Rafik Schami
Un puñado de estrelas
Este Li onllo a ☐ regalár no ☐ gañou uno o c ☐ mer no o p ☐ ato u
bro
A Marie e Thérèse, as miñas irmás
12 de xaneiro –Mágoa que non saiba escribir. Eu vivín moito e daquela era importante. Hoxe xa non sei que era o que hai anos me tiña sen durmir noites enteiras. –Si que sabes moitas cousas, tío –consolei o tío Salim. –Non, meu amigo –dixo–. Da paisaxe só quedan visibles as montañas e despois xa só os cumios, e logo todo queda sumido na néboa. Se aprendese a escribir, non só podería ver as montañas, os campos e os vales, senón que recoñecería de novo cada espiña dunha rosa. Que homes tan extraordinarios son estes chineses! Sorprendeume que de súpeto o tío Salim fose parar ós chineses. Cando lle preguntei o motivo explicoume o seguinte: –Os chineses, coa invención do papel, fixeron posible que a arte da lectura e da escritura estea ó alcance de todos. Sacaron á rúa a escritura dos templos dos sabios e dos palacios dos reis. Son extraordinarios. Así que, despois do té co tío Salim, decidín escribir un diario. Esquécenseme moitas cousas. Nin sequera sei xa o nome da nai da miña primeira moza, Samira. A miña cabeza parece un coadoiro. Vou escribir todos os días!
9
21 de xaneiro Hoxe estiven axudando ó meu pai na tafona. Faltaban dous traballadores, así que tivo que moldear e darlle forma á masa el só e logo, ademais, estar pendente do forno. Eu estiven na caixa. Os clientes, polo xeral, traen a súa bolsa da compra. Ó que a esquece dáselle o pan envolto en papel de xornal. A primeira hora da tarde estiven desocupado. Collín un xornal e lin algo, malia que o meu pai rosmaba unha e outra vez que mellor era que ordenase as barras de pan. Pero xa estou afeito ás súas lamentacións e sei cando é unha orde que hai que tomar en serio e cando se trata unicamente dun ataque de desesperación. Seguín lendo e entón vin aquel pequeno artigo sobre escribir diarios. “Un diario é un espello.” Esta frase mantívome ocupado moito tempo. Dalgún xeito coincide co que dixo o tío Salim. Para vergonza miña comprobo que, excepto unha páxina ó principio, non escribín nada; só copiei sentenzas. No artigo, que tiña un ton moi divertido, poñía tamén que soamente unhas poucas persoas poden escribir un diario que responda á verdade. Os demais menten; pero ata o peor dos mentireiros ten despois un espello. É, entón, un espello que deforma a imaxe, como os da feira anual, das cales un se pode rir. Eu nunca minto sen motivo. A maioría das veces fágoo soamente porque os maiores non me entenden. Teño catorce anos e xuro que non vou deixar de escribir. Atopei un agocho seguro para o diario. Ninguén poderá atopalo; por iso poderei escribir todo o que queira.
10
25 de xaneiro Quero contar brevemente como é o noso barrio. Dende que nacín, os meus pais cambiaron de casa en Damasco tres veces e xa non me acordo moi ben de como eran as casas anteriores. A nosa rúa é bastante estreita. Está situada na parte oriental da cidade de Damasco. Preto da miña casa está a igrexa de san Paulo. Moitos turistas visitan o lugar dende onde liscou san Paulo para irse a Europa. As casas están feitas de barro. En cada casa viven varias familias, e todas teñen un patio interior que pertence a todos os veciños, que os reúne e os fai discutir. A vida dos maiores transcorre nos patios interiores. A rúa perténcenos ós nenos, ós esmoleiros e ós vendedores ambulantes. Os tellados son planos e case da mesma altura (todas as casas teñen dous pisos), de tal forma que se pode camiñar sen dificultade dun tellado a outro. Acórdome aínda dun día en que estabamos na terraza almorzando cando, de súpeto, un home novo nos mirou dende o tellado. Quería saber onde estaba a porta da casa. A miña nai indicoulla. El saltou á terraza, correu dende alí cara á escaleira e saíu á canella. A miña nai estaba sacando a teteira da cociña cando, de socate, apareceron dous policías. –Viches un mozo palestino? –preguntou un deles. –Un palestino? Non! Non vos dá vergonza irromper así nas casas? Aquí hai mulleres e nenos! –exclamou ela colérica. O policía desculpouse e os dous deron media volta. Quedei sorprendido coa miña nai, que seguiu almorzando coma se non pasase nada. Pola tarde xa non puiden resistirme a preguntarlle: –Por que mentiches?
11
–Aquel mozo parecía moi asustado. Terá unha nai, e seguro que ela tampouco vos delataría se tivésedes que fuxir da policía –dixo. –E ti iso como o sabes? Estás segura? –Si, estou segura. Son nai. Sorriu e bicoume na fronte. 10 de febreiro Teño tres amigos: o tío Salim, de setenta e cinco anos, Mahmud, de quince, e Josef, que ten exactamente a mesma idade ca min. O tío Salim foi cocheiro gran parte da súa vida e conta os mellores contos de bandidos, reis e fadas. Viu moitas cousas e sobreviviu a varios bandidos e reis famosos. Si, e quizais tamén a fadas! O tío Salim, Mahmud e eu vivimos na mesma casa. A casa de Josef está xusto en fronte. Mahmud e Josef nunca estiveron no estranxeiro. Eu si. Pasei dous anos nun mosteiro do Líbano. O meu pai quería que fose sacerdote. Todas as familias pobres intentan acadar así a felicidade a través dun dos seus fillos, pois un sacerdote está moi ben considerado e axuda a que a fama da familia mellore. Deixeino despois de dous anos. Os alumnos procediamos de diversos países árabes, e obrigábannos a falar francés. Todos os novizos tiñamos que facer un curso rápido e, logo, despois de dous meses, xa non nos permitían falar nin unha palabra en árabe. Ó que o facía dábanlle un anaquiño de madeira coa letra “S” encima (de sinal). Tiña que escondelo no peto e axexar outra vítima á que llo puidese pasar. Se se delataba, os demais sabiamos que tiña o sinal e evitabámolo coma se fose un
12
animal apestado. Non, tiña que collelo en silencio e ficar á esculca ata que alguén, sen darse conta, falase en árabe na súa presenza. Así, convertíannos a todos en pequenos espías. O que quedase ó final co disco de madeira tiña que tomar a cea de xeonllos. Ter o sinal producía unha sensación curiosa. Nunca o esquecerei. Parecía que queimaba dentro do peto e ó que o levaba dáballe poder sobre os demais. Sobre todo cando a un lle chegaba á primeira hora do día e aínda dispoñía de moito tempo para desfacerse del. Eu tiña clemencia se alguén me caía simpático e gozaba cando o poñía na man dalgún delator. Ó cabo de pouco tempo organizáronse bandas secretas. Eu pertencía a unha formada por cinco alumnos que xuraramos polo máis sagrado axudarnos mutuamente. Estaba prohibido darlle o anaco de madeira a un da banda, e, así, se un de nós o tiña, os outros catro podían aproveitar para tomar o sol a salvo e falar en árabe. Un sacerdote decatouse do sistema e pronunciou un discurso en contra do sinal, que instigaba uns alumnos contra os outros; pero o claustro docente riuse del e a guerra das bandas continuou. Formáronse incluso comandos compostos por alumnos valentes que se arriscaban a coller o sinal cando este caía en mans dun membro medorento da banda. Entón poñíanse a buscar unha vítima. A cea era ás seis, e considerábase unha heroicidade collelo unha hora antes. Un daqueles kamikazes púxollo na man a un profesor que ás seis menos cuarto dixo en árabe que morría coa fame. Os profesores quedaron mirando para aquela man dunha forma absolutamente estúpida, pero dixeron que eles non estaban incluídos. O caso foi que aquela noite o pequeno exipcio tivo que cear de xeonllos. Era a primeira vez que
13
os alumnos lle profesabamos respecto a un axeonllado. Ó pasar por el, dabámoslle palmadas no ombreiro. 26 de febreiro O tío Salim conta a miúdo contos de fadas. Hoxe dixo que viven en Siria dende hai moito tempo. Que el fala frecuentemente con elas. Que se aloxan baixo terra en mananciais e covas e que só son visibles cando falan. –E entón por que nunca vin ningunha? –interrompeuno a nosa veciña Afifa, que é unha sabichona. “Porque ti non deixas falar a ninguén”, estiven a piques de dicir, pero o tío Salim nin sequera se anoxou. Mirou pensativo a Afifa. –Tes razón. Xa hai corenta anos que eu tampouco vexo ningunha. A última que vin díxome que non poden soportar os coches, pois as fadas falan en voz moi baixa. As afirmacións do tío Salim son curiosas. Di que as fadas non só fixeron as pirámides coa súa maxia, senón tamén todos os desfiladeiros nas rochas. Tamén inclúe os mananciais cálidos do sur nos seus contos. Di que son os baños que teñen as fadas baixo terra. 10 de marzo Hoxe castigamos un condutor que non quería entender que a nós non nos gusta que un coche atravese a nosa estreita canella a toda velocidade. Josef estívoo axexando dende o seu tellado, e cando o imbécil deu media volta ó final da canella e volveu
14
pasar a toda velocidade tocando a bucina, lanzoulle unha pedra que bateu no teito do coche. O condutor baixou furioso, pero a rúa estaba deserta. Cando viu a crocadura, púxose a soltar maldicións e saíu da rúa conducindo moi amodo. 20 de marzo O señor Katib é un mestre estupendo. Co seu antecesor aprendiamos a terlle medo e respecto á lingua; co señor Katib aprendemos a amala. Antes dicíannos que a fantasía só se podía atopar na esaxeración, e o señor Katib ensínanos que o fabuloso ocorre nas cousas sinxelas da nosa vida cotiá. O mestre anterior nunca nos deixaba describir o aroma das flores, nin o voo das andoriñas. El sempre quería que falásemos de festas, aniversarios e vivencias marabillosas. Porén, ningún de nós viviu nunca nin un aniversario especial nin unha gran festa. Nunca esquecerei aquel alumno que, segundo a miña opinión, escribiu a mellor redacción. Tiñamos que describir un banquete solemne. Cando hai invitados –e a miúdo aparecen de repente–, a miña nai reparte entre os presentes todo o que haxa. Teño a impresión de que a miña nai prepara sempre comida de máis, coma se estivese esperando visita. O caso é que, cando hai invitados, nós comemos con eles, e o meu pai, en honor do visitante, bebe un segundo arac para que o invitado tamén beba algo. Se escribise isto tal como é, non me porían nin sequera un cinco. Así que fun correndo onda o tío Salim, pois el levou moitos invitados distinguidos a festas e celebracións no seu coche de cabalos. Alí coábase a miúdo na cociña e
15
comía co cociñeiro e o persoal da casa. Podía describirme con exactitude todo o que se servía e como se servía, que bebía a xente e de que falaba. O tío Salim fixo desfilar polas súas historias algúns paxás e príncipes, que xa non existen en Siria, pero eu substituínos polo xefe da policía ou ata por un xuíz. (Ningún xuíz viu xamais á miña casa!) A miña nai serviulles unha gacela asada reenchida de améndoas, arroz e pasas de Corinto. Tampouco esquecín mencionar as eloxiosas palabras do xuíz sobre a cociña e o arac dos meus pais. Era ridículo ter na carteira un anaco de pan seco para o recreo e estar falando de gacelas asadas. Ningún dos meus compañeiros riu; o que fixeron foi máis ben mirarme coa boca aberta. Puxéronme un oito, e quedei escoitando, exactamente igual de estupefacto, as historias sobre as festas dos outros, nas que de súpeto bispos, xenerais, poetas e comerciantes se daban a man nos nosos míseros cuartos. O único que non seguiu o xogo foi Khalil. Cando lle tocou a quenda, contou o que pasara cando lles preguntara ós seus pais que era un banquete. A súa nai puxérase enseguida a soñar, e inmediatamente despois a falar da súa desgraza por casar con aquel home tan pobre, malia que de rapariga fora pretendida por outros máis ricos. O pai reaccionara con indignación, sentírase ofendido e dixera que xa sería un home rico dende había moito tempo se non tivese que estar alimentando constantemente a comellona familia dela (doce irmáns, o pai, a nai e o avó). Que o seu colega tiña unha muller boa e que co mesmo salario xa construíra dúas casas. A nai berráralle ó marido que os seus pais sempre levaban moitas cousas cando ían de visita e que sería mellor que el non comprase arac. Que se o fixese xa tería aforrado dabondo para mercar unha casa. Estiveran
16
discutindo moito tempo, e cada un de nós viu a súa familia reflectida nun espello. Khalil concluíu o seu informe coa frase: “Xurei que nunca máis lles volverei preguntar ós meus pais por un banquete, para que non se divorcien”. O mestre púxolle un cero. (“Ese non era o tema.”) Ó día seguinte Khalil xa non volveu. Agora está cun mecánico de coches. 30 de marzo O tío Salim escoita todos os días as noticias, e cando está co rostro expectante diante do seu vello aparello de radio, os que o visitan non poden nin dar un chío. Sabe mellor cós nosos mestres todo o que pasa no mundo. Hoxe, cando o fun ver, estaba de bo humor. Despois de anos de traballo, un xornalista inglés esclarecera un asasinato. Dous ministros e un director de banco estaban involucrados no caso, que ó principio se considerara un suicidio. O asasinado sabía demasiado. Unha historia horrible. Peor que unha película policial americana. –Aquí –dixo o tío Salim–, aquí o xornalista xa estaría morto hai moito. –Que é realmente un xornalista? –preguntei, pois só sabía que esas persoas, dun xeito ou doutro, facían xornais. –Oh, un xornalista… –suspirou o tío Salim–. É un home listo e valente. Só ten un anaco de papel e un lapis, e con iso asusta un goberno co seu exército e a súa policía. –Con lapis e papel? –asombreime eu, pois iso teno calquera colexial e con eles non impresionamos nin o porteiro da escola.
17
–Si, asusta o goberno porque sempre vai á busca da verdade, e todos os gobernos se esforzan por ocultala. É un home libre, como o é un cocheiro, e, exactamente igual que este, vive en perigo. Sería fermoso que eu puidese chegar a ser xornalista! Xoves pola tarde Mahmud ten un primo que coñece moitos xornalistas. Traballa nunha taberna preto do xornal e ten que levarlles café a caldeiros ós seus cuartos cheos de fume de tabaco. Iso non está mal. A min gústame tomar café (fágoo a miúdo ás agachadas porque á miña nai non lle parece ben). 5 de abril Na maioría dos casos, os fillos dos panadeiros teñen as pernas arqueadas e o pelo desgreñado. As pernas arqueadas son de levar pesadas cargas durante a infancia, e o pelo sempre está cheo de fariña. Os fillos dos carniceiros son gordos. Os do cerralleiro teñen as mans fortes e cheas de feridas, e os do mecánico, manchas negras que son eternas, etc. Non me fai falta mirar moito para saber en que traballan os seus pais. Só meto a pata no caso dos nenos ricos. Todos eles posúen un pelo sedoso e mans suaves, pernas rectas e non teñen nin idea de nada. Cando hai un par de días Josef lle dixo a un destes rapaces que non o trouxeran ó mundo os anxos senón a súa nai porque se deitara co seu pai, o neno empezou a chorar e a dicir que a súa nai nunca faría unha cousa así. Pero Josef non
18
cedeu. No recreo veume buscar e preguntoume como ocorría iso do embarazo, e eu respondinlle. O neno tivo que oír todas as testemuñas que presentou Josef. Cando chegou á súa casa, aquel bobo rico non quixo probar bocado, e pola noite porfiou en durmir entre a súa nai e o seu pai. Probablemente tiñan gana un do outro e, por conseguinte, enfadáronse. Por iso lle tiraron da lingua ó seu filliño o motivo polo que de súpeto se volvera tan curioso, e o moi idiota contou o de Josef. O seu pai veu hoxe á escola para queixarse de Josef, e ó pobre puxéronlle un castigo gordo por estragar, seica, o carácter do neno. A min o pai dáme náuseas. Déitase coa nai, avergónzase diso e cárgalle o morto a un anxo. O meu pai berra –demasiado a miúdo– que foi el quen me xerou. 27 de abril O pitiño, que era da miña irmá Leila e meu, creceu ata converterse nun magnífico galo. Era moi forte e peteiráballes nas pernas ás veciñas cando ían tender a roupa na terraza. Máis tarde atacou ata a miña nai e o meu pai. Só nos deixaba en paz á miña irmá e a min. Antonte peteiroulle ó meu pai na caluga e fíxolle unha ferida. Botando pestes, o meu pai colleu o seu coitelo grande e cortoulle a cabeza ó galo. Leila púxose completamente pálida, e eu tamén me sentín mal. A miña nai di que a súa carne é a mellor que probou nunca, pero dende hai dous días Leila e eu só comemos queixo e olivas, marmelada e manteiga. Do galo non probamos bocado. –Non podo comer o meu amigo –di Leila, e ten razón.
19