Diálogos de mortos. Diálogos mariños (mostra)

Diรกlogos de mortos

1 Dióxenes e Polideuces [1.1] Dióxenes: Polideuces, vouche encargar que, tan pronto subas –pois tócache revivir mañá, creo–, se ves por algures a Menipo o can1 –poderías atopalo en Corinto polo Craneo ou no Liceo ríndose dos filósofos que rifan entre eles– lle digas: “Menipo, se xa te riches dabondo do que pasa enriba da terra, Dióxenes invítate a vir aquí para que rías moito máis. Pois alí o motivo da túa risa aínda está en dúbida e dise moito iso de ‘quen sabe de certo o que hai despois da vida?’. En cambio aquí non deixarás de escachar coa risa, igualiño que eu fago agora, e maiormente cando vexas ricos, sátrapas2 e tiranos tan anódinos e insignificantes, recoñecibles unicamente polo pranto e polo amolecidos e desleigados que están ao recordaren as cousas de arriba”. Dille isto e mais que veña coa alxibeira ateigada de chícharos bravos en cantidade, e se acaso atopa na encrucillada de Hécate comida ciscada ou un ovo dun sacrificio ou algo así3, que o traia tamén.

Polideuces: [1.2] Vou logo darlle a mensaxe, Dióxenes.

Pero para que poida recoñecelo ben, que pinta ten?

Dióxenes: Vello, calvo, con capeirete esburacado, despregado ao vento e cunha mestura de remendos de 1 Alcume dos filósofos cínicos.

2 Gobernadores do imperio persa.

3 Nas encrucilladas colocábanse estatuas da deusa e a xente depositaba diante delas comida como ofrenda á divindade.

17

Luciano de Samósata

ciringallos, ri sempre e búrlase moito deses filósofos tarabelos.

Polideuces: Con estes datos é doado atopalo.

Dióxenes: Déixasme que che dea un encargo tamén para eses mesmos filósofos?

Polideuces: Fala; non é molestia.

Dióxenes: Recoméndalles que se deixen por completo de lerias e de discutir de todo e de se poñer cornos os uns aos outros e de facer crocodilos4 e de exercitar a mente facendo semellantes preguntas sen solución.

Polideuces: Pero van dicir que eu, un ignorante e un inculto, critico a súa sabedoría.

Dióxenes: Pois dilles da miña parte que a vaian rañar5.

Polideuces: Tamén iso lles comunicarei, Dióxenes.

Dióxenes: [1.3] Aos ricos, queridísimo Polideuciño, dálles este recado da miña parte: “Por que gardades o ouro, fachendosos? Por que vos torturades calculando os xuros e amoreando talento sobre talento, se de aquí a pouco tedes que vir cun óbolo pelado?”.6 Polideuces: Tamén isto se lles dirá a eses.

4 Refírese a dous siloxismos capciosos. O primeiro di: O que non perdiches, telo; non perdiches os cornos, daquela telos. O segundo, o propio Luciano reprodúceo na súa obra Poxa de vidas 22. Un crocodilo colle un neno perdido preto do río e promételle a seu pai devolverllo se este é quen de dicir o que el pretendía facer no tocante a devolverllo ou non. A pregunta que lle fai é a seguinte: “Vouche devolver o neno, si ou non?”. No suposto 1 o pai responde: “si”. O crocodilo: “Equivócaste”, e polo tanto come o neno. No suposto 2 o pai responde: “Non”. O cocodrilo: “Tes razón”, e polo tanto come o neno. O pai sempre perde e o crocodilo sempre gaña.

5 Literalmente ‘que choren’.

6 O talento é a moeda de máis valor e o óbolo a de menos. Cando un morre, toda a riqueza é innecesaria, pois abonda con ter un óbolo, que é o que cobra o barqueiro do inferno por levar un morto ata o máis alá.

18

Diálogos de mortos

Dióxenes: Pero dilles tamén aos guapos e aos rexos, a Mexilo o corintio e a Damóxeno o loitador, que entre nós nin hai cabeleira roxa, nin ollos claros ou escuros ou rubescencia no rostro, nin músculos tonificados ou ombreiros fortes, senón que entre nós todo o que hai é cinza, como quen di, cranios desprovistos de beleza.

Polideuces: Non me será difícil tampouco dicirlles isto aos guapos e rexos.

Dióxenes: [1.4] E aos pobres, laconio, que son moitos e están abafados pola situación e se doen da súa laceira, dilles que non choren nin laien, despois de lles contar a igualdade que hai aquí, e que van ver que os ricos de alí non son mellores ca eles. E aos teus lacedemonios ponlles tacha da miña parte, se che parece, dicíndolles que están dexenerados.

Polideuces: Dos lacedemonios non digas nada, Dióxenes, porque non o vou aturar. Os recados que me deches para os demais, voullos dar.

Dióxenes: Deixemos a estes, xa que é o teu parecer. Pero aos que che dixen antes lévalles as mensaxes da miña parte.

19

2 Caronte e Menipo [2.1] Caronte: Paga a pasaxe, lampantín!

Menipo: Berra, Caronte, se iso che gusta máis.

Caronte: Dígoche que me pagues por te carrear.

Menipo: Nada poderías conseguir de quen nada ten.

Caronte: Pero hai alguén que non teña un óbolo?

Menipo: Se hai alguén máis non o sei, pero eu non o teño.

Caronte: Pois por Plutón que te vou esganar se non pagas, canalla.

Menipo: E eu vouche partir a crisma zoscándoche co pau.

Caronte: Daquela terás feito de balde unha travesía tan longa.

Menipo: Que che pague Hermes por min, que foi o que me entregou a ti.

Hermes: [2.2] Vaia ganancia, por Zeus, se aínda por riba vou ter que pagar polos mortos!

Caronte: Non te deixarei.

Menipo: Daquela achega a barca a terra e espera. Pero como poderías conseguir o que non teño?

Caronte: E ti non sabías que había que traelo?

Menipo: Sabía, pero non o tiña. E daquela que? Por iso non tiña que morrer?

20

Diálogos de mortos

Caronte: Vas ser o único en te alaudar de facer a travesía gratis?

Menipo: Gratis non, amiguiño; achiquei, manexei o remo e fun o único dos pasaxeiros que non chorou.

Caronte: Iso non ten que ver co barqueiro. Tes que pagar o óbolo. É de lei que non sexa doutra maneira.

Menipo: [2.3] Daquela lévame de volta á vida.

Caronte: Ten graza o que dis, para que aínda por riba leve unha tunda de Éaco por iso.

Menipo: Daquela non me amoles.

Caronte: Amosa o que levas na alxibeira.

Menipo: Chícharos bravos, queres?, e a cea de Hécate7.

Caronte: De onde nos trouxeches o can este, Hermes?

Que maneira de latricar durante a travesía, ríndose e burlándose de todos os pasaxeiros e cantando el só mentres aqueles laiaban.

Hermes: Non sabes que home carreaches? Un home completamente libre; non se preocupa por nada. Este é Menipo.

Caronte: Como te colla algún día!

Menipo: Se é que me colles, amiguiño; pois dúas veces non poderías collerme.

7 As ofrendas que lle facían á deusa nas encrucilladas e que Menipo colleu.

21

3 Queixas de mortos a Plutón contra Menipo [3.1] Creso: Plutón, non aturamos a ese Menipo, o can, que é veciño noso. Así que ou o colocas a el noutra parte ou liscamos nós a outro sitio Plutón: E que mal vos fai se é un morto coma vós?

Creso: Cando nós laiamos e xememos ao nos lembrar do de arriba; Midas, aquí presente, do ouro; Sardanapalo, de todo o boato; e eu, Creso, dos tesouros, el ri e a aldraxa chamándonos escravos e bazofia, e ás veces mesmo perturba os nosos laios cos seus cantos; nunha palabra, é un rilón.

Plutón: Por que din isto, Menipo?

Menipo: É certo, Plutón. Téñolles xenreira a estes por seren ruíns e miserentos; non lles abondou con levar unha mala vida, senón que mesmo de mortos aínda se lembran e se aferran ao de arriba. Xa que logo, gozo amolándoos.

Plutón: Pero non é preciso, pois xa sofren ao se veren privados de facendas non pequenas.

Menipo: Toleaches tamén ti, Plutón, e estás de acordo cos lamentos destes?

Plutón: Non xa, pero non querería que rifásedes.

Menipo: [3.2] Pois vós, os máis miserables dos lidios, dos frixios e dos asirios, sabede ben que eu non vou parar.

22

Diálogos de mortos

Onde vaiades, vouvos acompañar, amolándovos, cantando e rindo.

Creso: E isto non é unha impertinencia?

Menipo: Non, impertinencia era o que faciades vós, cando tiñades a ben que vos reverenciasen e cando menosprezabades os homes libres, sen vos lembrar para nada da morte. Así que agora habedes laiar por estardes privados de todo aquilo.

Creso: De moitas e grandes propiedades, oh deuses!

Midas: E eu de canto ouro!

Sardanapalo: E eu de canto boato!

Menipo: Ben, seguide así: vós a lanxir e eu a cantarvos repetindo moitas veces o de “coñécete a ti mesmo”8, porque o retrouso lle acae a esta clase de laídos.

8 Sentenza inscrita no frontispicio do templo de Apolo en Delfos que insta os humanos a tomaren conciencia das limitacións que lles impón a súa natureza mortal.

23

4 Menipo e Cérbero [4.1] Menipo: Cérbero, como son da mesma caste ca ti, por ser can tamén eu9, dime, pola lagoa Estixia, como estaba Sócrates cando baixaba onda vós. Pois é natural que ti, como es unha divindade, non te limites a ladrar, senón que fales tamén coma os humanos cando queiras.

Cérbero: De lonxe, Menipo, parecía talmente que se achegaba co rostro imperturbable, dando a sensación de non lle ter medo á morte en absoluto e querendo que iso lles quedase claro aos que estaban fóra da porta; pero logo de que se debruzou cara ao abismo e viu as tebras, como ademais eu trabei nel e o levei a rastro polo pé, porque demoraba por culpa da cicuta10, entón esbagullaba coma os meniños, lanxía polos seus fillos e facía de todo.

Menipo: [4.2] Daquela o home era un sofista e verdadeiramente non desprezaba o asunto?

Cérbero: Non, pero cando viu que era inevitable, colleu azos, coma se realmente non fose padecer a desgusto o que por forza tiña que padecer, para que os que o contemplaban se admirasen. En definitiva, de todos os que se comportan así podería dicir: ata a porta intrépidos e destemidos, pero dentro quedan claramente en evidencia.

9 Por ser filósofo cínico, aos que alcumaban “cans”.

10 O efecto da cicuta, coa que mataron a Sócrates, comezaba coa parálise das pernas.

24

Diálogos de mortos

Menipo: E eu que che parecín a ti cando baixei?

Cérbero: O único digno da túa caste, Menipo, e antes ca ti Dióxenes, porque non entrastes pola forza nin a empurróns, senón de maneira voluntaria, rindo e mandando a todos a rañala11.

11 Vid. nota 5.

25