Elspeth Diederix

In 2022 ontwierp kunstenaar en fotograaf Elspeth Diederix (1971) een nieuwe achtertuin voor Rijksmuseum Twenthe. De tuin, die ligt verscholen tussen de majestueuze eikenbomen en een oude Twentse boerderij (Los Hoes), was jarenlang in onbruik. Met de opening Diederix’ Sottobosco Tuin is dit gebied weer voor het publiek toegankelijk gemaakt.

Vanwege de beschutte ligging tussen de bomen besloot Diederix al snel dat de tuin voor een deel een echte schaduwtuin moest worden. Daarbij liet ze zich inspireren door de donkere, 17de-eeuwse bosgrondstillevens uit de collectie van Rijksmuseum Twenthe. De schilders van deze zogenaamde sottobosco-taferelen richtten hun aandacht op het leven laag bij grond, onder de bomen. Zij schilderden wonderlijke taferelen met vlinders en gekleurde bloemen die afsteken tegen de veelal donkere achtergronden.

Elspeth Diederix, Heavenly Blue, 2022, inkjet print, Collectie Rijksmuseum Twenthe, aangekocht met steun van het Mondriaan Fonds

Toen beeldend kunstenaar en fotograaf Elspeth Diederix van Rijksmuseum Twenthe de vraag kreeg om een nieuw ontwerp te maken voor de achtertuin, zei ze niet direct ‘ja’. Hoewel ze een hoveniersdiploma op zak heeft, beschouwt ze zichzelf in de eerste plaats als kunstenaar en niet als tuinontwerper. Diederix’ interesse voor de plantenwereld ontstond ruim tien jaar geleden, toen ze haar intrek nam in een nieuw atelier met een tuin. Ze ging planten en bloemen fotograferen en de tuin werd een belangrijke plek voor het maken van werk, als een verlengstuk van het atelier. Er volgden verschillende series van bloemstillevens, meestal met een surreële sfeer. Maar het tuinieren zelf werd voor Diederix ook een steeds serieuzere bezigheid. In 2017 creëerde ze haar eerste eigen tuin, The Miracle Garden in het Erasmuspark in Amsterdam. En in 2022 volgde de Sottobosco Tuin in Rijksmuseum Twenthe.

Diederix: ‘Ik ben geen tuinontwerper die zomaar een tuin maakt, er moet wel een relatie zijn met mijn werk als kunstenaar. Toen ik door Rijksmuseum Twenthe werd uitgenodigd om een tuin te ontwerpen, ben ik gaan kijken naar werken in de museumcollectie. Toen ik daarin een schilderij van Otto Marseus van Schrieck (een van de bekendste sottobosco-schilders) ontdekte leefde

Otto Marseus van Schrieck, Bosstilleven met bloemen en vlinders, ca. 1660, olieverf op doek, Collectie Rijksmuseum Twenthe

ik helemaal op. Het leek me helemaal geweldig om een tuin te maken met de sfeer van zo’n schilderij.’

Diederix creëerde een tuin met veel donkere planten, waarbij lichtere bloemen afsteken tegen een donkere achtergrond, net als in de sottobosco-schilderijen. Ze liet zich ook inspireren door het wonderlijke karakter van de bosgrondstillevens. Hoewel deze taferelen heel natuurgetrouw zijn geschilderd, klopt er vaak iets niet. De blauwe windes of distels in de werken zouden in werkelijkheid nooit in zo’n donker bos kunnen groeien. Deze vervreemding ten opzicht van de werkelijkheid maakt de schilderijen volgens Diederix heel spannend en zorgt ervoor dat je beter gaat kijken.

In Diederix’ eigen gefotografeerde bloemstillevens is deze vervreemding ook altijd aanwezig. Want door een tafereel surreëel te maken kijk je er nog een keer naar. Diederix: ‘Als ik de werkelijkheid gewoon zou registreren, krijg je slechts een observatie. Een compositie zoals je die overal om je heen kan vinden. Ik moet iets toevoegen aan de werkelijkheid.’ Door de wereld net iets anders vast te leggen wil ze laten zien dat in de gewone, alledaagse dingen een grote schoonheid schuilt.