk (11 200 €): in het kader van het landschapsbeheerplan dat door RLSD werd opgesteld voor de Nieuwsdonk werd dit najaar door intercommunale DDS een kunstmatige oeverzwaluwwand aangelegd in samenwerking met RLSD en vzw Durme.

2. Project Mopsvleermuis (1148,48 €): Onderzoek naar de recent herontdekte Mopsvleemuis in de omgeving van Waasmunster en Sint-Niklaas door vzw Durme en de vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt. Dit resulteerde in de ontdekking en bescherming van 2 kolonies in Sint-Niklaas.

3. Herstel sloten en aanplant Houtkant Nonnegoed (3047,06 €): vzw Durme herstelde 1,7 km sloten en plantte 150 m houtkant aan in het Nonnegoed te Waasmunster.

4. Ecocities voor de toekomst: huismus en koolmees (1040 €): ABLLO vzw en Ugent voerden samen met inwonders een ‘citizen science’ onderzoek uit naar de huismus en koolmees in verstedelijkte gebieden zoals Dendermonde en Sint-Niklaas.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

36

5.

6.

Herstel sloten Daknamse meersen (1280 €): Natuurpunt Zuid-Waasland herstelde historische slotenpatronen in de Daknamse meersen.

Acties huis- en gierzwaluw (2225,57 €): RLSD voerde in 2015 een kuisactie uit van alle mestplanken voor huiszwaluw in haar werkingsgebied. Daarnaast werden verschillende nieuwe kunstnesten op gehangen voor huiszwaluw (o.a. in Wetteren, Waasmunster, Kruibeke,…). In Dendermonde werden enkele nieuwe nestgelegenheden voorzien voor gierzwaluw.

Gepland 2016 In 2016 is er uitzonderlijk 25 000 euro beschikbaar en zullen onderstaande projecten uitgevoerd worden: 1. Project Mopsvleermuis 2 (3920 €): vzw Durme, Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt en RLSD 2. Herstel sloten in de Kalkense meersen (8440 €): Natuurpunt Scheldeland 3. Poelen voor kam- en vuursalamander (3360 €): Natuurpunt ’s Heerenbosch en RLSD 4. Omvormen hooiland Sint-Onolfspolder voor o.a. oranjetipje (7840 €): Natuurpunt Dendermonding 5. Aanleg van poelen in Daknamse meersen (1440 €): Natuurpunt Zuid-Waasland Nazorg Na beëindiging van de projecten dient per project een eindverslag ingediend te worden waarbij duidelijk omschreven wordt welke resultaten behaald werden en welke nazorg er zal plaatsvinden.

Samenwerking en financiering De provincie stelt jaarlijks 20 000 euro ter beschikking aan RLSD (in 2016 uitzonderlijk 25 000 euro).

Bij verschillende projecten is er een samenwerking tussen RLSD en verschillende natuur- en milieuverenigingen.

Landschapszorg, streekeigen karakter, geïntegreerde projecten en IHD Actie 11: Landschapsbedrijfsplanning (nog aan te leveren door VLM) Actie 12 Landschapsloket Idee / Initiatiefnemer: Agentschap Onroerend Erfgoed, Startjaar: 2010/2011, Trekker: Jan Maertens m.m.v.

Eliza Romeijn-Peeters Partners: Agentschap voor Onroerend Erfgoed, (natuur)verenigingen, landbouwers en particulieren Doelgroepen: Privaatrechterlijke en natuurlijke personen (landbouwers, verenigingen, particulieren) Doelstelling - Behoud, herstel en ontwikkeling van kleine landschapselementen en landschapswaarden, bij voorkeur in prioritaire gebieden (ankerplaatsen, relictzones) en gebiedsgerichte projecten.

- Aanzetten van eigenaars/beheerders tot actief beheer van waardevolle gebieden.

Omschrijving: Omschrijving: Een aanzienlijk deel van de landschappelijk waardevolle gebieden in de streek is in eigendom en/of beheer van particulieren of lokale overheden. Via het Landschapsloket wil RLSD deze groep van eigenaars/beheerders ondersteunen om bij inrichting en beheer van deze gebieden de landschappelijke waarde te behouden/maximaliseren. Het Landschapsloket wordt gerund door de Medewerker landschap die instaat voor: communicatie en bekendmaking naar de doelgroepen, contact en overleg met de eigenaar/beheerder van KLE, opmaak van inrichting- en beheerplan in nauw overleg met eigenaar/beheerder, begeleiden van uitvoering van eenmalige inrichtings- en beheerwerken (bij voorkeur door sociale economiebedrijven) en voorzien van de nodige nazorg in nauw overleg met eigenaar/beheerder.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

37

Verslag werking 2015: Het landschapsloket kent sinds de oprichting in 2011 een groot succes, in het startjaar kregen we 130 aanvragen. In 2012 steeg dit tot 144, in 2013 zelfs tot 196 aanvragen. Sinds 2014 wordt de promotie van het landschapsloket sterk beperkt, met een lichte daling van het aantal aanvragen als gevolg. In 2015 werden 164 aanvragen opgevolgd. Bij de opvolging van de aanvragen worden voor zover mogelijk stagiairs ingeschakeld.

Van 21 april tot en met 12 juni liep Foeke Van Weverberg (Erasmus Hogeschool Brussel, Landschaps- en Tuinarchitectuur) stage bij het Regionaal Landschap.

Onderstaande tabel toont het aantal aanvragen per thema en per gemeente.

Bovenstaande tabel toont aan dat er ons vanuit elke gemeente uit het werkingsgebied van RLSD aanvragen hebben bereikt. Het betreft voornamelijk vragen over aanplant en beheer van houtige KLE's zoals knotwilgen en houtkanten (32,6%).

Op de tweede plaats (25,7%) kwamen vragen binnen over inrichting en beheer van tuin, park en openbaar groen.

14,6% van de aanvragen betrof poelen, vlasrootputten en sloten. De laatste jaren komen er minder vragen over hoogstamboomgaarden (3,5%) binnen. Dit laatste kent dus maar een beperkt succes. De afschaffing van subsidies voor hoogstamboomgaarden door de Vlaamse overheid zal dit in ieder geval niet bevorderen. Een aantal gemeenten ondersteunen hoogstamfruitbomen vanuit het gemeentelijk KLE-reglement.

Tenslotte blijkt elk jaar weer dat het aantal aanvragen positief is gerelateerd met de promotie die al dan niet door de gemeenten zelf wordt gemaakt via de gebruikelijke infokanalen als de gemeentelijke website en het infoblad. In deze lijn is het verschil in belangstelling vanuit de gemeenten voor de werking van het landschapsloket opmerkelijk.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

38

BIJZONDERE PROJECTEN Landschapsbeheerplan Nieuwdonk in Berlare Dit is een integrale visie voor het duurzaam beheren van het recreatiedomein Nieuwdonk in Berlare, een voormalige zandwinningsput. De krachlijnen voor dit beheer zijn enerzijds het versterken van de natuurwaarden (met o.a. de inrichting van een oeverzwaluwenwand) en de daarmee samenhangende biotopen. Anderzijds het verder uitbouwen van passieve recreatie en gevoelig uitbreiden van de educatieve activiteiten. De vervollediging van het wandelpad rondom de vijver en de bouw van de oeverzwaluwenwand met bijhorende kijkwand zijn in 2015 gerealiseerd. In 2016 zijn aanplantingen voorzien, oa een ca 800m lange heg.

Ondersteuning van hakhoutbeheer RLSD ondersteunt de aanleg, het beheer en het (cultuurhistorisch en ecologisch) herstel van hakhoutbosjes o.w.v. de belangrijke waarde op vlak van natuur, landschap en erfgoed. Dit werk is ook opgenomen in het project Houtzoeker. Er werd gewerkt in Berlare, Bornem, Dendermonde, Hamme.

De Vaag in Waasmunster 'De Vaag' is een terrein van ca 9 ha in gemeentelijk eigendom tussen de Baudelodreef en de E17, vooral bestaande uit bos. I.s.m. het RLSD werd De Vaag tijdens de winter 2011-'12 ecologisch en cultuurhistorisch heringericht en wordt nu gebruikt als speelbos. O.w.v. de belangrijke natuur- en landschapswaarde is het gebied in beheer gegeven aan Natuurpunt met Pieter Van Dorsselaer als conservator. RLSD is afgevaardigd in de beheercommissie die dit jaar vergaderde op 10 januari 2015. Hier werd de tijdelijke stopzetting van de begrazing door schapen besproken, de eerste zichtbare resultaten worden in 2016 verwacht. Positief is naast het regelmatig gebruik door de lokale jeugdbewegingen KSA en scouts ook het bezoek van vnl lokale verenigingen aan de vuurplek en het natuurgebied.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

39

Landschapsintegratie hoeve Temse Het Regionaal Landschap gaf advies bij de aanplant van een houtkant en de aanleg van een poel in Temse (Tielrode) op een weide van landbouwer De Bock in de Dorpstraat. Dit werd in samenwerking met de gemeente gerealiseerd.

Herstel historisch hooiland Waar mogelijk ondersteunen we herstel en zorgvuldig (historisch en ecologisch) beheer van hooilanden.

Verschillende locaties kregen al herstelbeheer. Dit bestaat allereerst uit periodiek maaibeheer, altijd met afvoer van het maaisel. Meestal wordt dit gedroogd tot hooi, soms enkel 'voor gedroogd' om het vacuüm te kunnen bewaren, af en toe wordt het maaisel (indien van mindere kwaliteit) het eerste jaar i.s.m. een bioboer afgevoerd en gecomposteerd om dan vanaf het tweede jaar regulier maaibeheer toe te passen. Bij het herstel van verruigde hooilanden worden geen sproeistoffen gebruikt, vaak worden ze weinig of niet bemest waardoor allerlei bloeiende planten kansen krijgen. Dit is altijd zo in geval van natuurbeheer. Alle ruigtekruiden (zoals grote brandnetel en akkerdistel) maken vanzelf plaats voor gras en bloeiende kruiden na enkele maaibeurten.

Dit werd oa in het gebied ‘Broekmeersen Zuid’ (lokale toponiem ‘Verrebroek’) en de ‘gewezen schapenweide’ (beide eigendom DDS in Berlare) vastgesteld.

Bijkomend wordt aangeboden om ook de sloten en de aanwezige houtige Kleine Landschapselementen te onderhouden.

Bij het beheer van hooilanden worden vaak paardenhouders betrokken. Natuurhooi blijkt ideaal voor paarden want per definitie weinig of niet bemest waarbij geen sproeistoffen worden gebruikt.

Bijdrage instandhoudingsdoelstelling: hooilandherstel gaat in de praktijk veelal over herstel van verruigde dotterhooilanden. In de context van Natura 2000 worden deze graslanden beschouwd als 'Regionaal Belangrijke Biotopen'.

Cursus zeisen Sint Amands

De zeis lijkt in het tijdperk van de bosmaaier misschien wat ouderwets, maar heeft heel wat voordelen voor wie er weet mee om te gaan. Om van deze voordelen te profiteren zijn elementen als afstelling, werktechniek en onderhoud van essentieel belang. Maaien met de zeis is nauw verbonden met ecologisch hooilandbeheer.

RLSD organiseerde daarom op 13 juni in basisschool ‘De Schorre’ in Sint Amands een dagcursus.

Nazorg: RLSD aanziet nazorg als een cruciaal punt bij de werking van het Landschapsloket. Uitgangspunt is dat het Landschapsloket enkel in werking treedt (inrichting, achterstallig onderhoud) mits voldoende garanties voor de nazorg (overgangsbeheer, regulier beheer). Deze nazorg wordt zoveel mogelijk vastgelegd in een duurzaam beheerplan. In eerste instantie staat de eigenaar/beheerder zelf in voor de nazorg. Waar nodig/mogelijk ondersteunt RLSD de eigenaar/beheerder bij de nazorg (bvb. via gemeentelijk KLE-reglement, project Houtzoeker, vrijwilligerswerking natuurverenigingen die eigenaar ondersteunt bij het beheer, enz.)

Landschapsteams kunnen ook voor nazorg worden ingezet. Een duurzaam landschapsbeheer vereist een continue opvolging. RLSD volgt de evolutie in de jaren na de werken op door regelmatige terreinbezoeken en overleg met eigenaar/beheerder. Op deze manier kan het beheer waar nodig worden bijgestuurd.

Gepland de komende jaren: Focus op ondersteuning van gebiedsgerichte projecten. Samenwerking met natuurloket oa promotie ontwikkeling kruidenrijk grasland.

Samenwerking en financiering: Loonkost Medewerker landschap, werkingskosten en projectkosten worden gefinancierd vanuit Agentschap voor Onroerend Erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen en Provincie Antwerpen.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

40

Daarbuiten zijn ook de beheerovereenkomsten (VLM) en het intergemeentelijke subsidiereglement KLE dankbare instrumenten.

Voor de nazorg wordt waar nodig/mogelijk samengewerkt met landbouwers, vrijwilligers-verenigingen en particulieren uit de omgeving.

Actie 13: Autochtone bomen en struiken/ Plant van Hier Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Eliza Romeijn-Peeters Partners: Boomkwekers, overheden, Bosgroepen en Regionale Landschappen die autochtone bomen en struiken uit herkomstgebieden Vlaamse Zandstreek en Brabants District West opkweken en planten.

Doelgroepen - Doelgroepen voor het terreingerichte luik zijn de instanties/verenigingen/particulieren die in de streek houtige kleine landschapselement aanplanten. Dit is in eerste plaats RLSD zelf i.k.v. diverse acties; maar ook openbare besturen, bosgroepen, natuurverenigingen, ‌ en particulieren die beroep doen op het Landschapsloket.

- Doelgroepen voor de sensibilisatie rond streekeigen/autochtone bomen zijn zowel verenigingen, gemeenten als het brede publiek.

Doelstelling - Sensibilisatie van instanties/verenigingen/gemeenten/particulieren die houtige kleine landschapselementen aanplanten - Communicatie over streekeigen/autochtone bomen en struiken en het label 'Plant van Hier'.

- Beschermen en verspreiden van autochtone planten binnen het werkingsgebied van RLSD. Omschrijving: In het werkingsgebied van RLSD zijn streekeigen houtachtige plantensoorten nog talrijk aanwezig. Maar, slechts van een beperkt aantal populaties houtachtige planten (ca 5%) is met relatieve zekerheid geweten dat ze hier vanouds groeien. Veel van deze autochtone populaties zijn bedreigd. RLSD beoogt de versterking van deze genenbronnen. Daarvoor is de aanplant van autochtone bomen en struiken (vooral in relictzones, ankerplaatsen en natuurgebieden) van groot belang. Het werkingsgebied van RLSD is deels gelegen in het ecodistrict Vlaamse Zandstreek en deels in het Brabants District West (vnl. Klein-Brabant en Aalst). RLSD werkt actief mee om de kennis over en het draagvlak voor autochtone bomen en struiken te vergroten bij zowel het brede publiek als bij instantie en verenigingen die houtige Kleine Landschapselementen aanplanten.

Verslag werking 2015: Oogst, opkweek en verkoop Op vraag van de kwekers met Plant-van-Hier-label, zamelen we sinds 2014 niet langer zaden in. Enkel indien er zich in de toekomst tekorten van bepaalde soorten zouden voordoen, of in kader sensibiliseringsacties zal dat nog gebeuren.

Dit jaar was er wel nog bosgoed beschikbaar dat opgekweekt werd uit door RLSD ingezamelde zaden bij de boomkwekers Sylva (Waarschoot). Dit bosgoed draagt officieel het label 'Plant van Hier' (zie

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

41

www.plantvanhier.be). RLSD is sinds 2011 immers officieel gebruiker van dit label en de zaadoogst en opkweek gebeurden volgens de voorschriften.

Het bosgoed werd ingekuild op een terrein, ter beschikking gesteld door de stad Dendermonde. Er werden 2 verkoopsmomenten georganiseerd voor gebruikers van het landschapsloket en gemeentebesturen. Er was onvoldoende bosgoed beschikbaar van eigen opkweek. Daarom werd aangevuld met ander autochtoon bosgoed. Plantgoed werd afgenomen door 6 gemeentebesturen (Dendermonde, Hamme, Sint-Niklaas, Bornem, Aalst en Wichelen), 1 polderbestuur, 5-tal scholen, 43 particulieren en één vereniging. Het gros van het bestelde autochtoon bosgoed was voor aanplantingen van eigen projecten: Fauna-akkers, Gestroomlijnd Landschap Maanbeek-Laresloot (Laarne/Wetteren) en Molenbeek-Graadbeek (Aalst), CO2-compensatie van de provincie Oost-Vlaanderen, Campus Kompas (Wetteren), De Boomhut (Wetteren), De Villa Da Vinci en KA (SintNiklaas), Hinkelpad (Bornem), ’t Kasteeltje (Puurs).

Sensibilisering Bij adviezen over aanplant van bomen en/of struiken kader van het Landschapsloket wordt standaard aandacht besteed aan het belang van autochtone bomen en struiken en het label 'Plant van Hier'. Ook bij adviezen vanuit het NME- en Natuurloket en andere projecten wordt waar mogelijk de link gelegd met autochtone bomen en struiken.

Gepland 2016 Verkoop: De verspreiding van het autochtoon plantgoed wordt verder op punt gesteld. Dit zal gebeuren door de organisatie van de verkoop bij te sturen n.a.v. de ervaringen opgedaan tijdens de voorbije verkoopsacties.

Sensibilisering: Verder zetten van sensibilisering rond Planten van Hier.

Samenwerking en financiering: Op vlak van de (uitdovende) opkweek en verspreiding van het plantgoed wordt zoveel mogelijk samengewerkt met andere regionale landschappen, bosgroepen en overheden. Voor het Brabants District West is deze samenwerking reeds een feit (zie hoger). Aangezien de verspreiding van eigen opkweek wordt afgebouwd, heeft het op punt stellen van een gelijkaardige samenwerking voor de Vlaamse Zandstreek (voorlopig) geen nut.

Actie 14 Houtzoeker Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Jan Maertens Partners: Gemeenten en middenveldverenigingen actief rond groen- en natuurbeheer (landbouwverenigingen, vzw Durme, Natuurpunt …), NME actoren in de streek, scholen, overheden.

Doelgroepen: Doelgroep aan aanbodzijde: eigenaars/beheerder van houtige KLE's die niet kunnen instaan voor achterstallig beheer/onderhoud. Doelgroep aan vraagzijde: particulieren die bereid zijn houtige KLE's te onderhouden in ruil voor het hout.

Doelstelling - Particulieren betrekken bij landschapsbeheer - Stimuleren van onderhoud van KLE's, in het bijzonder knotbomenrijen.

- Bijdragen tot de instandhoudingsdoelstellingen:

Beheer van houtige KLE's speelt een belangrijke rol bij de instandhouding van het leefgebied van Europees bedreigde soorten zoals vleermuizen en vogels als steenuil en gekraagde roodstaart.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

42

Omschrijving: Knotbomenrijen vormen in de streek typische Kleine Landschapselementen. Maar o.w.v. verminderd gebruiksnut worden ze vaak niet meer onderhouden en daardoor in hun voortbestaan bedreigd.

Anderzijds zit de interesse voor brandhout de laatste jaren sterk in de lift. Steeds meer particulieren ('houtzoekers') zijn vragende partij om zelf hout te zagen voor hun houtkachel. Via het project houtzoekers wil RLSD de particuliere vraag naar brandhout en het aanbod aan te onderhouden houtige KLE's op elkaar afstemmen. Om deze afstemming te stimuleren neemt RLSD volgende taken op zich: communicatie naar doelgroepen aan vraag- en aanbodzijde, opleiden van houtzoekers, opname van vraag- en aanbodzijde in een databank, vraag- en aanbodzijde onderling in contact brengen, verzekeren houtzoekers tegen lichamelijke ongevallen.

Meerwaarde van het project: Versterking natuur en landschap Het project ondersteunt regulier onderhoud van oudsher karakteristieke KLE's in het landschap met een eigen natuurwaarde van oa holenbroedende vogels.

Zichtbaarheid en draagvlak De resultaten van dit project zijn zeer herkenbaar in het landschap, verspreid over het volledige werkingsgebied. Het project mobiliseert elke winter opnieuw minstens 300 mensen: eigenaars en beheerders, houtzoekers en helpers.

Financiële meerwaarde Naast de waarde voor natuur- en landschap heeft dit project ook een belangrijke financiële meerwaarde.

Houtzoekers worden immers niet betaald, zij knotten in ruil voor het brandhout. Sociaal economie-bedrijven knotten een knotboom voor een gemiddelde prijs van 85 euro per boom. Het resultaat van de winter 2014-'15 bedroeg 2.500 bomen, dus goed voor 212.500 euro.

Verslag werking 2015 In het najaar 2009 werd de werking rond houtzoekers opgestart. Ondertussen werden 10 opleidingssessies voor de houtzoekers georganiseerd (vanaf 2012 en na overleg met de verzekeringsmaatschappij aangevuld met nieuwe, ervaren kandidaten) met een pool van ruim 200 houtzoekers als resultaat. Inbegrepen is de cursusdag van 28 november 2015 voor de inwoners van Buggenhout (19 deelnemers).

Omwille van de grote vraag de grote vraag werd enkel promotie oproep voor aanbieders van hout gevoerd in Aalst, Sint Niklaas en Buggenhout (als nieuw lid). Hierin wordt oa vermeld dat we voortaan pas werk kunnen aannemen vanaf vijf bomen. Het beheersbaar houden van het aanbod is een constant aandachtspunt, gegeven de groei van het werkingsgebied van RLSD. Daarom werd ook de administratieve opvolging geherstructureerd.

De voorbije vijf winters 2009-2015 werden ca 9500 bomen (vnl. knotwilgen, ook houtkanten) onderhouden.

Deze winter 2015-'16 wordt gewerkt voor ca 90 aanbieders van hout. Kortom, 'houtzoekers' blijft een erg succesvol project. Bij de opvolging van de aanvragen worden voor zover mogelijk stagiairs ingeschakeld (zie actie 11 Landschapsloket). Van 10 december 2015 (ingepland tot eind maart 2016) was vrijwilliger Bram Bauwens actief als vrijwillig medewerker.

Naast het hout van burgers en verenigingen/organisaties, wordt elk jaar ook hout van overheden onderhouden, winter 2015-’16: • ANB (Maaidonk Berlare, Kalkense Meersen in Laarne) • W&Z (Hamme Driegoten en GOG Kruibeke-Bazel-Rupelmonde) • Natuurpunt Scheldeland ('Bastenakkers' in Wetteren) • vzw Durme (natuurgebieden 'De Hekkenhoek' in Dendermonde, 'Reservaatzone Donkmeer' in Berlare, ‘De Zure Gavers’ in Zele) Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

43

• • •

Aquafin Aalst Polder Belham Vier gemeenten in het werkingsgebied van RLSD: Berlare, Bornem, Hamme en Zele

In overleg met de houtzoekers werd ook 'proactief ' gewerkt, wat inhoudt dat een aantal potentiële aanbieders op initiatief van de houtzoekers werden gecontacteerd.

Op 12 juni werd in Dendermonde (Hemelstraat) i.s.m. Stihl Timbersport een ontmoetingsmoment georganiseerd waarop alle houtzoekers werden uitgenodigd, er waren 60 deelnemers.

Het avontuurlijke karakter van het ontmoetingsmoment trok een grote schare deelnemers aan. Naderhand werd met de sportmannen (professionele tuinmannen/boomverzorgers) door geboomd over… knotten!

Nazorg: Advies bij aanplant van houtkanten en knotbomen. Advies bij specifiek beheer van houtkanten en van zowel recent gepote als oudere knotbomen. Dit is een vast onderdeel van de cursus, mailings en het ontmoetingsmoment. Opvolging van uitgevoerde werken via steekproefsgewijze terreincontrole en navraag bij de aanbieders.

Gepland de komende jaren: Verder zetten van deze permanent groeiende actie. Opleidingen gepland in Berlare en in Aalst. Aandachtspunten: verder verfijnen efficiënte werking (toenemend aantal bomen tegenover gelijk gebleven middelen), verder aftoetsen van de mogelijkheden tot samenwerking met landbouwers en Bosgroepen.

Samenwerking en financiering: De financiering van dit project behelst vnl de loonkost van de Landschapsanimator gefinancierd vanuit Agentschap voor Onroerend Erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen en Provincie Antwerpen. Bijkomend gaat het vnl over de financiering van de verzekering van de houtzoekers. Voor de rest worden geen budgetten aangesproken.

Actie15: Intergemeentelijk subsidiereglement voor kleine landschapselementen Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2010, Trekker: Jan Maertens Partners: Gemeentebesturen, Agentschap voor Onroerend Erfgoed Doelgroep: Privaatrechterlijke en natuurlijke personen (landbouwers, verenigingen, particulieren), lokale overheden.

Doelstelling: Optimalisering en onderlinge afstemming van de bestaande subsidiesystemen.

Vereenvoudiging en uniformiseren van procedures en voorwaarden. Afstemming op subsidies hogere overheden en daarbij horend vermijden van dubbele subsidiëring. Afstemming op de werking van het Regionaal Landschap en andere organisaties.

Omschrijving: Nagenoeg alle gemeenten van het werkingsgebied van RLSD beschikken over een gemeentelijk subsidiereglement voor de aanplant en/of het onderhoud van Kleine Landschapselementen. Via deze reglementen geeft de gemeente zijn inwoners een belangrijke stimulans om op hun privéterrein bijkomende Kleine Landschapselementen (KLE's) aan te leggen en/of om de bestaande KLE's goed te onderhouden. Dit systeem heeft absoluut zijn deugdelijkheid bewezen. Toch zijn er een aantal verbeteringen mogelijk. Ruimte tot dubbele subsidiëring bleek immers aanwezig en lang niet alle opportuniteiten werden benut.

RLSD heeft op vraag van de gemeenten en na breed overleg een vrijblijvend maar in detail uitgewerkt voorstel gedaan om het huidige systeem te optimaliseren. Daarbij vallen voor de meeste gemeenten een aantal nieuwe elementen op zoals de subsidiëring van het onderhoud van een Trage Weg en het onderhoud van een sloot.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

44

Aan elke toelage zijn bepaalde voorwaarden verbonden. Essentieel onderdeel is de uitgebreide inhoudelijke en administratieve begeleiding die is voorzien en die wordt verzorgd door RLSD. Naast het reguliere spoor van uitvoering van werken door de aanvrager tegen een gemeentelijke vergoeding wordt indien mogelijk een bijkomend spoor aangeboden dat voorziet in uitvoering door RLSD en waar mogelijk gedeeltelijk gesubsidieerd, vnl door de provincies.

Verslag werking 2015: Ondertussen is het nieuwe reglement al in 10 gemeenten (Berlare, Hamme, Kruibeke, Melle, Puurs, SintAmands, Waasmunster, Wetteren, Wichelen en Zele) goedgekeurd. Er werden enkele verkennende gespreken gevoerd: met de milieudienst van Laarne op 24 februari en met de milieudienst van Buggenhout op 8 juni. De andere gemeenten verkiezen het bestaande reglement of ondersteunen Kleine Landschapselementen projectmatig. Elke gemeente die het nieuw reglement goedkeurde, biedt de door het RLSD samengestelde wervende infobrochure ‘Werk mee aan een mooier landschap’ over het intergemeentelijk subsidiereglement KLE (gekaderd binnen de totale landschapswerking van RLSD) aan.

De afschaffing door de Vlaamse overheid van subsidies voor hoogstamboomgaarden is een knelpunt. Het intergemeentelijk KLE-subsidiereglement voorziet hiervoor immers geen subsidie (een aantal gemeenten behield wel deze mogelijkheid). Reden is dat er een Vlaamse subsidie bestond en dat dubbele subsidiëring werd tegen gegaan. Dit wordt nu in sommige gemeenten gecompenseerd door hoogstamfruitbomen op te vatten als ‘solitaire bomen’ waarvoor in het intergemeentelijk KLE-reglement wel (maar minder) subsidie is voorzien.

Nazorg: Opvolging van het project wordt allereerst verzekerd door de controles (telkens in het zomerhalfjaar en uitgevoerd door de gemeenten) van elke aangevraagde en goedgekeurde aanplant, aanleg of onderhoud van KLE. In geval van aanleg of aanplant van KLE worden de aanvragers altijd uitgenodigd om zich ook bij het toekomstig beheer te laten ondersteunen door RLSD. In geval van subsidieaanvragen wordt dit in de meeste gevallen zelfs door het nieuw reglement verplicht.

Gepland de komende jaren: Op regelmatige basis wordt bij de gemeenten die het nieuw reglement nog niet hebben goedgekeurd, geïnformeerd naar hun planning op dit vlak. Gemeentebesturen en gemeentelijke adviesraden kunnen een uiteenzetting en/of verdere begeleiding over het nieuw reglement aanvragen. Bij de gemeenten die wel al met het nieuw reglement werken, valt op dat de interesse vanuit de potentiële aanvragers (veelal particulieren) sterk verschilt. Sommige gemeenten ontvangen opmerkelijk veel, andere opmerkelijk weinig aanvragen. Daarom zal op regelmatige basis promotie worden gemaakt via de kanalen van RLSD en de gemeenten zelf.

Samenwerking en financiering: Het project gaat uit van een uitgebreide en permanente samenwerking met de gemeentelijke milieudiensten. De subsidiëring komt van de gemeenten. Elke gemeente beslist autonoom over het jaarlijks te begroten budget.

Actie 16: Ecologische maatregelen duurzame boomteelt

Idee / Initiatiefnemer: Hogeschool Gent (Lucien Verschoren), Periode: 2014 en 2015. Dit was een initiatief vanuit de basis. Lucien Verschoren is goed vertrouwd met de boomtelers in Wetteren, waarvoor Marc Van Durme optrad als contactpersoon en als lokale coördinator. Bij de praktische uitwerking van de publieksactiviteiten, konden we beroep doen op de Studiekring Wetteren, onder leiding van Joost De Winter.

Het Regionaal Landschap Schelde-Durme (contactpersoon Jan Maertens) stond in voor de organisatorische en administratieve opvolging en promotie richting grote publiek.

Partners Stuurgroep: Regionaal Landschap Schelde-Durme, afgevaardigde boomtelers Wetteren, Hogeschool Gent I.s.m.: AVBS (vaktijdschrift sierteelt en groenvoorziening), Proefcentrum Sierteelt Destelbergen, gemeentelijke diensten, Boerenbond/Landelijke Gilde Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

45

Doelgroepen Boomtelers Wetteren (toonmoment en acties), brede publiek (Dag van de Landbouw)

Doelstelling Uitbreiding van de samenwerking tussen RLSD en de verschillende gebruikers, in dit geval de boomkwekers.

Implementatie van maatregelen ten voordele van duurzame boomteelt en biodiversiteit. Versterking van het imago van de boomkwekers en draagvlakverbreding landbouw en milieu. Dit project wordt getrokken door RLSD, i.s.m. met 11 boomtelers uit Wetteren, omgeving ‘boomkwekersstraat’ ‘Halven Akker’.

Omschrijving In dit project willen we de boomtelers actief betrekken bij het nemen van maatregelen om duurzame boomteelt te versterken en de biodiversiteit te verhogen. Hierover werd gecommuniceerd met de boomkwekersector, het netwerk van RLSD en het brede publiek.

Er werden acties uitgevoerd om de duurzame boomteelt en de biodiversiteit te versterken. Dit werd gecommuniceerd met zowel de mensen uit de sector als met het brede publiek. Het feit dat aandacht voor duurzaamheid de laatste jaren een tendens is bij boomtelers en dus dit project overstijgt, was een aangename ontdekking. Dit project heeft deze evolutie verder versterkt.

Verslag werking 2015 Op 26 januari werd het infomoment 'preventie wildschade' (ANB) in Wichelen bijgewoond.

Op 24 oktober 2014 werd de studiedag 'Functionele biodiversiteit en geïntegreerde gewasbescherming', Faculteit Natuur en Techniek, Hogeschool Gent (Melle), georganiseerd door Lucien Verschoren, bijgewoond.

Langsheen de Halven Akker werden volgende acties uitgevoerd: Inzaaien percelen en perceelsranden met groenbemesters (grasmengsels, Japanse haver, Soedangras, phaselia, gele mosterd), fauna-akkermengsels, bladrammenas, lupinen, tagetes (tegen besmetting door aaltjes) en bloemenmengsels.

Alle ingezaaide gewassen blijven tot minstens einde winter staan en functioneren daardoor ook als maatregel tegen erosie van de bodem.

Aanplant van bijenvriendelijke vaste planten en struiken op een heuvel.

Ophangen van nestkasten voor pimpelmees, koolmees, torenvalk en steenuil.

Er werd een infobord en bijenhotel geplaatst.

Het geplande ‘toonmoment’ werd georganiseerd (55 vrijwillige medewerkers) voor 80 deelnemers uit de sector op 27 augustus. De Dag van de Landbouw werd voor het grote publiek (1300 bezoekers) op touw gezet op zondag 20 september. in samenwerking met de gemeente en allerlei lokale organisaties (WBE Tusschenbeek, imkers, Landelijke Gilde, Scheppersinstituut…). Dit werd bekend gemaakt door o.a. 5000 folders (opgevat als promotie én als handleiding voor de Dag van de Landbouw). Dezelfde dag organiseerde de gemeentelijke toeristische dienst drie fietstochten die ook de Halven Akker met een bezoek hebben vereerd.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

46

infobord

Inhuldiging van het bijenhotel door Marc Van Durme en ‘schoonste boerin’ Karen Verplancke

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

47

Op maandag 21 september nodigden we de scholen uit de omgeving uit om onder begeleiding van gidsen de acties te bezoeken: 8 gidsen, 340 leerlingen.

Op vrijdag 9 oktober bracht minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege een bezoek aan het projectgebied. Ze woonde onder meer een rondetafelgesprek bij. Daaraan namen verschillende afgevaardigden van de boomkwekerijsector op Vlaams niveau deel.

Nazorg: Wordt uitgevoerd door de boomtelers zelf.

Gepland de komende jaren: Het project is ondertussen afgewerkt. De medewerking vanuit de lokale boomtelers was ongezien. Gegeven alleen al het feit dat 11 lokale boomtelers die actief hebben meegewerkt, de 55 medewerkers op de Dag van de Landbouw en de 8 gidsen voor het scholenbezoek. Deze cijfers zijn uniek.

In dit verband vermelden we ook een nieuw initiatief van de gemeente Wetteren: oprichting van de Werkgroep Vergroening. Dit omvat een samenwerkingsverband ten voordele van de aanplant en het beheer van openbaar groen. Partners: gemeente (groendienst en milieudienst) externen (landschapsarchitect, afgevaardigde boomkwekerij en afgevaardigde Regionaal Landschap Schelde-Durme).

Samenwerking en financiering

Totaalbudget bedraagt 12.400 euro, waarvan 7.500 euro subsidie (Departement Landbouw en Visserij) en 4.900 restfinanciering door de boomtelers en het Regionaal Landschap.

Actie 17: project Kindervreugd Bornem fase 2 Indiener en partners

Bosgroep Antwerpen Zuid (BGAZ) en Regionaal Landschap Schelde-Durme (RLSD) Dit project geeft uitvoering aan: IHD

GIDS

ADAGIO Inleiding: In 2014 ging het Regionaal Landschap Schelde-Durme, samen met de bosgroep Antwerpen Zuid, van start met enkele beheersacties op het natuurdomein 'den Appeldijk' van Kindervreugd vzw. 'Den Appeldijk' is een jeugdverblijfcentrum voor scholen en verenigingen die er tijdens schoolvakanties kunnen komen spelen en leren. Omdat het huidige perceel veel kansen biedt op vlak van natuurherstel, -beleving en -educatie, werkten beide organisaties samen aan twee verschillende deelplannen voor het totale gebied.

Binnen dit project werkte het Regionaal Landschap aan een ontwerpplan voor 'den Appeldijk' via participatie en advies van de betrokken partners en experts in natuurbeheer. Samen met het Agentschap voor Natuur en Bos, Natuurpunt en de Bosgroep Antwerpen Zuid werd een inventarisatie opgemaakt van de waardevolle oeverbeplanting. MOS werd betrokken tijdens de participatie en wil in de toekomst mogelijks het educatieve luik mee uitdenken in samenwerking met Kindervreugd vzw. Ook de lokale kinderen uit Bornem werden betrokken tijdens de ontwerpfase. Al deze gegevens verwerkte het Regionaal Landschap in een ontwerpplan op maat.

Een deel van dit plan werd, dankzij financiĂŤle ondersteuning van de provincie Antwerpen, al uitgevoerd.

Aanplantingen, natuurbeheerwerken, de inrichting van een natuurbelevingspad langs de waardevolle bospoel (30 m), verwerken recuperatiehout op het terrein, zijn enkele van de gerealiseerde acties.

Fotoreportages van enkele terreinrealisaties en acties kunt u bekijken via onze flickr pagina: Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

48

https://www.flickr.com/photos/50818441@N08/

Foto: Ecologisch maaibeheer en participatie met leerlingen van basisschool ’t Hinkelpad Een praktisch probleem bij het project “Kindervreugd” was dat de timing in 2014 zeer krap was om op 8 maanden het volledige plan te realiseren. Bovendien viel de timing bijna niet te combineren met het plantseizoen. Hierdoor viel een workshop “bouwen met wilg” in het water. Ook op de vergunning was het even wachten tot er groen licht gegeven werd. Verder was er geen duidelijkheid betreffende enkele constructies op de speelweide. Deze zouden in de toekomst mogelijks verdwijnen, waardoor de speelzone zou vergroten.

Speelnatuur kon daarom (nog niet) gerealiseerd worden rond de verblijfszone. Er werd tijdens het project voornamelijk gefocust op de inventarisatie van de plantenindex, een analyse van de potenties en de zwaktes van het terrein, een ontwerpplan, enkele beheersacties en terreinwerken en een grote betrokkenheid van diverse actoren (natuur- en educatieve verenigingen, vrijwilligers en kinderen).

Projectverloop: In fase twee van het project concentreert Regionaal Landschap Schelde-Durme zich op de afwerking van het wandelpad, de inrichting van speelnatuur en het opstellen van een haalbaar beheerplan, zodat het terrein op een duurzame manier onderhouden wordt. Het ontwerp wordt aangepast in functie van de terreinbezoeken en concrete realisaties op terrein.

Langs de wilgenbossen en het water wordt het natuurbelevingspad verder ingericht met verschillende houtvormen: een deel vlonderpad over water en boomstammen tussen de ruigte en evenwichtsbalken. Verder worden ongewenste storende constructies verwijderd, is er natuurbeheer langs de oeverzones en de ruigte

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

49

aan het bos en hebben de jonge fruitbomen aan de appeldreef een snoeibeurt gekregen. Tijdens het project is er aandacht voor participatie met lokale organisaties. Dankzij de vele helpende handen van de medewerkers van Kindervreugd vzw en ouders van basisschool ’t Hinkelpad werden de klus- en beheerdagen een succes.

Foto: Overzicht project 2015 zoals verschenen in de landschapskrant najaar 2015.

Natuurbeheer en onderhoud: Tijdens de eerste fase van het project werden enkele oude fruitrassen (citroenappel, winterwijning, …) aangeplant om de toegang tot het domein via de ‘Appeldreef’ te versterken. Samen met VELT Klein-Brabant werd er deze winter (maart 2015) een eerste snoeibeurt uitgevoerd bij de 15 jonge fruitbomen. Ook in de toekomst zal het mogelijk zijn om de samenwerking met VELT, Regionaal Landschap en Kindervreugd vzw verder te zetten. Op die manier garanderen we dat de aangeplante fruitbomen op een correcte manier worden beheerd.

Langs de oevers van de visvijver en de bospoel werd hakhoutbeheer toegepast bij enkele elzen en essen. Het vijfjaarlijks ruigtebeheer werd in projectfase één uitgevoerd. De verschillende stadia naar de natuurzones worden op die manier: oevervegetatie – ruigte – struiklaag – alluviaal bos. De noordelijke oever wordt beheerd als ruigte, zo is er een waardevolle overgang naar het alluviale bos. Het hout wordt hergebruikt op terrein in een takkenril, wandelpaden, enz.

Natuur-doe-dagen: In het ontwerp van RLSD duikt een oude bekende op nl. wilgenhutten. Deze gevlochten hutten, tunnels en poorten bieden een groene meerwaarde op speelterreinen. Gevlochten met levende wilgentenen (Salix viminalis) interessant voor insecten. Bovendien prikkelen ze de creativiteit van de leerlingen die er komen spelen en leren.

Omdat betrokkenheid van de actoren, maar ook een lokaal netwerk belangrijk is, werd er beroep gedaan op vele helpende handen tijdens twee klusdagen. Basisschool ’t Hinkelpad werkt mee aan de vergroening van hun schoolterrein dankzij de samenwerking tussen het Regionaal Landschap en MOS (Milieuzorg Op School) én met financiële steun van de provincie Antwerpen. Op die manier wordt de opgedane kennis tijdens de workshop gebruikt bij de aanleg van speelnatuur op het eigen schoolterrein. Daarnaast zijn ook de medewerkers van Kindervreugd vzw ingeschakeld tijdens een weekend teambuilding. Zo werken ze zelf mee aan de realisatie van speelnatuur op het domein. Meteen wordt ook uitgelegd hoe men wilgenhutten moet onderhouden. De 15 wilgenvlechters realiseren op één klusdag een mooie grote wilgenhut, een wilgenpoort (als toegang naar het natuurpad) en een lange tunnel aan de bestaande brug.

Snoeiafval wordt verzameld in een landschappelijke omheining tussen wandelpad en natuurzone. Zo een takkenril is interessant voor kleine zoogdieren en vogels die er beschutting vinden. Doordat het hout, afkomstig van op het terrein, langzaam kan verteren, ontstaat een gesloten mineralenkringloop.

Onder begeleiding van professionals in natuurbeheer en –aanleg voorzagen we twee groene werkdagen: Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

50

-

5 februari 2015: aanleg takkenril (50 m) in samenwerking met Natuurwerk vzw, de educatieve medewerker van Kindervreugd vzw en leerlingen van de eerste graad van basisschool ’t Hinkelpad.

-

6 februari 2015: workshop ‘hoe bouw ik een wilgenhut’ in samenwerking met wilgenexpert Frederik Nijman voor ouders en leerkrachten basisschool ’t Hinkelpad en medewerkers van Kindervreugd vzw.

-

De natuur-doe-dagen verschenen in de pers.

Een fotoreportage kunt u hier bekijken: wilgen: https://www.flickr.com/photos/50818441@N08/sets/72157650331765110 takkenrillen: https://www.flickr.com/photos/50818441@N08/sets/72157650380784330 Inrichting natuurbelevingspad: Door het hakhoutbeheer langs de oevers is er heel wat dikker snoeiafval dat ter plaatse verwerkt wordt.

Boomstammen worden hergebruikt tussen de ruigte en bestaande wortels van bomen die in het verleden reeds geveld zijn. Om een drassige zone langs het water toegankelijk te houden in de wintermaanden is er een avontuurlijk gedeelte voorzien met evenwichtsbalken. Een gedeelte over het water wordt overbrugd met een extra stuk vlonderpad dat naar analogie met het vlonderpad uit fase één wordt uitgevoerd. Langs deze diverse vormen van paden, kunnen de bezoekers genieten van de stilte en de natuur, maar ook kijken naar alles wat leeft in en rond het water. Tijdens de inrichtingswerken is er ook aandacht voor het verwijderen van storende elementen zoals verlichtingspalen.

Communicatie: Het project “Kindervreugd!” verschijnt in de volgende editie van zOOm uitgegeven door de provincie Antwerpen.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

51

Een fotoreportage van het natuurbelevingspad ziet u alvast hier: https://www.flickr.com/photos/50818441@N08/sets/72157654936955886/with/19115800991/ Opmaak beheervisie: Beheerplan: In fase één werden de doelstellingen van het project gevormd evenals de natuurwaarde, biodiversiteit en geplande acties bekeken met een groep experten. Deze acties werden vertaald in een ontwerp en zijn tot op vandaag gerealiseerd. Om de verschillende terreinelementen op een correcte manier te beheren, zijn er enkele maatregels opgesteld, op basis van de verkregen informatie uit de voorafgaande stappen. De beheervisie is vertaald in een leesbaar en concreet actieplan.

Regionaal Landschap engageert zich om dit beheerplan met de eigenaar en de onderhoudsmedewerker op terrein te bespreken, een planning op te stellen en te kijken welke zaken in eigen beheer kunnen en welke zullen moeten worden uitbesteed.

Partners en actoren: Kindervreugd vzw, Natuurpunt, Agentschap Natuur en Bos, MOS Antwerpen, Basisschool ’t Hinkelpad, Frederik Nijman, …

Financiering: Provincie Antwerpen € 7200,-, cofinanciering Kindervreugd vzw € 1049,94,- , loonkost medewerker via middelen IHD 30% Agentschap Natuur en Bos € 3617,-

Actie 18: Paard en Landschap Idee / Initiatiefnemer: Regionale Landschappen Antwerpen Partners: Antwerpse Regionale Landschappen (Voorkempen, Kleine en Grote Nete en Schelde-Durme), provincie Antwerpen (Hooibeekhoeve). Met de steun van het Vlaamse Paardenloket en de Landelijke Rijvereniging.

Doelgroep: geïnteresseerde paardenhouders (zowel liefhebbers als professionelen, geen manèges) Doelstelling: Het project zet in op het stimuleren van het natuur- en milieubewustzijn bij paardenhouders en zijn/haar bezoekers en het inspireren tot een natuurvriendelijke en landschappelijke aanleg van paardenhouderijen in de Provincie Antwerpen. RLSD focust zich op de paardenhouders van Klein-Brabant. Door paardenhouders te sensibiliseren en concreet op weg te helpen wordt verpaarding aangegrepen als kans voor biodiversiteit en landschapszorg. Met een aanpak die vernieuwend is voor Vlaanderen wordt gestreefd naar een effectieve omslag op terrein.

Omschrijving

Land- en tuinbouwgronden worden steeds meer ingenomen door recreatieve en professionele paardenhouderijen. Het project Paard en Landschap wil paardenhouders en andere betrokkenen provinciebreed informeren, inspireren en sensibiliseren over de kansen voor biodiversiteit en landschapszorg op en rond paardenweides en de bijdrage daarvan aan natuur en milieu. De ontsloten kennis en best practices worden doorgegeven via een draaiboek, inspiratiebrochures en ambassadeurs op het terrein. Zo vormt dit project de hefboom om paardenhouders als nieuwe doelgroep in te schakelen in natuur- en landschapszorg.

Verslag werking 2015

We namen deel aan de overlegmomenten met de partners. In Klein-Brabant werden verkennende gesprekken gevoerd met lokale paardenhouders.

Gepland de komende jaren:

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

52

Promotie van het project via een startmoment (maart-april) voor alle paardenhouders van Klein-Brabant.

Eerste realisaties op terrein (herfst). Looptijd van het project: tot en met 2017.

Samenwerking en financiering

Totaalbudget deel RLSD bedraagt 27.630 euro, waarvan 17.960 euro (65%) subsidie (PDPO) en 9.671 euro (35%) restfinanciering door de paardenhouders en RLSD.

Actie 19: Platteland in de bloemetjes

Idee / Initiatiefnemer: Centrale van de Landelijke Gilden in samenwerking met Regionale Landschappen Partners: ECO² (projectcoördinatie), Boerenbond, Agrobeheercentrum Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen, Regionaal Landschap Schelde-Durme. Er wordt ook samengewerkt met Aveve, Koninklijke Vlaamse Imkersbond, de sierteelt- en groenfederatie AVBS, provincie Oost-Vlaanderen (Kenniscentrum Sociale Cohesie) en het Regionaal Landschap Meetjesland.

Doelgroep: landbouwers en plattelandsbewoners van de Oost-Vlaamse dorpen.

Doelstelling:

Landbouwers en plattelandbewoners laten kennismaken met agrobiodiversiteit, biodiversiteit verhogen, creatie van een lerend netwerk rond maatregelen om de biodiversiteit te verhogen, sociale cohesie versterken, warme en mooie dorpen creëren en samenwerking op het platteland stimuleren.

Bijkomend gaat ook aandacht naar recreatie en landschapsbeleving, het verbeteren van het imago van de landbouwsector en de duurzame continuering van de initiatieven.

Omschrijving:

De biodiversiteit op het platteland is de laatste decennia sterk achteruit gegaan. Hierbij draagt de hele maatschappij een verantwoordelijkheid. Via dit project willen we landbouwers en plattelandsbewoners stimuleren om op een positieve manier samen te werken rond biodiversiteit op het platteland. Meest opmerkelijke actie is het uitzaaien van bloemenmengsels. We zetten samen het platteland in de bloemetjes om zo een bijvriendelijk platteland te creëren. Binnen de Landelijke Gilden worden de lokale afdelingen gestimuleerd om rond dit thema nieuwe activiteiten op te zetten, zoals: begeleide wandel- en fietstochten langs bloemenranden en -perken, vormingsactiviteiten, studiedagen, cursussen (door bv imkers), demo's, workshops, maken van bijenhotels ...

Via deze weg versterken we tegelijkertijd het natuur- en milieubewustzijn als de sociale cohesie (het gemeenschaps- en samenhorigheidsgevoel) binnen de deelnemende dorpen op het Oost-Vlaamse Platteland.

We willen dit doen op een manier die mensen motiveert en naar elkaar toebrengt. Kleine initiatieven kunnen hieraan bijdragen. Wanneer we dit gebiedsgericht via verschillende verenigingen kunnen aanpakken, kan dit bij de bevolking voor een positieve dynamiek zorgen.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

53

De Regionale Landschappen hebben een belangrijke platformwerking naar verschillende doelgroepen op het platteland en dragen dit project dan ook breed uit via hun communicatiekanalen. Zij bieden daarnaast ook ecologische expertise aan i.v.m. de inzaai van bloemenmengsels en helpen bij het uitwerken van diverse workshops en het betrekken van gemeentebesturen in dit verhaal.

Verslag werking 2015

We namen deel aan de overlegmomenten met de partners en gaven advies over de samenstelling van bloemenmengsels. Via de afdelingen van de Landelijke Gilden, de consulenten van de Boerenbond en het agrobeheercentrum Eco² is een oproep gedaan naar alle plattelandsbewoners om acties te ondernemen i.s.m. lokale landbouwers. In het werkingsgebied van RLSD werken mee: Kruibeke (Bazel), Wichelen, Wetteren en Buggenhout (Opdorp). Indien er zich tijdens de projectperiode andere gemeenten aanbieden kunnen deze nog aansluiten in de loop van het project.

Gepland de komende jaren:

Looptijd van het project: tot en met 2017. Promotie van het project via een startmoment (maart-april), ontwikkelen van een inspiratiegids en een aanbod van workshops en allerlei concrete maatregelen voor de bijvriendelijke aanleg en beheer van bloemenranden. De focus ligt op kleinschalige maatregelen rond bloemen en bijen die zowel door landbouwers als plattelandsbewoners kunnen worden genomen. Verder wordt ook aandacht besteed aan: de creatie van een 'lerend' netwerk rond maatregelen om de biodiversiteit te verhogen.

Voor dit lerend netwerk willen we kennis uitwisselen binnen de lokale initiatieven tussen de verschillende partners.

Op basis van het draagvlak dat gecreëerd wordt binnen het project willen we ook initiatieven ondernemen voor een duurzame verderzetting ervan zoals gemeenten motiveren om hieraan blijvend aandacht te schenken.

Samenwerking en financiering

Totaalbudget deel RLSD bedraagt 9.970 euro.

Actie 20: Geïntegreerde gebiedsgerichte werking (deels link met IHD) Actie 20A: Gestroomlijnd Landschap, Vallei van de Maanbeek-Laresloot Idee / Initiatiefnemer: provincie Oost-Vlaanderen, startjaar: 2012, Trekker RLSD: Eliza Romeijn-Peeters Partners: gemeenten Laarne, Wetteren en Destelbergen

Doelgroep: Bewoners van de streek, met name de inwoners van gemeentes Wetteren en Laarne

Doelstelling: Het Regionaal Landschap Schelde-Durme werkt samen met de gemeenten Wetteren, Laarne en Destelbergen aan het project 'Gestroomlijnd Landschap Maanbeek-Laresloot', een initiatief van het provinciebestuur OostVlaanderen. Voor onze streek houdt dit concreet in dat er werk wordt gemaakt van de versterking van de natuurlijke verbinding in de (omgeving van) de vallei van de Maanbeek en Laresloot tussen de Damvallei en de Kalkense Meersen.

Verslag werking 2015: -

Verwijderen cipressenhaag en aanplant hoogstamboomgaard in de Brandemanstraat 37 (Laarne) Aanplant hoogstamboomgaard in de Heirweg 97e (Laarne)

Aanplant houtkant in de Meirhoekstraat 47 (Laarne)

Aanplant gemengde houtkanten, vervangen van kerslaurier door inheemse soorten, aanleg van rietkraag in het Prullenbos (Wetteren) Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

54

-

-

Ruimen van walgracht aan Katteneye (Laarne)

Ecologische herinrichting van oever in de Stooktestraat

Aanleg van rietkraag en ijsvogelwand aan de surfput in Destelbergen Overeenkomst perceelsrandenbeheer (Laarne)

Eerste fase uitvoer inrichtingsdossier voor trage weg naast de Maanbeek (Laarne en Wetteren) Ecologische oeverinrichting vijver ‘Surfput’ in Destelbergen (Nederbroekstraat) De zuidwestelijke oever werd over een lengte van 80m heringericht. Een deel van de oever werd afgegraven, met de grond werd in de vijver een ondiepe zone gecreëerd, geschikt als groeiplaats voor waterplanten en als vispaaiplaats. De nieuwe oever werd zacht glooiend aangelegd en beschermd door verteerbare cocosmatten. Aan de voet van de oever werd riet aangeplant. Er werd ook een ijsvogelwand aangelegd en de gevelde bomen werden gecompenseerd met een nieuwe aanplant van streekeigen soorten.

De heringerichte oever wordt beschermd door cocosmatten Ecologische oeverinrichting vijver ‘Prullenbos’ in Wetteren (Groenstraat) Een deel van de noordelijke oever over een lengte van 20m heringericht. Er werd een natuurlijke oeverversteviging van cocos aan gebracht en er werd riet aangeplant.

Herstel walgracht ‘Kattenheye’ in Laarne (Lagen Heirweg) Tegen het erf van de paardenmelkerij ‘Kattenheye’ werd het relict van de historische walgracht volledig hersteld. Daartoe werd het slib van de walgracht over de volledige lengte van ca 120m met de kraan geruimd en op het aangrenzend perceel open gespreid. Voorafgaandelijk werd het elzenhakhout afgezet en de insijpeling van mest afgesloten.

Gepland 2016:

De actieve projectperiode van dit project liep af eind 2015. Desondanks zullen er nog acties plaatsvinden in de toekomst. Er zal ingegaan worden op kansen in overleg met de provincie, in zoverre die binnen reguliere werking past of er bijkomende financiering voor gevonden wordt.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

55

Samenwerking en financiering: Provincie Oost-Vlaanderen financierde de realisaties gedurende de voorbije 4 jaar. Voor toekomstige realisaties zal naar alternatieve financiering gezocht worden. Er is een nauwe samenwerking met de betrokken gemeenten.

Actie 20 B: Gestroomlijnd Landschap, Vallei van de Molenbeek-Graadbeek Idee / Initiatiefnemer: provincie Oost-Vlaanderen, startjaar: 2014, Trekker RLSD: Eliza Romeijn-Peeters Partners: stad Aalst, Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

Doelgroep: Bewoners van de streek, met name de inwoners van de stad Aalst

Doelstelling: Het Regionaal Landschap Schelde-Durme werkt samen de bosgroep Midden Oost-Vlaanderen en met de stad Aalst aan het project 'Gestroomlijnd Landschap Molenbeek-Graadbeek', een initiatief van het provinciebestuur Oost-Vlaanderen. Dit project houdt concreet in dat er werk wordt gemaakt van de versterking van de natuurlijke verbinding in de (omgeving van) de vallei van de Molenbeek en de Graadbeek.

Verslag werking 2015: -

Aanplant van hoogstamboomgaard en houtkant in de Faluintjesstraat.

Aanplant van bosrand in de Nievelveldweg.

Graven van een nieuwe poel langs het Herenbos thv de Bosstraat.

Vervangen van een kerslaurier door een inheemse heg in de Affligemdreef.

Inboeten van eiken die vorig jaar werden aangeplant in het Hof te Putte (Putstraat).

Aanplant heg en knoteiken (jan 2015) en inboeten van de (dec 2015) thv de kluiskapel.

Levering van hoogstamfruitbomen en bosgoed voor houtkant thv de Bosstraat. De gebruikers van het perceel planten zelf aan.

Aanplant van een bosrand aan de Beekstraat.

Aanplant van een 2 hoogstamboomgaarden in de Kempinnestraat (2 x 14 bomen + veebescherming).

Herprofileren van waterput tot amfibieënpoel in de Europastraat.

Aanplant houtkanten, heggen en knotbomenrij en herprofilering van waterput tot amfibieënpoel in de stoeterij Ten Roze.

Opmaak uitvoeringsdossier voor trage weg aan de Molenvijver.

Aankoop van bosgoed voor heggen, bosranden in de Putstraat, Beugemstraat, Spitweg, Bosstraat, Beekstraat en de Baron de Meerstraat (aanplant januari 2016).

Gepland 2016:

Afhankelijk van uitkomsten van lopende onderzoeken en processen en in overleg met de werkgroep projectgebied Molenbeek-Graadbeek zal in de loop van 2016 een keuze worden gemaakt voor uitvoeringen.

Enkele mogelijkheden zijn aanplant van hoogstamboomgaarden in de Beugemstraat, Nedermolenstraat en de Klaarhaagstraat en een poel thv de Zwaneveldweg. Aanplant van een heggen en houtkanten in Putstraat, Beugemstraat, Spitweg, Bosstraat, Beekstraat en de Baron de Meerstraat

Samenwerking en financiering: Provincie Oost-Vlaanderen financiert de realisaties. RLSD levert een bijdrage door inzet van personeel. Er is een nauwe samenwerking met de stad Aalst en verweving met het project Landschap van Erembald Kravaal.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

56

Actie 20 C: Natuurinrichting Berlarebroek en Donkmeer (ook link met IHD)

Partners: VLM (trekker), ANB, gemeente Berlare, Intercommunale DDS, vzw Durme en Polder Schelde-Durme Verslag werking 2015 en plannen 2016: Vanuit het Regionaal Landschap werd het overlegmoment van de werkgroep natuur-bos-landschap van 24 april bijgewoond. Op 16 maart was er een terreinbezoek ter voorbereiding van de voorgestelde werken. Een concreet voorstel van het NIP is dit jaar voorgelegd aan de bevoegde minister. Eindbeslissing NIP wordt verwacht in de winter 2015-2016, gevolgd door de planning van de uitvoeringswerken.

Daarnaast kan ook worden vermeld: De regelgeving van de hengelsport op het Donkmeer wordt in 2016 aangepast aan de Vlaamse wetgeving.

Overleg op 15 januari en 9 maart werd bijgewoond.

Op 21 juni werd aan het Donkmeer een infomoment voor het grote publiek (450 bezoekers) voorgesteld. De partners waren elk aanwezig met een infostand. Aan de eendenkooivijver was het Regionaal Landschap vertegenwoordigd. Zij organiseerde er ook een visstandonderzoek met fuiken, dat van jong en oud veel bijval kreeg.

Gepland voor de toekomst: oprichting klankbordgroep (op vraag van gemeente om mee te denken en te evalueren). Partners: gemeente Berlare, vzw Durme, Provinciale Visserijcommissie, afvaardiging lokale hengelaars en Regionaal landschap

Visstandonderzoek: altijd een succes!

In samenwerking met vzw Durme werd het herstel van het hooilandbeheer en het onderhoud van de houtige KLE (hakhoutbeheer) op locatie 'Verrebroek' (ca 4 ha, eigenaar is DDS), sinds 2013, verder gezet. Op 19 november werd een begeleide wandeling georganiseerd voor studenten Faculteit Bioingenieur (UGent, ir.

Stephanie Schelfhout) in de Reservaatzone Donkmeer (vzw Durme), 5 deelnemers Actie 20 D: Landschap van Erembald tot Kravaalbos (ook link met IHD) Idee / Initiatiefnemer: Provincie Oost-Vlaanderen, Provincie Vlaams-Brabant, Stad Aalst, Gemeenten Affligem, Asse en Opwijk, RLSD, RL P&Z, RLGC ; startjaar: 2014 ; Trekker: Evelyne Fiers Partners:

De stuurgroep wordt voorgezeten door gouverneur Briers. De verschillende initiatiefnemers zijn vertegenwoordigd door: gedeputeerde Dauwe (provincie Oost-Vlaanderen, gedeputeerde Roefs (provincie Vlaams-Brabant), schepen De Koninck (stad Aalst), schepen Deconinck (schepen Opwijk), schepen De Roeck (gemeente Affligem), schepen Vastersavendts (gemeente Asse), Stijn van Belleghem (RLSD), Gunther Coppens (RL P&Z), Jozef De Borger (RLGC).

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

57

In het projectbureau, zijn volgende partners vertegenwoordigd: De initiatiefnemers: de diensten leefmilieu van de provincies Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant, de stad Aalst en de gemeenten Affligem, Asse en Opwijk; de Regionale Landschappen Schelde-Durme, Pajottenland & Zennevallei en Groene Corridor Andere partners: Agentschap Landsbouw en Visserij, Toerisme Brabantse Kouters vzw, Toerisme Scheldeland, Erfgoedcel Denderland, dienst landbouw van de stad Aalst, de bosgroep Midden OostVlaanderen, ANB Oost-Vlaanderen Via de klankbordgroep en de thematische en gebiedsgerichte werkgroepen zijn nog heel wat andere partners betrokken die actief zijn in de sectoren natuur, erfgoed, landbouw, toerisme, recreatie en jacht (belangenverenigingen, lokale verenigingen, geïnteresseerde bewoners, landbouwers, ondernemers…).

Doelgroep: Spelers van de open ruimte: overheden en grondeigenaars (landbouwers, particulieren, verenigingen, scholen, …), recreanten, toeristen, lokale verenigingen actief in de sectoren natuur, erfgoed, landbouw, toerisme, recreatie en jacht.

Doelstelling: Het stimuleren van de landschappelijke kwaliteit en de toeristisch-recreatieve versterking van de identiteit van het gebied.

Omschrijving: De doelstellingen worden gerealiseerd via samenwerkingsverbanden, de uitbouw van netwerken, de betrokkenheid en de verhoging van het draagvlak met alle spelers van de open ruimte. De partijen zetten in het gebied deelprojecten op rond onder meer de volgende thema’s: • De landschappelijke structuur van het gebied • Toeristisch-recreatieve netwerken en poorten • Natuurwaarden: habitats en soorten • Integraal waterbeleid • De landsbouwstructuur en landsbouwverbredingsmogelijkheden • De hopcultuur

De ambities van het projectpartnerschap worden waargemaakt door een gebundelde inzet van Europese, Vlaamse, provinciale en lokale instrumenten en beleidsplannen. Hierbij wordt nauw samengewerkt met lokale actoren op het terrein. Er wordt gestreefd naar geïntegreerde oplossingen en het stimuleren en ondersteunen van de positieve dynamiek van verenigingen, ondernemers en landbouwers in het gebied.

De doelstellingen van het project worden gerealiseerd door een combinatie van stimulerende acties en eigen initiatieven.

Hierbij wordt bijzondere aandacht besteed aan hefboomprojecten en (provincie)grensoverschrijdende projecten. Lokale dynamieken worden ondersteund en er wordt ingespeeld op opportuniteiten.

Het projectbureau ondersteunt de partners bij het uitvoeren van hun acties. Voor de meeste uitvoeringsgerichte acties is de initiatiefnemer niet het projectbureau, maar wel één van de betrokken projectpartners. Het projectbureau volgt de acties van de partners op om de globale doelstellingen van het project en de samenhang te bewaken.

Het projectbureau initieert nieuwe deelprojecten. Voor een aantal noodzakelijke deelprojecten waar er niet meteen een trekken aanwezig is, neemt het projectbureau een trekkersrol op. In voorkomend geval zal gezocht worden naar een trekker en partners om deze deelprojecten inhoudelijk vormt e geven en naar financieringsmogelijkheden. Eens deze projecten in de steigers staan, worden ze verder getrokken door de betrokken partners.

Het projectbureau adviseert en volgt initiatieven die van invloed zijn op het project op.

Verslag werking 2015:

Acties inzake globale projectwerking: Voorbereiding en opvolging van 2 vergaderingen met de stuurgroep: 19/03 en 28/09 Voorbereiding en opvolging van 5 vergaderingen met het projectbureau: 17/01, 04/03, 06/05, 26/08, 21/10 Voorbereiding en opvolging van 1 overleg met de klankbordgroep: 24/06 Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

58

-

Voorbereiding en opvolging van 5 vergaderingen met de werkgroep landbouw: 30/04, 21/05 (landschapszorg), 28/05 (korte keten), 11/06 (plattelandstoerisme en -educatie), 18/06 (hop) Opstellen en indienen subsidiedossiers: o Interreg Vlaanderen-Nederland i.s.m. verschillende partners (projectverantwoordelijke: RL de Voorkempen, projectpartners: RL Houtland, RL Kleine en Grote Nete, RL Meetjesland, Kempens Landschap, EGTS Linieland van Waas en Hulst, Stichting Landschapsbeheer Zeeland, Stichting het Noordbrabants landschap, Staatsbosbeheer). De projectaanvraag GI@Work werd niet weerhouden. o Er werden 4 subsidiedossiers voor de ondersteuning van het gemeentelijk natuurbeleid ingediend bij de provincie Vlaams-Brabant: Opmaak beheerplan Abdij van Affligem: tuin en omgeving (projectbureau en RL P&Z ism de gemeente Affligem).

De kersenboomgaarden van Mazenzele (RLGC ism de gemeente Opwijk) Stokesbergbos (RLGC ism de gemeente Asse) Abdijlandschap – GNOP-gebied ‘Omgeving Domentse bossen en Bleregem’ (RL P&Z ism de gemeente Affligem).

Acties inzake communicatie en draagvlakvorming: Bekendmaking van het project en realisaties op het terrein dmv artikels in Chipka, De Faluintjes, Boer & Tuinder, OpwijkInfo, Landschapskrant RLSD Organisatie klankbordgroep Acties inzake landschappelijk, onroerend en cultureel erfgoed: Actieve rol bij acties inzake: o de opwaardering van de onmiddellijke omgeving van de Abdij van Affligem (abdijstraat, abdijtuin, parking abdij, kruispunten thv de Langestraat en de Affligemdreef) o het opstarten van een samenwerking tussen landbouwers, brouwers en de abdij van Affligem inzake de teelt en afzet van hop (bij voorkeur oude, lokale rassen).

Opvolging acties inzake: o de uitvoering van een landschapsanalyse door de masterstudenten Ruimtelijke Planning en Stedenbouw (trekker: KULeuven-LUCA) o het versterken van het Abdijlandschap (trekker: RL P&Z en de gemeente Affligem) o het versterken van de kersenboomgaarden rond Mazenzele (trekker: RLGC en de gemeente Opwijk) Acties inzake natuurlijk erfgoed Actieve rol inzake: o het beschermen, herwaarderen en beheren van zwarte populieren: knotten van 3 zwarte populieren die deel uitmaken van een beschermde houtkant + aanplant 40 jonge zwarte populieren (autochtoon materiaal) o de inrichting van de open ruimte corridor in toekomstige duurzame wijk Immerzeel o het beschermen en versterken van de natuurwaarde van de Leirekensroute o het opzetten van nieuwe samenwerkingsverbanden met het oog op de realisatie en inrichting van het stadsrandbos Erembald en bij uitbreiding de grote zuidelijke groenpool Opvolging acties inzake: o de ontwikkeling van het valleigebied van de Molenbeek-Graadbeek (trekker: provincie OostVlaanderen – RLSD coördineert de aanplanting van kleine landschapselementen - zie ook actie 17B) o de ontwikkeling van het valleigebied van de Puttenbeek-Stambeek (trekker: provincie Vlaams-Brabant) o de versterking van de landschappelijke, recreatieve en natuurwaarde van Stokesbergbos (trekker: RLGC en gemeente Asse) Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

59

o

de opmaak van de IHD managementplannen voor de SBZ ‘bossen van de Vlaamse Ardennen en andere zuidvlaamse bossen, oostelijk deel’ (trekker: ANB)

Acties inzake toerisme en recreatie: Actieve rol inzake: o de ontwikkeling van de portalen Domein Verbrugghen en de Abdij van Affligem o De opmaak van nieuwe bebording voor het Kravaalbos (trekker: ANB ism de stad Aalst) Opvolging inrichting natuureducatief centrum Heuvelpark, speelzone Ten Rozen Acties inzake landbouw: Oprichting van de werkgroep landbouw om te polsen naar wensen, noden en ideeën die leven bij landbouwers uit de regio en die verband houden met of bijdragen aan landschap(sontwikkeling). In de schoot van de werkgroep landbouw zien vier nieuwe werkgroepen het leven: landschapszorg, plattelandseducatie, korte keten en hop. In deze deelgroepen wordt verder nagedacht over acties die een positieve bijdrage leveren aan én landbouw én het landschap. Resultaten: oprichting agrobeheergroep, 70 extra aanmeldingen op de wachtlijst van de voedselteams (knelpunt: nood aan trekkers om nieuwe voedstelteams op te richten), begeleiding van het Centrum voor Agrarische Geschiedenis voor het Landbouwmuseum De Vedderboom, contacten tussen landbouwers die opnieuw hop willen telen en brouwerijen die lokaal geteelde hop willen afnemen (knelpunt: gronden om nieuwe hopvelden aan te leggen).

Gepland 2016:

Acties inzake globale projectwerking: de voorbereiding en opvolging van 2 vergaderingen met de stuurgroep de voorbereiding en opvolging van 6 vergaderingen met het projectbureau de voorbereiding en opvolging van 1 overleg met de klankbordgroep de voorbereiding en opvolging van vergaderingen met de thematische werkgroepen (landbouw, natuur, toerisme/recreatie) de voorbereiding en opvolging van vergaderingen met de gebiedsgerichte werkgroepen het aanbrengen van nieuwe subsidies voor het project (opstellen en indienen subsidiedossiers)

Acties inzake communicatie en draagvlakvorming: bekendmaking van het project en realisaties op het terrein dmv artikels de voorbereiding en opvolging van een vergadering met de klankbordgroep (mede)organisatie van participatieve acties mbt ontwerp, aanleg en beheer Acties inzake landschappelijk, onroerend en cultureel erfgoed: Actieve rol bij acties inzake: o de opwaardering van de onmiddellijke omgeving van de Abdij van Affligem (abdijstraat, abdijtuin, parking abdij, kruispunten thv de Langestraat en de Affligemdreef) o het verder uitbouwen van een samenwerking tussen landbouwers, brouwers en de abdij van Affligem inzake de teelt en afzet van hop (bij voorkeur oude, lokale rassen) o het promoten van het gebruik van oude, lokale fruitrassen bij de aanplant van hoogstamboomgaarden o het uitwerken van een plan voor de realisatie van een raamwerk dreven o het beleefbaar maken van de geschiedenis van de zandsteenwinning in de streek (gekoppeld aan het versterken van de natuurwaarden in en rond de groeven) o het opwaarderen van merkwaardige bomen o het verwijderen van (resten) van afsluitingen in het Kravaalbos (ism de bosgroep midden Oost-Vlaanderen)

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

60

de landschappelijke inpassing van ‘vertuinde’ percelen aan de rand van het Kravaalbos thv Mazenzele (ism RLGC) Opvolging acties inzake: o het versterken van het Abdijlandschap (trekker: RL P&Z en de gemeente Affligem) o het versterken van de kersenboomgaarden rond Mazenzele (trekker: RLGC en de gemeente Opwijk) o

-

Acties inzake natuurlijk erfgoed Actieve rol inzake: o het beschermen, herwaarderen en beheren van zwarte populieren: determinatie van monumentale populier door het INBO o het beschermen en versterken van de natuurwaarde van de Leirekensroute o het opzetten van nieuwe samenwerkingsverbanden met het oog op de realisatie en inrichting van het stadsrandbos Erembald en bij uitbreiding de grote zuidelijke groenpool o het opstarten van soortgerichte acties voor zwaluwen, kerkuil, boommarter, grote gele kwikstraat, sleedoornpage, kleine ijsvogelvlinder, vleermuizen en amfibieën (ism de provincie Oost-Vlaanderen en lokale verenigingen) o het opstarten van beschermingsacties tvv moerasspirearuigtes (ism de provincie OostVlaanderen) Opvolging acties inzake: o de inrichting van de open ruimte corridor in toekomstige duurzame wijk Immerzeel (trekker: stad Aalst) o de ontwikkeling van het valleigebied van de Molenbeek-Graadbeek (trekker: provincie OostVlaanderen – RLSD coördineert de aanplanting van kleine landschapselementen - zie ook actie 17B) o de ontwikkeling van het valleigebied van de Puttenbeek-Stambeek (trekker: provincie Vlaams-Brabant) o de versterking van de landschappelijke, recreatieve en natuurwaarde van Stokesbergbos (trekker: RLGC en gemeente Asse) o de opmaak van de IHD managementplannen voor de SBZ ‘bossen van de Vlaamse Ardennen en andere zuidvlaamse bossen, oostelijk deel’ (trekker: ANB) Acties inzake toerisme en recreatie: Actieve rol inzake: o de ontwikkeling van portalen waaronder Domein Verbrugghen en de Abdij van Affligem o de opmaak van nieuwe bebording voor het Kravaalbos (trekker: ANB ism de stad Aalst) o de uitbouw van een recreatief netwerk en meer bepaald het uitwerken van de toeristischrecreatieve potenties van de Leirekensroute, de groenpool Erembald en de Dendervallei, de vallei van de Molenbeek, Mazenzele, de vallei van de Puttenbeek-Stambeek, de Faluintjes, Stokesbergbos en omgeving (met aandacht voor het uitbouwen van portalen en het opwaarderen van zichtassen). o de oprichting van een werkgroep inrichting en recreatie / toerisme Opvolging inrichting natuureducatief centrum Heuvelpark en speelzone Ten Rozen Opvolgen en adviseren van het projectidee van vzw Leireken, de Fietsersbond en de Koepel van Verkeersplatforms mbt het opschalen Leirekensroute tot fietssnelweg. Het projectbureau geeft het nodige advies om ervoor te zorgen dat de doelstellingen van het project Landschap van Erembald tot Kravaalbos meegenomen worden.

Acties inzake landbouw: Actieve rol inzake: o Het ondersteunen van landbouwers in hun rol als landschapsbouwers (oa. door het aanleveren van opdrachten voor de agrobeheergroep, het informeren van landbouwers over Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

61

o o o

bestaande ondersteuning rond landschapsen natuurontwikkeling zoals landschapsbedrijfsplannen, beheerovereenkomsten, subsidiereglementen zwaluwnestkasten…)

Het ondersteunen van het Landbouwmuseum De Vedderboom bij het uitwerken van een educatief aanbod Het promoten van korte keten (via de werkgroep stadslandbouw van de Stad Aalst, het zoeken naar nieuwe trekkers voor voedselteams…)

Het versterken van de hopteelt

Samenwerking en financiering: De provincies Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant, de stad Aalst en de gemeenten Affligem, Asse en Opwijk financieren het grootste deel van het loon van de projectmedewerker (33.000 euro/jaar). RLSD draagt de restfinanciering.

Actie 20 E: Strategisch Project Schelde Sterk Merk (ook link met IHD) Idee / Initiatiefnemer: RLSD i.s.m. onderstaande partners; startjaar: 2015 ; Trekker: Tom Wezenbeek Partners: Provincie Oost-Vlaanderen, Provincie Antwerpen, Gemeente Berlare, Stadsbestuur Dendermonde, gemeente Hamme, gemeente Willebroek, gemeente Wichelen, gemeente Puurs, gemeente Sint-Amands, gemeente Waasmunster, gemeente Wetteren, gemeente Zele, gemeente Temse, gemeente Laarne, gemeente Kruibeke, Vlaamse Landmaatschappij, Schelde-Landschapspark, Agentschap Natuur en Bos, Waterwegen en Zeekanaal, Toerisme Vlaanderen, Toerisme Oost- Vlaanderen, Toerisme Provincie Antwerpen, Toerisme Scheldeland, Toerisme Waasland, Natuurpunt vzw, Kolena vzw, Natuurpunt Zuid-Waasland, RLSD, Scaldisnet.

Doelgroep: Spelers van de open ruimte: grondeigenaars (landbouwers, particulieren, verenigingen, scholen, …), recreanten, toeristen, lokale verenigingen actief in de sectoren natuur, erfgoed, landbouw, toerisme, recreatie en jacht, lokale overheden.

Omschrijving:

Met dit strategisch project willen verschillende spelers uit de Schelderegio tussen Gent en Antwerpen lopende initiatieven beter op elkaar afstemmen om zo samen de Schelderegio op een hoger niveau tillen en de rol van het gebied als trekpleister te versterken.

De Schelderegio heeft reeds vele troeven: centrale ligging in de Vlaamse ruit, talrijke fiets- en wandelroutes langs unieke natuurgebieden en cultuurhistorische bezienswaardigheden. Een riviercruise of proeven van de streekproducten zijn andere manieren om de Schelde te beleven.

Het Sigmaplan, dat volop in uitvoering is, zal het landschap langs grote delen van de Schelde grondig hertekenen. Naast een forse investering in beveiliging tegen overstromingen krijgt ook waterrijke natuur opnieuw een plaats langs de rivier. Het Sigmaplan heeft een belangrijke voorbeeldfunctie in Vlaanderen en Europa voor wat betreft integraal waterbeheer, natuurherstel en ruimtelijk beleid. Maar ook zachte recreatie krijgt extra kansen. Op maat gesneden infrastructuur wordt in elk gebied ingepast zonder de veiligheids- en natuurdoelstellingen te hypothekeren.

De Schelderegio zal, door bestaande middelen te bundelen, kunnen evolueren tot één aantrekkelijk geheel voor inwoners en bezoekers. Het ‘hinterland’ wordt door dit strategisch project opnieuw verbonden met haar rivier. Steden en gemeenten zullen een hoofdrol spelen bij promotie en onthaal. Zo wordt de Schelde ‘een sterk merk’ dat garant staat voor een kwaliteitsvolle groene infrastructuur in de verstedelijkte Vlaamse ruit.

Doelstellingen:

Het project zal toelaten een integrale aanpak te ontwikkelen die zich richt op afstemming en samenwerking tussen de verschillende actoren in het gebied met het oog op realiseren van volgende 3 strategische doelstellingen: I Ruimte om te leven: Schelde-,en Durme-estuarium als Europese biodiversiteitshotspot Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

62

De bestaande natuurgebieden langs de Zeeschelde en de getijgebonden Durme samen met de natuurontwikkelingsgebieden i.h.k.v. het Sigmaplan vormen de ruggengraat van een belangrijk Europees natuurgebied met hoge biodiversiteit. Een integrale benadering van het beheer van deze gebieden moet zorgen voor maximale kwaliteitsverbetering. Ter ondersteuning van deze ruggengraat wordt actief gezocht naar opportuniteiten om het netwerk te versterken.

II Ruimte om te beleven: Schelde- Durme-estuarium als toeristisch-recreatieve attractiepool We wensen de intrinsieke kwaliteiten van de streek te ontwikkelen en te benutten. Een regionale toeristischeconomische ontwikkeling is duurzaam als er verder consequent en doorgedreven geïnvesteerd wordt in toeristische voorzieningen. Die leiden tot een aantrekkelijk landschap met authentieke, goed beheerde en ontsloten groengebieden en monumenten.

Er is nood aan kwaliteitopschaling en ontsluiting en aan uniforme en herkenbare toeristische infrastructuur die geïntegreerd is in het landschap en passend in de streek. Een ambitieuze en goed gedoseerde marketing van de regio is tevens onontbeerlijk. …De ambities hiertoe worden, evenals de doelmarkten van waaruit bezoekers worden aangetrokken, beschreven in het Strategisch Beleidsplan Toerisme Scheldeland vzw.

III Samen sterk: Maximaal draagvlak en medeverantwoordelijkheid Door de regio beleefbaar te maken en mensen te betrekken bij de verdere ontwikkeling wordt het ScheldeDurme-estuarium concreet in de hoofden en de harten van de mensen. Hiervoor is het belangrijk om vanuit het partnerschap ook te investeren in eenduidige communicatie en een uniforme uitstraling. Op deze manier hopen we de lokale bevolking te overtuigen van het uniek karakter van het Schelde –Durme estuarium, van de kansen die dit biedt voor de regio, hen tenslotte ook aan te zetten tot eigen initiatief. Voor een duurzame ecologische en toeristisch-economische ontwikkeling is voldoende draagvlak, medeverantwoordelijkheid en inzet van de lokale bevolking een kritische succesfactor. Door het versterken van het maatschappelijk draagvlak in het Schelde- en Durme-estuarium, zullen particulieren, lokale instanties, gemeenten, landbouwers en andere ondernemers meer bereid zijn om mee te werken aan het 'Schelde-sterk merk'. Het streven naar evenwicht en zelfs synergie tussen de economische, sociale en ecologische belangen moet er toe leiden dat weerstanden inspireren om oplossingen en acties uit te werken. Het ‘Not In My Backyard-syndroom’ wordt omgezet in ‘Please In My Backyard’.

Het strategisch project wil deze globale doelstellingen omzetten in de volgende operationele doelstellingen: Vergroten van de landschappelijke kwaliteit van het gebied (Schelde- Durme estuarium) (tegengaan van verrommeling/ versnippering, zorg voor erfgoed en natuur) 2. Een verdere kwalitatieve opschaling van de toeristisch recreatieve ontsluiting van het gebied (kwalitatief netwerk van wandel- en fietspaden) 3. Verdere uitbouw en stroomlijnen van het bezoekersonthaal en de beheersing van bezoekersstromen 4. Afstemmen van beheer en inrichting voor natuur, recreatieve infrastructuur en recreatieve activiteiten 5. Verhogen van de ‘verhaling’ van het gebied ifv de belevingswaarde: op een kwaliteitsvolle en interactieve manier aan de hand van moderne mogelijkheden.

6. Verhogen van de natuurbeleving van het gebied, rekening houden met de ecologische draagkracht van het gebied 7. Ambitieuze en goed gedoseerde marketing van de regio 8. Streekbeleving en streekidentiteit verhogen door middel van ondersteuning en promotie van streekgebonden producten.

9. Lokale bevolking sensibiliseren voor de bijzondere kwaliteiten van de regio zodat inwoners van de regio sterke ambassadeurs worden voor hun eigen streek.

10. Ontwikkelen van een visie op natuur- landbouw- en milieueducatie (NME) voor het Schelde- Durmeestuarium en de implementatie ervan door het uitvoeren van concrete NME-projecten.

11. Het ontwikkelen van een realisatiegerichte overlegstructuur die eenvoudig is in organisatie, die het eenheidsgevoel levendig houdt en acties opvolgt en bijstuurt. Het activeert de kwaliteiten van stakeholders en actoren en zet aan tot samenwerking dat leidt tot een gemeenschappelijke beeldvorming.

1.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

63

Verslag werking 2015:

Het strategisch project werd goedgekeurd bij Ministerieel Besluit van 22 december 2014 waarvan we per brief door Ruimte Vlaanderen op 10 februari 2015 op de hoogte werden gebracht. Vervolgens werd een projectcoördinator aangetrokken die op 17 augustus 2015 aan de slag ging.

Er werd kennis genomen van het ingediende dossier en voorafgaande studies gevolgd door een kennismakingsen studieronde langs alle partners.

Op 29 september 2015 werd een opstartvergadering georganiseerd in De Zaat in Temse.

Deze vergadering keurde de globale visie op het project goed alsook het uitgewerkte projectidee voor de aanvraag van een impulssubsidie las hefboomproject bij Toerisme Vlaanderen. Dit projectidee ‘Van Steen tot Steen langs de Schelde’ werd einde september ingediend en op 18 december goedgekeurd. In een volgende stap dient een gedetailleerd business plan uitgewerkt te worden dat weer aan de jury zal voorgelegd worden.

Vervolgens werd de organisatiestructuur opgezet met de samenstelling van een stuurgroep en een begeleidingsgroep.

Een actieplan werd uitgewerkt rond drie krachtlijnen (samen sterk in overleg en gedragen visie, ruimte om te leven voor mens, fauna en flora & ruimte om te beleven) in lijn met de strategische doelstellingen.

Een start werd gemaakt voor de uitwerking van deze acties met: • • • • • • • • • •

Opvolging van het bij Toerisme Vlaanderen ingediende projectidee ‘Van Steen tot Steen langs de Schelde’ Opzetten i.s.m. KU Leuven en Toerisme Vlaanderen van een onderbouwende studie voor dit projectidee Deelname aan de uitwerking van een onthaalplan voor de Kalkense Meersen en Berlare Aanzet tot een structureel overleg tussen de belangrijke partners in de Durmevallei Mee nadenken over de uitwerking van het Landinrichtingsproject in Klein-Brabant Eerste afspraken en opstart van een ontwikkeling van een visie op logies samen met de toeristische partners Gesprekken met Puurs, VLM, SP Fortengordels over het Fort Liezele, nadien uit te verbinden met Fort Breendonk Aantrekken van een stagiaire voor het onderzoeken van mogelijkheden voor een PDPO-dossier Betrokkenheid bij het lanceren van het project van natuurbelevingspaden van ANB In overleg met de gemeenten Kruibeke, Temse en Willebroek in gesprek gegaan met de initiatiefnemers van de Antwerpse waterbus

Tom Wezenbeek volgde de 6-daagse cursus Gebiedsgerichte werking van de VRP (Vereniging voor Ruimtelijke Planning).

Gepland 2016:

Het overleg in de verschillende overlegstructuren wordt verder gezet en verder geactiveerd.

In 2016 wordt het business plan voor de kastelen van Laarne, Bornem en Wissekerke in overleg met alle betrokkenen uitgewerkt en ingediend bij Toerisme Vlaanderen Op vlak van onthaal start de uitrol van de plannen van de Kalkense Meersen en Berlare en de opstart van de opmaak van een onthaalplan voor de Durme-vallei. Met Kruibeke wordt de oprichting van een Parkschap voor de Polders van Kruibeke onderzocht en uitgevoerd.

Het logiesplan wordt gefinaliseerd en de uitvoering ervan met de uitbouw van logies met focus op kleinschalig logies en hoevetoerisme wordt opgestart. Voor Berlare bekijken we samen met de provincie en de gemeente Berlare hoe we een impuls kunnen geven aan de verblijfslogies in de gemeente.

Met ANB en alle betrokken gemeenten werken we aan de realisatie van de 5 natuurbelevingspaden. We bekijken hoe dit proces mee de basis kan vormen voor het opzetten van andere NME-activiteiten in de Scheldevallei.

In samenwerking met het Havenbedrijf, Kruibeke, Temse en andere partners wordt een dossier voorbereid voor investeringssubsidies voor de realisatie van de Antwerpse waterbus in de Scheldevallei in Kruibeke en Temse voor toeristisch-recreatieve doeleinden.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

64

Er zijn plannen om enkele studiedagen te organiseren onder andere op basis van de studie i.s.m. KU Leuven en Toerisme Vlaanderen Samenwerking en financiering: Ruimte Vlaanderen financiert het grootste deel van de werking (100.000 euro/jaar). RLSD draagt de restfinanciering (25.000 euro) in het eerste jaar.

Actie 21: Specifieke bijdrage aan IHD

Om de realisatie van het Natura 2000 te halen moet een zeer divers beleid gevoerd moeten worden, waarin niet enkel de Vlaamse overheid, maar ook vele partners een rol spelen. Elk SBZ gebied is uniek en heeft zijn eigen (verhoudingen met) actoren en gebruikers. De IHD’s realiseren is daarom in elk gebied specifiek en maatwerk. Naast deze specifieke instandhoudingsdoelstellingen per gebied (s-IHD), is er in het Vlaamse natuurbeleid ook sprake van de G-IHD waarbij op gewestelijk niveau doelstellingen worden beoogd m.b.t. soorten en habitats die niet steeds gebonden zijn aan de SBZ, zoals bv. akker- en weidevogels. Dit vraagt een gemeentegrensoverschrijdende aanpak.

Grote delen van het Natura 2000 netwerk liggen op gronden van private eigenaars, lokale overheden, landbouwers, … Voor grote delen van de Natura 2000 gebieden is een duurzaam natuurgericht beheer dus onvoldoende verzekerd. Het behalen van de doelstellingen op deze privé-gronden zal grotendeels via aankoop of samenwerkingsmodellen moeten gebeuren.

Regionale Landschappen spelen een belangrijke rol in het IHD-verhaal via hun brede plattelandswerking om meer draagvlak voor natuurbehoud te bekomen. Via vele terreingerichte concrete projecten en acties verhogen zij de natuurwaarden in het buitengebied aanzienlijk, buiten de erkende reservaten en domeinbossen. Bijgevolg ligt een belangrijke opdracht het RLSD in het creëren van draagvlak voor de Natura 2000 gebieden bij het grote publiek en de betrokken particulieren en in het ondersteunen van deze particulieren en lokale overheden. Het ontbreekt hen immers vaak aan expertise, tijd, kennis en middelen.

Expertise Regionale Landschappen

In het proces en het realiseren van het Natura 2000 netwerk spelen de regionale landschappen dan ook een belangrijke rol. Ze beschikken over heel wat troeven om deze taken op zich te nemen: -

Ze beschikken over de knowhow van soortgericht werken en gebiedsgericht werken;

Ze zijn aanvaard als gesprekspartner bij vele actoren die eerder huiverig staan tegenover natuurbeheer; Ze hebben geen beleidstaken of vergunningsbevoegdheid maar zijn draagvlak- en uitvoeringsgericht; Ze benaderen de omgeving via een brede insteek van natuur – landschap – erfgoed; Ze beschikken over multi-inzetbare teams;

Ze spelen vlot in op bijkomende subsidiemogelijkheden als Interreg, Life, PDPO, Leader… waardoor zij een groot multiplicator effect teweegbrengen en extra middelen kunnen aantrekken; Ze hebben een werking die is afgestemd op de specifieke streek en op de kenmerkende actoren van de streek, ze leveren passend maatwerk.

Het Regionaal Landschap Schelde-Durme zet de komende jaren o.a. in op de volgende onderstaande acties.

Actie 21 A: Boskant

Idee / Initiatiefnemer: RLSD startjaar: 2014, Trekker: Eliza Romeijn-Peeters Partners: Particuliere eigenaar, ANB, gemeente Wetteren,

Doelgroep: Bewoners van de streek, met name de inwoners van gemeente Wetteren

Doelstelling: Dit project moet resulteren in een gezonde kamsalamanderpopulatie in een kernbiotoop van 3.5 ha met een optimaal netwerk van 6 geschikte poelen en kwalitatief waardevolle graslanden en houtkanten gelegen in een SBZ en die fungeren als landbiotoop en overwinteringsplaats. Dit project levert een bijdrage

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

65

aan IHD. Verder wil dit project de buurtbewoners bewust maken van het ecologisch belang van deze percelen en de daarop voorkomende amfibieën.

Omschrijving: In functie van de boomkwekerijen is er in Wetteren sinds begin vorige eeuw veel bos omgezet naar sierteeltgronden. Dit resulteerde in een halfopen landschap met sierteelt, akkers weilanden en verschillende resterende oude boskernen. De percelen waar dit project zich op focust is relatief goed gevrijwaard gebleven van sierteeltgronden dankzij de aanwezigheid van een kwelgordel, die de grond ongeschikt maakt. In deze gordel bevinden zich verschillende historische poelen (ontstaan door kleiwinning ifv de fabricatie van bakstenen die gemaakt werden in kleine veldovens) en een vrij dicht netwerk van kleine landschapselementen. Mede hierdoor bevindt zich hier een belangrijke restpopulatie van de kamsalamander.

In dit gebied werden eerder door RLSD poelen en grachten geruimd. Op vrij korte tijd werden de poelen door verschillende salamandersoorten bevolkt, maar het resultaat was suboptimaal omdat het nodige beheer van het aanpalende landbiotoop achterwege bleef.

Alle betrokken percelen zijn op het gewestplan aangeduid als landbouwgebied en liggen in SBZ ‘Bossen van het Zuidoosten van de Zandleemstreek’, BE2300044-8 Hospiesbos, aangeduid wegens het voorkomen van oude boskernen en kamsalamanders. Dit project levert bijgevolg een bijdrage aan de IHD. Verslag werking 2015: Percelen werden twee maal gemaaid om te verschralen. En een ruigte (habitat: 6430) werd gemaaid om verbossing tegen te gaan. Een visvijver werd geherprofileerd tot een amfibieënpoel. Eén sterk verlande poel werd geruimd en vergroot om het verlandingsproces in de toekomst te vertragen. Verder werden twee grote nieuwe poelen aangelegd (habitat 3150). Het project werd, met succes, in het voorjaar voorgesteld aan de buurt. Het project werd afgerond in najaar van 2015.

Samenwerking en financiering: Dit is een quick-win-project van het Agentschap voor Natuur en Bos. Via deze projecten wil ANB de kans bieden aan de privéeigenaars en verenigingen binnen de speciale beschermingszones (SBZ) om nu al een bijdrage te leveren aan de instandhoudingsdoelstellingen. VLM en ANB zijn de instanties die middelen hebben gezocht voor dit natuurinrichtingsproject. 90% van de kosten werden door ANB gedragen, 10% door de eigenaar.

Project 21 B: Herstel Sloten Dit project geeft uitvoering aan: IHD GIDS ADAGIO Situering Vochtige graslandcomplexen met een netwerk aan sloten in Klein-Brabant (Sint-Amands, Puurs en Bornem), met mogelijkheden tot ontwikkelingen of herstel van habitat 3150: van nature eutrofe meren met vegetaties van het type Magnopotamion of Hydrocharition.

Uitgangssituatie en link met de Vlaamse doelstellingen De natuurwaarden in de riviervallei van Schelde (omgeving van habitatrichtlijngebied ‘Schelde- en Durmeestuarium van de Nederlands grens tot Gent’ ;BE2300006) concentreren zich in belangrijke mate ter hoogte van de talloze sloten en laantjes die samen een fijnmazig afwateringssysteem vormen in de complexen van (historisch) permanent grasland langs de Schelde. De typische vegetaties in deze sloten zijn vegetaties van het kikkerbeetverbond, het verbond van grote fonteinkruiden en de eendenkroosklasse (Bijlage I Habitatrichtlijn, habitat 3150: van nature eutrofe meren met vegetaties van het type Magnopotamion of Hydrocharition).

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

66

Belangrijke doelsoorten zijn kikkerbeet (Rode Lijst + kensoort habitat 3150), groot blaasjeskruid, kleine modderkruiper (Bijlage II Habitatrichtlijn), grote modderkruiper (Bijlage II Habitatrichtlijn), bittervoorn (Bijlage II Habitatrichtlijn), waterspitsmuis (Rode Lijst), glassnijder (Rode Lijst) en variabele waterjuffer (Rode Lijst). Dit project levert een bijdrage aan de IHD. Als vlaggenschipsoort wordt geopteerd voor paling. Paling is immers zeer sterk afhankelijk van een fijnmazig net aan goed ingerichte kleine waterlopen én is bovendien zeer sterk verweven met de volkscultuur in de streek van Schelde en Durme.

Probleemstelling De instandhouding van deze natuurwaarden is in sterke mate afhankelijk van een regelmatig onderhoud. Dit belangt ook de landbouw aan omdat dit onderhoud de verzuring van percelen tegengaat (vnl. door afvoer van regenwater), wat ook van belang is voor het behoud van typische vegetaties van dotterbloemgraslanden. De voorbije jaren werd het onderhoud van heel wat niet geklasseerde waterlopen in de streek achterwege gelaten, met een manifeste daling van de natuurwaarde als gevolg. Deze sloten zijn in de regel niet geklasseerd, wat inhoudt dat het beheer ten laste van de aangelanden valt.

Omschrijving van de huidige situatie Zie bovenstaande punten Doelstellingen en acties Via het slotenproject wil RLSD de beheerders en/of eigenaars ondersteunen bij de ecologische herinrichting, het herstel en het (achterstallig) beheer van deze private en niet-geklasseerde sloten en laantjes op permanent grasland. De vooropgestelde maatregelen hebben een gunstig effect op een breed scala aan organismen die gebonden zijn aan ondiepe sloten en een nat-droog gradiënt in (historisch) permanente graslanden. Het project focust in de eerste plaats op de vegetaties en soorten die opgesomd werden onder punt 4.

Omschrijving van de voorgestelde werken Naast adviesverlening zullen concrete maatregelen genomen worden voor het achterstallig beheer van sloten en laantjes. Deze werken kunnen bestaan uit het (gefaseerde) schoningen, ruiming van de slib- of bezinksellaag, kappen van houtopslag Welke sectoren en actoren worden betrokken?

Gemeenten, natuurverenigingen, lokale landbouwers, particuliere eigenaars met graslanden en sloten in eigendom of beheer.

Verslag werking 2015: Er werden 1,2 km sloten hersteld in Puurs in het gemeentedomein ‘Polder van Bree’ en in Waasmunster in het natuurgebied ‘De Durmemeersen/deelgebied Ten Rieland’ van vzw Durme.

Planning 2016 Momenteel wordt al uitgekeken en navraag gedaan naar potentiële locaties (bv Liezelebroek, Laenenbemd).

De werking rond sloten behoort al sinds 2010 tot de basiswerking van RLSD. Uit ervaring hebben we geleerd dat op zeer korte termijn locaties gevonden worden waar actie kan worden ondernomen.

Begin 2016: verdere prospectie. Voorjaar en zomer 2016: voorbereiding werken najaar. Najaar en winter 2016: verdere uitvoering werken en communicatie Verwachte resultaten We verwachten meer dan 1 km aan waardevolle sloten en laantjes aan te pakken.

Financiële informatie 2.269,28 € werkingskost: bestaat uit(schoningen, ruimingen, kappen houtopslag,…)

4.628 € personeelskost: bestaat uit 11,72 mandagen o.a. prospectie, terreinbezoeken, contacten met eigenaars, opmaken bestekken, opvolgen werken op terrein, communicatie,...

Er wordt voor dit project dus een subsidie aangevraagd van 2.269,28 euro + 4.628 euro= 3.683 euro

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

67

Project 21C Overzicht acties 2015 in kader van 30 % subsidies basismiddelen ANB Antwerpen Inleiding: De provincie Antwerpen sloot een overeenkomst af met het Agentschap Natuur en Bos i.v.m. de uitvoering van volgende Vlaamse beleidsdoelstellingen: - de realisatie van instandhoudingsdoelstellingen (IHD) - het verhogen van de recreatieve toegankelijkheid en de natuur- en landschapsbeleving (ADAGIO) - het bevorderen van meer groen in en aan de rand van steden en woonkernen (GIDS) De overeenkomst is geldig voor de periode 2014-2016. Hierin zijn middelen voorzien voor regionale landschappen en bosgroepen om via projecten en acties de voorgaande doelstellingen mee te helpen realiseren.

Verslag werking 2015 In het kader van de realisatie van instandhoudingsdoelstellingen werd ingezet op het herstel van sloten (habitat 3150) in Klein Brabant. Meer info over de doelstellingen en doelsoorten is te vinden onder actie 7, sloten.

Er werd 740 lopende meter sloten hersteld in Puurs in het gemeentedomein ‘Polder van Bree’ en 'Laenenbemd'. De werken bestonden uit slibruimingen met een aangepaste kraan met lage bodemdruk.

Daarnaast werd in het kader van ADAGIO samen met bosgroep Antwerpen-Zuid fase 2 van het project Kindervreugd te Bornem uitgewerkt (een uitgebreid verslag hiervan is terug te vinden onder actie 17).

In de loop van 2015 volgde RLSD de overlegplatforms van SBZ 'fortengordels' in de provincie Antwerpen op.

Gepland 2016 In 2016 zullen opnieuw middelen voorzien worden voor het herstel van sloten i.f.v. habitat 3150 in KleinBrabant.

Daarnaast zal RLSD ook werken aan de voorbereiding en uitvoering (indien goedgekeurd) van een vleermuizenproject.

Financiering In 2015 was een budget beschikbaar van 5742,23 €. In 2015 kon 85% hiervan (4880,90 €) besteed worden aan personeelskosten, 15% (861,33 €) aan werkingskosten. In werkelijkheid werd 1635,43 euro besteed aan werkingskosten (774,10 € eigen middelen van RLSD). 3617 € van de personeelskosten werd besteed aan project Kindervreugd, 1263,9 € aan het herstel van sloten. Dit is ongeveer de helft van de effectief gepresteerde personeelstijd.

In 2016 wordt vermoedelijk hetzelfde bedrag voorzien als in 2015. Er mag wel max. 70% (4019,56 €) aan personeelskosten besteed worden waardoor er 1722,67 € beschikbaar zal zijn voor werkingskosten. De werkingskosten zullen besteed worden aan het herstel van sloten. Personeelskosten worden gespreid ingezet op het herstel van sloten en voorbereiding en uitvoering (indien goedgekeurd) van een vleermuizenproject.

Project 21 D: Overzicht acties 2015 in kader van 30 % subsidies basismiddelen ANB Oost-Vl. Inleiding: De provincie Oost-Vlaanderen sloot een overeenkomst af met het Agentschap Natuur en Bos ivm de uitvoering van volgende Vlaamse beleidsdoelstellingen: - de realisatie van instandhoudingsdoelstellingen (IHD) - het verhogen van de recreatieve toegankelijkheid en de natuur- en landschapsbeleving (ADAGIO) - het bevorderen van meer groen in en aan de rand van steden en woonkernen (GIDS)

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

68

De overeenkomst is geldig voor de periode 2014-2016. Hierin zijn middelen voorzien voor regionale landschappen en bosgroepen om via projecten en acties de voorgaande doelstellingen mee te helpen realiseren.

Verslag werking 2015 In 2015 werd in het kader van bovenvermelde overeenkomst gewerkt aan verschillende acties: 1.

2.

3.

4.

5.

Project Weidevogels Kalkense Meersen: voor info en verslag werking zie actie 5.

Poelenproject i.f.v. Kamsalamander: voor info en verslag werking zie actie 6.

Slotenproject: voor info en verslag werking zie actie 7. In het kader van deze subsidies werden werkingsmiddelen en personeel ingezet op het herstel van 460 m in Waasmunster in het natuurgebied ‘De Durmemeersen'.

NIP Berlare Donkmeer: voor info en verslag werking zie actie 20 C. Bijdrage aan Overlegplatforms: in het kader van de instandhoudingsdoelstellingen volgden verschillende medewerkers de overlegplatformen op die georganiseerd werden voor de speciale beschermingszones in het Oost-Vlaamse werkingsgebied van RLSD (Zandig Vlaanderen Oost, Zandleemstreek, Zeeschelde (Sigma) en Vlaamse Ardennen). De werking bestond uit voorbereiding van de overlegplatforms, aanwezigheid tijdens de overlegmomenten, overleg met partners, overleg en prospectie voor toekomstige projecten in het kader van de IHD,…

Gepland 2016 In 2016 zal verder gewerkt worden rond de projecten waar in 2015 aan gewerkt werd. Aanvullend zal gewerkt worden aan de voorbereiding en uitvoering (indien goedgekeurd) van een vleermuizenproject.

Financiering:

RLSD had gezien de samenwerkingsovereenkomst recht op een budget van 37.308 euro in 2015, waarvan 5.596,2 euro (15%) niet mag worden besteedt aan personeelskosten. Dit deel werd gebruikt voor werken uit te voeren op het terrein.

Van de werkingskosten werd 1696,44 euro geïnvesteerd in het herstel van sloten (habitat 3150) te Waasmunster. 3242,97 € werd besteed aan de aanleg van twee poelen voor kamsalamander in Aalst en ook in Wetteren werden verschillende poelen voor kamsalamander gegraven waarvan 655 € van dit budget benut werd.

Het budget voor personeelskosten werd gedeeltelijk ingezet op de verschillende acties die vermeld werden in het onderdeel 'verslag werking 2015'.:

In 2016 wordt voorzien als in 2015. Er mag wel max. 70% (26 115,6 €) aan personeelskosten besteed worden waardoor er 11 192,4 € beschikbaar zal zijn voor werkingskosten. De werkingskosten zullen hoofdzakelijk besteed worden aan poelen voor kamsalamander en herstel van sloten (habitat 3150). Er is nog ruimte voor realisaties rond vleermuizen en/of voorstellen die tijdens overlegplatforms/evaluatie van managementplannen naar voren zouden komen als opportuniteit (natuur- en landschapsherstel dat ten goede komt aan IHD-soorten of habitat).. Personeelskosten worden gespreid ingezet op de projecten die vernoemd werden onder planning 2016.

Actie 22: Buiten-gewone plekjes Idee/Initiatiefnemer: RLRL (hoofdpromotor) i.s.m. Antwerpse Regionale Landschappen, Startjaar: 2012, Trekker: Eliza Romeijn-Peeters Partners

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

69

Provincie Antwerpen, RL de Voorkempen, RL Schelde-Durme, RL Kleine Grote Nete, Landschapspark Zuidrand, Antwerpse gemeenten, overige instanties, brede publiek…

Doelgroepen Brede publiek (gemeenten, open ruimte gebruikers, andere instanties, …)

Doelstelling

Door opknappen en vergroenen wilden de Antwerpse regionale landschappen 50 locaties in de provincie Antwerpen transformeren tot “buiten-gewone plekjes” en zo aantonen dat ook met beperkte financiële mooie vergroenings-projecten gerealiseerd kunnen worden. Dit door een participatieve benadering waarbij het brede publiek een centrale rol speelde in het project. Zij zorgden voor het aanmelden van locaties. Volgende doelstellingen stonden hierbij voorop: -

Een rechtstreekse kwaliteitsverbetering van de leefomgeving in de Antwerpse gemeenten

-

Een verhoogde betrokkenheid van gemeenten en inwoners

-

-

Een verhoging van de beleefbaarheid van woon- en werkomgeving

Draagvlakvergroting voor het belang van groen, ook de kleine plekjes

- De buiten-gewone plekjes fungeren als demonstratieprojecten waarmee een katalysator-effect wordt beoogd om bijkomende locaties aan te pakken Omschrijving Via dit PDPO project werden in heel de provincie Antwerpen zo’n 50 locaties opgefleurd. Dit is niet alleen ten voordelen van de natuur maar ook ten voordelen van de gebruikers van de open ruimte van deze locaties. Er zijn zoveel plekjes en hoekjes in de provincie die tussen de mazen van het net glippen. We zetten daarom ook vooral in op de sociale betekenis van het groen om zo een breed publiek aan te spreken en een mooie samenwerking tussen mens en natuur tot stand te brengen die ook na het project nog blijft voortbestaan.

Door het opknappen van deze plekjes tonen we aan het brede publiek en de gemeentebesturen dat je met relatief kleine ingrepen (zonder vergunningplicht) grote veranderingen kan maken.

Verslag werking 2015: Ter afsluiting van dit project werd in Puurs een publieksdag georganiseerd. Hierop kunnen de buren op een aangename wijze kennis maken met de nieuwe aanplantingen.

Nazorg en opvolging

RLSD zal de opgeknapte plekjes na 2 en na 5 jaar gaan bezoeken ter ondersteuning van de eigenaar.

Samenwerking en financiering

Personeelskost (0.1 VTE) per plekje waarvoor RLSD verantwoordelijk is voor de uitvoering. Financiering opknapen ingroeningswerken 50 plekjes: € 65% door PDPO en 35% door eigenaar

Actie 23: Landschapsherstel van de Oude Vlietdijk (Puurs) Idee/Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2015, Trekker: Eliza Romeijn-Peeters

Partners: Gemeente Puurs, VLM, betrokken particulieren, Vereniging voor Heemkunde in Klein-Brabant

Doelgroepen: Buurtbewoners en wandelaars Doelstelling -

Herstel van het uniek landschappelijk karakter van de winterdijk.

Het verhogen van de biodiversiteit van de flanken van de winterdijk.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

70

-

Het verhogen van de kennis van het ecologisch, cultuurhistorisch en recreatief belang van de zomeren winterdijk bij inwoners.

Het veilig stellen van de oude hakhoutstoven en de kraailook.

Omschrijving Deze locatie is uniek en geeft om verschillende redenen op een zeer laagdrempelige wijze een blik op het verleden van Puurs. Het is bijgevolg een 'beleefbaar landschap' bij uitstek, en wel om volgende redenen: -

Doordat zomer- en winterdijk zo dicht bij elkaar liggen en het gebied vooral een open karakter heeft, is het geheel heel goed te overschouwen.

Doordat de zomer- en winterdijk zo goed als intact zijn geven ze een heel duidelijk beeld van de werking van historische vloeiweiden.

Op de winterdijk loopt een voetweg van 1 meter die vandaag vooral door mountainbikers gebruikt wordt (MTB Bornem, Puurs ,Sint-Amands -blauwe lus). Ook wandelaars komen hier aan hun trekken.

Het grootste deel van de winterdijk is intensief begraasd. Plaatselijk zijn een aantal interessante floraelementen aanwezig. Deze winterdijk heeft over zijn volledige lengte nood aan een visie op vlak van aanplantingen en de verdere ontwikkeling van natuurlijke vegetaties. Deze visie zal vertrekken van de aanwezige ecologische en landschappelijke kwaliteiten. De aanpak zal daardoor verschillend zijn over de lengte van de winterdijk. Door de aangepaste inrichting en het toekomstig beheer zal de winterdijk als landschapselement veel meer tot z'n recht komen in het omliggende cultuurland en zal bovendien de ecologische en landschappelijke waarde ervan toenemen.

Verslag werking 2015: Schrijven van de projectaanvraag. Op basis van de verkennende gesprekken en terreinbezoeken werd een beeld van de gewenste ingrepen opgemaakt. Dit beeld is in overeenstemming met de Landschapsbeelden opgemaakt door de Provincie Antwerpen.

De oude kakhoutstoven blijken van een zeer grote ecologische waarde te zijn. Daarom ligt de klemtoon op het beheer en veilig stellen van de bestaande hakhoutstoven en het uitbreiden van de stoven met identiek genetisch materiaal.

Gepland 2016: Achterstallig beheer van 1 van de hakhoutstoven als experiment voor de overigen. Opkweken van bosgoed uit zaden van de hakhoutstoven (gewone es, Spaanse aak en zwarte els). Aanbrengen van bescherming van de stoven. Communicatie naar de buurtbewoners.

Samenwerking en financiering

Dit uitvoering (â‚Ź6800) wordt betaald door de Dienst Duurzame Milieu- en Natuurbeleid, provincie Antwerpen.

Actie 24: Loket Onderhoud Buitengebied (LOB) Idee / Initiatiefnemer: RLSD-RLVA-RLM- Agrobeheerscentrum, Startjaar: 2015, Trekker: Eliza Romeijn-Peeters Partners: RLVA, RLM, Agrobeheerscentrum, vzw Trage Wegen Doelgroepen Doelgroepen zijn in de eerste plaats de gemeenten die belast zijn met het beheer van KLE's en trage wegen en de organisaties die kunnen worden ingeschakeld bij dat beheer: landbouw- en natuurverenigingen. Mogelijks worden ook particulieren en individuele landbouwers betrokken.

Doelstelling Het project wil plattelandsgemeenten begeleiden bij het uitwerken van concrete oplossingen voor knelpunten op het vlak van landschapsonderhoud. Daarbij wordt gestreefd naar de toekomstige oprichting van Loketten Onderhoud Buitengebied in Oost-Vlaanderen, die duurzaam kunnen functioneren, door: Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

71

-

De uitwerking van gebiedsspecifieke modellen voor een Loket Onderhoud Buitengebied aan de hand van drie pilootgebieden De toepassing van deze modellen door de concrete uitvoering van landschapsonderhoud in de pilootgebieden.

Het vertalen van de opgedane ervaringen in praktijkgerichte aanbevelingen voor de oprichting van LOB's en voor beter landschapsonderhoud in andere gebieden en aan het beleid.

Omschrijving Plattelandsgemeenten zijn bevoegd voor verschillende taken mbt. landschapsonderhoud in het buitengebied. Dit stelt besturen voor grote uitdagingen. Dit werd ook vastgesteld door de Vlaamse Overheid, die pleit voor een intergemeentelijke en gebiedsgerichte aanpak van landschapsonderhoud in een ‘Loket Onderhoud Buitengebied’. Ook wordt vastgesteld dat verschillende types uitvoerders bereid zijn om onderhoudstaken uit te voeren: landbouwers, agrobeheergroepen, sociale economie, burgers, … Dit biedt kansen voor lokale besturen, maar vergt ook een nieuwe aanpak. Dit project maakt werk van de realisatie van drie ‘LOB’s’ in het Oost-Vlaamse buitengebied: Meetjesland, Vlaamse Ardennen en Schelde-Durme. In deze gebieden wordt een LOB uitgewerkt op maat van de specifieke noden en met de klemtoon op trage wegen, holle wegen en houtige kleine landschapselementen.

Dit wordt vervolgens ook uitgetest door de realisatie van voorbeeldprojecten (inrichting of achterstallig beheer en opmaak van beheerplannen) en de opgedane kennis word overgedragen naar het werkveld. Binnen het werkingsgebied van RLSD ligt hierbij de klemtoon op KLE's en KLE's langs trage wegen.

Verslag werking 2015: Opstarten van de stuurgroep en het project. Verkenning van de bestaande mogelijkheden van digitale beheersystemen.

Gepland 2016 Uitwerken van een LOB-model voor 3 pilootgebieden binnen het werkingsgebied van RLSD. Samenwerking en financiering: €82.100 is voorzien voor acties RLSD, waarvan 35% cofinciering = € 28.735

Actie 25: Warmte uit het Landschap van Klein-Brabant Idee / Initiatiefnemer: Ilanga, Startjaar: 2015, Trekker: Eliza Romeijn-Peeters Partners: gemeente Bornem, gemeente Sint-Amands, gemeente Puurs, Agrobeheercentrum Eco², Vlaamse Landmaatschappij, Agentschap Natuur en Bos, provincie Antwerpen, Igemo, Natuurpunt Klein-Brabant, VZW katholieke scholen Groot Bornem, Ilanga Doelgroepen Doelgroepen zijn in de eerste plaats de gemeenten die belast zijn met het beheer van KLE's en organisatie/bedrijven die in aanmerking komen voor een lokaal systeem van oogst, distributie en verwerking van de houtige reststromen. Verder ook de lokale scholen en de inwoners van Klein-Brabant voor de sensibilisatiecampagne.

Doelstelling -

Uitvoering van het burgemeestersconvenant.

Oprichting van een coördinerende structuur (kernteam, stuurgroep, werkgroepen).

Opmaken van een gezamenlijk landschapsbeheer- en ontwikkelingsplan.

Verantwoord beheer en de mogelijke uitbreiding van landschapselementen.

Opzetten van een lokaal systeem van oogst, distributie en verwerking van de houtige reststromen dat economisch rendabel en op het vlak van milieu duurzaam is.

Beroep te doen op de sociale economie en lokale agrarische economie.

Zoeken naar een geschikte lokale afnemer van de houtsnippers.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

72

-

Beschikbaar stellen van houtige reststromen volgens de eigen mogelijkheden van de partner.

Uitwerken van een educatief aanbod over het project voor lokale scholen en de inwoners van KleinBrabant.

Omschrijving Het oogmerk van dit project is om de ruimtelijke kwaliteit van het aantrekkelijke landschap van Klein-Brabant te verduurzamen en waar mogelijk ecosysteemdiensten verder te versterken. Oogmerk is voorts om dit samen te doen met de sociale en lokale economie door bijvoorbeeld samen te werken met landbouwers uit KleinBrabant. Tegelijkertijd willen we met dit project komen tot een duurzame energietransitie, waarbij warmte zoveel als mogelijk uit de directe omgeving gehaald wordt. Het project dient daarmee een driedubbele doelstelling: ruimtelijk-landschappelijk, lokaal-economisch en eco-energetisch. Tegelijkertijd verwachten wij dat hiermee de recreatieve en natuurlijke kwaliteit van Klein-Brabant versterkt kan worden. Zo ook kan het project een belangrijke educatieve waarde hebben.

Er werd besloten klein te beginnen en bij succes het project stap voor stap verder uit te bouwen en waar mogelijk te verbreden. Die eerste stappen bestaan uit het opzetten van een landschapsbeheerplan (VLM) en het opzetten van een juridisch vehikel voor het project (CvBA), waarrond ook geïnteresseerde lokale landbouwers zich kunnen organiseren (agrobeheergroep of anderszins) en een opstartsubsidie gezocht kan worden voor het aanstellen van een vaste coördinator voor het project (o.a. SRP Ruimte Vlaanderen).

Verslag werking 2015: Het oprichten van een stuurgroep en 3 werkgroepen rond de thema's KLE's, landbouw en de financiering. RLSD is betrokken bij de werkgroepen rond de KLE's en de landbouw.

In december werd het Charter ondertekend.

Gepland 2016 Met de werkgroep KLE's komen tot een degelijke inventaris van de houtige KLE's in Klein-Brabant. Deze inventaris is een belangrijke basis voor een haalbaarheidstudie. Verder wordt de stuurgroep en de werkgroepen verder opgevolgd.

Samenwerking en financiering RLSD zet enkel personeelskosten in.

Recreatief medegebruik en natuurrecreatie Actie 26: trage wegen doen herleven Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2008, Trekker: Katrijn Loosveldt Partners

Gemeentebesturen van het werkingsgebied van RLSD

Provincie Oost-Vlaanderen (dienst Mobiliteit; dienst Milieuplanning, Milieu ondersteuning en Natuurontwikkeling; cel GIS; dienst Integraal Waterbeheer; dienst Landbouw en Platteland; provinciale werkgroep natuur en sport) Provincie Antwerpen (dienst Duurzaam Milieu en Natuurbeleid - Team Natuur en Landschap; cel GIS) Toerisme Oost-Vlaanderen

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

73

Toerisme Provincie Antwerpen Toerisme Scheldeland

Toerisme Klein-Brabant

Lokaal middenveld (milieu- en natuurverenigingen, landbouwverenigingen, recreatieve en vrije tijdsverenigingen, wijkraden, socio-culturele verenigingen, jeugdverenigingen, lokale adviesraden, VVV’s, heemkundige kringen, …) vzw Trage Wegen Doelgroepen

Brede publiek, gemeentebesturen, eigenaars, gebruikers en aangelanden Doelstellingen

Versterken van het maatschappelijke draagvlak voor trage wegen

Bekomen van een inventaris van de trage wegen in het werkingsgebied RLSD

Bekomen van een maatschappelijk gedragen trage wegenplan in het werkingsgebied RLSD

Realisatie van dit trage wegenplan, enerzijds op het terrein en anderzijds op het niveau van het wettelijke statuut van de betreffende trage wegen.

Na realisatie wordt een trage wegennetwerk bekomen dat maximaal voldoet aan de huidige maatschappelijke behoeften op het vlak van mobiliteit, recreatief gebruik, landbouwgebruik, natuur- en landschappelijke beleving.

Omschrijving

De term 'trage wegen' is de verzamelnaam voor het uitgebreide en kleinschalige wegennetwerk dat gebruikt wordt door 'trage' weggebruikers zoals wandelaars, fietsers, ruiters,… Trage wegen vervullen een breed scala aan functies. Ze bieden de mogelijkheid tot een duurzaam en veilig verplaatsingsgedrag en nemen vaak ook een groot deel van het recreatieve trage verkeer op zich. Daarnaast vervullen trage wegen een belangrijke rol als toegangs- en doorgangsweg voor landbouwverkeer. Ten slotte fungeren heel wat trage wegen als drager van diverse ecologische, landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Trage wegen krijgen niet steeds de aandacht die ze verdienen. Om hieraan tegemoet te komen, stelt het RLSD een trage wegenplan op i.s.m. gemeentebesturen, bewoners en lokale middenveldorganisaties. In elk van de deelgebieden (= een deelgemeente of een duidelijk afgelijnd gebied) worden volgende fases doorlopen:

Fase 1: Opmaken van een werkkaart. Dit cartografisch overzicht geeft weer welke trage wegen er strikt juridisch gesproken op het terrein aanwezig zouden moeten zijn.

Fase 2: Opmaken van een evaluatiekaart. Deze stap omvat het toetsen van de werkkaart aan de werkelijke situatie op het terrein. Op de evaluatiekaart wordt onderscheid gemaakt tussen de toegankelijke en de niet toegankelijke trage wegen. Dit gebeurt in samenwerking met vrijwilligers ('padvinders') uit de streek.

Fase 3: Rondvraag bij de bevolking. De evaluatiekaart vormt het vertrekpunt voor een publieke rondvraag over de functionaliteit en de toekomst van het trage wegennetwerk. Zowel actieve gebruikers, eigenaars en aangelanden, maar ook occasionele gebruikers worden uitgenodigd voor een bevraging. In samenwerking met het gemeentebestuur worden twee overlegavonden georganiseerd: Infoavond: we lichten het thema en de te hanteren methodiek toe. Alle aanwezigen krijgen na deze bijeenkomst een vragenlijst mee waarin ze elke trage weg kunnen evalueren (huidige toestand, wenselijke ingrepen, ..).

Evaluatieavond: op basis van de ingevulde vragenlijsten komen we samen tot een breed gedragen voorstel waarin per trage weg de functionele meerwaarde en de uitdagingen beschreven zijn samen met concrete suggesties.

Fase 4: Opmaken en goedkeuren van een maatschappelijk gedragen trage wegenplan. Na afloop van de rondvraag wordt per deelgebied een trage wegenplan opgemaakt, onder de vorm van een adviesnota en een wenselijkheidskaart. RLSD legt deze ter goedkeuring voor aan de gemeenteraad en/of college van burgemeester en schepenen.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

74

Fase 5: Opmaken van het inrichtings- en/of beheerplan. De gemeenten stellen - samen met het RLSD- een prioriteitenlijst op. Voor deze selectie van trage wegen worden inrichtings- en beheermaatregelen uitgewerkt door het Regionaal Landschap. Hierbij worden eigenaars, gebruikers en aangelanden nauw betrokken. De ondersteuning van het RLSD in deze fase kan bestaan uit: het geven van juridisch en/of technisch advies en/of het overleg opstarten met betrokkenen.

Fase 6: Uitvoeren van het inrichtings- en/of beheerplan. Na goedkeuring van deze maatregelen door de betrokkenen wordt overgegaan tot de effectieve werkzaamheden op het terrein. De ondersteuning van het RLSD kan bestaan uit: de zoektocht naar subsidies voor uitvoering, de aanvraag van de nodige vergunningen, het opmaken van bestekken en de opvolging van de aannemers op het terrein.

Fase 7: Regulier onderhoud, nazorg en opvolging. RLSD maakt voor de trage wegen - die ze samen met de gemeentebesturen ingericht hebben- een beknopt beheerplan op. De uitvoerende diensten van de gemeente staan in voor het reguliere beheer van de trage wegen. RLSD stelt zijn kennis en ervaring rond het thema ook na opmaak van het beheerplan ter beschikking van de gemeente. RLSD moedigt de gemeenten aan om geleidelijk het volledige trage wegenplan uit te voeren. Voor de trage wegen die het RLSD mee ingericht heeft, gaat het RLSD op zoek naar peters of meters / wegspotters om deze trage wegen op regelmatige tijdstip af te wandelen. Indien er zich problemen voordoen dan melden zij dit aan de gemeente zodat er snel kan ingespeeld worden op hindernissen en beschadigingen.

Verslag werkingsjaar 2015

RLSD streeft naar een gebiedsdekkende trage wegenwerking. In 13 gemeenten werkte het RLSD het voorbije jaar actief rond trage wegen, namelijk in de gemeenten Laarne, Wetteren, Berlare, Wichelen, Zele, Dendermonde, Buggenhout, Hamme, Aalst, Waasmunster, Sint-Niklaas, Bornem, Kruibeke.

Onderstaande tabel geeft per deelgebied een overzicht van de acties van RLSD binnen het thema trage wegen die sinds 2008 zijn uitgevoerd. In het grijs staan de acties die in het werkjaar 2015 zijn afgerond alsook de acties die in 2015 werden opgestart en waar gestreefd wordt naar uitvoering in 2016.

Tabel 1: Overzicht acties RLSD binnen het thema trage wegen Peters en meters

Wegspotters

Hamme

Bebordingsplan

Dendermonde

Effectieve realisaties op terrein

X

Buggenhout Berlare

Begeleiding bij uitvoering TW-plan

Adviesnota + wenselijkheidskaart

Rondvraag

Evaluatiekaart

Werkkaart

Deelgebied

Gemeente Aalst

X

X

X

X

X

Berlare

X

X

X

X

X

X

X

X

Overmere

X

X

x

X

X

X

X

X

Uitbergen

X

X

X

X

Mespelare

X

X

X

X

Oudegem

X

X

X

X

X

X

Schoonaarde

X

X

X

X

X

X

Grembergen

TW-plan werd opgemaakt door Trage wegen vzw

Baasrode

X

X

X

X

X

X

Hamme-centrum

X

X

X

X

X

Moerzeke

X

X

X

X

X

X

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

X X

X

X

X

X

X

X

X

75

Kruibeke Laarne Melle Puurs

Hamme Zogge

X

X

X

X

X

X

Hamme Sint-Anna

X

X

X

X

X

X

Kastel

X

Kruibeke

X

Rupelmonde en Bazel

X

X

X

X

X

X

Kalken

X

X

X

X

X

X

X

X

Laarne

X

X

X

X

X

X

X

X

Gontrode

X

X

X

X

X

Melle

X

X

X

X

X

Breendonk

X

X

X

X

Liezele

X

X

X

X

Temse

Temse heeft met eigen middelen een TW-plan opgemaakt

Waasmunster

Waasmunster noord

X

X

X

X

Waasmunster zuid

X

X

X

X

X

X

X X X

X

Wetteren

Wetteren heeft met eigen middelen een TW-plan opgemaakt

X

X

Wichelen

Serskamp

X

X

X

Wichelen

X

Zele Oost

X

Zele West

X

Zele

X

X

X

X

X

X

x

X

X

X

X

X

Sint-Amands

TW-plan werd opgemaakt door intercommunale IGEMO

Bornem

TW-plan werd opgemaakt door intercommunale IGEMO

X

X

X X X

X

X

Onderstaande tabel geeft een overzicht van enkele belangrijke kwantitatieve indicatoren op het vlak van trage wegen. Dit geeft een beeld van het resultaat die het Regionaal Landschap dit jaar behaalde op het terrein. Bij de berekening worden zowel de afgeronde projecten van 2015 in rekening gebracht alsook de projecten die in 2015 werden opgestart en waar gestreefd wordt naar uitvoering in 2016.

Tabel 2: Kwantitatieve indicatoren voor de trage wegenwerking RLSD in 2015

Indicatoren

Resultaat

Aantal m trage weg dat effectief hersteld is op terrein (= inrichting en/of achterstallig beheer), onder begeleiding van RLSD

127 m

Aantal km trage weg dat effectief opnieuw opengesteld is (= voordien niet toegankelijk), onder begeleiding van RLSD

3,704 km

Aantal opgemaakte inrichtingsdossier/begeleidingstrajecten i.f.v. toekomstige openstelling / herstel van trage wegen

12

Aantal geplaatste/te plaatsen recreatieve randinfrastructuur langs trage wegen (zitbanken, brugjes, trapjes, slagboom, voetgangersluis,‌) (binnen projecten van RLSD)

13

Aantal geplaatste/te plaatsen straatnaambordjes trage wegen (met begeleiding van RLSD)

22

Aantal afgewerkte / lopende trage wegenplanen

2+2

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

76

In wat volgt worden de acties meer in detail beschreven.

1/ In het werkingsjaar 2015 heeft RLSD 12 gemeenten begeleid bij de uitvoering van hun trage wegenplan: we maakten inrichtings- en beheerplannen op, gaven technisch en juridisch advies en stelden subsidiedossiers samen i.f.v. het herstel van trage wegen.

Hieronder de lijst met afgewerkte dossier in 2015 1.

Dendermonde (deelgebied Oudegem): Latijzerweg (TW 22C): herstel wegdek t.h.v. akker + extra signalisatie. In 2014 maakte RLSD een inrichtingsdossier op en overlegde met de eigenaar en gebruiker. RLSD begeleidde de stad Dendermonde bij de aanbesteding. Uitvoering vond plaats in augustus 2015.

RLSD begeleide de stad bij de bestelling van TW-naambordjes (12 bordjes). Proefproject in Oudegem: TW-naambord laten drukken met opschrift “de trage weg loopt vanaf hier loodrecht over de akker tot aan het volgende trage wegenbordje”. Dit voor onverharde trage wegen die over een akker lopen.

2.

Waasmunster : Uitvoering fase 2 van de Sterrewegels (TW 23Cen TW 23D): trage wegen nivelleren, plaatsen van twee brugjes en grenspaaltjes, inzaaien met grasmengsel. In 2014 heeft RLSD de gemeente begeleid bij de aanbesteding. Uitvoering vond plaats in voorjaar 2015.

Herstel wegdek (halfverharding in porfier) van de Katteneekwegel. In 2014 maakte RLSD een inrichtingsdossier op en begeleidde de gemeente bij de aanbesteding Uitvoering vond plaats in voorjaar 2015.

Openen van de trage weg tussen bedrijventerrein Manta en de Durmebrug: plaatsen van twee voetgangerssluizen en maaibeheer. RLSD gaf technisch advies i.f.v. de aanbesteding.

Uitvoering vond plaats in voorjaar 2015. Mede-organisator van de officiële inhuldiging van de Pontravedijk met TW-wandeling .

Aansluitend bij de Pontravedijk begeleidde RLSD de gemeente bij de opmaak van de voorbereidende documenten i.f.v. een PDPO-subsidieaanvraag voor de vergroening van de begraafplaats Waasmunster centrum. Met name werd een projectstudie opmaakt voor de projectvergadering met het oog op de goedkeuring van afwijkende stedenbouwkundige voorschriften binnen natuurgebied.

Opmaak van voorbereidende studie (incl. terreinbezoek) voor ontwikkeling van het Zwarteruiterpad (Waasmunster-noord).

Opmaak van een beschrijving- en inrichtingsdossier voor TW 23a (Klaverwegel).

RLSD begeleide de gemeente bij de bestelling van TW-naambordjes (10 bordjes).

3.

Wichelen:

4.

Hamme (Sint-Anna en Zogge): Landschappelijke versterking van de trage wegen in Sint-Anna en Zogge. RLSD vergeleek het beplantingsplan van de ruilverkaveling met de huidige situatie en maakte op basis daarvan een overzicht van de ontbrekende bomen en houtkanten. De gemeente Hamme staat in voor de beplanting. Het aangeplante bosgoed draagt het label ‘Plant van Hier’.

Buurtwegerkenning BW 89bis en buurtwegverlegging BW 89. In 2014 heeft RLSD de gemeente intensief begeleid in de voorbereidende stappen: akkoordverklaring eigenaar, juridisch advies, ondersteuning landmeter, overleg met leidend ambtenaar bij provincie. De procedure voor buurtwegverlegging en buurtwegerkenning werd afgerond in 2015.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

77

5.

Bornem (Branst): RLSD was partner binnen het Scheldeheldenproject ‘Herontdek Hoogheide’. Streefdoel? Een verbeterde padenstructuur, rekening houdend met de behoeften van de verschillende gebruikersgroepen, gecombineerd met extra natuur- en landschapsbeleving. In 2014 zorgde RLSD voor projectfinanciering via een quick winproject Scheldelandschapspark – VLM (i.s.m. met gemeente Bornem en ANB). In 2015 verleende RLSD technische ondersteuning bij het herstel / uitbreiding van de padenstructuur, droeg bij aan het participatief overleg met de betrokkenen en volgde in augustus – september 2015 nauwgezet de uitvoering op. Tot slot coördineerde RLSD de officiële inhuldiging van de vernieuwde padenstructuur op de Dag van de Trage Weg (18/10/2015), inclusief een heuse schattentocht voor de jeugd (langs de trage wegen in en rond Hoogheide). Met ruim 300 wandelaars in Weert (voormiddag) en Branst (namiddag) was het evenement een groot succes.

Hieronder de lijst met lopende dossier in 2015 (in het werkjaar 2014/2015 opgestart door RLSD waarvan gestreefd wordt naar uitvoering in 2016): 1.

Kruibeke (deelgebied Bazel en Rupelmonde): o Fase 2 van herstel TW 21E: aanleg wegdek in halfverharding. In 2014 organiseerde RLSD een infoavond voor de buurtbewoners (op basis van een door RLSD opgemaakt inrichtingsdossier). In 2016 zal RLSD de gemeente begeleiden bij de uitvoering. o Herstel en opnieuw toegankelijk maken van TW 25A en TW 25B (tussen Hanewijk en Kalverstraat). In 2014 finaliseerde RLSD het inrichtingsdossier (na overleg met o.a. dienst Integraal Waterbeleid van de provincie) en zorgde RLSD voor extra projectfinanciering via een quick winproject Scheldelandschapspark – VLM. Momenteel ligt het project stil wegens een gerechtelijke procedure: betrokken eigenaar eist de afschaffing van de buurtweg. o Opnieuw toegankelijk maken van TW 21C: In 2014 maakte RLSD het inrichtingsdossier op. In 2015 ging RLSD in overleg met de betrokkenen (contactavond en huisbezoeken). Het overlegproces is lopende.

2.

Wichelen:

3.

Herstel van buurtweg 89: aanleg wegdek in halfverharding (porfier). In 2014 maakte RLSD het inrichtingsdossier, incl. kostenraming, op, organiseerde het overleg met de betrokkenen (infoavond + huisbezoeken + terreinbezoek) en bereidde de stedenbouwkundige vergunning voor. Uitvoering van de werken is voorzien voor de zomer 2016. RLSD zal de werken opvolgen.

Bebordingsplan voor deelgebied Wichelen: een TW-naambordje aan begin- en eindpunt van alle toegankelijke trage wegen. In 2014 deed RLSD een eerste aanzet voor een bebordingsplan. In 2015 werd het plan meer gedetailleerd uitgewerkt. Uitvoering van het plan is voorzien voor 2016.

Trage wegverbinding tussen Laarne en Wetteren: In het kader van het gebiedsgericht project ‘Gestroomlijnd Landschap Maanbeek – Laresloot’ streeft men naar het herstel van een gemeentegrensoverschrijdende trage wegverbinding tussen Laarne en Wetteren t.h.v. de Maanbeek. In 2014 is RLSD gestart met het onderzoek naar de haalbaarheid voor een trage weg tussen het sportterrein van Laarne en de wijk Slekkebeek in Wetteren. Het overleg met de betrokken partners (landbouwers, Polder, gemeente Laarne en Wetteren, DDS, provincie) werd verdergezet in 2015.

In december werd het traject opgemeten door een landmeter van de provincie binnen het milieucontract (een primeur en tegelijk een proefproject i.f.v. ev. uitbreiding van het milieucontract). Doelstelling is dat de procedure BW-afschaffing + aankoop via minnelijke schikking, alsook de stedenbouwkundige vergunning in de eerste helft van 2016 afgerond zijn. Daarna volgt de uitvoering van de werken (najaar 2016 of begin 2017) RLSD zal het project verder begeleiden.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

78

4.

Uitvoering van het TW-plan Berlare: Begin 2015 maakte RLSD een beschrijving- en inrichtingsdossier, incl. verschillende huisbezoeken voor de openstelling van 3 trage wegen op grondgebied Berlare, tussen Overheet en Quote. Meer bepaald onderzocht RLSD de haalbaarheid tot herstel van trage wege 24g, het doortrekken van TW 25a tot aan 24e, en het TW 26d tot aan 27b.

5.

Uitvoering TW-plan Zele-west: Begin 2015 maakte RLSD een beschrijving- en inrichtingsdossier op voor de openstelling van 2 trage wegen op grondgebied Zele, t.h.v. Meerskant. Meer bepaald onderzocht RLSD de haalbaarheid tot openstelling van de TW-verbinding tussen trage wegen 22c en 21b, en de aanleg van een onverhard wandelpad langs de Bovenvaart. De TW-verbinding tussen 22c en 21b werd in het najaar van 2015 opgemeten; het overleg met de betrokken eigenaars is gepland voor februari 2016. Realisatie op terrein is voorzien voor tweede helft 2016. Wat het pad langs de Bovenvaart betreft werden de eerste gesprekken met de betrokken partijen gevoerd in 2015. Verdere onderhandeling en opmeting van het tracé is voorzien in 2016.

6.

Aalst: In kader van het project Gestroomlijnd Landschap Molenbeek-Laresloot werd het uitvoeringsdossier rond een trage weg t.h.v. de Molenvijver in Meldert opgemaakt. Een deel van deze buurtweg werd destijds afgeschaft. Maar, de huidige eigenaar staat open voor een heropening. In het uitvoeringsdossier werden enkele mogelijke tracés onderzocht. Het meest voor de hand liggende tracé loopt op het dijkje naast de Molenbeek, door een jonge bosaanplant. Aan één uiteinde mag de eventuele nieuwe trage weg doorheen een nieuwe plukboomgaard lopen. De eigenaar van dit perceel is hiervoor vragende partij. In 2016 wordt dit dossier verder uitgewerkt. En worden de enkele eigenaars van het andere uiteinde gecontacteerd.

7.

Sint-Niklaas: RLSD maakte een beschrijving- en inrichtingsdossier, incl. een contactavond met de betrokken eigenaars (8/05/2015), voor de Fierenswegel (TW 13): bij heropening van trage weg 13 zou een trage wegverbinding worden gevormd tussen de Hellestraat en de Leestraat. Na het afronden van het dossier werd op verzoek van de schepen nog een bijkomende alternatief tracé onderzocht (TW 10). De trage weg loopt doorheen jachtgebied, wat het dossier er niet gemakkelijk op maakt.

RLSD maakte een beschrijving- en inrichtingsdossier, incl. verschillende huisbezoeken, voor de Steverswegel (TW 37): deze trage weg loopt evenwijdig met de Weimanstraat en vormt een trage verbinding tussen de Zwaanaardestraat en de minder drukke Cadzandstraat. Het vormt een mooie toegangsweg tot het Natuurgebied De Fondatie (vzw Durme). Slechts een klein deel is niet langer toegankelijk. RLSD Huisbezoeken 6 mei 2015, 10 mei 2015 en 23 juni 2015.

2/ In het werkjaar 2015 werd het traject ‘opmaak trage wegenplan’ afgerond - in de vorm van een adviesnota en wenselijkheidskaart - voor de deelgebieden Waasmunster-noord en Baasrode (Dendermonde). In de deelgebieden Sint-Niklaas centrum en Mespelare is het traject ‘opmaak trage wegenplan’ opgestart in 2015.

De oplevering van deze twee laatste trage wegenplannen is voorzien in het voorjaar van 2016 3/ In samenwerking met de provincie Oost-Vlaanderen en de vzw Trage Wegen werkte RLSD in 2015 het pilootproject ‘wegspotters’ verder uit dat sinds 2014 proefdraait in vier Oost-Vlaamse gemeenten (Laarne, Wetteren, Lebbeke en Laarne). Het project houdt in dat alle toegankelijke trage wegen gecontroleerd worden door vrijwilligers, wegspotters genoemd. Via een speciaal voor het project ontwikkeld meldingssysteem ‘MobiMelder’ (beschikbaar op computer en mobiele telefoon) kunnen zij de knelpunten aan hun trage weg(en) vlot en efficiënt signaleren aan de gemeente. De gemeente op haar beurt gebruikt het meldingssysteem om de vrijwilligers op de hoogte te brengen wanneer het knelpunt in behandeling / opgelost is. Het pilootproject ‘wegspotters’ loopt vanaf 01/02/2014 tot 31/05/2016 en wordt gefinancierd door de provincie OostVlaanderen. Binnen het werkingsgebied van RLSD zijn twee gemeenten, Laarne en Wetteren, aangeduid als proefgemeente. In 2015 organiseerde RLSD het startmoment in Wetteren en zorgde voor de nodige opvolging Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

79

en bijsturing in de twee deelnemende gemeenten (o.m. via een gemeentelijke coördinatievergadering).

Daarnaast was RLSD medeorganisator bij de provinciale ontmoetingsdag voor de wegspotters op 8/03/2015.

4/ Om trage wegen bij het brede publiek meer bekendheid te geven, organiseerden we evenementen (o.m. deelname aan Dag van de Trage Weg), verstuurden we persteksten, organiseerden persmomenten, publiceerden artikels in de landschapskrant, gemeentelijke infobladen en plaatsen we naambordjes langs trage wegen. Tijdens evenementen en publieke infoavonden worden de 2 trage wegenbrochures ‘Wandelen langs trage wegen in Berlare, Wichelen en Hamme’ en ‘Wandelen langs trage wegen in Klein-Brabant’, die in 2012 werden opgemaakt, steevast in de kijker gezet en verspreid. In 2015 bracht RLSD, i.s.m. de stad SintNiklaas, een nieuwe trage wegenbrochure uit: ‘wandelen en fietsen langs trage wegen in de Bezenkoek’. Deze brochure werd voorgesteld op de Dag van de Trage Weg (17/10/2015) in Belsele.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste communicatieve resultaten die we dit jaar behaalden met de trage wegenwerking. Een aantal indicatoren geven ook een beeld van het maatschappelijk draagvlak.

Tabel 3: Resultaten betreffende communicatie trage wegen

Indicatoren

Resultaat

Aantal officiële pers- en publieksmomenten (provinciale ontmoetingsdag wegspotters (inhuldiging Pontrave dijk, startmoment wegspotters Wetteren, wilgenvlechtwerk met chiro Branst, Dag van de Trage Weg in Bornem (Weert – Branst))

5

Aantal aanwezigen op de publieks- en persmomenten trage wegen

595

Aantal deelnemers: opleiding padvinders, info- en evaluatieavonden, contactavonden,…

- opleiding padvinders Sint-Niklaas (centrum) (18/03/2015) - contactavond Fierenswegel - Sinaai (20/05/2015)

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

5 8 80

- contactavond trage weg 21c (Kruibeke – Bazel en Rupelmonde) (21/05/2015)

13

- coördinatievergadering wegspotters Laarne (21/10/2015)

35

- infoavond Sint-Niklaas centrum (30/09/2015)

- opleiding padvinders Dendermonde (Mespelare) (18/11/2015) - infoavond Dendermonde (Mespelare) (16/12/2015)

47 10 52

Afgelopen jaar stelde het Regionaal Landschap ook zijn opgebouwde kennis en expertise beschikbaar aan derden. Het RLSD nam deel aan de jaarlijks terugkerende studie- en praktijkmomenten georganiseerd door de Provincie Oost-Vlaanderen (dienst mobiliteit) en de overlegmomenten met de andere Oost-Vlaamse Regionale Landschappen en de Provincie Oost-Vlaanderen. De ervaring van het RLSD (nl. opmaak inrichtings- en beheerplannen, opmaak bebordingsplannen, overleg met eigenaars,…) is complementair aan de juridische kennis van vzw Trage wegen. Sinds januari 2014 zetelt Katrijn Loosveldt in de Raad van Bestuur van Trage Wegen vzw. Op die manier volgt ze het tragewegenbeleid op Vlaams niveau op, alsook de initiatieven/projecten van andere organisaties.

Planning voor werkingsjaar 2016

1/ Coachen en ondersteunen van gemeenten in hun trage wegenwerking: - Mede-organisatie van de jaarlijkse collegawerkgroepen door provincie Oost-Vlaanderen (gericht op gemeenteambtenaren) - Stimuleren tot opmaak van trage wegenplannen - Stimuleren tot realisatie van trage wegenproducten (kaarten, naambordjes,…)

- Stimuleren tot uitvoering van trage wegenplannen o Afstemmingsgesprekken met sleutelfiguren bij administratie en bestuur; regelmatig polsen naar de intenties van de gemeente inzake realisatie van hun TW-plan o Formuleren van draagvlakvergrotende 'quick-wins' en concrete acties met oog op uitvoering van trage wegenplan 2/ Pilootproject wegspotters: - Projectopvolging in proefgemeenten Laarne en Wetteren: update meldingssysteem MobiMelder, adviseren en opvolgen van wegspotters (verzekering, planning terreincontroles, herinneringsmails,…), opvolgen administratieve verwerking van meldingen door gemeente, organisatie provinciale ontmoetingsdag voor wegspotters en overheden op 24/04/2016, opmaak eindevaluatie en draaiboek - Controleperiodes in Laarne en Wetteren: winter (1 januari tot 31 maart), lente (1 april tot 30 juni), zomer (1 juli tot 30 september) en winter (1 oktober tot 31 december).

3/ Sensibilisering opdat de (herstelde) trage wegen worden gebruikt: - Gemeentelijke diensten aansturen om de trage wegen op te nemen in het gemeentelijk stratenplan - Gemeenten stimuleren om deel te nemen aan 'Dag van de Trage Weg' – RLSD zal één actie mee helpen organiseren in het kader van een lopend project 4/ GIS en Route You: - Uitwerken van een beheersbaar GIS-loket voor trage wegen (in samenwerking met Trage Wegen vzw) - Omzetten van GIS-bestanden in ArcGIS naar Quantum GIS - Digitaliseren van TW-plannen + wandel- en fietsroutes via Route You 5/ Kennisuitbouw en –verspreiding door actieve deelname aan - contactdagen met andere Regionale landschappen die actief bezig zijn met het thema trage wegen; - studiedagen; Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

81

-

literatuurstudie; terreinbezoeken aan voorbeeldprojecten; …

6/ Lopende en nieuwe dossiers in 2016: zie onderstaande tabel: lopend

Pilootproject Wegspotters Laarne - Wetteren + uitrol van het project in andere OostVlaamse gemeenten (binnen werkingsgebied RLSD)

lopend

Uitvoering TW-plan Berlare (TW 24g, doortrekken TW 25a tot aan 24e, doortrekken TW 26d tot aan 27b

lopend

Uitvoering TW-plan Zele (TW 22c, trage wegverbinding tussen 22c en 21b,TW langs Bovenvaart (24A, 24B))

lopend

Uitvoering TW-plan Temse (voetwegen 15 – 16 – 14/26)

lopend

Opmaak TW-plan Sint-Niklaas (deelgebied: centrum)

lopend

Opmaak TW-plan Dendermonde (Mespelare)

nieuw

Opmaak TW-plan Zele (ten oosten van N47)

nieuw

Opmaak TW-plan Wichelen (Serskamp)

nieuw

Opmaak TW-plan Buggenhout

nieuw

Uitvoering TW-plan Laarne (trage weg Maanbeek / Binnenwegel-Gimstwegel / voetweg 12)

nieuw

Uitvoering TW-plan Mespelare-Gijzegem (2 missing links in wandelnetwerk Dendervallei)

nieuw

Uitvoering TW-plan Buggenhout i.f.v. ontwikkeling ruiterroute (invullen missing link)

Samenwerking

Gemeentebesturen zijn omwille van hun wettelijke bevoegdheden rond trage wegen vanzelfsprekende partners. Het welslagen van het project is voor een groot deel afhankelijk van de medewerking van de gemeenten. De gemeentebesturen (politiek en ambtelijk verantwoordelijken, adviesraden) worden dan ook van zeer nabij betrokken bij elke stap van het trage wegen tracé. Ook de medewerking van het lokale middenveld is van groot belang, dit in het bijzonder in de stappen van inventarisatie en rondvraag. De eigenaars (landbouwers, landeigenaren,…) zijn de sleutelfiguren bij uitvoering.

De Provincie Oost-Vlaanderen en Provincie Antwerpen zijn belangrijke partner in de bovenlokale afstemming tussen de uitvoerende partners, in het geven van juridisch advies en GIS- ondersteuning. Vzw Trage Wegen blijft een belangrijke partner in uitwisseling van kennis en expertise.

Financiering

In 2016 wordt de personeelstijd ( 1 voltijds equivalent) deels betaald met • structurele middelen van het Regionaal Landschap en • budget van de Provincie Oost-Vlaanderen (dienst mobiliteit). Regionaal Landschap zal een subsidieaanvraag indienen voor de begeleiding van 5 deelgebieden (4x opmaak trage wegenplan, 2x uitvoering trage wegenplan) Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

82

•

budget van de Provincie Oost-Vlaanderen (dienst mobiliteit) voor de opvolging/uitwerking van het pilootproject wegspotters (i.s.m. Trage wegen vzw)

Voor de uitvoeringen op het terrein worden waar mogelijk projectmiddelen gezocht en ingezet: - via subsidieaanvraag aan provincie Oost-Vlaanderen (dienst Mobiliteit) voor herstel en inrichtingsmaatregelen trage wegen (40% van de totale subsidieerbare kosten); - via eigen middelen van de gemeentebesturen - via budget van provincie Oost-Vlaanderen (dienst Leefmilieu) voor projectgebieden die gelegen zijn in een ankerplaats en/of relictzone (70% van de totale subsidieerbare kosten);

Communicatie en informatie Actie 27 Landschapskrant Doelgroepen -

Alle bewoners binnen het werkingsgebied van RLSD Verenigingen en besturen actief in het werkingsgebied van RLSD Geïnteresseerden van buiten de streek

Doelstelling -

Mensen laten kennismaken met RLSD en haar doelstellingen De waardering voor het landschap van de regio Schelde-Durme vergroten Het draagvlak vergroten voor natuur en landschap bij de bewoners van het werkingsgebied en geïnteresseerden van buiten de streek Mensen op de hoogte brengen van activiteiten georganiseerd door ons en/of partners Mensen informeren over onze projecten Mensen laten kennismaken met onze website Mensen warm maken om zich in te schrijven voor onze nieuwsbrief Mensen warm maken om ons te volgen op Facebook

Omschrijving Wat De Landschapskrant is een erg belangrijk communicatiemiddel van RLSD. De krant verschijnt twee keer per jaar. Ze wordt binnen het werkingsgebied RLSD verspreid via verdeelpunten, en gericht opgestuurd naar geïnteresseerden. Op de website kunnen de verschillende edities van de Landschapskrant bekeken worden.

Sinds 2013 wordt de krant uitgegeven in een nieuw formaat en verdeeld via een handige display waarin telkens 50 exemplaren zitten.

Vorm 16 pagina's Oplage Voorjaarseditie 2015: 12.500 exemplaren.

Najaarseditie 2015: 12.500 exemplaren Inhoud De foto's en teksten voor de Landschapskrant worden samengesteld door de medewerker communicatie.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

83

APRIL: Thema's: Schelde Sterk Merk, Scheldehappening 2015, Zwaluwtil in Kruibeke, Landschapsloket, Beheerovereenkomsten 2015, Landschap van Erembald tot Kravaalbos, Trage wegen voorjaar 2015, NME-loket, activiteitenkalender.

NOVEMBER: Thema's: Fotowedstrijd eindejaar 2015, Duurzame boomteelt, Dag van de Trage Weg 2015, Landschap van Erembald tot Kravaalbos (Happening 2015), Speelnatuur in Temse, Kindervreugd Bornem, activiteitenkalender.

Verslag werking 2015 In 2015 verschenen twee nummers van de Landschapskrant: één in het voorjaar en één in het najaar.

Beide nummers werden verdeeld via 190 publieke en commerciële verdeelpunten (gemeentehuizen, culturele centra, bibliotheken, bakkers, Aveve winkels, plantenwinkels, natuurwinkels…). Er werd ook een mailing opgezet naar 951 individuele personen.

De verspreiding van de Landschapskrant werd aangevuld met een uitgebreide communicatiemix: artikels in gemeentelijke infobladen, persberichten naar regionale pers, verwerking in persmappen, vermelding op websites, verwijzing in digitale nieuwsbrief (+/- 1.000 abonnees), verwijzing op de Facebookpagina en verspreiding van de krant tijdens evenementen van RLSD. Gepland 2016 In 2016 zijn eveneens twee nummers van de Landschapskrant voorzien: één met verschijning in maart 2016 en één met verschijning in september 2016. De oplage zal beperkt worden teruggeschroefd, de verspreidingswijze blijft behouden. Er worden extra verdeelpunten gezocht voor de gemeente Buggenhout en eventueel toetredende gemeenten in 2016.

In 2016 wil de communicatiemedewerker de levensduur van de Landschapkranten verlengen. Elke Landschapskrant beslaat een periode van 6 maanden en moet in die periode zo lang mogelijk relevant en interessant zijn om mee te nemen, te lezen en eventueel bij te houden. Daartoe moeten de Landschapskranten inhoudelijk worden bijgestuurd. De communicatiemedewerker bespreekt de mogelijkheden met de coördinator, implementeert en evalueert na elke uitgave.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

84

Actie 28: Website Doelgroepen -

Brede publiek woonachtig binnen én buiten de grenzen van RLSD Verenigingen en besturen actief binnen én buiten de grenzen van RLSD

Doelstelling Mensen van binnen en buiten het werkingsgebied - laten kennismaken met • Regionale Landschappen • Regionaal Landschap Schelde-Durme en haar streek / projecten / medewerkers / leden - uitnodigen/inspireren om • Zelf mee aan het landschap te bouwen (landschapsloket) • Kinderen in contact te brengen met natuur en landschap (educatief loket, materiaaluitleenpost) • Het landschap en de natuur in te trekken (agenda, materiaaluitleenpost, brochures) - informeren over • eigen mogelijkheden om het landschap positief te beïnvloeden (landschapsloket, natuurloket) • de diensten die Regionaal Landschap Schede-Durme aanbiedt (loketten / tips) • de evolutie binnen projecten (nieuws) • brede publieksactiviteiten rond natuur, landschap, landbouw, erfgoed en (zacht) recreatie in de regio Schelde-Durme(agenda) • nieuwsbriefformule • Facebookpagina • hoe RLSD te contacteren Verhogen van - de waardering voor de regio en haar typerende landschap - de betrokkenheid bij het landschap in de regio - de betrokkenheid bij eigen projecten Omschrijving De website van RLSD is toegankelijk via de URL www.rlsd.be. Naast een toelichting over RLSD (streek, vereniging) en de projecten die door RLSD op poten gezet worden, bevat de website een centrale activiteitenkalender waarin de verschillende activiteiten in de streek door de verenigingen worden ingegeven.

Daarnaast ontsluit de website de verschillende publicaties van RLSD, waaronder de Landschapskrant.

Verslag werking 2015 Cijfers: Jaar

Totaal

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

17.658 16.728 24.205 26.989 31.888 37.363 32.224

Toename absoluut

Percentage

-930 +7.477 +2.784 +4.899 +5.478 -5139

-5,27 % +44,70 % +11,50 % +18,15 % +17,17% -13,75 %

Bespreking

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

85

2015 werd een overgangsjaar. Al in maart werden de eerste stappen gezet om een nieuwe website te ontwikkelen. Door de dubbele taak – de 'oude' website onderhouden enerzijds en de nieuwe website opbouwen anderzijs – werden de inspanningen op de oude website tot een minimum beperkt. Gezien de verouderde inhoud en onaantrekkelijke vormgeving van de oude website, besloot de communicatiemedewerker de verwijzingen naar deze website via de Landschapskrant, digitale nieuwsbrief en Facebookpagina op een lager pitje te zetten. Dat resulteerde in een terugval van het aantal websitebezoekers.

Nieuwe website

De nieuwe website, die de oude URL www.rlsd.be behield, werd gelanceerd op 24 december 2015. Bij de afwerking van dit jaarverslag staat de website nog niet volledig op punt. Een aantal pagina's vragen verdere uitwerking. De communicatiemedewerker stelt zich tot doel de ontbrekende elementen ten laatste tegen de zomer van 2016 af te werken.

De nieuwe website zet in op een grotere gebruiksvriendelijkheid met een eenvoudige menu. De knoppen 'wie', 'wat', 'waar', 'een vraag?', ‘tips’, 'gratis downloads' en 'contact' helpen de bezoeker zo snel mogelijk de gewenste informatie te vinden.

• 'Wie' groepeert iedereen die zich voor en achter de schermen voor dit Regionaal Landschap inzet. Met aandacht voor de pioniers (geschiedenis), leden, werknemers en toekomstige werknemers (vacatures).

• Onder 'Wat' wordt aandacht besteed aan de vier grote thema's waarrond RLSD werkt: landschap, planten & dieren, educatie en recreatie. Onder elk thema worden thema-gebonden projecten toegelicht.

• 'Waar' legt uit waar RLSD actief is en waar de bezoeker van de regio Schelde-Durme kan genieten. Met verwijzingen naar een aparte pagina voor elke aangesloten gemeente, naar de bezoekerscentra en natuurgebieden binnen ons werkingsgebied en de agenda.

• De rubriek 'Een vraag?' moet onze loketfuncties promoten. Zowel het landschapsloket, het natuurloket als het educatieve loket worden toegelicht. Mensen die hun vraag liever op Facebook stellen, worden op de goede weg gezet.

• Met 'Tips' willen we bepaalde doelgroepen sneller op weg helpen. Bijvoorbeeld leerkrachten, die bij ons gratis lesmateriaal rond zwaluwen kunnen bekomen, maar ook een beroep kunnen doen op onze materiaaluitleendienst. Journalisten kunnen onze agenda opvolgen, persberichten en -mappen raadplegen. Stagiairs komen te weten wat wij hen te bieden hebben. Ook voor landbouwers, vrijwilligers, particulieren, verenigingen en zelfs speelvogels stelden we zo'n pagina op.

• 'Gratis downloads' benadrukt de publicaties die RLSD in de aanbieding heeft. Mensen kunnen deze publicaties gratis downloaden of bestellen via de opgegeven coördinaten.

• 'Contact' tot slot bemoedigt websitebzoekers contact met ons op te nemen via de telefoon of digitale weg. Ook via Facebook kunnen ze bij ons terecht.

• Twee aparte buttons verwijzen de websitebezoekers naar de agenda (voorheen gekend als activiteitenkalender) en nieuws-pagina.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

86

De agenda werkt sinds 1 januari 2016 via een nieuw systeem: wie zijn/haar activiteit binnen ons werkingsgebied invoegt op www.uitdatabank.be en de tag 'landschap' toevoegt, ziet zijn activiteit automatisch op onze website verschijnen. Aparte logins en apare ingaves van data zijn dus niet meer nodig. Op de nieuwspagina streven we ernaar een zo actueel mogelijk overzicht te geven van onze nieuwtjes. Er is op de gemeentelijke pagina's en/of ledenpagina ook plaats voor nieuwtjes van partners en leden.

Planning 2016 Zoals eerder aangegeven wordt de website tot de zomer van 2016 structureel verder uitgebouwd met extra pagina's en inhoud. De website wordt op geregelde tijdstippen geëvalueerd en bijgestuurd. Uiteraard wordt zo snel als mogelijk de laatste info toegevoegd. Er zal maximaal naar worden verwezen via Landschapskranten, nieuwsbrieven, artikels in uitgaves van derden, persberichten, Facebook,...

Actie 29: Communicatiemateriaal RLSD Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Promoten RLSD en haar activiteiten Verslag werking 2014 Volgende materialen werden ontwikkeld: Publicaties: Allemaal eigen opmaak, behalve * Affiches (4): • Erembald Kravaal Happening (11.10) – 100 ex.

• Fotowedstrijd Eindejaar (01.11) – 150 ex.

• Affiche Infoavond Trage Wegen Sint-Niklaas (30.09) – 50 ex.

• Affiche Wegspotters Wetteren (07.05) - 30 ex.

Brochure, nieuw (2) en heruitgave (1): • 'Het Kravaalbos: een verrassende Wandeling' (11.10) – 2.000 ex.

• 'Wandelen en Fietsen in de Bezenkoek'* (17.10) – 5.000 ex.

• ‘Wandelen langs trage wegen in Klein-Brabant’ (01.07) – 1.500 ex.

Flyers (2) en folder (1): • Dag van de Trage Weg Bornem (18.10) – 400 ex.

• Dag van de Landbouw Wetteren (20.09) – 5.000 ex • Publieksjaarverslag (01.04) – 1.000 ex.

Uitnodigingen (9): • Buitengewoon Plekje Puurs (24.04) – 300 ex.

• Dag van de Trage Weg Bornem (18.10) • Erembald Kravaal Happening (11.10) – 8.500 ex.

• Geboorteboomgaard Wetteren (21.03) – 200 ex.

• Infoavond Mespelare (16.12) – 500 ex.

• Infoavond trage wegen Sint-Niklaas (30.09) – 300 ex.

• Lancering wandelbrochure Bezenkoek (17.10) – gedrukt door stad Sint-Niklaas • Opening Pontrave Dijk Waasmunster (19.04) – 200 ex.

• Wandeling Boskant Wetteren (10.05) – 200 ex.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

87

Infoborden (8): ­ Zwaluwtil Kruibeke (1x) ­ Eetgoed Wichelen (1x) ­ Natuureducatie Diverse Locaties (5x) ­ Duurzame boomteelt Wetteren (1x)

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

88

Extra: -

Postkaarten #ikhouvanmijnstreek (10.12) – 1.900 ex. #ikhouvanmijnstreek: fotowedstrijd eindejaar 2015 Op 1 november 2015 lanceerden we de oproep om ons de allermooiste foto's van winterlandschappen binnen ons werkingsgebied toe te sturen. We konden zowel op de steun van de pers als gemeentelijke infokanalen (nieuwsbrieven en websites) rekenen om de oproep te verspreiden. Er verschenen onder meer 16 artikels in de vrije pers. Alle gemeenten en fotoclubs binnen ons werkingsgebied ontvingen ook een affiche om ruchtbaarheid te geven aan deze wedstrijd, getiteld #ikhouvanmijnstreek.

Iedereen kon tot 30 november 2015 maximaal 5 foto's insturen. De 10 mooiste foto's, geselecteerd door het RLSD-team, werden gedrukt als postkaart. Elke winnaar ontving een pakket van 50 kaarten van zijn foto.

Bedoeling – Gelijkgestemden vinden die met een warm hart naar het landschap van regio Schelde-Durme kijken.

– Zo veel mogelijk mensen attent maken op de schoonheid van het landschap om ons heen.

– Mensen laten kennismaken met ons Regionaal Landschap.

– Mensen de kans geven om hun fierheid over het landschap te delen met anderen via de postkaartjes.

– De ontvangers van de postkaarten laten kennismaken met ons Regionaal Landschap.

Respons 128 mensen stuurden hun mooiste foto's in. De deelnemers waren overwegend mannelijk: 62 % mannen tegenover 38 % vrouwen. 4 op 5 stuurden een foto in die ze in hun thuisgemeente namen, slechts 1 op 5 legde een andere gemeente op beeld vast. De volgende gemeenten bleken het meest fotogeniek: Hamme, Temse, Bornem, Wichelen en Berlare. De Kalkense Meersen en Berlare Donkmeer bleken de meest gefotografeerde plaatsen. In totaal werden 513 inzendingen ingestuurd. Dat verliep mooi verspreid over de 4 wedstrijdweken, met een overduidelijke piek in de laatste week.

Conclusie De wedstrijd overschreed het vooropgestelde aantal deelnemers (75) ruimschoots. De reacties van zowel deelnemers, winnaars, verliezers als buitenstaanders waren erg positief. Een gelijkaardige wedstrijdformule is voor herhaling vatbaar.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

89

Gepland 2016 – Flyer zwaluwen (doel: sensibilisatie) – Infobord Geboorteboomgaard (doel: informatie) – Infobord ’t Hemelken (doel: informatie) – Promojasjes (doel: verhogen herkenbaarheid) – Brandstempel (doel: ‘aanwezigheid’ vergroten door stempel aan te brengen op houten bankjes, paaltjes,… binnen projecten) – Promostand (doel: uitbreiden mogelijkheden, vb. promotieteam van vrijwilligers opbouwen om infostand op activiteiten van derden te bemannen of onbemand standje op activiteiten van derden) Samen met de projectmedewerkers bekijkt de communicatiemedewerker bijkomend de wensen en noden die zich aanbieden gedurende het werkjaar.

Financiering Structurele middelen RLSD, projectmiddelen

Actie30: Digitale nieuwsbrief Doelgroepen - Selectie van geïnteresseerden binnen brede publiek - Verworven abonnees via Landschapskranten, website,…

Doelstelling Doelgroep van geïnteresseerden op regelmatige basis informeren over: - natuur en landschap in de streek - de werking van RLSD en partners - de activiteiten in de regio Een bijkomende doelstelling is meer bezoeken genereren aan onze website.

Omschrijving Elke maand stuurt RLSD een nieuwsbrief uit naar gemiddeld 1.182 abonnees. Centraal staan telkens de verschillende aspecten van de werking RLSD. Verstuurde nieuwsbrieven in 2015 (11): -

-

-

januari: o.a. Schelde Sterk Merk, Kindervreugd (Bornem), Buurtweg 31 (Liezele), Beheerovereenkomsten 2015, Belevingstuin Temse, Plant van Hier, Kunstig Gescharrel, Katteneekwegel (Waasmunster). → Verhouding gelezen versus verstuurde nieuwsbrieven: 551/1.409 (39,1 %) februari: o.a. Nieuwe landschapskrant, Toetreding Buggenhout, Speelnatuur in Sint-Niklaas, Hopkeesten (Landschap van Erembald tot Kravaalbos), Wegspotters Wetteren, Workshops NME, Gestroomlijnd Landschap, Fietsverbinding Bazel-Rupelmonde. → Verhouding gelezen versus verstuurde nieuwsbrieven: 515/1.429 (36,0 %) maart: o.a. Zwaluwtil Kruibeke, Scheldehappening (bezoek Ben Weyts en gezinswandeling), Speelnatuur Sint-Niklaas, Opening Durmedijk Waasmunster, Fotowedstrijd ‘De Schelde & ik’, Geboorteboomgaard Wetteren, Wegspotters Wetteren, Buitengewoon Plekje Puurs.

-

→ Verhouding gelezen versus verstuurde nieuwsbrieven: 555/1.437 (38,6 %) mei: o.a. Jaarverslagfolder 2015, Wandeling Scheldehappening, Buitengewoon Plekje Puurs, Opening Pontrave Dijk Waasmunster, Winnaars Fotowedstrijd ‘De Schelde & ik’.

-

→ Verhouding gelezen versus verstuurde nieuwsbrieven: 520/1.453 (35,8 %) juni: o.a. Ontmoetingsmoment houtzoekers 2015, Gontrode in ‘Vlaanderen Vakantieland’, Zeiscursus (Sint-Amands), Bijzondere Wandeling (Wetteren), Zwaluwen (Wetteren), Speelnatuur (Sint-Niklaas).

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

90

-

-

-

-

-

→ Verhouding gelezen versus verstuurde nieuwsbrieven: 442/1.140 (38,8 %) juli: o.a. Brochure Buitengewone Plekjes (Antwerpen), Speelbos (Temse), Gierzwaluwen (Bornem en Kruibeke), Brochure Fauna-akkers, Speelnatuur (Wetteren) → Verhouding gelezen versus verstuurde nieuwsbrieven: 441/1.027 (42,9 %) september: o.a. Dag van de Landbouw (Wetteren), Infoavond trage wegen (Sint-Niklaas), Erembald Kravaal Happening (Meldert), Wandelbrochure Bezenkoek (Sint-Niklaas), Dag van de Trage Weg (Bornem). → Verhouding gelezen versus verstuurde nieuwsbrieven: 454/1.024 (44,3 %) oktober: o.a. Dag van de Trage Weg (Bornem), Erembald Kravaal Happening (Meldert), Schelde Sterk Merk (Temse), Dag van de Landbouw (Wetteren), Oeverzwaluwwand (Berlare), Eindejaarswedstrijd. → Verhouding gelezen versus verstuurde nieuwsbrieven: 440/1.029 (42,6 %) november: o.a. Buurtpark Ten Rozen (Aalst), Speelnatuur (Wetteren), Speelbos (Sint-Niklaas), Houtzoekers (Buggenhout), Wandelpad (Berlare), Poelen (Wetteren), Zwarte populieren (Nieuwerkerken), Trage wegen (Dendermonde), Eindejaarswedstrijd. → Verhouding gelezen versus verstuurde nieuwsbrieven: 454/1.027 (44,2 %) december: ontknoping Eindejaarswedstrijd → Verhouding gelezen versus verstuurde nieuwsbrieven: 443/1.022 (43,3 %) Eindejaarsgroet → Verhouding gelezen versus verstuurde nieuwsbrieven: 531/1.005 (52,8 %)

Cijfers Totaal aantal abonnees eind 2014 1.392 eind 2015 1.001 (-28 %) Gemiddeld percentage gelezen nieuwsbrieven 2014 38 % 2015 41,67 % (+10 %) Conclusie: De procentuele verhoging van 10 % extra abonnees werd niet gehaald. Het vooropgestelde gemiddelde leespercentage van 40 % wel.

Verslag werking 2015 Vanaf juni 2015 werden de nieuwsbrieven in een nieuw jasje gestopt en verstuurd via het programma MailChimp. Bij de overdracht van de adressen van abonnees werden foutieve, dubbele en onbestaande adressen verwijderd. Zo zakte het aantal abonnees van 1.392 naar zo'n 1.140 abonnees. Wie zich in het najaar inschreef voor de nieuwsbrief, werd niet automatisch opgenomen op de nieuwe abonneelijst. De communicatiemedewerker moest dit handmatig opvolgen. Tussen januari en december noteerden we 152 inschrijvingen voor de nieuwsbrief. Tussen juni en december waren er 12 uitschrijvingen, onder meer wanneer mensen van functie veranderden of met pensioen gingen. Het aantal abonnees ligt veel lager dan de som van deze cijfers. Dat is te wijten aan de ‘bounce’-formule van Mailchimp. Mailchimp inactiveert adressen wanneer nieuwsbrieven door een bepaalde reden niet konden worden afgeleverd (vb. overvolle inbox). De communicatiemedewerker zal deze adressen opnieuw activeren, tenzij er een andere oorzaak is voor de nietaflevering.

Gepland 2016

Ook in 2016 zullen we maandelijks een digitale nieuwsbrief versturen. Daarbij streeft de communicatiemedewerker naar een procentuele verhoging van 5 % extra abonnees en een behoud van het gemiddelde leespercentage. Bijkomend wil de communicatiemedewerkers twee nieuwe formules een kans geven: 1. Thematische nieuwsbrieven: bijvoorbeeld naar aanleiding van een evenement of een opgestart/afgerond project.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

91

2.

Nieuwsbrief per regio: hierbij is het de bedoeling abonnees uit een bepaalde gemeente in te lichten wanneer een activiteit in hun buurt wordt georganiseerd.

Een evaluatie van beide formulieren volgt op het einde van het werkjaar.

Actie 31: Sociale media Doelgroepen ­ Mensen die houden van sociale media enerzijds en natuur en landschap anderzijds. ­ Mensen die graag meer dan maandelijks (zie nieuwsbrief) op de hoogte blijven van onze inspanningen. ­ Mensen die graag via Facebook op de hoogte blijven van onze inspanningen. ­ Mensen die onze werking willen steunen door ons te ‘liken’ op Facebook.

Doelstelling Momenteel heeft het RLSD enkel een Facebookpagina. Op andere sociale media zoals Twitter zijn we (nog niet) actief. Het is de bedoeling om geïnteresseerden op regelmatige basis te informeren met korte weetjes, leuke foto’s, data en info over evenementen en relevante informatie van partners. Een bijkomende doelstelling is meer bezoeken genereren aan onze website.

Omschrijving De communicatiemedewerker streeft ernaar minstens wekelijks een bericht te posten op de Facebookpagina van RLSD. Projectmedewerkers worden gestimuleerd om in de mate van het mogelijke beeldmateriaal op het terrein te vergaren. Zo kunnen we Facebookvrienden met recente beelden op de hoogte houden van onze projecten. Ook externe informatie, bijvoorbeeld van gemeenten binnen het werkingsgebied, kan worden gepost. Algemene voorwaarde is dat het onderwerp aan de werking van RLSD gelinkt kan worden en past binnen de visie van RLSD. Facebookwedstrijd De Scheldehappening 2015 luidde de start in van de fotowedstrijd 'De Schelde & ik'. Die liep van 6 april tot en met 6 mei 2015. Gedurende een maand werden mensen uitgenodigd een foto genomen in de Schelderegio te posten op onze Facebookpagina. De drie fotografen die met hun foto's de meeste likes verzamelden, wonnen een bon voor een B&B binnen ons werkingsgebied. Uit alle likers werden 10 namen geloot, zij wonnen een fiets- of wandelbox.

Bedoeling – Gelijkgestemden vinden die met een warm hart naar het landschap van regio Schelde-Durme kijken.

– De schoonheid van de regio Schelde-Durme in de kijker plaatsen.

– Mensen laten kennismaken met onze Facebookpagina.

– Het aantal likes op de Facebookpagina vergroten.

Respons Er werden 62 foto’s ingestuurd en 1.547 stemmen uitgebracht, waarvan 1.119 unieke. 50 keer werd een foto gedeeld. Er kwamen 150 reacties op de deelnames. Wim Leirens uit Schellebelle won met 164 likes, Nicole Sinove werd tweede met 115 likes en Dimitri Cambier derde met 112 stemmen. Tijdens de duur van de wedstrijd verwierf onze Facebookpagina 117 extra likes.

Conclusie De wedstrijd gaf onze Facebookpagina een mooie boost. Toch is een gelijkaardige wedstrijd niet voor herhaling vatbaar. Zo hadden we te weinig rechtstreeks contact met de deelnemers, waardoor we onze bekendheid niet echt vergrootten. De regels voor Facebookwedstrijden zijn bovendien verstrengd. Een Facebookwedstrijd in een andere vorm blijft evenwel een valabele mogelijkheid.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

92

Resultaten Jaar 2013 2014 2015

Aantal ‘fans’ 168 274 (+63 %) 514 (+88 %)

Berichten In 2015 posten we 230 berichten op Facebook. De ontknoping van de eindejaarsfotowedstrijd piekte op 4 december 2015 met een bereik van 5.358 personen, 11 shares, 4.068 kliks en 25 likes.

Events Er werden in 2015 op Facebook 20 activiteiten aangekondigd als ‘event’. Dat zijn er 15 meer dan vorig jaar.

In totaal kregen 19.787 mensen linken naar deze eventenpagina’s te zien, 2.344 gingen er ook daadwerkelijk een kijkje nemen.

Het meest populaire event op Facebook was de Erembald Kravaal Happening met 825 pagina-bezoeken en 6.300 mensen die de link (en dus aankondiging van het event) te zien kregen. 98 mensen bevestigden op de pagina zelf hun aanwezigheid, 35 mensen toonden zich geïnteresseerd.

Bespreking 2015 De communicatiemedewerker volgde een professionele Facebookcursus voor bedrijven. Daarbij werd duidelijk dat het niet nuttig is een Facebookpagina uitsluitend te beoordelen op het aantal likes. Vorig jaar werd het doel vooropgesteld de kaap van 1.000 likes te bereiken. Dat is niet gelukt. Toch is het aantal likes bijna verdubbeld (+88 %). Dat is op zich een positief verhaal: meer mensen vinden de weg naar onze Facebookpagina en meer mensen waarderen onze posts. Wat echter belangrijker is dan het aantal likes, is het bereik. Facebook is immers een sociaal medium en daarbij staat interactie voorop. Via de tool ‘LikeAlyzer’ kan beter gemonitord worden hoe doeltreffend de Facebookpagina is. Een huidige score van 70/100* is zeker niet slecht. Ter vergelijking: Toerisme Oost-Vlaanderen heeft 9.213 likes en scoorde 60/100*. Natuurpunt heeft 31.753 likes en scoort 77/100*. Velt vzw scoort met 4.360 likes 83/100*. Het aantal likes heeft slechts een kleine invloed op de totaalscore. Worden ook in rekening gebracht: aantal posts, aantal reacties, aantal shares, posts door ‘fans’, timing/lengte/variatie van de posts. *beoordeling op 15/01/2015 via www.likealyzer.com Planning 2016 De communicatiemedewerker stelt zich tot doel het gebruik van de Facebookpagina verder te optimaliseren.

Concreet vergt dit de volgende extra inspanningen: ­ Team enthousiasmeren om mee na te denken over content / content aan te leveren ­ Minstens dagelijks 1 post ­ Opvolging evenementenpagina’s ná event ­ Sneller reageren op vragen/reacties ­ Meer reageren op Facebookpagina’s van derden ­ Externen uitnodigen om te posten op onze Facebookpagina Hoewel het aantal paginalikes op zich geen indicatie is van hoe effectief een Facebookpagina is, is het een feit dat er een groot groeipotentieel is. Er wonen ruim 400.00 mensen binnen ons werkingsgebied, van wie Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

93

vermoedelijk een derde tot de helft op Facebook actief is. De communicatiemedewerker hoopt tegen het einde van het jaar 750 fans te bereiken.

Actie 32: Persberichten & persaandacht Bespreking werking 2015 In 2015 werden journalisten in totaal 65 keer geadresseerd met persberichten of uitnodigingen. Dat is een gemiddelde van 5,4 persberichten per maand. De vooropgestelde doelstelling, minstens 1 persbericht per week, werd bijgevolg gehaald.

In totaal verscheen Regionaal Landschap Schelde-Durme 200 keer in 35 verschillende mediatitels. Daarbij ging het om 153 gepubliceerde artikels, 40 online artikels, 4 tv-reportages en 3 radio-interviews. Piekmaand was november met 29 vermeldingen. Gemiddeld haalde RLSD per maand 16 tot 17 keer de pers.

Van de geprinte artikels verschenen zijn is dit de top 5 van media: 1. Het Nieuwsblad (51 artikels) 2. Het Laatste Nieuws (47 artikels) 3. Gazet van Antwerpen (26 artikels) 4. Gemeentebladen (18 artikels) 5. De Zondag & De Streekkrant (17 artikels) Online is het vooral Het Nieuwsblad die artikels wijdt aan onze projecten (16 stuks).

Dit is de top 6 van meest gesmaakte onderwerpen door de pers: 1. Natuur- en milieu-educatie (44 artikels) 2. Trage wegen (36 artikels) 3. Eindejaarsfotowedstrijd (16 artikels) 4. Houtzoekers en Landschap van Erembald tot Kravaalbos (elk 13 artikels) 5. Zwaluwen (15 artikels) 6. Duurzame boomteelt (11 artikels) Verhoudingsgewijs leverde 1 persbericht 3 tot 4 artikels op.

Nota: mogelijk verschenen er nog meer artikels, bijvoorbeeld in de lokale pers. Die is digitaal moeilijk te monitoren.

Lijst persberichten 29.01: Kindervreugd: beheerdag en wilgenworkshop (fotomoment) 03.02: Herinnering beheerdag Kindervreugd (fotomoment) 12.02: ’t Kasteeltje: mekka voor groene vingers? (workshops wilgenhutten) 26.02: Klusserdeklus (artikel + foto’s eerste van twee workshopswilgenhutten, + herinnering tweede workshop) 28.02: 1 dag, 500 planten (plantactie ’t Hinkelpad met MOS Antwerpen) 02.03: Persmoment Scheldehappening 2015 + lancering ‘De Schelde & ik’ (uitnodiging) 06.03: Sint-Niklaas > Wat beginnen met 20.000 euro (voorstelling plannen) 09.03: Wegspotters: Eerste Provinciale Ontmoetingsdag (verslag + foto’s) 13.03: Puurs > Lente = snoeien! (snoeiworkshop i.s.m. Velt en MOS Antwerpen) 13.03: Vaart u mee met minister Ben Weyts (persmoment Scheldehappening) 18.03: Uitnodiging > 21.03 > Start geboorteboomgaard Wetteren 20.03: Varen met BEN WEYTS (verslag + foto’s) Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

94

26.03: PRIMEUR in Kruibeke (zwaluwtil) 02.04: PRIMEUR > Eerste zwaluwtil in Oost-Vlaanderen! (verslag + foto’s) 03.04: Genieten na de Scheldehappening (lancering fotowedstrijd) 10.04: WETTEREN > Grote Trage Wegenwandeling: een succes! (verslag + foto’s) 11.04: Foto Scheldehappening (foto & miniverslagje) 14.04: WAASMUNSTER > Officiële opening Pontrave Dijk 20.04: WAASMUNSTER > 200 mensen openen Pontrave Dijk (verslag + foto’s) 21.04: PUURS > Openingsfeest Buitengewoon Plekje 24.04: FOTO > Klinken op Pontrave Dijk (foto voor weekendedities) 27.04: Puurs genoot van gezond feestje (verslag + foto’s) 28.04: PUURS > School zoekt boomstammen (oproep) 30.04: 7 mei 2015 > Wetteren zoekt Wegspotters (infoavond) 30.04: 10 mei 2015 > Bijzondere wandeling in Wetteren (uitnodiging) 30.04: Prachtige foto’s van Melle tot Kruibeke! (laatste week fotowedstrijd) 07.05: WETTEREN > Vanavond: start project Wegspotters 08.05: Wim Leirens uit Schellebelle WINT (ontknoping fotowedstrijd) 11.05: Salamanders verrassen Wetteraars (verslag bijzondere wandeling 10.05) 08.06: MELLE > Opening vliegvled van Gontrode (inrichting toeristische site door RLSD) 09.06: LAARNE > Leerlingen turen naar boerenzwaluwen (verslag + foto’s boerenzwaluwbezoek) 10.06: DENDERMONDE > Houtspektakel besluit recordjaar (ontmoetingsdag houtzoekers met demo Stihl Timbersports) 12.06: DENDERMONDE > Een voorsmaakje… (herinnering ontmoetingsdag houtzoekers met foto’s) 12.06: SINT-AMANDS > Zeisen op de coolste speelplaats van het land! (promo zeiscursus) 12.06: Provincieraad kent projectsubsidies toe aan Regionale Landschappen (medewerking verleend aan persbericht provincie Antwerpen) 26.06: PROFICIAT, MELLE! (Melle wint wedstrijd met toeristische site die RLSD inrichtte) 03.07: TEMSE > Student stunt! (Temse tevreden met ontwerpen stagiaire Nona) 03.08: Nesten voor gierzwaluwen in de Sint-Jozefkliniek (medewerking verleend aan persbericht door SintJozefkliniek) 10.08: WETTEREN > Boomtelers delen groene tips (project Duurzame Boomteelt) 25.08: BORNEM > Chiro Branst zweet in Hoogheide! (verslag beheerdag in Hoogheide) 25.08: UITNODIGING > 27.08 > Nieuwe tendens: duurzaam ondernemen! (project Duurzame Boomteelt) 31.08: TIP > VERRASSING voor leerlingen op 1/9! (speelheuvels op Campus Kompas in Wetteren) 04.09: 20/9 > FIETSEN tussen de BLOEMEN (promo Dag van de Landbouw) 14.09: 20/9 > WETTEREN > Fleurige Dag van de Landbouw (extra promo Dag van de Landbouw) 18.09: WETTEREN > Schoonste Boerin opent Bijenhotel (extra promo Dag van de Landbouw) 22.09: WETTEREN / MELLE > 1600 bezoekers in Halven akker (verslag Dag van de Landbouw) 20.09: 30.09 > 200 trage wegen smeken om evaluatie (infoavond trage wegen Sint-Niklaas) 06.10: UITNODIGIGING > 18.10 > Wandelen in Bornem (Dag van de trage weg) 12.10: WETTEREN > Minister Schauvliege bezoekt boomtelers (project Duurzame Boomteelt) 13.10: 18.10 > BORNEM viert haar trage wegen (Dag van de Trage Weg) 13.10: AALST / MELDERT > 1.000 wandelaars bezoeken Kravaalbos (verslag Erembald Kravaal Happening) 15.10: BELSELE > Nieuwe brochure! Nieuwe trage weg! (Lancering ‘Bezenkoek’-brochure) 19.10: BORNEM > 300 mensen genieten van trage wegen (verslag Dag van de Trage Weg) 30.10: BUGGENHOUT > Knotbomen & houtzoekers gezocht (fotomoment) 01.11: REGIO > Winterlandschappen in de kijker (start fotowedstrijd) 13.11: PERSUITNODIGING > Kinderen planten in Wetteren (De Boomhut) 13.11: PERSUITNODIGING > Eerste spadesteek buurtpark TEN ROZEN 23.11: UITNODIGING > 27.11 Speelbos luidt vergroening in 27.11: FOTOMOMENT > 28.11 > Mannen + vrouw met kettingzagen (houtzoekerscursus Buggenhout) 30.11: WETTEREN > Nieuw salamanderparadijs (project Boskant) 04.12: NIEUWS > Zij namen de mooiste foto’s! (uitslag fotowedstrijd) 07.12: 16.12 > MESPELARE > Wie denkt mee na over trage wegen? (infoavond trage wegen) 11.12: SINT-NIKLAAS > Houtzoekers zoeken knotbomen 15.12: MESPELARE > 16.12 > infovergadering trage wegen 18.12: MESPELARE > Succesvolle infoavond trage wegen (verslag + foto) Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

95

Werking 2016 Bedoeling is om journalisten sneller op de hoogte te brengen van nakende activiteiten en events. Zo vergroten we de kans ook opgepikt te worden door media met deadlines die meerdere weken voor de verschijning liggen.

Als extra hulpmiddel hiertoe is op de nieuwe website een pagina voorzien op maat van journalisten. Met persberichten, persmappen en interessante data in de toekomst. Geïnteresseerde journalisten kunnen hier ideeën opdoen en bepaalde afspraken vooraf inplannen. Bovendien worden journalisten op deze pagina aangemoedigd zich te laten opnemen op onze perslijst. De journalisten op onze perslijsten werden hierover ingelicht.

De communicatiemedewerker stelt tijdens de eerste maanden van het jaar een planning op voor mogelijke artikels in gemeentebladen. Gemeentebladen vormen immers een mooie kans om in contact te komen met inwoners van ons werkingsgebied.

Natuureducatie

Actie 33 NME- loket Idee / Initiatiefnemer: Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, RLSD, Startjaar: 2007, Trekkers: Ann Sels, m.m.v. Julie Decuyper Partners: Alle NME actoren in de streek

Doelgroepen: De NME actoren uit de streek zijn de doelgroep voor het proces rond NME netwerking. Het brede publiek is de doelgroep voor de producten die door het proces gegenereerd worden. Afhankelijk van product tot product kan de doelgroep specifieker omlijnd worden (bvb. leerlingen basisonderwijs, natuurgidsen, bezoekers streek, …).

Doelstelling - Coördineren en promoten van het bestaande natuur- en milieu educatief aanbod in de regio.

- Stimuleren en ondersteunen van onderlinge samenwerkingsverbanden tussen de verschillende NME actoren in de streek.

- Functioneren als aanspreekpunt voor vrijwilligers; organiseren van vorming, bijscholing en inzetbaarheid voor vrijwillige educatieve krachten.

- Een informatiepunt waar geïnteresseerden terecht kunnen voor informatie en documentatie, advies, uitleenmateriaal, ondersteuning bij streekinitiatieven, …

- Verzorgen van de contacten, vertegenwoordiging en samenwerking met de verschillende streekcentra en met de NME actoren buiten de streek.

Omschrijving

Bij de opstart van de nme-werking van RLSD werden de nme-actoren actief bevraagd naar hun visie die het regionaal landschap hierin moest nemen. Deze concrete acties waren toen prioritair en worden nog steeds uitgevoerd en verder uitgebouwd: - Ondersteuning van NME actoren: veldwerkmateriaal, informatie, advies,…

- In de kijker zetten van NME activiteiten en actoren in de streek: gecentraliseerde NME kalender, landschapskrant, digitale nieuwsbrieven, publicaties…

- Samenwerken aan brede publieksevenementen - Een samenwerking tussen de diverse NME actoren uit de streek door educatieve projecten / activiteiten

Verslag werking 2015

In dit verslag geven we een overzicht van alle gedane acties en zullen we dieper ingaan op de nieuwe activiteiten die natuureducatie en het NME-netwerk in de streek ondersteunen. Per actie wordt ook een vooruitblik naar 2016 gegeven.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

96

Het is interessant om te bekijken welke vragen het NME loket spontaan binnenkrijgt. In 2015 ontvingen we 56 vragen over verschillende onderwerpen (zie legende in de figuren). Uit de figuur a blijkt dat de trend die werd ingezet in 2013 "grote vraag naar speelnatuur projecten" in 2015 nog sterker wordt. Ook de informatie vragen (ondersteuning met onze expertise) en educatieve vragen kennen een steiging. Aangezien we nu een duidelijk aanbod hebben naar scholen toe, weten ze sneller de weg te vinden naar ons NME-loket. Ook partners komen bij ons terecht voor vragen.

Dit jaarverslag zal duidelijk maken dat het NME-loket effectief inspeelt op vraag van de streekactoren: in 2015 lag de focus van de NME-ondersteuning en -projecten sterk op speelnatuur en educatie. In totaal nam rlsd deel aan 33 werkgroepen in het kader van natuureducatie en/of speelnatuur!

Figuur a

Overzicht vragen NME loket

30

Aantal vragen

25 20 2013

15

2014

10

2015

5 0

informatie

educatief

gidsenwerking

inrichting en speelnatuur

activiteiten derden

Samenwerking en financiering: De realisatie van voorliggend project is zeer sterk afhankelijk van de medewerking van en de onderlinge samenwerking tussen de betrokken NME actoren. De visie op de NME werking van RLSD werd vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst met de dienst NME van de Provincie Oost-Vlaanderen. Via deze samenwerkingsovereenkomst verleent de provinciale dienst NME aan RLSD een jaarlijkse ondersteuning van â‚Ź 20.000 voor de realisatie van het NME netwerk in de streek. In overleg met het PIME zal RLSD zoveel mogelijk samenwerken met NME actoren in concrete projecten in Klein-Brabant.

Aangezien het PIME zelf met het ANNET zorgt voor NME netwerking op provinciaal niveau moet deze taak niet opgenomen worden door RLSD. Wat niet wegneemt dat er geen samenwerking is natuurlijk.

Nazorg: NME netwerking is een dynamisch gegeven. De netwerking vormt de kern van de NME werking van RLSD. RLSD engageert zich dan ook om het netwerk blijvend te ondersteunen en actief te houden.

Gelinkte acties: Alle volgende NME activiteiten waar RLSD in participeert.

Actie 34: NME-activiteiten en -actoren in de kijker

Idee / Initiatiefnemer: NME actoren uit de streek / RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Ann Sels, Eva Galle / Partners: NME actoren uit de streek, Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME Doelgroepen: Brede publiek

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

97

Doelstelling: Communiceren over het NME aanbod in de streek om het brede publiek zo efficiĂŤnt mogelijk te bereiken.

Omschrijving: RLSD communiceert op regelmatige basis over het aanbod van alle NME-actoren. Dit gebeurt enerzijds via bestaande communicatiemiddelen zoals de landschapskrant, de nieuwsbrief of de website.

Anderzijds kunnen hiervoor ook nieuwe initiatieven genomen worden zoals een wervende folder, de aanmaak van flyers, een extra digitale nieuwsbrief of een persbericht.

Verslag werking 2015 - Website: per nme-project wordt er een pagina aangemaakt onder: http://www.rlsd.be/projecten/educatie/2252 - Digitale activiteitenkalender van de streek: Elke NME-verantwoordelijke van een vereniging heeft een eigen login om activiteiten in te voeren op de digitale kalender. De eerstkomende activiteiten staan prominent op onze hompagina: http://www.rlsd.be/.

We willen de bezoekers uit hun huis en in onze streek lokken! Op deze pagina staan alle activiteiten: http://www.rlsd.be/agenda/ Het online bezoekers aantal van de kalender maakte een grote sprong voorwaarts. In 2015 konden we bijna 6000 bezoekers verwelkomen op onze digitale kalender, dit zijn er 1000 meer dan in 2014! zie figuur b.

Onze site en vooral de digitale activiteitenkalender heeft dus trouwe bezoekers. Bezoekers zien op onze hompage onmiddellijk de mogelijkheden om deel te nemen aan een activiteit. De pagina 'activiteiten in de regio' is dan ook na de 'home pagina' de meest bezochte pagina van onze website.

Sinds 2010 blijft het aantal ingevoerde activiteiten schommelen rond de 200. Er was een kleine terugval in 2012 en sindsdien stijgt het aantal activiteiten geleidelijk aan. Zie figuur c.

Figuur b

7000

aantal bezoekers op de digitale kalender

6000 5000 4000

aantal bezoekers op de digitale kalender

3000 2000 1000 0

2010 2011 2012 2013 2014 2015

Figuur c

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

98

250

Aantal ingevoerde activiteiten

200 150

Aantal ingevoerde activiteiten

100 50 0

2010 2011 2012 2013 2014 2015

- Landschapskrant: Telkens wanneer een nieuwe landschapskrant uitkomt, roepen we alle NME verantwoordelijken op om activiteiten in te voeren in de online agenda. Immers vlak na het verschijnen van de landschapskrant kent de site altijd een piek in bezoekersaantallen. Zo kunnen alle activiteiten in de kijker komen te staan.

In de landschapskrant zelf blijven nog steeds 2 pagina's (voorheen op 1 grote pagina, nu 2 pagina's op A5 formaat) voorbehouden voor de NME actoren in de regio. De lente-editie van onze krant had zelfs 4 pagina's met activiteiten. Zo waren er twee pagina's gewijd aan het programma van de Scheldehappening en bleef er nog genoeg ruimte over voor alle andere voorjaarsactiviteiten.

- Digitale landschapsbrief: op vraag kunnen we evenementen van NME actoren promoten in de digitale nieuwsbrief. De evenementen die we zelf (mee)organiseren, worden altijd in de digitale nieuwsbrief aangekondigd. Dit jaar was er zelfs een speciale editie van de landschapsbrief die volledig gewijd werd aan activiteiten van de verschillende verenigingen in de streek: http://us11.campaignarchive2.com/?u=d6feb60869fe3d6ca00e6aada&id=f171d4c5d2 - Flyers: Voor brede publieksactiviteiten verspreiden we regelmatig flyers in samenwerking met partners.

- De Scheldehappening (2015) werd gepromoot met een flyer (25 000 ex) die op kosten van Rivertours wordt gedrukt en verspreid en waarin het volledige programma van de dag staat opgenomen.

- Uitnodiging geboorteboomgaard plantactie, Wetteren (21 maart) ism Gezinsbond Wetteren en verspreid bij 200 kersverse gezinnen in Wetteren.

- Gezamenlijke wervende brochures en infoborden: In 2015 maakte RLSD negen uitnodigingen, acht infoborden, vier affiches, twee nieuwe brochures, twee flyers, en een folder. Lees er meer over onder ‘Actie 24: Communicatiemateriaal’.

Gepland 2016 en verder Elk van deze communicatiemiddelen blijkt zeer waardevol. In de toekomst zullen we blijvend zo breed mogelijk communiceren over de diverse NME activiteiten in de regio.

Nieuw in 2016 is dat elke NME-verantwoordelijke van een vereniging wordt uitgenodigd zijn NME-activiteiten in te voeren op www.uitdatabank.be met de tag "landschap". En dus niet meer rechtstreeks op onze eigen digitala website. Onze website pikt vervolgens automatisch alle activiteiten met deze tag op. Voordeel is dat ook journalisten gebruik maken van www.uitdatabank.be om activiteiten te verzamelen. Zo kunnen de nmeactoren met minder moeite hun activiteit(en) breder bekendmaken. UITdatabank is bovendien heel gebruiksvriendelijk. Zoals voorheen staan de eerstkomende activiteiten prominent op onze hompagina

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

99

Financiering: Samenwerkingsovereenkomst Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, projectmiddelen, betrokken gemeentes

Actie 35: Samenwerking aan publieksevenementen

Idee / Initiatiefnemer: NME actoren uit de streek / RLSD, Startjaar: 2008, Trekker: Alle medewerkers van rlsd

Partners: Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, Middenveldverenigingen actief in de streek (Natuurpunt, Landelijke Gilden, Toerisme Scheldeland, vzw Durme, Toerisme Waasland, VVV's, KVLV, heemkundige kringen, Pasar, Gezinsbond, gemeentes, WBE's, …), gemeentes, scholen,…

Doelgroepen: Brede publiek

Doelstelling: Brede publiek op laagdrempelige manier laten kennis maken met het streekeigen karakter (natuur, landschap, folklore en traditie, erfgoed, …)

Omschrijving Onze publieksevenementen groeien in de regel vanuit spontane oproepen van lokale organisaties of binnen projecten van het regionaal landschap. Doel van deze evenementen is niet zozeer RLSD bekend maken, wel mensen sensibiliseren voor de natuur en het landschap in de streek. Alsook verschillende verenigingen met elkaar laten samenwerken. Heel vaak wordt met deze evenementen ingepikt op thematische dagen (bvb. dag van de aarde 22 april, dag van de biodiversiteit, open monumentendag, dag van de trage weg, week van het bos, dag van de landbouw, dag van het park, dag van de natuur, …)

Verslag werking 2015

In 2015 was RLSD organisator en/of medeorganisator van drie grote evenementen voor het brede publiek.

- Scheldehappening op paasmaandag 6 april:

In 2015 werd voor de zesde keer de Scheldehappening georganiseerd. Dit evenement op Paasmaandag trekt telkens duizenden bezoekers die varend, fietsend of wandelend het Scheldeland verkennen. Het aanbod aan goedkope bootvaarten (2euro voor volwassenen en 1 euro voor kinderen) is daarbij een grote troef en een echte publiekstrekker. Dit jaar trokken ondanks het koude en miezerige weeer 6000 deelnemers hun regenjas aan en namen deel aan de vele activiteiten.

Het thema van de Scheldehappening 2015 "De Schelde, verassend veelzijdig " viel perfect te koppelen aan natuurrecreatie, integraal waterbeleid en het landschappelijk erfgoed van de streek. RLSD werkte samen met haar NME partners hierrond een boeiend en uitgebreid programma uit voor de verschillende vertreklocaties: www.scheldehappening.be Initiatiefnemers van deze Scheldehappening, de vzw’s Scaldisnet, Boottochten Scheldeland en Scheldegids mochten voor de organisatie van dit evenement rekenen op de medewerking van het Regionaal Landschap Schelde Durme en de steun van de Vlaamse overheid, van de provincies OostVlaanderen en Antwerpen en van de betrokken gemeenten, die actief - voornamelijk via logistieke hulp - meewerkten. Ook de toeristische koepels Waasland en Scheldeland en de natuur– en vormingsverenigingen uit de gehele regio verleenden hun medewerking.

Evaluatie en indicatoren: Deze 6e editie van de Scheldehappening lokte een 6000'tal bezoekers naar de verschillende afvaartplaatsen. 2769 mensen kochten een bootticketje We konden rekenen op de steun en activiteiten van een 60'tal verenigingen, openbare besturen en musea in de streek.

In de figuur d ziet u de evolutie van de afgelopen 6 edities van de Scheldehappening.

Opvallend is dat het aantal verkochte boottickets sterk is terug gevallen. Het zeer barre weer zat hier zeker voor iets tussen.

Figuur d:

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

100

10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0

Aantal bezoekers op de Scheldehappening

aantal geschatte extra bezoekers (te voet, met de fiets) aantal verkochtte boottickets

2010 2011 2012 2013 2014 2015

Naast het mee organiseren van dit grote evenement. Werkten we actief mee aan twee begeleide wandelingen in het kader van de Scheldehappening: 1 : De "grote tragewegenwandeling" in wetteren: e

Op paasmaandag, tijdens de Scheldehappening, organiseerden we in kader van Gestroomlijnd Landschap Maanbeek-Laresloot, samen met de Provincie Oost-Vlaanderen, gemeente Wetteren en natuurpunt educatie een tragenwegenwandeling, waarop oa de realisaties van het project werden voorgesteld. Ondanks het druilig weer was het een groot succes: ruim 150 deelnemers stapten mee.

2 Begeleide wandeling ism vzw Durme, Berlare, Scheldebroeken: 22 deelnemers e

- Inhuldiging Pontravedijk Waasmunster, 19 april: Op zondag 19 april werd de dijk langs de Durme, vanaf de begraafplaats tot aan de Manta site, officieel geopend. Een heuglijk moment, want dankzij de opening van dit laatste stukje Durmedijk zullen trageweggebruikers van Hamme tot in Lokeren kunnen wandelen. Deze nieuwe trage weg kreeg de naam ‘Pontravedijk’, verwijzend naar de oude Romeinse nederzetting ‘vicus Pontrave’.

Het werd een prachtige, zonovergoten dag met een grote opkomst: ruim 200 mensen namen deel aan de trage wegenwandeling, met aansluitend een receptie aan kasteel Blauwendael RLSD organiseerde deze dag i.s.m. VVV/Toerisme Waasmunster en de gemeente Waasmunster.

-

Dag van de landbouw, 20 september:

In Wetteren omgeving 'boomkwekersstraat' De Halven Akker werd i.s.m. Hogeschool Gent en 11 lokale boomkwekers het project 'Duurzame boomteelt' uitgevoerd.

RLSD werkte ook mee aan de organisatie van de Dag van de Landbouw op dezelfde locatie op zondag 20 september, waar dit project aan het grote publiek (ca 1300 bezoekers) werd voorgesteld.

Aan deze dag werkten ook de gemeente en lokale partners mee zoals: WBE Tusschenbeek, imkers, Landelijke Gilde, Scheppersinstituut…

-

Erembald-Kravaal Happening, 11 oktober:

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

101

In kader van het project Landschap van Erembald tot Kravaalbos ging op 11 oktober de ErembaldKravaal Happening door. Activiteiten: 14 geleide wandelingen, infostandjes projectpartners en lokale verenigingen, standjes met streekproducten, randanimatie (muziek, grime, huifkarrentochtjes). Alle wandelaars kregen een wandelbrochure waarin uitleg over het Kravaalbos en omgeving te vinden is, evenals uitleg over verschillende lopende deelprojecten mbt natuur- en landschapsontwikkeling.

Aantal aanwezigen: 1200.

-

-

Dag van de Trage Weg, 18 oktober (Bornem) Dag van de Trage Weg, de dag waarop honderden trage wegen in de kijker worden gezet over gans Vlaanderen. Dit jaar hielp RLSD mee met de organisatie van de Dag van de Trage Weg in Bornem op 18 oktober 2015. Twee projecten werden er feestelijk ingehuldigd: in de voormiddag werd het wissen-lint doorgeknipt aan een nieuwe trage weg ‘langs het kanaaltje in Weert’, de zogenaamde "Slijkneuzenweg". Nadien volgde een mooie trage wegenwandeling, gevolgd door een picknick. In de namiddag was iedereen welkom in natuurgebied Hoogheide voor een stevige wandeling langsheen de vernieuwde padenstructuur. Voor de kinderen was er een heuse schattenjacht op poten gezet langs de trage wegen in en rond het domein Hoohgeide. Vele partners werkten samen o.a. gemeente Bornem, werkgroep trage wegen Klein-Brabant, chiro Branst, ANB, Natuurpunt Klein-Brabant, de Zilverreiger,… Over de hele dag kwamen meer dan 300 mensen mee wandelen. Het plattelandsproject Scheldelandschapspark zorgde voor cofinanciering.

Verder waren er nog vele kleinschaligere activiteiten waarop publiek werd uitgenodigd: Provinciale ontmoetingsdag wegspotters Laarne en Lebbeke (interactieve evaluatie van het pilootproject en trage wegenwandeling), 8 maart, 35 deelnemers Plantactie 'Plant van hier' op het domein van campus kompas, Wetteren: 24 maart 2015, 80 deelnemers Plantactie op het domein van 't hinkelpad in Bornem: 28 februari, 30 deelnemers Inhuldiging Buitengewoon Plekje Puurs: 25 april, 30 deelnemers (beperkt gecommuniceerd) Startmoment Wegspotters Wetteren, 7 mei 2015, 30 deelnemers Landschapswandeling Wetteren: voorstelling van het project "Boskant" dat inzet op Europese natuurdoelen. Eén van de missies is het leefgebied van de zeldzame kamsalamander te versterken. Tijdens de wandeling liet die salamander zich zien! Meer nog: de wandelaars spotten die dag de 5 soorten watersalamanders die in Vlaanderen voorkomen, dus ook de alpenwatersalamander, vinpootsalamander en kleine watersalamander. En dat allemaal in hun achtertuin: de Kleine Smetledestraat in Wetteren. Die straat bevindt zich vlakbij het Europees beschermde Hospiesbos en de Serskampse bossen. Dit evenement ging door op 10 mei 2015, en trok meer dan 70 deelnemers Ontmoetingsmoment Houtzoekers: 12 juni 2015, 60 deelnemers Familiedag Natuur Inrichtings Project Berlare:info standje op 21 juni 2015, meer dan 450 bezoekers Lancering wandelbrochure Bezenkoek Sint-Niklaas; 17 oktober 2015, 35 deelnemers Het project "Duurzame Boomteelt" had drie publieksdagen: eentje voor collega-boomkwekers op 27 augustus met 80 deelnemers; eentje voor scholen op 21 september met 340 deelnemers en eentje voor het brede publiek op 20 september waarop 1300 bezoekers werden verwelkomd.

Plantactie 'plant van hier' op het domein van de naschoolse kinderopvang "De Boomhut" in Wetteren: 18 november, 40 deelnemers Plantactie op het Koninklijk Atheneum Sint-Niklaas: 27 november, 275 deelnemers

Conclusie: In 2015 bereikten we op 22 evenementen 10817bezoekers.

Gepland 2016 -

Inhuldiging landart kunstwerk Willowman, Heuvelpark, Aalst Opening speelnatuurplek in Sint-Niklaas of Wetteren, Evenement in het kader van 'platteland in de bloemetjes" Trage Wegen Wandeling, Laarne …

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

102

Actie 36: Samenwerking aan educatieve projecten: speelnatuur

Idee / Initiatiefnemer: Op vraag van NME actoren kan RLSD ondersteuning bieden of als trekker optreden om projecten met een duidelijke natuur educatieve invalshoek mee te ondersteunen, Startjaar: 2011, Trekker: Ann Sels en Julie Decuyper Partners: Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, Provincie Antwerpen (dienst PIME), MOS, steden en gemeente, middenveldverenigingen actief in de streek (Natuurpunt, Landelijke Gilden, Toerisme Scheldeland, vzw Durme, Toerisme Waasland, VVV's, KVLV, heemkundige kringen, Pasar, Gezinsbond, …), Doelgroepen: Brede publiek, scholen, jeugdverenigingen

Doelstelling: Brede publiek op laagdrempelige manier laten kennis maken met het streekeigen karakter (natuur, landschap, folklore en traditie, erfgoed, …)

Omschrijving: De beste manier om NME-actoren binnen onze streek meer met elkaar in contact te brengen is door het ondersteunen en stimuleren van samenwerkingsverbanden rond concrete projecten. Binnen het NME-loket krijgen we regelmatig de vraag tot ondersteuning van samenwerkingsprojecten. Indien het financieel haalbaar is gaan we hier steeds op in om zo het NME-netwerk in de streek al doende te verstevigen en zorgen voor een solide basis in de toekomst. Op deze manier kunnen we telkens inspelen op thema's die leven in de streek en elke keer nieuwe actoren betrekken bij het project. Sinds een aantal jaar krijgen we veel vragen tot samenwerking en ondersteuning in "speelnatuur-projecten".

We willen graag ingaan op deze vragen. NME gaat immers verder dan een begeleide wandeling en veldwerkmateriaal. Kinderen van nu zijn de volwassenen van later. Jeugdherinneringen gaan heel vaak terug naar het vrij rondscharrelen in de natuur. Van hieruit groeit het respect voor natuur en landschap. Door kinderen de ruimte te geven om in een natuurlijke en avontuurlijke omgeving vrij te kunnen spelen, werken we dus actief aan draagvlakverbreding in de toekomst. Door in dergelijke projecten de noodzakelijke zorg te dragen voor de participatie van alle betrokken actoren versterken we het draagvlak voor een transitie van de speelruimte en maken we dat het draagvlak voor natuur in de stad, natuur op school en natuur in de eigen tuin, vergroot wordt.

Verslag werking 2015:

In dit verslag maken we een onderscheid tussen de projecten waar een medewerker van RLSD instond voor een intensieve procesbegeleiding van het speelnatuurproject en van projecten waarbij RLSD zorgde voor een eerder extensieve ondersteuning (bv een ontwerp, een informatieavond, kennisuitwisseling,…)

Procesbegeleiding van Speelnatuur Projecten: -

Landschapsbeleving in Kindervreugd, Weert (Bornem) | Deel 02 Lees meer over het project in actie 16.

Voor meer informatie kunt u onze website raadplegen: http://www.rlsd.be/kindervreugd-bornem/5199

Financiering: 7200 euro Provincie Antwerpen, 1048,94 euro Cofinanciering Kindervreugd vzw

Partners en actoren: Bosgroep Antwerpen Zuid, Milieuzorg op School, Gemeente Bornem, ANB, Natuurpunt, Kindervreugd vzw, Lokale school ’t Hinkelpad Bornem, ...

-

MOS vergroening op school in Puurs en Bornem RLSD en MOS sloegen in 2015 opnieuw de handen in elkaar om twee scholen uit Klein-Brabant te ondersteunen met vergroening op school. Provincie Antwerpen subsidieert het project met 2500 Euro

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

103

voor beide scholen, die op hun beurt zorgen voor cofinanciering (30%). MOS focust op de educatieve werking, terwijl RLSD instaat voor de uitvoering en het besteden van de subsidie. ’t Kasteeltje in Puurs: ’t Kasteeltje kreeg in 2014 al begeleiding en ondersteuning van MOS Antwerpen bij de vergroening van de speelplaats en in 2015 gaat het verhaal verder. Regionaal Landschap organiseert een tweedaagse wilgenworkshop op school voor ouders, leerkrachten en leerlingen. De leerkrachten zetten een blotevoeten pad project op touw dat feestelijk geopend wordt in 2016.

Hinkelpad Bornem: In deze school start het participatieve proces onder begeleiding van MOS Antwerpen en met medewerking van het RLSD. De school wil vooral inzetten op meer groen. RLSD tekent een ontwerpplan uit en zorgt voor het plantgoed, materiaal voor de moestuin en een handwaterpomp. Het Hinkelpad is betrokken bij het project Kindervreugd en leert er takkenrillen bouwen met de leerlingen en wilgenhutten maken tijdens de workshop. Op school realiseren enkele ouders ook een wilgentunnel. In2016 gaat het verhaal verder en wil de school een poel realiseren.

Financiering: € 2500,- van de Provincie Antwerpen (70%) en € 750,- via cofinanciering scholen (30%), bij 't kasteeltje deed de ouderververinging ook nog een cofinanciering van 301,48 euro extra.

Partners en actoren: MOS, Provincie Antwerpen, gemeente Puurs, geselecteerde scholen, Velt KleinBrabant, Natuurpunt, …

-

Natuurscholen Sint-Niklaas 20.000 Euro: Eind 2014 schreef de stad Sint-Niklaas een wedstrijd uit waarbij één laureaat € 20.000,- in de wacht kon slepen voor de vergroening van de schoolomgeving. De wedstrijd was gericht naar middelbare scholen. 5 scholen meldden zich aan om hun aanpak en plannen aan een jury voor te stellen.

Uiteindelijk werd het Koninklijk Atheneum en zusterafdeling Freinetschool Villa Da Vinci als winnaar uitgekozen. Zij krijgen in 2015 een jaar lang begeleiding van het RLSD, dat de ontwerpplannen opmaakt en de school begeleidt bij de uitvoering. Enkele gerealiseerde zaken: een herstelde poel, plantacties, een schoolbos, bloemenweide, een speelheuvel met betonnen keerwanden, enz. In 2016 volgt RLSD het project verder op, aangezien er nog enkele zaken worden afgewerkt tijdens de komende wintermaanden.

Foto: kranen en keerwanden op de speelplaats van Villa Da Vinci Financiering: € 20.000,- van stad Sint-Niklaas en aankoop van het plantgoed via financiële ondersteuning provincie Oost-Vlaanderen (in het kader van CO2 compensatie)

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

104

Partners en actoren: stad Sint-Niklaas, provincie Oost-Vlaanderen, Sint-Niklase scholen, leerlingen, ouders en leerkrachten, MOS Oost-Vlaanderen, Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen, …

-

Wallenhof, Sint-Niklaas

Stad Sint-Niklaas verwierf twee oude "bolle akker" weides in de dorpskern van Nieuwkerken-Waas.

Deze sluiten aan op een oud kastanjebos, een recenter canada bos en de verwilderde tuin van de familie De Cleene. Deze verwilderde tuin wordt nu reeds gebruikt als speelbos. In samenwerking met de stad startte rlsd een participatietraject op zodat de wensen van de bewoners, rusthuisbewoners en schoolkinderen worden meegenomen in het ontwerptraject. Midden oktober werden 4 klassen van 2 lagere scholen uit Nieuwkerken uitgenodigd om mee te werken aan het project. Ze kregen een rondleiding over de site, tijd om vrij te spelen (inspiratie op doen!) en gingen vervolgens aan de slag met Picto Play. Een methodiek om kinderen te betrekken bij het plannen en ontwerpen van openbare ruimtes. Diezelfde week kregen ook de buurtbewoners een rondleiding en werkten ze met dezelfde methodiek als de kinderen een eigen plan uit. Op deze manier werden niet alleen alle wensen en visies verzameld maar gingen de actoren ook met elkaar in dialoog en was er wederzijds begrip voor verschillende standpunten.

De werkgroep maakte een analyse van al het materiaal waarmee de landschapsontwerper van Stad Sint-Niklaas in 2016 aan de slag kan.

Financiering: Stad Sint-Niklaas zorgt voor uitvoeringsbudget en raamt dit op 20.000 à 30.000 euro.

Partners en actoren: stad Sint-Niklaas, RLSD, Nieuwkerkse scholen en rusthuis Nieuwkerken

Foto: pictoplay - kinderen ontwerpen zelf in groep -

Speelnatuur in Sombeke (Waasmunster) | Deel 02 In het kader van het Sigma-project ‘Groot Broek’ werden door de NV Waterwegen en Zeekanaal (WenZ) flankerende maatregelen genomen ter compensatie van functieverlies door het ontpolderen van het Groot Broek. Door de ontpoldering zal het Groot Broek onder invloed komen van het getij en zal het water bij elk hoogwater het gebied instromen langs 2 grote bressen. Hierdoor zal een slikkenen schorrenecosysteem gecreëerd worden dat het gebruik van het gebied als speelterrein voor de lokale jeugdverenigingen niet langer mogelijk zal maken. Daarom heeft WenZ een milderende maatregel genomen door de reservatie van een nieuw speel-terrein voor deze Sombeekse jeugdverenigingen. Hiervoor werd bedoeld terrein weerhouden aan de landzijde van de ringdijk van het Groot Broek op grondgebied Waasmunster ter hoogte van de Smoorstraat in Sombeke.

De gemeente Waasmunster diende een Quickwin Project Scheldelandschapspark in en had zo 20.000 euro om deze nieuwe terreinen in te richtten als natuurspeelbos. RLSD zorgde voor de participatie met de scouts Sombeke in 2014. Al deze ideeën waren de bouwstenen voor een ontwerp voor het Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

105

natuurspeelbos. Dit jaar vond de realisatie plaats in twee fases: tijdens het voorjaar werd een avontuurlijk knuppelpad aangelegd doorheen het wilgenvloedbos. Het hout was afkomstig van achterstallig hakhoutbeheer van speelbos De Vaag. Er werd een sneukelhaag aangeplant en de bestaande bomenrij van zomereik werd uitgebreid. Op het perceel met de voormalige visvijver werden alle koterijen, afsluitingen, bekistingen en exoten verwijderd. Daarna lag de uitvoering stil door een bezwaarschrift van buren tegen de speelheuvel. Op het einde van het jaar besliste de gemeente om verder te gaan met de uitvoering maar af te zien van de speelheuvel. Wel komen er nog boomstammikado's, wilgenhutten en een ecologisch maaibeheer. De uitvoering loopt nog door in 2016. Een tweede vertragende factor is de uitvoering van het sigmaplan. Er zal een grote nieuwe dijk komen op het perceel met de vijver. Om dit perceel verder te kunnen inrichten als poelenzone moeten eerst de sigmawerken hebben plaats gevonden. Wordt vervolgd.

Financiering: 20.000 euro quick-win Scheldlandschapspark, 700 euro budget landschapszorg Provincie Oost-Vlaanderen Partners en actoren: gemeente Waasmunster, Natuurpunt Zuid-Waasland, ANB, Scouts Sombeke

-

Speelnatuur voor kruipers en avonturiers in kinderopvang "De Boomhut" in Wetteren In 2014 tekende het RLSD een ontwerp voor kinderopvang "De Boomhut", omdat een enthousiaste werkgroep van medewerkers en ouders het speelterrein wil omtoveren tot een natuurlijk speelterrein met heuvels, planten en wilgenbouwsels. In 2015 kan RLSD, via een samenwerking met de Groendienst van de gemeente Wetteren, Sint-Jozef ondersteunen bij de uitvoering van de speelheuvels en een plantactie op poten zetten. Met vele helpende handen worden de heuvels afgewerkt en de jonge plantjes de grond in gestopt.

Financiering: 5000 euro van het bijkomende NME budget voor concrete educatieve projecten van de Provincie Oost-Vlaanderen Partners en actoren: Kinderopvang (kinderen, ouders en medewerkers) "De Boomhut", gemeente Wetteren, Provincie Oost-Vlaanderen, …

-

Natuur op School, Campus Kompas Wetteren | Deel 02 Na een jaar van participatie, ontwerp en biodiversiteit op het terrein van Campus Kompas (inzaaien bloemenweide, bijenhotel bouwen, knot- en beheerswerken in het bos), kan de school in 2015 opnieuw rekenen op financiële ondersteuning dankzij het NME budget van de provincie OostVlaanderen. Het RLSD begeleidt de school bij de uitvoering. Er wordt in samenwerking met de Groendienst van de gemeente Wetteren ongeveer 2000 m³ grond verzet in speelheuvels en een amfitheater. De heuvels worden afgewerkt met boomstammen in alle maten en vormen. De leerlingen van campus Kompas wieden de heuvels, zodat ze achteraf ingezaaid kunnen worden met een inheems bloemrijk graslandmengsel. Daarnaast is er een haagplantactie, beheert een lokale boer de ruigte en organiseert RLSD samen met de Gezinsbond van Wetteren een geboorteboom plantactie. Hierbij werden de eerste twee bomen uit de boomgaard al geplant ter ere van de meisjes en jongens die in 2014 zijn geboren.

Financiering: 5000 euro van het bijkomende NME budget voor concrete educatieve projecten van de Provincie Oost-Vlaanderen

Partners en actoren: Campus Kompas, gemeente Wetteren, Natuurpunt Scheldeland, buurtbewoners, MOS, bosgroep Midden-Oost-Vlaanderen, Gezinsbond, Velt,…

-

Inrichting natuurpark Ten Rozen in Aalst Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

106

De realisatie van het natuurpark en speelbos Ten Rozen (4ha) in Aalst werd afgelopen jaar vertraagd, door de archeologische opgravingen (SOLVA) die vorige voorjaar van start gingen. Meer informatie over de vondsten ziet u in dit filmpje: http://www.aalst.tv/overzicht/actua/item/709-solva-graaft-resten-oude-abdij-ten-rozen-op Ondertussen werd het plan dat RLSD in 2014 opmaakte, verfijnd en stelde RLSD een studiebureau aan om de technische uitwerking van het vlonderpad te realiseren. De graafwerken gingen eind dit jaar van start, maar door de natte toestand zullen de werken pas afgerond zijn volgend jaar. In totaal zal er meer dan 19 000 mÂł grond vanuit de waterpartij verzet worden! Deze grond wordt niet afgevoerd, maar er zullen uitdagende speelheuvels gerealiseerd worden.

Eind 2015 werd het startschot van het project gegeven met een symbolische spadesteek door Schepen Iwein De Coninck.

Deze actie verscheen in de pers: Financiering: De stad Aalst kon bij de aankoop van de percelen aan de Oude Abdijstraat op steun rekenen uit het

Bossencompensatiefonds. Daarmee ondersteunt de Vlaamse overheid gemeenten en provincies bij de aankoop van te bebossen gronden voor een totale waarde van 1.000.000 euro. In 2012 ontving het Bossencompensatiefonds 45 projectaanvragen, waaronder een van de stad Aalst voor Ten Rozen.

Het fonds kent de projecten een score toe op basis van diverse criteria. Opmerkelijk: Ten Rozen behaalde een maximale score van 20 op 20! Dat heeft het onder meer te danken aan het feit dat de percelen aan een oud bos grenzen, dat er vroeger een historisch bos stond, dat het zich dicht bij een woonkern bevindt, dat het kadert in een groter strategisch project en dat er een speelbos voorzien wordt. Het Bossencompensatiefonds kende de stad Aalst een subsidie toe ter waarde van 80 procent van het aankoopbedrag. Dat maakte op haar beurt andere investeringen mogelijk, zoals in dit speelen recreatieterrein!

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

107

Stad Aalst financierde de grondwerken van 114 520 EUR en voorziet in 2016 nog een budget van 70.000 euro voor het vlonderpad en in 2016-2017 43.000 euro voor de verdere inrichting met speelaanleidingen.

-

Partners en actoren: Stad Aalst, Buurtcomité Oude Abdij, studiebureau Omgeving, Levensvreugde vzw, …

Omgevingswerken Heuvelpark: natuureducatieve schuur in Aalst De site rondom de natuureducatieve schuur Heuvelpark in Aalst maakt deel uit van het strategisch project van Erembald tot Kravaalbos. Het Heuvelpark sluit aan op het Sombergembos en maakt zo deel uit van het bosverbindingsproject.

In de inrichtingsvisie is er ruimte voor natuureducatie (beperkte renovatie van de voormalige paardenstal tot natuureducatieve schuur), speelnatuur, kleine landschapselementen (boomgaard, heg, haag, knotwilgenrijen, hooilandbeheer, poel) en bosaanplant (bosverbinding + buffer voor de buren).

De stad Aalst startte met de renovatie van de schuur en sprak dan rlsd aan om samen te werken rond de effectieve invulling van de schuur en de omgevingswerken. Om deze twee zaken te combineren werd de Willowman (Will Beckers) aangesproken. Dit is een landart kunstenaar die met uitgesproken projecten telkens de buurtbewoners en schoolkinderen betrekt bij het landschap. Vanuit deze visie konden de omgevingswerken van start gaan: een grote poel werd uitgegraven in de vorm van een druppel, hierrond kwam een aardewal en op deze wal komt een landart kunstwerk "the observer".

Langs het kunstwerk heb je een prachtig zicht op het Somergembos. Bovendien komen er drie trage wegen samen op deze plek!

Al de afgegraven grond werd terplekke gebruikt: hetzij voor de aardewal, hetzij voor een speellandschap met diverse heuvels die in elkaar verweven zijn.

Dit project loopt nog verder door in 2016 en later met focussen op: verder aanleg speelaanleidingen, ecologisch beheer, bosverbinding, plantacties, participatie bewoners en verenigingen en de inhuldiging van het kunstwerk.

Financiering: Stad Aalst stond in voor de financiering van de renovatiewerken van de natuureducatieve schuur, grondwerken 35.000 euro en het landart kunstwerk 25.000 Partners en actoren: Stad Aalst, willowman -

Inrichting van de Beleeftuin rondom het Natuurhuis in Temse (Roomkouter) RLSD ondersteunde de gemeente Temse met een ontwerpplan, op basis van de wensenlijst van het projectatelier en de natuurouders, voor de vernieuwde site aan het natuurhuis. Bezoekers kunnen er terecht in een belevingstuin met een blote voetenpad en een dierenhotel. Dit werd afgelopen jaar gerealiseerd door de gemeente en genoot heel wat persaandacht. Minister Joke Schauvliege mocht de site officieel openen.

In de pers: http://www.hln.be/regio/nieuws-uit-temse/natuurhuis-opent-deuren-a2482404/

Partners en actoren: Natuurpunt, gemeente Temse, Agentschap voor Natuur en Bos, Projectatelier, enz.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

108

NME loket: Ondersteuning van speelnatuur: -

Ontwerp: Broederschool Driegaaien Sint-Niklaas

RLSD en MOS Oost-Vlaanderen ondersteunen een basisschool in Sint-Niklaas die staan te popelen om hun speelplaats te vergroenen. Na een participatief traject uitgewerkt door RLSD en uitgevoerd door de school bij leerlingen en leerkrachten, ontstaat een ontwerpplan op maat van de school. Hier is advies over speelheuvels, een boomhut, een speelwadi, wilgenbouwsels, een mudpie kitchen voor kleuters en plantgoed opgenomen. De school neemt achteraf het initiatief om een stedenbouwkundige vergunning in te dienen en zal stapsgewijs de plannen realiseren. RLSD volgt het project op en adviseert de school waar mogelijk.

-

Natuurscholen Sint-Niklaas, 5000 Euro:

3 scholen grepen naast de prijzenpot van € 20.000;- in de vergroeningswedstrijd van stad Sint-Niklaas.

Toch voorzag het stadsbestuur een troostprijs in de vorm van € 5000,- per school en een inspiratieplan Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

109

opgemaakt door RLSD én op maat van de drie scholen om het budget op een zinvolle manier te kunnen besteden. De scholen dienen zelf het budget te besteden en de uitvoering te realiseren voor het einde van 2015.

Deelnemende scholen: Sint-Jozef Klein Seminarie, Berkenboom en BUSO VTS3.

-

Ontwerp inspiratieplan buurtparkje ’t Lijsternest, Melle Gemeente Melle vraagt RLSD om ondersteuning bij de opmaak van een praatplan voor de site rond de bibliotheek ‘t Lijsternest. Deze plek kan een opknapbeurt immers goed gebruiken. De focus ligt op het verbinden van de deelzones, meer biodiversiteit en speelplezier voor de allerkleinsten. De gemeente verzamelde al ideeën en wensen van enkele buurtbewoners en RLSD plaatste nog een tijdelijke ideeënbus in de bibliotheek. Op basis van deze gegevens tekende RLSD een eerste schetsontwerp.

Volgend jaar zal de gemeente Melle en RLSD een aanvraag uitwerken voor een PDPO dossier.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

110

-

Ontwerp speellandschap Elversele Groot Broek, Temse

Gemeente Temse wil een natuurlijk speelterrein en speelbos inrichten in Elversele als compensatie voor het bos dat verdwijnt in het kader van de Sigma werken. De gemeente vraagt een samenwerking met RLSD en stagiair tuin- en landschapsarchitectuur Nona De Baerdemaecker om een terreinanalyse en masterplan op te maken, zodat hier in de toekomst op verder gebouwd kan worden. Samen met verschillende partners zoals de jeugdraad, jeugdverenigingen, het Agentschap voor Natuur en Bos, Velt en de Groendienst wordt een wensenlijst opgemaakt. Deze worden vertaald in een visueel plan met schetsen, dat wordt voorgesteld aan de Minaraad, de Schepen en enkele medewerkers van de gemeente. De gemeente engageert zich nu verder om te bekijken hoe dit grootschalig project in de toekomst kan worden aangepakt. RLSD wil ondersteuning bieden bij de uitvoering, organisatie van workshops en plantacties.

-

Terreinanalyse en opmaak S.W.O.T. Beerkaaihuisje, Sombeke: Het Beerkaaihuisje ligt in een gebied dat deel uitmaakt van het Sigmaplan: het te ontpolderen Groot Broek. Een compartimenteringsdijkje garandeert in de toekomst het behoud en toegankelijkheid van de site van het Beerkaaihuisje. "Het Kaaiken" –of De Beirkaai- in Sombeke (oudste vermelding uit de e 17 eeuw!) werd tot in het interbellum gebruikt om beer te lossen afkomstig uit Antwerpen en Gent.

Die beer werd opgeslagen in grote gemetste putten. Aan de kaai stond een (beer)kaaihuisje dat dienst deed als café voor schippers en boeren die beer kwamen leveren of ophalen. De nieuwe eigenaar is de nv Waterwegen en Zeekanaal. Vzw Durme werd aangeduid als toekomstig beheerder.

Door het Beerkaaihuisje te renoveren wordt enerzijds waardevol erfgoed bewaard. Anderzijds biedt een gerenoveerd Beerkaaihuisje de kans om een aantal functies te vervullen die aansluiten bij de (toekomstige) ontwikkeling en beleving van het Groot en Klein Broek. Uitganspunt is dat het latere beheer op maatschappelijk verantwoorde wijze wordt samengewerkt tussen publieke, semi-publieke en private partners. Dat moet o.a. resulteren in een "time out"aanbod voor de Knoop (lokale vzw op Sombeke dries die voorziet in zinvolle dagbesteding en time out projecten voor jongeren in kwetsbare situaties) én een ontmoetingsplaats voor natuurliefhebbers, jagers, recreanten…

RLSD bracht alle partners samen op het terrein om een eerste analyse te maken van de omgeving van het Beerkaaihuisje. Op deze manier werd al een blik geworpen op de toekomstige samenwerking en de vele kansen en valkuilen. En kwamen er tegelijkertijd de sterktes en zwaktes van de site naar boven. Deze analyse was zinvol om mee op te nemen als basis voor een projectvoorstel.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

111

Financiering: opmaak van een pdpo voorstel door Interwaas Partners en actoren:vzw Durme, De Morgenster (de Knoop), Jachtgroep Saverys, gemeente Waasmunster, Interwaas, Waterwegen en Zeekanaal Conclusie:

In 2015 gingen 13 speelnatuur projecten in uitvoering. In totaal was er een budget van 251307,64 euro (van verschillende partners) ter beschikking.

Gepland 2016

Door de grote vraag naar ondersteuning bij speelnatuurprojecten gaan we in 2015 verder met dit thema.

De vraag is echter zo groot dat we gedwongen worden om te werken met een wachtlijst.

NME loket: ondersteuning ontwerp -

-

-

Beerkaaihuisje en trage weg/semipubliekpark in de oude kloostertuin van vzw ILO (samenvloeiing van vzw Beaufort, de Morgenster en de Knoop) Vanuit het voorbereidde projectvoorstel pdpo voor het Beerkaaihuisje is er mogelijks nog een landschappelijke link te leggen vanuit de voormalige kloostertuin van vzw ILO (koepel boven de Morgenster/de knoop). Deze kloostertuin verbindt de in sombeke dorp de "bovendries" met de "benedendries" én kan een mooie trage weg zijn op weg naar de Durme en het Beerkaaihuisje.

RLSD zal in 2016 de partners ondersteunen om projectfinanciering te vinden en indien dit lukt om een ontwerp voor het semi-publieke park te maken inclusief een trage weg.

De Appelbloesem, Dendermonde Lagere school met nieuwbouwproject die zicht hebben op vele kansen tot speelnatuur en natuur op school.

Aanvragen van nieuwe scholen/gemeentes

Procesbegeleiding: van ontwerp tot realisatie -

Inrichting buurtparkje Keistraat bibliotheek Laarne RLSD is partner in een PDPO dossier, waarbij de omgeving rond de bibliotheek in Laarne en de omgeving Keistraat worden heringericht. Via een uitgebreid participatietraject en een ontwerpplan zal het RLSD de gemeente ondersteunen bij de realisatie van dit project.

Financiering: PDPO, gemeente Laarne

-

MOS vergroening op school!

In schooljaar 2015-2016 zal het Regionaal Landschap Schelde-Durme samen met MOS Antwerpen opnieuw één school uit Klein-Brabant ondersteunen bij het uitvoeren van een groenere speelplaats.

Hierbij focust MOS op de educatieve werking en RLSD op de uitvoering. De geselecteerde school is ’t Hinkelpad in Bornem dat voor de tweede keer subsidies krijgt om de grootse plannen uit te voeren. De focus ligt op een natuurlijke poel en grondverzet.

Financiering: € 2500,- Provincie Antwerpen, € 750,- cofinanciering Hinkelpad

-

-

Ondersteuning gemeente Melle bij de aanvraag van een PDPO dossier voor de aanleg van het buurtparkje ’t Lijsternest.

Cool van Nature in Dendermonde Dendermonde werkt op dit moment aan een voorstel om scholen te ondersteunen in hun transitie naar speelnatuur.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

112

-

Verdere begeleiding van KA Sint-Niklaas en Villa da Vinci Afwerking van de groene koer van Villa da Vinci en opstart van de gevelplantactie op KA Financiering: voor de Villa, 5000 euro extra werkingsbudget NME POV

Realisatie opgestarte projecten: - Inrichting speelterrein in Sombeke (Waasmunster): -

Inrichting natuurpark Ten Rozen in Aalst: Oplevering: 2017 Financiering: - Blikvanger wordt een poelenzone met een knuppelpad over het water: 70.000 euro stad Aalst - Spelen op de weide: een vochtig hooiland krijgt een speelgracht, wadi, zitstenen, wilgendorp, paden en een ecologisch hooilandbeheer om de buurtkinderen een natuurspeelplek te bieden - Op een open plek in het bos komt een waterspeelzone met een waterpomp - een heuvellandschap biedt de ideale ontmoetingsplek voor de buurt: wandelen, avontuurlijk spelen, noten rapen, evenementen organiseren, …

Al deze speelaanleidingen kunnen rekenen op een budget van 43.000 euro van stad Aalst

-

Inrichting en participatietraject Heuvelpark Aalst i.s.m. wilgenkunstenaar Willowman

-

Ondersteuning bij ontwerp en uitvoering Wallenhof, Sint-Niklaas

Financiering: Structurele middelen RLSD, eventuele cofinanciering vanuit (toeristische, gemeentelijke, educatieve) projectpartners, eventuele projectfinanciering

Actie 37: Organiseren van vormingen en workshops

Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2008, Trekkers: Ann Sels, Julie Decuyper, Eliza Romeijn-Peeters, Robbert Scheepers, Jan Maertens Partners: Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, Provincie Antwerpen (dienst PIME), MOS, steden en gemeenten, natuurpunt Educatie, CVN, …

Doelgroepen: Brede publiek, scholen, jeugdverenigingen, middenveldverenigingen actief in de streek (Natuurpunt, Landelijke Gilden, Toerisme Scheldeland, vzw Durme, Toerisme Waasland, VVV's, KVLV, heemkundige kringen, Pasar, Gezinsbond, WBE's…), Doelstelling:

Organiseren van (thematische) vormingen voor gidsen in de streek.

Thematische aanvullingen bieden op het NME-aanbod in de streek.

Opleidingen voor vrijwilligers in het kader van natuur- en landschapsprojecten van RLSD.

Omschrijving In het kader van onze natuur en recreatieve projecten kunnen we in de streek vormingen voor gidsen organiseren zodat er een educatieve werking rond ontstaat: bijvoorbeeld: zwaluwgidsopleiding, stiltegidsopleiding en moord in de poel.

'Moord in de poel' is een spel over het leven in en rond poelen waarvan het materiaal via de materiaaluitleenpost van RLSD ter beschikking staat van opgeleide vrijwilligers. Na een opleiding kunnen vrijwilligers op hun beurt groepen en klassen begeleiden tijdens het spel.

Het is een meerwaarde om met lokale partners samen te werken: bv de Notelaer, de Zilverreiger en gemeente e Bornem die actief stiltewandelingen organiseren in het stilgebied Bornem. Gemeente Temse die jaarlijks alle 5 jaars uitnodigd voor "Moord in de Poel".

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

113

Scholen op zoek naar een zwaluwgids komen wel bij ons terecht, wij zoeken op maat een boerderij en een zwaluwgids: de groep betaalt 35 euro voor 1 gids. De gids ontvangt van RLSD een vrijwilligersvergoeding en is verzekerd.

In het kader van de speelnatuurprojecten kunnen we thematische workshops organiseren waarbij het brede publiek warm wordt gemaakt voor natuur op school, in de stad en in de eigen tuin: bijvoorbeeld een workshop levende wilgenhutten bouwen, workshop bijenhotel,… In onze materiaaluitleenpost werden ook "bouwkoffers" opgenomen die gebruikt kunnen worden op deze workshops. Vanzelfsprekend kunnen ze ook ontleend worden door derden.

Ook bij de natuur- en landschapsprojecten van RLSD is er regelmatig behoefte aan een opleiding voor vrijwilligers. Zo krijgen houtzoekers een opleiding om volgens de regels van de kunst knotbomen te onderhouden. In het kader van fauna-akkers zijn cursussen over het inzaaien en het beheer van deze akkers relevant. Doelgroepen zijn de verschillende natuurverenigingen, landbouwers, WBE's, particulieren, gemeentes en provincies.

Verslag werking 2015

Gezien de grote vraag naar speelnatuurprojecten organiseerden we diverse workshops rond speelnatuur: - Workshops Levende Wilgenhutten bouwen: Bornem: workshop op 6 februari voor medewerkers “Kindervreugd!” en enkele ouders van Freinetschool ’t Hinkelpad op het terrein van “Kindervreugd!", onder begeleiding van Frederik Nijman, wilgenexpert.

Puurs: tweedaagse workshop op 24 en 27 februari voor ouders, leerkrachten en leerlingen op het terrein van basisschool ’t Kasteeltje in Puurs onder begeleiding van Frederik Nijman, wilgenexpert.

- Workshop ‘maaien en wieden’: voorbereidende werken voor het inzaaien van de speelheuvels door de leerlingen van basisschool Campus Kompas in Wetteren begin september.

Workshops in het kader van natuur- en landschapsbeheer samen met vrijwilligers: - Workshop maaien met de zeis: op De Schorre in Sint-Amands een ecologisch hooilandbeheer toepassen met vrijwilligers, praktijkcursus werken met de zeis en de do's en don'ts leren van hooilandbeheer, 13/06/2015, 8 deelnemers.

- Tweedaagse cursus: Een hoogstamboomgaard op school: aanplanten en beheren: februari –maart 2015 op 't Kasteeltje in Puurs i.s.m. Velt Klein-Brabant - Beheerdag “takkenrillen” maken op 5 februari in Bornem met leerlingen van de lagere school Hinkelpad i.s.m. Natuurwerk - 'Veilig omgaan met de kettingzaag' in Buggenhout op zaterdag 28 november voor 19 deelnemers - Infoavond Wegspotters Wetteren: 7 mei met 15 deelnemers - Infoavond trage wegen Sint-Niklaas-centrum: 30 september met 40 deelnemers - Infoavond trage wegen Mespelare: 16 december met 50 deelnemers

In 2015 bereikten we 346 mensen tijdens een vorming of workshop.

En na de opleiding… hoe loopt de tweedelijnseducatie verder?

- Moord in de poel: De milieudienst van Temse organiseerde voor het vierde jaar op rij een educatief scholenproject waarbij alle lagere scholen tussen 12 en 28 mei 2015 werden uitgenodigd om onder begeleiding 'Moord in de poel' te komen spelen aan de educatief ingerichte poelen (deze inrichting gebeurde in voorgaande projecten). Zo werden 14 klassen van 10 verschillende scholen (275 leerlingen) door 11 opgeleide gidsen opgewacht aan een poel. In Kruibeke werd het spel in 2015 gespeeld met 2 klassen (45 leerlingen).

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

114

-

Op bezoek bij de boerenzwaluw: Het regionaal landschap zorgt voor de match tussen gids, boer en school zodat het bezoek op een vlotte manier kan plaatsvinden. In 2015 gingen 2 klassen op bezoek bij de boer(en)zwaluw in Laarne onder begeleiding van een zwaluwgids van Natuurpunt Scheldeland. The Old Horse Lodge ontving de kinderen en boerenzwaluwen met open armen.

- Werking Stiltegidsen: De Notelaer organiseerde in 2015 twee stiltewandelingen gekoppeld aan een thema: De stiltewandelingen werden beide begeleid door stiltegids Cis Peeters.

De thema's - citatenronde en het bewustzijn van planten - vielen best in de smaak en trokken telkens 13 inschrijvingen. Er werd bewust voor gekozen om het aaantal deelnemers laag te houden om zo de stilte extra te kunnen beleven.

In 2015 werd de Notelaer gerestaureerd, waardoor er weinig scholen ontvangen konden worden.

Daardoor was er ook geen vraag voor de stiltekoffer.

In De Zilverreiger werden twee stiltewandelingen georganiseerd: eentje op 24 oktober en eentje op 19 december. Er waren een 15'tal deelnemers. De stiltekoffer van de Zilverreiger werd twee maal ontleend.

Het stiltepad in Weert (beschreven in de folder "stiltegebied Bornem) werd na een evaluatie en terreinbezoek beter op het terrein aangeduid. Er werd een bordje bijgeplaatst aan de gesuggereerde parking dat duidelijk verwijst naar de start van de wandeling en het wandelknooppuntnetwerk.

Gepland 2016: - Workshop Maaien met de Zeis: - Workshop Levende wilgenhutten bouwen, op diverse locaties in jan-feb 2016 ev. ook nov-dec 2016 - Workshop bloemenweide inzaaien: - Twee opleidingen houtzoekers: Berlare (ism vzw Durme) en Aalst Samenwerking: Gemeentes, stilteplatform Bornem, natuurpunt educatie, lokale natuurpuntafdelingen, Velt Financiering: Structurele middelen, sponsoring, project middelen

Gelinkte acties: Materiaaluitleenpost, natuurloket, landschapsloket, natuurrecreatie

Actie 38: Uitleenpost voor NME materiaal

Idee / Initiatiefnemer: NME actoren uit de streek / RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Kristof Buelens

Partners: NME actoren uit de streek, Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, PIME, verschillende NME centra binnen en buiten de regio die hun materiaal ter beschikking stellen van de uitleenpost

Doelgroepen: Verenigingen, NME actoren en gidsen; scholen en particulieren en milieudiensten van stad en gemeenten.

Doelstelling: De verschillende doelgroepen ondersteunen in hun NME werking door gratis uitleenbaar educatief veldwerkmateriaal in hun streek te voorzien.

Omschrijving De uitleenpost stelt een ruim aanbod aan NME materiaal ter beschikking, gaande van klein educatief veldwerkmateriaal (schepnetten, vlindernetten, loupepotjes, zoekkaarten, fluovestjes, verrekijkers, …) over groter en kostbaarder materiaal (batdetector, nachtvlinderval, volgspot op batterij, binoculair, flexcam, kit voor chemisch wateronderzoek, kit voor bodemonderzoek, grondboor, decibelmeter, telescoop, …) tot meer thematisch en gespecialiseerde zaken zoals thematische koffers (waterkoffer, bodemkoffer, boskoffer,

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

115

weidevogelkoffer, …), natuureducatieve spelen en educatieve tentoonstellingen (fototentoonstelling, zwaluwtentoonstelling, …) en materiaalkoffers ("bouwen van een wilgenhut" en "bijenhotel")

Het volledige aanbod en de uitleenvoorwaarden staan in de digitale catalogus op onze website onder de rubriek 'Wat kan jij doen? – materiaaluitleenpost'. Alle ontleningen gebeuren via reservatie en met een overeenkomst. Met uitzondering van de door De Kaaihoeve ter beschikking gestelde koffers zijn de ontleningen gratis; wel wordt voor sommige stukken een waarborg gevraagd.

Verslag werking 2015

Na het voorbereidende werk van 2009 werd in september 2010 de materiaaluitleenpost officieel gelanceerd. In de loop van 2010 werd al het NME materiaal verzameld, werd een praktische regeling opgesteld ter ontlening van het NME materiaal en werd een promotiecampagne naar verenigingen, gidsen en leerkrachten opgezet. Er werd een mailing gedaan naar het NME netwerk, naar alle gidsen en naar alle scholen via het adresbestand van MOS. In 2012 werden twee nieuwe "natuur-werk-koffers" toegevoegd aan de materiaaluitleenpost: De “bijenhotelbouw-koffer” ( snoeischaren, takkenschaar, bankvijzen, bankschroef, boormachine, houtboren, oorbeschermers) en de "bouwen-met-wilg-koffer" (snoeischaren, takkenscharen, ijzerzagen, houtzaag, spade, grondboren). In 2013 werden deze koffers goed gebruikt tijdens 2 plantacties en 4 verschillende workshops, georganiseerd door het Regionaal Landschap. Ook andere scholen wisten ons te bereiken voor het ontlenen van deze werkkoffers.

Het aantal ontleners dat in 2015 gebruik maakte van materiaal uit de materiaaluitleenpost neemt toe nadat in 2014 een dal werd bereikt. figuur e. Wellicht is dit te danken aan regelmatige promotie in nieuwsbrieven en op infostands.

Figuur e:

60

Aantal ontleners per jaar

50 40 30 20 10 0

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Met de materiaaluitleenpost bereikten we in 2015 voornamelijk scholen en particuliere personen zie figuur f.

Dit is een nieuwe ontwikkeling wellicht te verklaren door het succes van de speelnatuurprojecten. Konden scholen vroeger moeilijker bereikt worden, vinden ze nu spontaan de weg naar de materiaaluitleenpost. We bereiken echter wel minder de verenigingen en de gidsen. We stellen ons de vraag of ze nog nood hebben aan veldwerkmateriaal voor groepen, of dat ze geen weet hebben van de materiaaluitleenpost?

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

116

In 2015 (figuur g) waren de ontleners voornamelijk geĂŻnteresseerd in het los veldwerkmateriaal en de materiaalkisten. Het los veldwerkmateriaal is steeds populair geweest. Elk jaar ging ongeveer de helft van de ontleningen naar dit materiaaltype. De trend die in 2014 werd ingezet waarbij educatieve pakketten en spelen en materiaalkisten opnieuw populair werden blijft stand houden.

Figuur f:

Wie ontleende educatief veldwerkmateriaal in 2015?

10% 34%

3%

19% verenigingen gidsen

stad / gemeenten scholen

34%

anderen

Figuur g:

Welk educatief veldwerkmateriaal werd ontleend in 2015? tentoonstellingen

3% 22% 50%

educatieve pakketten en spelen materiaalkisten

25%

los veldwerkmateriaal per soorteenheid

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

117

Gepland 2016

De reguliere werking wordt verder gezet. Om te zorgen dat de materiaaluitleenpost bekend blijft kunnen we bijvoorbeeld in de digitale nieuwsbrieven af en toe iets in de kijker zetten. Zo kunnen we onze verschillende actoren herinneren aan ons divers assortiment.

Financiering: Samenwerkingsovereenkomst Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, Financiering in natura via ter beschikking stellen van materiaal door NME centra binnen en buiten de regio

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

118