Mostra_Nova gramática finesa by Rinoceronte Editora

Diego Marani

Nova gramática finesa Tradución do italiano de Moisés Barcia

A Simona, Alessandro e Elisabetta

Ei Suomi ole mik채채n kieli, se on tapa istua penkin p채채ssa karvat korvilla. PAAVO HAAVIKKO

Prólogo Chámome Petri Friari, vivo en Hamburgo, no número 16 da Kaiser-Wilhelmstrasse e exerzo a profesión de médico neurólogo no Hospital Universitario. Atopei este manuscrito o 24 de xaneiro de 1946 nun baúl do Hospital Militar de Helsinki, xunto a un chaquetón de mariñeiro, un pano da man coas iniciais S. K. bordadas, tres cartas, un exemplar do Kalevala e unha botella baleira de koskenkorva. Está escrito nun finlandés irregular e descarnado, con moitos erros gramaticais, recollido nun caderno escolar en cuxas páxinas en prosa se alternan listas de verbos, exercicios de gramática finesa e recortes da guía telefónica de Helsinki. Algunhas páxinas son ilexibles, outras só ofrecen secuencias de palabras sen ningunha lóxica aparente, debuxos, nomes estranxeiros, titulares collidos do Helsingin Sanomat. Moitas veces a narración desenvólvese utilizando fragmentos copiados de xornais, repetidos cada vez que se presenta unha situación análoga e integrados con outros, dos máis variados rexistros lingüísticos. O meu coñecemento dos feitos que inspiraron estas memorias permitiume reconstruír a historia que narran, reescribila nunha lingua correcta e restaurar o seu contido. Moitas veces tiven que intervir profundamente no texto, engadindo fragmentos do meu puño e letra para conectar situacións que quedaran desligadas. Adxectivos abandonados á marxe, substantivos declinados con insistencia nos casos máis complicados da lingua finesa trazaban os contornos dunha historia ben coñecida para min. Así puiden facer relatar a estas páxinas o que en van se esforzaban en dicir. Co bisturí da memoria cortei palabras que eran chagas, facendo abrollar delas dores que xa cría superadas. Xa que fun testemuña de moitos dos feitos e dos diálogos aquí reproducidos, puiden recompoñelos con fidelidade. Neste

labor resultoume preciosa a axuda da señorita Ilma Koivisto, enfermeira do corpo sanitario militar que, coma min, coñeceu o autor destas páxinas. Que o lector non busque nestas memorias a precisión dos feitos históricos, nin o rigor da observación científica. Narran soamente un incrible episodio humano. Se vinte e oito anos despois de fuxir volvín a Helsinki, foi soamente para reencontrar o home que, por mor dun cruel equívoco, lancei involuntariamente cara a un destino que non era o seu. Pero del non queda máis ca este caderno. Atormentado polos remorsos, púxenme a devandar a confusa madeixa do manuscrito para restituír a quen o escribiu polo menos a homenaxe do recordo. E se cadra para reconstruír a través doutros ollos a miña propia historia, a miña propia identidade. Porén, foron precisos moitos anos para que me decidise, xa vello e sen ilusións, a facer públicas estas páxinas (acompañadas das anotacións que fixen daquela), antes de que desaparezan comigo para sempre. Se é innegable que foi o meu erro o que levou á perdición o autor deste manuscrito, quero que se me permita alegar como xustificación a excepcionalidade do período en que ocorreron estes sucesos. As condicións de extrema precariedade daqueles días de guerra, nos que vivía rodeado de sufrimento e morte, fixeron prevalecer en min a desorde do sentimento sobre a lucidez do razoamento que, emporiso, tantas veces foi para min un refuxio seguro. Ás veces o destino fainos instrumento dos seus propósitos, fainos cómplices da súa ferocidade sen que nos deamos. Igual ca este home, tamén eu son un exiliado. Pero mentres el albergaba cara a este país afecto e recoñecemento, eu teño unha conta pendente con Finlandia. Todos estes anos tratei de sufocar o odio cara a quen matou o meu pai. Resistindo a chamada da vinganza, empeñeime, en cambio, en manter vivo a lembranza da terra que, malia todo, é a miña patria, conservei e cultivei a miña lingua, facendo de cada palabra unha pregaria coa que soñaba que pedía o perdón para o meu pai e para min a posibilidade do regreso.

Non serviu de nada. O tempo destilou a través das fisuras da miña alma duras estalactitas de rancor. Agora son esas excrecencias as que modelan os meus sentimentos: xa ao naceren asumen a forma monstruosa delas. Todo en min leva a marca daquel tumor e ningunha redención é xa posible. Porque aínda hoxe o meu país me rexeita, me afasta de si acusándome doutra culpa: a de desviar a vida do autor destas páxinas e provocar a súa aniquilación. Homes íntegros e dignos de creto son testemuña de que o que fixen o fixen de boa fe. Se o doutor Friedrich Reiner atopase o pano da man coas iniciais S. K. só un día antes, a sorte de Massimiliano Brodar sería distinta. E tamén a miña. Se cadra eu regresaría a Helsinki un fermoso día de xuño, cando o perfume do mar invade as rúas da cidade e transforma cada branco edificio nun veleiro, disposto a perdoar para ser perdoado. Pero se cadra un Deus inimigo xa predispuxera todo así e Massimiliano Brodar non é máis ca un instrumento da miña condenación.

1 Regreso a Helsinki A mirada do doutor Friari foi a primeira cousa viva que vin aflorar. Precedido dun murmurio amidonado, aparecía diante miña nun halo azul e quedaba escrutándome durante longos instantes. Pero no magma fluído da miña vista mancada non daba distinguido os contornos do seu rostro. Era coma se todo estivese inmerso nun líquido denso, que moderaba os movementos e afogaba os ruídos. Seguiron días inmóbiles, apenas crispados por voces atenuadas, por sombras tras un cristal, por longos silencios tinxidos de amarelo. Trataba de manter os ollos abertos durante o maior tempo posible, de afastar o enturbamento á espera da mirada do doutor. Pero pouco despois dalgún esforzo, puntualmente unha aguda picada de dor facíame pechalos. Sentíaa crecer no máis profundo das tempas, zunir e inflarse como un enxame de abellas antes de abaterse sobre a raíz dos meus ollos. Ás veces invadíame unha calor inesperada. Suaba e sentía que a cabeza me latexaba baixo as vendas. As enfermeiras debían de decatarse disto, porque vía aparecer de inmediato ao meu carón a burbulla vítrea da fleboclise e aplicábaseme algo frío nun brazo. Lentamente, as picadas espazáronse, as cousas que tiña ao meu redor aclaráronse. O halo azul converteuse nun ollo de boi, os longos silencios de amarelo en noites iluminadas pola lámpada aparafusada nun nicho da parede do corredor. Estaba nun barco, daquela. Sentía o lixeiro balanceo. Pero non conseguía percibir ningunha sensación de movemento. Tiña conciencia da miña enfermidade, pero vía e sentía dun

xeito distanciado, coma se só unha parte de min fose viva e sensible e flotase en algo estraño a min. Como lembrei moito tempo despois, naqueles días de lento acordar, o meu cerebro era indiferente á condición do corpo, coma se xa non tivese gana nin forza para preocuparse por iso. Agora, antes das visitas do doutor, dúas enfermeiras veñen sentarme a carón do ollo de boi nunha cadeira de brazos. Advertira que eran enfermeiras da Cruz Vermella e, malia que confusamente, lembrei que había unha guerra. Imaxinei tamén que debía de ser un supervivente dalgunha operación bélica. Pero non lembraba quen era nin tiña curiosidade por lembrar. O meu pensamento parecía abrollar da nada e afundirse no chan poroso da miña consciencia, que nada retiña. Volvendo pensar máis tarde nesa sensación, case a botaba de menos. Durante pouquísimos, marabillosos días, fora insensible ao recordo, liberado da memoria, exonerado da dor. Era só unha amálgama de células, un organismo primitivo como os que poboaban a terra hai millóns de anos. Desde a cadeira vía o outro lado do camarote, o meu catre, a mesiña de noite. E sobre todo, malia custarme moito traballo xirar a cabeza, vía o mar fóra ollo de boi. O paso á cadeira debera de ser un gran progreso, porque agora o doutor Friari sorría cando me viña visitar. Expoñíame á luz e escrutaba o interior dos meus ollos dilatándoos cos dedos. Abrín a mesiña encartable fixada á parede, estendía nela figuras de cartón de cores e pedíame que as asociase. Sempre quedaba moi satisfeito coas miñas reaccións. Collía notas nun caderno. Ao comezo, os nosos encontros desenvolvíanse en silencio. Era unha danza de movementos, regrada por xestos de cortesía e afables acenos da cabeza. Tras dalgúns días, o! doutor Friari comezou a falarme. Pero con palabras diferentes das que usaba cando se dirixía ás enfermeiras, de sons máis rotundos e compactos que tardaban certo tempo en disolverse. Eu aínda non tiña consciencia da miña traxedia, non sabía que o

trauma do que fora vítima me pechara o mundo da linguaxe. A miña mente era un barco ao que a tempestade lle rompera as amarras. Vía a arribada discorrer non moi lonxe de min e cría que recuperando as forzas conseguiría alcanzala. Non sabía, en cambio, que o vento da desesperación me empurraría cada vez máis a mar aberto. Non entendía as palabras do doutor Friari nin sentía xurdir en min o instinto ou o desexo de responderlle. Pero iso non me preocupaba. Distraidamente, atribuíao á ferida que sufrira, ao cansazo infinito do que devagar me recuperaba. Ademais, mesmo desarraigada de todo coñecemento obxectivo, pairaba na miña mente unha confusa noción de lingua estranxeira, que ao meu superficial coñecemento facía plausible a incomprensión das palabras do doutor. Tal e como souben máis tarde, desde eses primeiros días, o doutor falábame en finés, a súa lingua, que cría que era tamén a miña. Esperaba que as palabras suaves e acolledoras da miña lingua materna aliviarían a miña dor e conterían o meu extravío, facéndome sentir entre xente amiga. Eu non intentaba falar simplemente porque non sentía a necesidade de facelo. Apagárase en min a intelixencia lingüística, todo interese, toda curiosidade pola palabra. Non podía falar ningunha lingua, xa non sabía cal fora a miña. Pero non era consciente disto. Un veo imperceptible, como unha hipnose, protexíame das cores violentas da realidade.

Unha mañá, o doutor Friari abriu sobre a mesa un mapa de Europa e cun aceno da man invitoume a facer algo que non entendía. Crin que se trataba dun novo exercicio e entón apliqueime a observar as manchas verdes e marróns, os contornos recortados do mar azul, as engurras profundas dos ríos. Sabía que aquilo era un mapa, as formas dos países resultábanme familiares, quen sabe cantas veces as vira xa. Tiña un coñece-

mento claro das cousas que vía. Pero a miña conciencia parecía deterse apenas baixo a epiderme da realidade. Recoñecía aquelas siluetas como calquera outro obxecto dos que tiña ao meu redor, pero non sabía darlles un nome. A miña mente negábase a realizar ningún esforzo naquela dirección. Como observei despois, semellaba que xa non tivese os instrumentos para facelo. O meu corpo, as miñas mans volveran moverse. O movemento das articulacións devolvíame a sensación do corpo. Apertaba todo o que vía, ao tocalo recuperaba o seu coñecemento. A miña mente, en cambio, xa non sabía relacionar palabras e cousas. Desconectada de min, e, porén, viva en min, víaa moverse sen podela alcanzar, como un peixe nun acuario que a auga e o cristal dilatan facendo que pareza lonxe cando está preto. Non comprendía, pois, que debía facer con aquel mapa. Para animarme, o doutor sinalou co índice unha achaparrada franca verde cuberta dun punteado azul. Eu miraba os seus ollos e logo o mapa, cargando as cellas cada vez máis confuso. Ao final entendín. Claro, o doutor quería que lle indicase de onde viña. Tranquilizado, debuxei un sorriso e levantei o dedo inspeccionando o mapa. Entón xeóuseme o sangue nas veas. Foi como asomarme ao bordo dun precipicio. Recoñecía as formas gravadas no mapa polas cicatrices vermellas das fronteiras, pero non sabía o que eran. As letras maiúsculas que atravesaban vales e montañas non me dicían ren. Francia, Alemaña, Austria, Hungría, Romanía vagaban na miña mente como contornos debuxados que xa non sabía nomear. O meu pensamento chegaba ao limiar daqueles conceptos, pero non atopaba o picaporte para entrar. Era arrepiante descubrir que a metade da miña mente se me escapaba. Era coma se o sangue que me irrigaba o cerebro quedase atoado no fondo dunha afastada arteria obstruída. Nocións que me parecían banais, cando intentaba apreixalas volatilizábanse ante a miña mirada impotente. Mesmo as letras que cría coñecer unha a

unha, que tiña a sensación de poder escribir sen dubidar, convertéranse en signos sen son, en xeroglíficos mudos dunha civilización desaparecida. Entón, coma un vómito, invadiume de súpeto a necesidade de falar. De novo tiven aquela sensación de oclusión. A cabeza dábame voltas e detrás dos ollos sentía bulir coma faíscas unha choiva de picadas dolorosas. Abrín a boca tentando emitir un son, pero o único que saíu dela foi un sopro. Decateime de que a miña lingua, a miña boca, os meus dentes eran incapaces de articular. O aire pasaba da gorxa ao padal e dispersábase nun desolador suspiro. O horror dese tremendo descubrimento deixoume cravado na cadeira, que apertaba chantando as uñas no verniz. Cos ollos estartelados fitaba os do doutor na procura de axuda. O habitual formigo e logo as picadas de dor apoderáronse da miña cabeza. Debatíame nun medo que non sentira nunca. Tiña a sensación de afundirme, de perder o contacto co mundo sensible. A vista das cousas parecía debilitarse por momentos, coma se estivese a piques de apagarse a fráxil luz que iluminaba o único e escarpado paso aínda aberto entre a realidade e eu. Tamén o doutor intentaba ocultar o seu desconcerto. Xiraba unha e outra vez o mapa insistindo co dedo na silueta de Finlandia. Deixou escapar algunhas palabras, unha exclamación que repetiu varias veces. Para min, só sons que percibía pero non comprendía. Durante un intre albisquei na súa mirada o desconcerto de quen se decata de que ten que tratar coa loucura. As enfermeiras acudiron. Volvéronme levar á cama. De novo sentín algo frío no brazo. O doutor permaneceu ao meu carón ata que adormecín. Volvín abrir os ollos quizais unhas horas máis tarde, demasiado exhausto para axitarme e demasiado angustiado para durmir. A lámpada do corredor inundaba coa súa luz amarela as paredes de chapa pintada. O balanceo, o ollo de boi negro, todo me daba a sensación de afundirme lentamente nun remuíño, nun abismo escuro e frío, poboado por pei-

xes monstruosos. Sentíame débil, entumecido, incapaz mesmo de chorar. Era noite profunda fóra e dentro de min. Facendo renxer os dentes, xuntei a pouca rabia que aínda tiña no corpo e blasfemei sen palabras a un Deus que non me podía oír. Á mañá seguinte, o doutor Friari entrou no meu camarote cun sorriso. Semellaba que esquecera o desconcerto da véspera. Dirixiume unha mirada confiada. Tiña baixo o brazo un vulto envolto en papel basto. Esa foi a primeira vez que o vin. Era un chaquetón azul de mariñeiro. O doutor estendeuno na cama e amosoume unha tira de algodón branco cosida no interior do colo. Tiña algo escrito: dúas palabras coas iniciais en maiúscula. Distinguía as letras, pero non as podía ler. O doutor Friari observábame con ollos atentos que se esforzaban en ser tranquilizadores. Púxose a falar. Indicaba co dedo a etiqueta do forro. Insistía nas iniciais e coa voz eléctrica dun autómata silabeaba lentamente: “Sampo Karjalainen”. Esforzábame en comprender. Intuín que me estaba repetindo o que estaba escrito na tira. De pé, diante do ollo de boi, axitaba a peza suxeitándoa polos ombreiros. Tomado como refén, o chaquetón baleiro semellaba que se animara e loitaba co doutor, que arroibara pola axitación. As mangas levantábanse e caían facendo soar os botóns, coma se membros invisibles as habitasen. Nun desmañado abrazo, Friari pasou as mans pola parte dianteira do chaquetón, buscando os petos. Furgou primeiro nun, logo no outro e sacou deste un pano da man dobrado. Abriuno sobre a cama, deixando caer ao chan o chaquetón. Nunha esquina, bordadas en azul entre as raias azul claro, destacaban dúas letras: S. K. Recoñecín os signos, eran as iniciais maiúsculas do nome da etiqueta. Decatábame de que o doutor agardaba unha reacción miña. Pero igual que o chaquetón tendido no chan, tamén eu abrín os brazos, derrotado. Os meus ollos saltaban das iniciais ao rostro que me interrogaba, e aquelas letras arremuiñábanseme na mente,

fundíanse nun único signo indescifrable. Quen era Sampo Karjalainen? Era eu Sampo Karjalainen? Era meu aquel chaquetón azul de mariñeiro? Collín as tempas coas mans e apoiei a cabeza no peito. Os zapatos do doutor retiráronse sobre as táboas de madeira, despois desprazáronse cara á porta. Cando volvín erguer os ollos, pendurado no gancho da parede, o chaquetón azul aínda se balanceaba lixeiramente. Anotei escrupulosamente todas as fases do espertar daquel home tras o coma. A tensión sanguínea e a temperatura que lentamente aumentaban, as súas primeiras manifestacións de consciencia, a gradual recuperación dos movementos, todo quedou recollido na súa ficha clínica, xunto cos fármacos que lle administrei. Malia lembrar a sucesión dos feitos, moito do que escribín nestas páxinas segue a ser impenetrable para min. Moitas veces, adxectivos e verbos sucédense nunha árida secuencia de palabras espidas, sen ningunha sintaxe, pegadas como figuras recortadas. A forza de relelas albisquei nelas unha borrosa luz, recoñecín os vagos contornos das sensacións que aquel home experimentaba e que eu observaba desde o exterior. Volvín ver os ollos que me fitaban extraviados, pero nunca saberei describir o abismo do que emerxían. Pasou moito tempo. Interminables días. Namentres, a vista restablecéraseme. Cando me quitaron as vendas, pasei toda unha tarde a mirarme no espello aparafusado na parede sobre o lavabo. A continuación tamén me sorprendín a miúdo espiándome, a intentar recoñecerme. Con gran precaución, ás veces mesmo me atrevía a apalpar a ferida da caluga. Pero dábanme medo as grandes engurras lampiñas que as xemas dos meus dedos descubrían entre a cabeleira devastada. Rozábaas con horror. Semellábame estar tocando o cerebro. Coa axuda do doutor Friari aprendera a asubiar. Foi o primeiro paso cara á recuperación da palabra. Aquelas marchiñas militares eran irresistibles: foron quen de transmitir o seu

ritmo aos meus movementos. Pasaba tardes enteiras a repetir os exercicios de articulación que o doutor me asignaba. Sen comprendelas, empecei a repetir as primeiras palabras. Conforme a descubría resignábame á miña condición e trataba de facerlle fronte cos instrumentos que tiña á miña disposición. O doutor axudábame a sondar os descoñecidos relevos da miña consciencia mergullada. Descubrín con el que tiña unha ampla percepción da realidade. Desde os cristais da súa consulta, onde cada mañá ía facer os meus exercicios de rehabilitación, o doutor indicábame un obxecto na paisaxe do golfo e pedíame que o debuxase no seu caderno. Decateime así de que eu sabía como estaba construído un edificio, como funcionaba un faro, como estaba feito un barco. Debaixo de cada debuxo o doutor Friari escribía o seu nome e ensinábame a pronuncialo. Eu repetía aqueles sons primeiro vacilando, logo con seguridade cada vez maior. Convertíanse en palabras mías, que sabía reproducir e ler eu só e que co tempo aprendín a compoñer xuntas. Máis tarde, cando fun quen de responder as preguntas que me formulaban, o doutor puido trazar máis coidadosamente o mapa dos meus coñecementos técnicos, pedíndome que de cando en vez lle proporcionase informacións mesmo xestuais acerca das imaxes que me amosaba. Noutras palabras, descubrín que me resultaba claro o funcionamento dun automóbil, que sabía poñer en marcha un gramófono, que coñecía o uso dunha chave inglesa ou dun desaparafusador e que, mesmo desligadas de calquera razoamento, dominaba certas nocións náuticas. O meu cerebro respondía a todos os estímulos, a corrente circulaba. Só o interruptor da linguaxe estaba bloqueado. Pero o cable de emerxencia que o doutor Friari instalara, lentamente remediaba aquela carencia. Mesmo sendo precario e estando suxeito a picos de tensión, era capaz de alimentar a miña consciencia, que gradualmente acordaba. A memoria, en cambio, seguía permanecendo escura, e ilocalizable o punto do curto-

circuíto que a apagara. No fluxo dos acontecementos que o doutor me propoñía coa axuda de fotografías, mapas ou bandeiras sacados dos seus libros, e que contaban a guerra en curso, non era quen de captar ningún elemento ao que ancorar a miña identidade. Aí todo se volvía confuso, esvaraba tras un cristal opaco. Acompañado dunha enfermeira, comezara a aventurarme pola cuberta para dar algún breve paseo. Camiñaba a todo o longo do barco, asíndome á varanda. Tras chegar a popa, sentaba ao sol, ante o mar azul que durante tanto tempo só vira polo ollo de boi. Souben máis tarde que estaba a bordo do buque hospital alemán Tübingen, fondeado fronte ao porto italiano de Trieste á espera de desembarcar o seu cargamento de feridos para trasladalos aos convois ferroviarios da Cruz Vermella dirixidos a Alemaña. Nas mañás de sol, a cidade afastada aparecía inmersa nun brillo de ondas e de cúpulas verdes que me gustaba quedar a mirar. Tranquilizábame aquela vista límpida, aquela paisaxe limpa. Na cuberta tamén atopaba outros soldados. Tiñan rostros osudos, miradas ausentes. Todos eles levaba unha vendaxe ou tiñan o corpo deformado por unha mutilación máis ou menos evidente. Algúns arrastrábanse apoiados en muletas improvisadas que aínda manexaban con dificultade. Outros, aparentemente íntegros no corpo, revelaban ao observalos unha mirada confundida que xa non tiña nada de humano. Reuníanse en grupiños, nos bancos máis resgardados. Xogaban ás cartas, charlaban, ou miraban ao lonxe sen dicir unha palabra, fumando cigarros que duraban unha calada. Prefería evitar a súa compañía. Non tiña nada que contar. Cando sorprendía algunha conversa, poñía o oído con disimulo, esforzándome en descifrar as palabras que oía pronunciar. Illaba as máis claras, as máis frecuentes, e afastábame para repetilas en voz alta. Pero aqueles sons descoñecidos retumbábanme de maneira baleira na boca e na cabeza sen deixar nada nelas, coma un eco que aos pou-

cos se apaga. Sen sabelo, inconscientemente sentía que non eran os mesmos sons da lingua que falaba o doutor Friari. Mesmo cando conseguía reproducilos evaporábanse coma burbullas sen que fose quen de apoderarme da capacidade de repetilos. Volvía sentar só, ante o mar. Pero nin sequera aquel maxestoso panorama aplacaba a miña angustia. A miña mirada perforaba a distancia na desesperada procura dun apoio, dun recordo, dunha imaxe que milagrosamente puidese facer resucitar a parte de min que estaba morta. Cada mañá, despois do paseo, ía onda o doutor Friari para a miña visita cotiá. Petri Friari, neurólogo do Hospital Universitario de Hamburgo, era un cidadán alemán, pero de orixe finlandesa. Como souben despois, fuxira de Finlandia moitos anos antes, cando era pouco máis que un rapaz. Ao principio custábame entender o relato do doutor, por máis que mo repetira varias veces, axudándose daquel mapa de Europa e de todos os xestos de que era capaz. Eu non tiña moi claro o motivo da súa fuxida, pero intuía a súa traxedia. A medida que a miña comprensión melloraba, que na miña mente as palabras se multiplicaban, dei encaixado as pezas da súa historia.

Nos anos en que a revolución sacudía Rusia, tamén Finlandia foi arrastrada á tempestade. Nos centros industriais os obreiros rebeláronse, tomaron as armas e instauraron un goberno comunista. O país partiuse en dous e estoupou unha guerra civil da que, tras unha dura loita, saíron vencedores os exércitos brancos do mariscal Mannerheim. Unha vez restaurada a orde, desencadeouse a represión e non houbo perdón para aqueles que simpatizaran coa causa bolxevique. O pai do doutor Friari, profesor universitario de conviccións socialistas, foi arrestado e recluído nun campo de prisioneiros. Despois do terrible inverno de 1918 xa non se volveu saber del. Petri Fria-

ri, daquela un xove estudante de medicina, abandonara así Finlandia xunto coa súa nai para refuxiarse en Hamburgo, acollido por recuados parentes alemáns. Na cidade báltica desempeñara mil oficios para sobrevivir e, á custa de grandes sacrificios, conseguira rematar os seus estudos. Desde a idade de vinte e tres anos non volvera ver o seu país. Pero non esquecera a súa lingua. Nin a súa xente. Apenas fóra do porto de Hamburgo, onde os guindastres se van espazando e a cidade se disolve nunha campiña gris, ao abrigo da liña férrea, ennegrecido polo fume, xorde o edificio gótico da igrexa do mariñeiro finlandés. Nela o doutor atopábase cos seus compatriotas embarcados en mercantes, poñíase ao tanto das noticias e recibía cartas e xornais. Todos os domingos acompañaba á nai a misa e pola tarde reservaba algunhas horas para obras de asistencia á pequena comunidade finlandesa de Hamburgo, a cuxos membros o doutor ofrecía os seus coidados sen pedir ningunha compensación. A cambio recibía calor, afecto e algunha botella de licor. Pero sobre todo, cousa moito máis apreciada, a posibilidade de falar a súa lingua. Por iso o doutor Friari tomara tan a peito o meu caso. Porque o nome bordado na etiqueta do meu chaquetón era un nome finlandés e quizais na miña desventura vía reflectida a súa. Tamén a min me expulsaran lonxe do meu país e a lingua que o doutor presumía sepulta baixo as cicatrices do meu cerebro era tamén a súa. Co mesmo espírito con que asistía os mariñeiros da igrexa de Hamburgo, o doutor fíxose cargo de min e das miñas feridas. Durante as súas visitas contábame o seu pasado como unha triste fábula da cal nin el mesmo coñecía aínda o final, pero que lle gustaba evocar diante de min, como para conxurar outras desgrazas. Ao recibirme na súa consulta fregaba as mans, coma se estivese saboreando por adiantado un agradable entretemento. Sentaba e abríao seu caderno verde, que consultaba sen tregua mentres contaba ou me interrogaba.