O
ndokuzuncu yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen ve eski Fransız gümrüğü olan Konak Pier’in, tarihsel açıdan oldukça ilginç bir öyküsü var.Üzerinde okuma yapıldığında, ekleri ve detayları ile birlikte birden çok döneme referans veren yapının geçirdiği değişimi, günümüze ulaşan az sayıdaki belge ve fotoğraftan öğreniyoruz. Yapının bugünkü kimliğini çözümleyebilmek için geçmişine doğru bir yolculuğa çıkmak gerekiyor.Bu yolculuk kapitülasyonlar dönemine kadar uzanıyor. Gümrüklerin Fransızların elinde olduğu bu dönemde, Fransızlar yer sıkıntısını ve büyük gemilerin yanaşma sorununu gidermek amacıyla, sadrazamdan rıhtımı doldurma izni alıp, kendi işletmelerindeki Basmane Garı’nı denize bağlayan yolun uzantısındaki alanı doldururlar. İki ahşap kulübenin dikildiği bu alan, 1850’lilerin başında gümrüklü mal depolama alanı olarak kullanılır. İhtiyaç duyuldukça, deniz doldurularak depolama alanı denize doğru genişletilir. Sonuçta, denizin dolgusu 40 metre genişliğinde bir şerit olarak,100 metre uzunluğu aşar. Birkaç yıl içinde tek katlı ‘Fransız Gümrük Binası’nda, malların dolgu alanına
kontrollü geçirilmesi için iki büyük kapı ve gümrük memurlarının çalışma ofisleri inşa edilir. 1860’dan sonra, dolgunun ucuna aynı planimetrik özelliklere ve tekniğe sahip, ikinci bir bina daha yapılır. 1900’lerin başında ikinci katı eklenen yapı, son dönemlerde kılavuz kaptanların mekânı olur. Dolgu alanın her iki ucuna inşa edilmiş binalar yetmemeye başlayınca, alanın orta kısmına, iki katlı “taş bina” inşa edilir.
K
onak Pier, which was built in the second half of the 19th century, has an interesting history. We can see the many changes the building has gone through from the old documents and pictures.
To understand the current identity of the building we need to journey back to its past. This journey goes all the way back to the capitulation period. Dur-
İZMİR Ocak - Şubat / January - Fabruary 2012
83